💢درنگی کوتاه در فتوای آیت‌الله جوادی آملی در موضوع جواز شرعی تعطیلی شنبه‌ها در ایران اسلامی ✍️ حجت‌الاسلام علی راد تصویر فتوای منسوب به دفتر ایشان (علی الظاهر) در شبکه‌های اجتماعی در حال انتشار است. برخی از فرهیختگان ابهامات و پرسش‌هایی درباره این فتوا از جمله اطلاق آن داشتند. به نظر می‌رسد که فتوای معظم‌له از اطلاق برخودار نیست و حداقل مقید به چهار قید در متن فتوا است که هر کدام منفردا در اعتبار جواز بیان شده دخیل و موثرند و به انتقای هر کدام منفردا یا جمیعا حکم جواز منتفی خواهد شد از این رو به نظر می‌رسد معظم‌له با توجه به شرایط حاکم بر ایران و با توجه به این قیود، فتوای به عدم منع تعطیلی روز شنبه را اعلام کردند و فتوای ایشان از اطلاق زمانی برخودار نیست. این قیود عبارتنداز: ۱- لزوم هماهنگی با عرف جهانی در داد و ستد ۲- اثر گذاری آشکار در حل مشکلات اقتصادی ۳- اثر گذاری آشکار در مهار تورم رایج در ایران ۴- منتفی بودن قصد قانون گذار در تشبه به مخالفان البته تفسیر فتوا از سوی دفتر معظم‌له مبانی عمیق این فقیه و مرجع نامدار شیعه را بیشتر و دقیق تر روشن خواهد نمود. 🆔 https://eitaa.com/ijtihad

💠 نشست علمی اصول و اخلاق حرفه ای در داوری در دانشکده الهیات دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران برگزار شد... در این نشست که در 18 اردیبهشت ماه 1403 در تالار امام هادی (ع) دانشکده الهیات برگزار شد، دکتر سید محمدعلی دیباجی و دکتر علی راد، اعضای هیأت علمی دانشکده الهیات، پیرامون اصول و اخلاق حرفه ای در داوری پایان نامه ها و مقالات سخنرانی نمودند... در این نشست حجت الاسلام دکتر علی راد ضمن اشاره به جایگاه نه چندان مقبول و مطلوب وضعیت داوری و نقد در حوزه و دانشگاه , لزوم تفکیک نقد علمی از شبه نقد , به تبیین ادوار تاریخی توجه به نقد علمی در سده اخیر در ایران پرداخت و جریان های موثر در رشد نقد و داوری علمی را برشمرد. ایشان در بخش دوم از سخنرانی به تقریر 20 اصل بنیادین در داوری علمی به عنوان اصول نقد علمی و روشمند پرداخت و به دو پرسش نسبیت اخلاقی در نقد و التفات تاریخی به وضعیت نقد در ایران معاصر پاسخ داد. @OstadRad

درنگی در مبانی فتوای تعطیلی روز شنبه ( بخش دوّم) اجتناب از تشبّه به مخالف در تقویم فرهنگی شیعیان ( 1) مطالعه موردی حدیث « «مَنْ أَرَادَ سَفَراً فَلْيُسَافِرْ يَوْمَ السَّبْتِ ... » ✍️علی راد اشاره در فرهنگ پیروان ادیان ابراهیمی, روزهای خاصی از هفته و سال برای امور معنوی و عبادی اختصاص یافته است از این رو مسئله نظم برای سفر در این ادیان مورد توجه است تا بهره وری بیشتری از مراسم های مذهبی داشته باشند. به ویژه در فرهنگ زیارت امکان مقدسه جهان اسلام روز از اهمیت خاصی برخوردار است . در اسلام روز جمعه اهمیت ویژه ای برای عبادت و نماز جمعه دارد از این رو تاکید شده است از این رو فقیهان بر پایه احادیث تاکید دارند که آغاز سفر بعد از حضور در نماز جمعه باشد و پیش از آن کراهت دارد . در سبک زندگی اسلامی, سفر مورد تایید و تاکید آموزه های دینی است و حتی برخی از عالمان سفر مومن را از لوازم اراده الهی دانسته¬اند که از آن اجتنابی نباشد . از جمله آداب سفر در منابع اسلامی انتخاب روز برای آغاز سفر است. ایجاد انسجام در تقویم مسلمانان, مبارزه با خرافه گرایی و تبرک و نحوست سازی دروغین برای روزها از جمله دلایل چرایی ورود گزاره های دینی به موضوع زمان و روز سفر است؛ اهمیت این آموزه تا به حدی است که در کتابهای متقدم حدیثی امامیه باب خاصی را برای گزارش این احادیث اختصاص داده اند. نظر به اهمیت روایات سفر و بیان وجه استحباب ایام سه گانه, ناگزیر فقهیان در مباحث فقهی خود بدان پرداخته اند . در کتاب های ادعیه و مزارات نیز به همین سان مورد توجه بوده است. این مسئله زمانی اهمیت بیشتری می یابد که توجه داشته باشیم پیش از اسلام, عرب جاهلی باورمند به نحوست و سعادت روز ها بود و با تفأل و با برساخت نشانه های خاص شومی یا برکت روز را تخمین می زد لکن با بعثت رسول خدا این آموزه ابطال گردید لکن تکریم روزهای خاص در تقویم دینی مسلمانان مورد تاکید قرار گرفت که به دلیل وقوع حوادث خاص در این روزها احترام خاص یافتند. بعد از رحلت رسول خدا ( ص) و حاکمیت امویان در مسند سیاست و فرهنگ مسلمانان دوباره فرهنگ جاهلی در نحوست و سعاد روزها احیا شد و در خدمت اهداف سیاسی و فرهنگی قرار گرفت. حدیث «مَنْ أَرَادَ سَفَراً فَلْيُسَافِرْ يَوْمَ السَّبْتِ فَلَوْ أَنَّ حَجَراً زَالَ عَنْ جَبَلٍ فِي يَوْمِ السَّبْتِ لَرَدَّهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى مَكَانِهِ» از جمله احادیث امامیه است که به اهمیت روز شنبه برای آغاز سفر تاکید دارد ؛ این حدیث را حفص بن غیاث نخعی از امام صادق ( ع) روایت کرده است. مصادر و سند روایت مذکور در المحاسن برقی, الکافی کلینی, کتاب من لایحضره الفقیه شیخ صدوق, گزارش شده است ؛ لکن این روایت در منابع روایی شیخ طوسی بدست نیامد. کتاب منقری منبع اصلی و اولیه این روایت است که برقی و کلینی و صدوق از طریق روایی خود آن را گزارش کردند. ارسال سند این روایت در کتاب من لایحضره الفقیه با توجه به طریق صدوق در مشیخه این کتاب قابل رفع است ؛ افزون بر این در کتاب الخصال نیز روایت به شکل مسند از طریق مشایخ صدوق از کتاب منقری گزارش شده است . بنابراین مصدر, سند و طریق منابع سه گانه این روایت به کتاب منقری معتبر است لذا صدور این حدیث و وثاقت آن از نظر قدمای محدثان امامیه محرز و مقبول است. اقبال محدثان و عالمان امامیه به روایت حفص تردیدی در اعتبار صدور آن باقی نگذاشته است از این رو محققان به اعتبار اسناد آن تصریح دارند . متن معیار حدیث دارای نسخه¬ای با افزوده «وَ مَنْ تَعَذَّرَتْ عَلَيْهِ الْحَوَائِجُ فَلْيَلْتَمِسْ طَلَبَهَا يَوْمَ الثَّلَاثَاءِ فَإِنَّهُ الْيَوْمُ الَّذِي أَلَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهِ الْحَدِيدَ لِدَاوُدَ (ع) » در بخش پایانی است که در الکافی و کتاب من لایحضره¬ الفقیه گزارش شده است؛ لکن در المحاسن و الخصال این افزوده وجود ندارد. احتمال ادراج این بخش از سوی راوی یا صاحب کتاب حدیث قوی تر از احتمال تقطیع آن است زیرا این بخش به شکل مسقل در المحاسن گزارش شده است و در سایر روایات امام صادق (ع) غیر از طریق حفص, توصیه به سفر در روز سه شنبه با تعلیل نرم شدن آهن بر حضرت داود (ع) و بدون تعلیل گزارش شده است؛ در روایات دیگر ائمه نیز سفر در روز سه شنبه مورد تاکید است که در هر دو دسته از روایات در تقابل با قداست تراشی و تبرک سازی بنی امیه به مثابه جریان رقیب برای روز دوشنبه صادر شده است که صدر روایات استحباب سفر در روز سه شنبه بدان تصریح دارند؛ بنابراین روایات سه شنبه فراوانی و شیوع بیشتری از روایات شنبه دارند و نزد اصحاب امام صادق ( ع ) شناخته تر از روایت شنبه هستند. @OstadRad

درنگی در مبانی فتوای تعطیلی روز شنبه ( بخش سوّم) اجتناب از تشبّه به مخالف در تقویم فرهنگی شیعیان ( 2) مطالعه موردی حدیث « «مَنْ أَرَادَ سَفَراً فَلْيُسَافِرْ يَوْمَ السَّبْتِ ... » ✍️علی راد سبب صدور هر چند در متن حدیث حفص بن غیاث به قرینه صدور آن اشاره نشده است لکن با استناد به قاعده عدم صدور در خلاء توجه به زمینه و فضای صدور حدیث اعم از سوال پنهان مخاطب, گفتمان رایج در سفر, و غرض معصوم در فهم این حدیث ضروری است که می¬توان با تشکیل خانواده حدیث با محوریت موضوع سفر در عصر امویان– عباسیان و اصول سنّت و سیره رسول خدا در موضوع استحباب سفر بدان دست یافت. برایند کاربست این روش نتایج ذیل را در اختیار ما قرار می دهد: یک. ابن شهاب زهری از محدثان تابعی - معاصر عصر اموی - به روایت از کعب بن مالک انصاری به بازخوانی احادیث استحباب سفر در روز پنجشنبه تاکید دارد . برایند گزارش وی بیان و تثبیت سیره رسول خدا در مسافرت روز پنجشنبه به استثنای غزوه تبوک به عنوان یک باب از جوامع حدیثی اولیه اهل سنّت است . این مهم در روایات امامیه نیز مورد تاکید قرار گرفته است , از این رو اختلافی در بیان سیره نبوی در روز سفر وجود ندارد. دو. در فرهنگ حاکم عصر امویان و عباسیان دو روز یکشنبه و دوشنبه روز تفریح و سفر است . این فرهنگ زائیده عرف سیاسی و فرهنگی حاکمیت است و فاقد استناد به سنّت یا سیره رسول خدا است. در این گفتمان اساساً از روز شنبه به عنوان روز آغاز سفر یاد نشده است. سه. روزهای شنبه , سه شنبه , پنجشنبه , در روایات شیعی برای سفر تاکید شده است و از سفر در روزهای یکشنبه و دوشنبه و چهارشنبه به دلایل و حکمت هایی نهی شده است . بر پایه روایات یکشنبه برای بنی امیه بیان شده است و از سفر در آن نیز نهی شده است. کراهت سفر در روز یکشنبه تا حدی میان اصحاب امام صادق شایع و نهادینه شده بود که اصحاب از مسافرت در این روز خودداری می کردند و این مهم نشان می دهد که عدم مسافرت در روز یکشنبه یکی از خصائص اصحاب جعفری و نشانه تقابل با فرهنگ بنی امیه بوده است: وقال عليه السّلام لرجل : مالك لم تخرج ؟ قال : اليوم الأحد . زیرا هنوز بقایا و رسوب فرهنگ بنی امیه در عصر صادق وجود دارد. در فرهنگ اهل بیت به ویژه احادیث امام صادق روز شنبه از جایگاه ممتازی در شروع سفر برخوردار است و امام به شیعیان خود در انتخاب این روز به عنوان آغاز سفر خود تاکید دارند و یکی از ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی علویان آغاز سفر در شنبه و غیر از یک شنبه و دوشنبه است. از سفر در روز دوشنبه نیز به دلیل رحلت نبوی و وقوع حوادث تلخ در آن روز تحذیر شده است . چهار. نوعی تقابل میان فرهنگ حاکمان و مردمان عصر امویان – عباسیان با فرهنگ علویان در فرهنگ آغاز سفر رواج دارد؛ شیعیان به مسافرت در شنبه و امویان به سفر و عیش و نوش در یک شنبه شهرت داشتند . بکور شنبه در دعاهای نبوی برکت خواسته شده است لذا در روایت امام صادق ( ع ) سفر بعد از طلوع خورشید شنبه اشاره شده است . پنج. برخی از شیعیان به دلیل غلبه و سیطره فرهنگ اموی از جایگاه تاریخی روز دوشنبه در تاریخ صدر اسلام آگاهی نداشتند و از تقویم و فرهنگ امویان در آغاز سفر در روز دوشنبه متاثر بودند. امام صادق ( ع ) به تصحیح نگرش و رفتار آنها با جایگزینی روایات شنبه و سه شنبه و پنجشنبه پرداخت؛ در این میان استحباب شنبه و پنجشنبه از تایید سیره نبوی نیز برخوردار بود. امام صادق ( ع ) به هدف جلوگیری از پیروی شیعیان خود از فرهنگ امویان و به نشانه تقابل با آنان, پیروان خود را از تبرک سازی از سر عدوات امویان برای روز دوشنبه آگاه ساخت و شنبه را به عنوان شاخص فرهنگ شیعی در روز شنبه جایگزین آن نمود. روز دوشنبه پیش از رحلت رسول خدا فاقد هر گونه منع یا کراهت برای سفر یا امور مباح و شادی بود ولی در فرهنگ اهل بیت این اباحه جز در موارد ضرورت به دلیل تعظیم یاد و خاطره رسول خدا نسخ گردید. با روی آمدن جریان اموی به هدف ستیز با سیره و سیمای رسول خدا و فراموش کردن یاد و خاطره ایشان از اذهان مسلمانان, دوشنبه به روز شادی و فرح تبدیل شد و این امر سبب موضع گیری امام صادق ( ع ) در مقابله با این فرهنگ گردید و البته در مقطعی امامان شیعه در این امر نیز تقیه کردند . @OstadRad

درنگی در مبانی فتوای تعطیلی روز شنبه ( بخش چهارم) اجتناب از تشبّه به مخالف در تقویم فرهنگی شیعیان ( 3) مطالعه موردی حدیث « «مَنْ أَرَادَ سَفَراً فَلْيُسَافِرْ يَوْمَ السَّبْتِ ... » ✍️علی راد شش. روایات امام صادق ( ع ) در بیان سفر در روز شنبه و سه شنبه با توجه به بستر تاریخی و فرهنگی صدور این متون, کارکرد فرهنگی- سیاسی در تصحیح رفتار شیعیان و تقابل با فرهنگ امویان دارند و احتمال قدسیت این دو روز بسیار ضعیف است. از این رو اتهام شیعه به خرافه گرایی از طریق نحوست و سعادت برای روزهای هفته , از اساس سست و باطل است و از عدم تاریخی نگری در فهم این احادیث شکل می گیرد. به همین سان نگره سلامت روزها از نحوست نادرست می نماید و از عدم دقت در فضای تاریخی صدور این روایات و ظاهر گرایی و نص بسندگی در فهم و تببیین این روایات نشئت گرفته است. با تحلیل بستر تاریخی این روایات مشکل این احادیث حل می شود و چنین برداشتی از آنها تو خالی و باطل است.( یزدی, عروه الوثقی, ج 4 , ص 327. ) هفت. به دلیل غلبه فرهنگ اموی-عباسی در مراکز سیاسی روز امام صادق ( ع ) و اثر پذیری کارگزاران از این فرهنگ به احتمال بسیار قوی, حفص از چالش شیعیان با فرهنگ رسمی آگاهی داشت و قصد داشت که رأی امام صادق ( ع ) در این مسئله جویا شود یا اینکه امام از روی مصلحت یا لطف قصد روشنگری حفص از این حقیقت را داشت لذا روایت سفر در روز شنبه برای حفص بیان کرد تا ضمن آگاهی وی از حقیقت از تشابه به فرهنگ رسمی خودداری نماید. هشت. پنداره تعارض در روایات استحباب آغاز سفر و توسل به راهکارهایی چون قرعه , استخاره , حمل بر تقیه و عامی دانستن طریق برخی از طرفین روایات متعارض برای برون رفت از این آسیب و چالش, از عدم تاریخی نگری در شناخت بستر تاریخی و فرهنگی مجموعه روایات این باب به شمار می آید. برایند روایات اسلامی بر استحباب سفر در پنجشنبه به استناد سیره نبوی, کراهت سفر پیش از نماز جمعه به دلیل تعظیم آن , کراهت سفر در روز دوشنبه به دلیل رحلت نبوی و انقطاع وحی و هم گرایی فرهنگی با فرهنگ اموی- عباسی , کراهت سفر در روز یکشنبه به دلیل تشابه با فرهنگ اموی – عباسی در مقطع تاریخی غلبه و سیطره این فرهنگ در عصر حضور معصومان دلالت دارد ؛ از این رو روایت حفص بن غیاث نخعی و روایات یکشنبه کارکرد فرهنگی در مقطع تاریخی عصر امام صادق ( ع ) دارند و تعمیم آن به سایر مقاطع تاریخی نیازمند دلیل است. دلیل تاکید امام صادق ( ع ) به انتخاب روز شنبه برای سفر سنّـت و سیره نبوی , تکریم روز جمعه است از این رو نزد عامه و غیر شیعه نیز این دلیل با اقبال و پذیرش روبرو خواهد بود. @OstadRad

درنگی در مبانی فتوای تعطیلی روز شنبه ( بخش پنجم) اجتناب از تشبّه به مخالف در تقویم فرهنگی شیعیان ( 4) مطالعه موردی حدیث « «مَنْ أَرَادَ سَفَراً فَلْيُسَافِرْ يَوْمَ السَّبْتِ ... » ✍️علی راد مفاهیم و آموزه ها مقصود از در جمله «مَنْ أَرَادَ سَفَراً» انواع سفرهای حلال و مباح است؛ سفرهای واجب چون سفر برای جهاد یا حج یا سفر برای درمان و امور واجب از شمول این روایت خارج است ومی توان آنها را در روز خاص یا هر روزی غیر از شنبه به جا آورد. مقصود از اراده سفر, قیام به آن یعنی عمل سفر کردن است . جمله «فَلْيُسَافِرْ يَوْمَ السَّبْتِ» بر استحباب آغاز سفر مباح در روز شنبه دلالت دارد از این رو امر در عبارت «فَلْيُسَافِرْ يَوْمَ السَّبْتِ» به معنای وجوب نیست همان طوری که گزارش این حدیث ذیل عناوین ابواب مستحبات سفر در جوامع حدیثی- فقهی امامیه بر این نکته صراحت دارد . جمله « فَلَوْ أَنَّ حَجَراً زَالَ عَنْ جَبَلٍ فِي يَوْمِ السَّبْتِ لَرَدَّهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى مَكَانِهِ» در مقام بیان پیامد و خصوصیت سفر در روز شنبه است. به نظر می آید که معنای کنایی این جمله یعنی «تضمین تسریع در بازگشت به وطن» مقصود است که نوعی مبالغه است؛ هر چند که از نگاه برخی از نظر شارحان معنای ظاهری آن نیز می تواند مقصود و درست باشد . این پیامد در تشویق مخاطب روایت برای عمل به مضمون آن بسیار اثر گذار است. این پیامد نوعی تضمین امنیت روانی برای این عمل را در پی دارد و گویی خصوصیت ویژه ای را برای آغاز سفر در روز شنبه قائل است. آیا این خصوصیت برای آغاز سفر در روز شنبه تکوینی است یا اعتباری؟ میزان انطباق این روایت با سیره رسول خدا در سفر چیست؟ بررسی روایات نشان از این مهم دارد که روایت مذکور با سیره نبوی در آغاز سفر در روز پنجشنبه , احادیث استحباب روز پنجشنبه تعارض دارد زیرا در روایات گزارش شده از رسول خدا برای سفر در روز پنجشنبه نیز پیامدهای معنوی خاص چون .... فرشتگان بیان شده است اما این تعارض با تاریخی نگری در فهم سویه ها و زمینه های تاریخی و فرهنگی صدور روایت روز شنبه از امام صادق ( ع ) قابل رفع است . دستاورد بنی امیه و فرهنگ تبرک سازی و قداست تراشی برای ایام خاص که با جهت گیری سیاسی آنان هم سو بود؛ از جمله روز عاشوراء را به دلیل شهادت امام حسین ( ع ) و یاران ایشان تبرک جستند. هم چنین روز دوشنبه را که مصادف با رحلت نبوی است روز تفریح و سفر جا انداختند. به دنبال تقابل فرهنگی با جریان علوی بودند. در فرهنگ علوی روز عاشورا و روز دوشنبه روز حزن و اندوه است و در غیر اضطرار و لزوم شایسته است که فرد مومن و شیعه از سفر و تلبس به امور شاد خودداری نماید. این روایت را باید در چنین بستر تاریخی و فرهنگی آن باید تحلیل کرد. به نظر می¬آید دارای زمینه خاص در صدور است که امام صادق ( ع ) این حدیث را خطاب به حفص بیان کرده است و حفص از میان احادیث استحباب سفر در ایام هفته از امام صادق ( ع ) فقط همین روایت را گزارش کرده است؛ از این رو به نظر می آید روایت حفص, تک روایت از امام صادق ( ع ) است زیرا در سایر روایات امام صادق ( ع ) و دیگر ائمه به استحباب سفر روز شنبه اشاره نشده است. اینکه چرا امام صادق ( ع ) این حدیث را خطاب به حفص بیان کرده است و غرض از بیان آن چه بوده است, نیازمند درنگ های ژرف , تاریخ نگری در فهم و اجتناب از نص بسندگی در استنباط است. @OstadRad

در کانال طومار نقد اندیشه منتشر شد درنگی در مبانی فقهی فتوای تعطیلی روز شنبه حجت الاسلام علی راد ( دانشیار دانشکده الهیات دانشگاه تهران) بخش اوّل : قیود چهار گانه فتوا https://eitaa.com/OstadRad/855 بخش دوّم : مبنای اجتناب از تشبّه به مخالف در روایات https://eitaa.com/OstadRad/861 بخش سوّم : اهتمام امام صادق(ع) به تقویم فرهنگی شیعه https://eitaa.com/OstadRad/862 بخش چهارم : تقابل اهل بیت با فرهنگ اموی در قداست روز شنبه https://eitaa.com/OstadRad/863 بخش پنجم: تعارض در احادیث روز شنبه و راهکار حل آن https://eitaa.com/OstadRad/864 @OstadRad

به مناسبت دهه کرامت ( بخش پنجم) بازپژوهی داده های میراث رضوی در کتاب ذیل تاریخ بغداد (4 ) گفتمان کاوی تاریخی حدیث کفر انگاری مخلوق بودن قرآن (1) ✍️علی راد از دیگر اخبار ابن نجار بغدادی در کتاب ذیل تاریخ بغداد از امام رضا ( ع ) حدیث نفی انگاره مخلوق بودن قرآن کریم و تکفیر شخص باورمند به این انگاره است . این حدیث را حاکم نیشابوری از طریق مشایخ خود از ابوصلت هروی از امام رضا ( ع ) روایت کرده است . متن این حدیث چنین است : أخبرنا الحاكم أبو عبد الله ، حدثنا أبو أحمد إسحاق بن محمد بن علي بن خالد الهاشمي بالكوفة ، حدثنا القاسم بن أحمد العلوي الحسيني ، حدثني أبو الصلت عبدالسلام بن صالح ، حدثني علي بن موسى الرضا قال : من قال القرآن مخلوق فهو كافر ( ابن نجار بغدادی , ذیل تاریخ بغداد , ج 4 , ص 139 ) . یک. راوی و مسئله راوی این حدیث ابوالصلت هروی به تعبیر مزی , خادم علي بن موسى الرضى ، أديب , فقيه , عالم بود, او از مشایخ متعددی حدیث , فقه و کلام فرا گرفت و راویان متعددی نیز از او نقل حدیث کردند . شماری از اخبار دوران حضور امام رضا ( ع ) در خراسان از طریق وی گزارش شده است زیرا در این بازه زمانی در مرو حضور داشت . ابوالصلت هروی در روزگار مامون عباسی وارد مرو شد و مامون او را فراوان تکریم می کرد و از پیروزی او در مناظرات با متکلمان خرسند می شد . یکی از مسائل کلامی بسیار مهم و پُر از چالش و تنش روزگار اباصلت مسئله خلق قرآن بود . معتزله , جهمیه و .... بر حادث و مخلوق بودن قرآن اصرار داشتند ولی اهل حدیث به ویژه ابن حنبل به قدیم بودن و غیر مخلوق بودن قرآن اعتقاد داشتند. بر پایه برخی از داده های تاریخی اباصلت هروی به مخلوق بودن قرآن اعتقاد داشت ولی از اظهار آن اجتناب می ورزید زیرا جهمیه نیز بر همین اعتقاد بود و اهل حدیث نیز ایشان را تکفیر می کردند . دو. پیشینه مسئله دوران مامون تا واثق عباسی دوره اقتدار جریان فکری معتزله است که توانستند در سطح کلان اجتماعی برای خود گفتمان ویژه و موثری ایجاد کنند . معتزله مامون عباسی را در مسئله مخلوق بودن قرآن با خود هم رأی ساختند و این تا دوره واثق عباسی تداوم یافت و در واقع مذهب اعتزال به مذهب دولت عباسی تبدیل شد و عقاید مردم بر پایه معیارهای اعتزالی سنجیده می شد و مخالفت با آن پیامدهای جدی داشت . واثق عباسی پرداخت فدیه برای آزاد سازی اسیران مسلمان در جنگ با کفار را مشروط به کسانی دانست که به مخلوق بودن قرآن اعتقاد و اقرار داشته باشند. واثق عباسی به محمد بن ابی لیث قاضی مصر دستور داد تا از همه مردم مصر درباره خلق قرآن آزمون بعمل آورد و او نیز همه را به شرکت در آن فراخوان داد . شماری زیادی از مردم فرار کردند و مخالفان با آزمون به زندان افکنده شدند . قاضی مصر دستورداد که در تمامی مساجد مصر جمله « القرآن مخلوق » نوشته شود ولی فقهای مالکی و شافعی مردم را از حضور در مساجد منع کردند . به دنبال آن مردم بغداد علیه واثق شوریدند و احمد بن نصر خزاعی آنان را به عزل واثق تحریک و تشویق نمود لذا واثق خود او را در سامراء به قتل رساند و دستور داد مدتی جنازه او در سامراء و بغداد به همراه نوشته ای با موضوع جرم او در کنارش آویخته شد «هذا الرأس الکافر المشرک الضال .... » . دوره متوکل عباسی دوره واگرایی از اندیشه معتزله و پایان دادن به محنه خلق قرآن و تثبیت اندیشه اهل حدیث در این مسئله بود .👇👇 @OstadRad

به مناسبت دهه کرامت ( بخش ششم) بازپژوهی داده های میراث رضوی در کتاب ذیل تاریخ بغداد (4 ) گفتمان کاوی تاریخی حدیث کفر انگاری مخلوق بودن قرآن (2) ✍️علی راد سه. چالش ها و تعارضات حدیث اباصلت هروی روایت ابن نجار از امام رضا ( ع ) در کفر انگاری پنداره مخلوق بودن قرآن با چالش های تاریخی – کلامی مواجه است : یک . جریان تفتیش عقیده خلق قرآن در سال 218 هجری ( شانزده سال پس از شهادت امام رضا (ع) ) آغاز گردید روایت ابن نجار نمی تواند ناظر و در پیوند با موضع گیری حضرت رضا ( ع ) با محنة خلق قرآن تفسیر شود دو . دیدگاه کلامی مدرسه اهل بیت ( علیهم السلام ) مخلوق و حادیث بودن قرآن کریم است لذا ظاهر روایت امام رضا ( ع ) با این دیدگاه در تعارض است . سه . تعارض با دیگر روایات رضوی در تاکید بر مخلوق بودن ما سوی الله همانند حدیث « وليس الخالق إلا الله عز وجل وما سواه مخلوق » . چهار. راهکارهای حل تعارض و برون رفت از چالش برای برون رفت از این چالش ها فرضیه های ذیل مطرح است : یک. مخدوش بودن اعتبار صدوری روایت ابن نجار دو. صحت صدور روایت و تقیه امام رضا (ع) سه . معناشناسی تاریخی واژه مخلوق از لغت تا گفتمان پنج. نقد فرضیه ها و راهکارهای حل تعارض با توجه به مسند بودن روایت ابن نجار , وثاقت ابا صلت هروی , عدم تقیه امام رضا ( ع ) در مسئله قرآن به عنوان اصلی ترین رسالت نهاد امامت در حراست از قرآن , هم سویی با گفتمان غالب دو فرضیه اوّل و دوّم پذیرفتنی نیست . شایان گفتن است که پیشینه مسئله خلق قرآن بسی کهن تر از ظهور معتزله در عصر مامون است و روایت رضوی ناظر به گفتمان پیش از مامون عباسی و خارج از بوم کلامی – حدیثی خراسان است که توسط جعد بن درهم و جهم بن صفوان آغاز شده بود در مدارس فکری عراق و شام در حال نقد و نظر بود . شش. ادله رجحان فرضیه معناشنای تاریخی از این رو فرضیه سوّم از اتقان بیش تری برخوردار است ولی با این توضیح که مصطلح مخلوق در اندیشه اعتزالیون از اوصاف موجود حادث در تقابل با قدیم است و چنین معنایی از مخلوق درباره قرآن صادق نیست زیرا قدیم ازلی فقط خداوند است و ماسوی الله حادیث و مخلوق خداوند هستند. معنای لغوی مخلوق چیز مندرس , کهنه و زوال پذیر و ساختگی و دروغین است لذا فقیهان امامیه از مخلوق خواندن قرآن منع کردند : « كلام الله تعالى ، فعله ، وهو محدث ، وامتنع أصحابنا من تسميته بأنه مخلوق لما فيه من الإيهام بكونه منحولا » آن گونه که در حدیث امام صادق (ع ). آمده است : « فإنه سئل عن القرآن فقال : لا خالق ولا مخلوق ، ولكنه كلام الله تعالى ووحيه وتنزيله ». معنای لغوی مخلوق با ویژگی اعجاز لفظی و محتوایی قرآن در تناقض است لذا امام رضا ( ع ) باورمندی به این انگاره درباره قرآن را نیز نفی می کند و در دیگر احادیث خود به حقانیت , تازگی , طراوت , مانایی , فرا تاریخی و جاودانگی قرآن تاکید اکید دارد . باورمندی به مخلوق بودن قرآن به معنای اخیر اعتقاد به نفی معجزه صادق نبوت رسول خدا ( ص ) و نفی خاتمیت نبوت است لذا چنین باوری از مصادیق کفر است . از سوی دیگر امام رضا ( ع ) در حدیث « والقرآن كلام الله لا تجعل له اسما من عندك فتكون من الضالين » از وضع و جعل اسامی واوصاف برای قرآن به شدّت نهی می کند که از جمله این نام ها وصف مخلوق برای قرآن است که معتزله بدان اصرار داشتند ولی به کژتابی مفهوم آن التفات نداشتند. درباره پیشینه و دیرینه مسئله خلق قرآن یاد آوری این مهم ضروری است که این چالش ریشه در عصر اموی دارد و نباید آن را برایند اندیشه معتزله در عصر عباسی تاریخ گذاری کرد . جعد بن درهم ( ح 50 – 120 ق ) نخستین شخصی است که در دوران هشام بن عبدالملک اموی ( 72 – 125 ق ) در دمشق درباره خلق قرآن اظهار نظر کرد لذا به عنوان اولین نظریه پرداز در مسئله خلق قرآن شناخته می شود زیرا در انتساب صفت تکلم به خداوند تردید داشت و آن را نفی می کرد و به تاویل آیات قرآن کریم در موضوع مکالمه خداوند با پیامبرانی چون موسی و ابراهیم و دیگران بود که بر مذاق اهل حدیث و ظاهر گرایان بسیار سخت و تلخ نمود . اندیشه جعد بن درهم در انتساب صفت خلق و صنع برای انسان مورد نقد امام صادق ( ع ) قرار گرفت و او از پاسخ به ایرادت و اشکالات امام عاجز ماند و ناگزیر فرار نمود . جعد در کوفه اندیشه های خود را ترویج داد و در این شهر بود که جهم بن صفوان ترمذی ( 128 ق ) اندیشه خلق قرآن را از وی فرا گرفت و در نهایت جعد بن درهم در روز عید قربان به دست امیر کوفه به قتل رسید . پژوهشگران بن مایه های یهودیت گرایی از جمله باورمندی به خلق تورات در اندیشه های لبید بن اعصم یهودی - استاد استادان جعد - , گرایش به اندیشه های صابیئن حران و مانویان – زنادقه عراق را در اندیشه های جعد بن درهم مطرح کرده اند . 👇👇 @OstadRad

نتیجه بنا بر این گفتمان شناسی و تاریخی نگری ضرورت اجتناب ناپذیر فهم احادیث رضوی است و بدون آن نمی توان فقط با نص بسندگی به معنا و مدلول راستین احادیث ایشان پی برد و نباید حدیث ابن نجار از حضرت رضا ( ع ) را به دلیل زمان پریشی تاریخی , تضیف رجالی شخصیت اباصلت هروری و .... از مدار اعتبار بیرون گذاشت. @OstadRad

🎞 ویدئوی ماه نشست دانشکده الهیات منتشر شد... در این نشست که در 18 اردیبهشت ماه 1403 در تالار امام هادی (ع) دانشکده الهیات برگزار شد، دکتر سید محمدعلی دیباجی و دکتر علی راد، اعضای هیأت علمی دانشکده الهیات، پیرامون اصول و اخلاق حرفه ای در داوری پایان نامه ها و مقالات سخنرانی نمودند... اهم مباحث این نشست عبارتند از: 1. اخلاق حرفه ای در داوری 2. تمایز بین داوری، نقد و انتقاد 3. لزوم تدوین الگو و استاندارد برای داوری 4. لزوم تدوین روش برای تبدیل قضاوتهای داوری به ارزیابی 5. لزوم تدوین شرایط مدون برای قضاوت نسبت به رد بودن یک پژوهش 6. لزوم در نظر گرفتن شرایط روانشناختی و محیطی در داوری 7. لزوم تدوین شیوه نامه برای وزن شرایط صوری و محتوایی پژوهش 8. لزوم پایبندی به یک الگوی مدون نهاد علم در داوری 9. لزوم ترویج فرهنگ داوری و نقد در کشور 10. بیست اصل یک داوری خوب 👌ماه نشست یا همون گعده های صمیمی علمی؛ تجربه ای نو با امتیازات آموزشی و فرهنگی •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

به مناسبت دهه کرامت ( بخش هفتم) امام رضا ( ع ) ترجمان عدالتِ وحیانی (1) بازپژوهی عدالت در احادیث عیون اخبار الرضا(ع) ✍️علی راد عدالت به معنای حد وسط و گریز از افراط و تفریط و نهادن هر چیزی در جایگاه شایسته و بایسته خود از مفاهیم شناخته شده در میراث دینی و بشری است . عدالت چالش و مطالبه انسان در طول تاریخ بوده و هست از این رو ادیان و علوم ناگزیر از اهتمام به آن بوده اند . عدالت و عدالت‌گستری بیشترین فراوانی در گزاره ها و آموزه‌های ادیان ابراهیمی را دارد و از جایگاه مهم تر و برتری برخوردار است. دانشیان علوم انسانی و اجتماعی نیز هماره تاریخ علم به عدالت اندیشیده و درباره آن اظهار نظر کردند اما تا کنون نظریه فراگیر و جهان شمولی از عدالت ارائه نشده است . در ادیان ابراهیمی عدالت‌ستیزی و عدالت‌گریزی به عنوان یک جریان منحط و از اوصاف طاغوت است و تهی شدن جامعه از عدالت نشان‌دهنده ظلم فراگیر از سوی صاحبان قدرت و اندیشه است که به عنوان پیشران طاغوت ایفای نقش می کنند از این رو هماره عدالت قربانی جریان های زر , زور و تزویر بوده و هست که داعیه عدالت داشته ولی عدالت را در آستان قدرت نا مشروع به مسلخ برده اند . عدالت‌‌پژوهی امروزه در گفتمان علمی به یک گرایش مطالعاتی و پژوهشی تبدیل شده و مورد اهتمام جدی پژوهشگاه ها و اندیشکده های علمی در سطح جهان است لذا استخراج و تبیین نظریه عدالت اسلام شیعی ضرورت اجتناب ناپذیر گفتمان علمی معاصر است. نظریه عدالت اسلام شیعی , همان نظریه الهی – وحیانی است که در قرآن و سنّت اصیل و ناب نبوی منعکس شده است و ائمه شیعه در گفتار و رفتار خود آن را تبیین و تداوم بخشیده اند . این نظریه از طریق باز پژوهی میراث امامان شیعه میسور است به ویژه امامانی که فرصت بیشتری برای کنش گری اجتماعی یافته و با نهاد قدرت و سیاست در پیوند بودند که از جمله ایشان به امام رضا ( ع ) می توان اشاره کرد . استنباط نظریه عدالت در میراث امام رضا (ع) از دو شیوه تحلیل مضامین پایه و نظام مفاهیم عدالت در احادیث رضوی و استنطاق رفتار و عمل امام رضا (ع) برای اکتشاف مولفه های عدالت بهره جست . امام رضا (ع) به دلیل قرار گرفتن در موقعیت ولایتعهدی مامون , فرصت کم نظیری پیدا کرد تا سویه های از عدالت را در رفتار و گفتار خود تبیین نمایید ؛ بخش مهمی از گزاره های عدالت در بیان نظری و عملی امام رضا (ع) در کتاب عیون اخبار الرضا (ع ) بازتابیده است که حاوی تقریباً یک سوم از مجموعه احادیث حضرت رضا ( ع ) است . در این کتاب شیخ صدوق تلاش دارد تا احادیثی از امام رضا ( ع ) با معیارهای محتوایی چون علو مضمون و جامعیت در محتوا را آن حضرت را گزارش کند لذا عنوان عیون را بر تارک این کتاب نهاده است تا به برگزیدگی , برجستگی , غرر بودن و ممتار بودن احادیث منتخب او در این اثر اشاره نماید . •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

به مناسبت دهه کرامت ( بخش هشتم) امام رضا ( ع ) ترجمان عدالتِ وحیانی (2) بازپژوهی عدالت در احادیث عیون اخبار الرضا(ع) ✍️علی راد احادیث کتاب عیون اخبار الرضا (ع ) در استنباط نظریه عدالت در رهیافت امام رضا ( ع ) از اهمیت ویژه ای برخوردار است و پیش فرض این پژوهش این است که تئوری عدالت از نظریه تا عمل در کتاب عیون اخبارالرضا(ع) استنباط پذیر است . برای این مهم احادیث کتاب عیون اخبار الرضا(ع) بازخوانی شد , مفاهیم مربوط به عدالت از آنها استخراج گردید . سه وجه و سویه از عدالت در احادیث کتاب عیون اخبار الرضا(ع) مورد تاکید است : عدالت در باور و اعتقاد، عدالت اخلاقی و عدالت اقتصادی . برایند این سویه ها ترجمان عدالت در نگاه امام رضا ( ع ) است که می توان آن را عدالت وحیانی نام نهاد زیرا بر بنیان های وحیانی استوار است و از هر گونه خوانش انسان گرایی محض و عقلانیت خود بنیاد پیراسته است و رویکرد جامع به عدالت برای انسان فارغ از هر گونه رنگ و نژاد و طبقه اجتماعی او دارد و از گزند اعتباریات برساخته ذهن بشر مصون است . سویه نظری عدالت وحیانی در احادیث رضوی نه فقط یک فضیلت برتر و نه آرمانی دست نیافتنی بلکه ضرورتی اجتناب ناپذیر برای حیات بشری است و عیاری برای سنجش التزام انسان به فطرت , عقل و اخلاق و به مثابه منبعی برای استخراج اصول و موازین تعامل انسان با خود و دیگران است , اصل اساسی و بنیادین در اسلام شیعی است . هم چنین عدالت وحیانی به مثابه یک فرا نظریه , دارای بنیادهای هستی شناختی و معرفت شناسی است , با نهاد امامت پیوندی ناگسستنی و دو سویه دارد , نوعی باهم آیی معنایی و مفهومی میان عدالت با امامت وجود دارد و از یاد کرد هر کدام دیگری در ذهن تداعی می گردد. این با هم آیی در بنیان ها و غایت¬ها مشترک عدالت با امامت ریشه دارد . سویه¬هایی از این وحدت و اشتراک عدالت با امامت , در نظریه امامت سیاسی در اندیشه شیعه آشکار است. در تحلیلی ژرف از امامتِ سیاسی به مثابه کلان پارادایم راهبری انسان در جهان , امامت در صفات عدل و ربوبیت خداوند ریشه¬ دارد . آفرینش هستی و انسان بر پایه عدال و عدالت الهی استوار است لذا راهبری حیات انسان در جهان نیز باید بر عدالت الهی , موازین و سنن عدل وحیانی استوار باشد تا انسان در پرتو آن بتواند به غرض و کمال از آفرینش خود دست یابد و بهره وری او از خود , دیگران و محیط زیست مشروعیت بیاید , ظلم و فقر بر انسان تحمیل نگردد و در نهایت غرض از آفرینش را تحقق باشد. بر پایه صفت ربوبیت الهی , انسان سازه قدرت و علم خداوند است و غیر از خداوند, شخص دیگری از نیازها , غرض آفرینش و چالش های حیات انسان شناخت درست و کامل ندارد ؛ تناقضات موجود در مکاتب انسان شناسی بشر بنیان در تعریف و تبیین ماهیت انسان و غرض او از زیست در این دنیا شاهد استواری بر ناکامی عقل و علم خود بنیاد بشری در شناخت زوایای پیچیده وجود انسان است که بر ضرورت انسان شناسی وحیانی در ارائه هر نظریه راهبری انسان در دنیا تاکید دارد لذا بدون شناخت اصیل انسان , راهبری و هدایت او میسور نخواهد بود . هر نظریه عدالت محوری که بر انسان شناسی وحیانی استوار نباشد در مقام نظر از اقناع و کفایت نظری و در عمل از توفیق و کمال لازم برخوردار نخواهد بود و مسیر آزمون و خطا را برای دستیابی احتمالی به نظریه اصیل تجربه خواهد کرد و البته این تجربه بسیار تلخ , شکننده بوده و آسیب های زیاد را با خود همراه داشته و دارد . جنگ ها , غارت ها , فقر تحمیلی, استثمار انسان ..... در تاریخ گواه راستین ناکامی عقل خود بنیاد بشر در انسان شناسی و دستیابی به عدالت فراگیر حتی در سطح نظریه و تئوری است و دست آلوده جریان های استعمار و استکبار هماره در تئوری های عدالت آشکار است لذا جهان تا کنون هیچ دوره و مقطعی از عدالت فراگیر را تجربه نکرده است و حتی اکنون بشر آزاد ترین مقطع تفکر را تجربه می کند , نظریه عدالت به تکثر گرایی دچار گردیده و برخی از تئوری های عدالت گرا , به خود ستیزی گرویده و عدالت علیه عدالت را تبیین و ترویج می کنند زیرا به دلیل خطاهای شناختی از انسان , عدالت معطوف به انسان را در تحقیر و استثمار گروهی از انسانها به نفع گروهی دیگر تفسیر کرده و آن را به عدالت تفسیر می کنند لذا دوره معاصر را می توان دوره سوگ عدالت نیز نامید زیرا در چنبره فرضیه ها و تئوری ها عقل خود بنیاد بشری , انسان گرایی افراطی و خطاهای شناختی در تعریف انسان به دام افتاده است 👇👇. •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

به مناسبت دهه کرامت ( بخش هشتم) امام رضا ( ع ) ترجمان عدالتِ وحیانی (2) بازپژوهی عدالت در احادیث عیون اخبار الرضا(ع) ✍️علی راد دستاورد بدون التزام به عدالت الهی از نظریه تا عمل , نظم حیات بشری در جهان به اختلال و اختلاف می انجامد , استعدادهای انسان به رشد و کمال نمی رسد , توزیع ثروت و امکانات اعطایی خداوند به انسان به درستی و شایستگی صورت نمی پذیرد و روند حیات و حرکت انسان در مسیر تاریخ متوقف یا به قهقرا می انجامد از این رو عدالت را نباید گسسته از پیوندهای آن با امامت و اوصاف هادی و ربوبیت خداوند تحلیل نمود و به همین سان امامت در اندیشه شیعه را نباید بدون پیوندهای آن با عدالت الهی تفسیر کرد و به مثابه یک نظریه سیاسی در شمار دیگر نظریه های حکمرانی در جهان سیاست تبیین نمود . بنا بر این در فرا نظریه عدالت وحیانی , عدالت فقط یک فضیلت نیست بلکه ضرورتی اجتناب ناپذیر برای حیات انسان در تاریخ است و بدون التزام به عدالت وحیانی از نظریه تا عمل , راهبری و حمکرانی مطلوب بر حیات انسانی با چالش های اساسی روبرو خواهد بود و خورشید عدالت بر حیات انسان نخواهد تابید . بنا براین نهاد امامت متولی اجرای عدالت در میان امت و شخص امام نیز تبلور عدالت در گفتار و رفتار است . •┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

•┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈┈• @OstadRad

آذربایجان در اضطراب و التهاب دعاگوی خادمان خود بوده و هست. @OstadRad

⏪ برگی از خاطرات با شهید خدمت دکتر رحمتی : بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی دفتر قم چهارشنبه ۳ آذر ۱۴۰۰ میزبان دکتر مالک رحمتی قائم مقام تولیت معزز آستان قدس رضوی بودم. بدون هیچ خبر قبلی و تشریفات و کاملا عادی آمده بود تا چندین پروژه را در قم دنبال کند . در این سال که کرونا شیوع داشت ابایی از مسافرت و بازدید از طرح ها و پروژه ها در خارج از مشهد نداشت و مدام در تردد بود . در این سفر برای بازدید از ساختمان جدید آستان قدس رضوی در قم و پیگیری برخی از مشکلات آمده بود . در نشستی صمیمانه در روند برنامه ها و فعالیت های دفتر آستان قدس رضوی در قم گرفت , قول مساعد برای تسریع برخی از مسائل را داد و در نهایت نیز انجام داد؛ تصویب جایگاه این دفتر در ساختار آستان قدس رضوی و تخصیص ردیف بودجه برای آن از جمله پیگیری های ایشان بود . او را خدوم , فهیم , جهادی , مصمم , ولایت مدار , فروتن و متواضع یافتم . روحش شاد و یادش گرامی باد . علی راد @OstadRad

⏪ بازدید دکتر مالک رحمتی قائم مقام محترم تولیت آستان قدس رضوی از ساختمان بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی در قم. ۳ آذر ۱۴۰۰ @OstadRad