🔖 قسمت قبل | نقد و بررسی مکاتب اخلاقی ۱۸ 🧩 سودگرایی (واقع‌گرایی) ۱ 💰 ‌به صورت كلی، سود‌گرایی نظریه‌ای است كه معتقد است یگانه معیار نهایی صواب، خطا و الزام اخلاقی عبارت است از اصل سود. منظور از اصل سود به این معنا است كه ما بیشترین غلبه ممكن خیر بر شر (یا كم‌ترین غلبه ممكن شر بر خیر) را در كل جهان (یا دست كم، در جامعه خود) محقق كنیم. ۱. سود‌گرایی عمل‌نگر: برای تشخیص حكم اخلاقی همواره و در هر موردی، باید بپرسیم: «این عمل من در این موقعیت چه تأثیری بر غلبه كلی خیر بر شر دارد؟» نه این كه بپرسیم: «این نوع عمل از هركسی در این نوع از اوضاع و احوال چه تأثیری بر غلبه كلی خیر بر شر دارد؟» ۲. سود‌گرایی عام: پشتوانه سودگرایی عام این است كه اگر در موقعیت خاصی انجام كاری برای كسی ‌صواب است، پس انجام آن برای همه كسانی كه موقعیت مشابهی دارند صواب است‌‌. ۳. سود‌گرایی قاعده‌نگر: معتقد است كه ما باید همواره سعی كنیم كه با توسل به قواعد اخلاقی تكلیف خود را در موارد جزئی تعیین كنیم. 🪵 اصول اندیشه سودگرایانه بنتام ‌۱. فقط لذت خوب است و فقط درد بد است. ۲. لذت‌ها و دردها قابل اندازه‌گیری و سنجش‌اند. لذات را می‌توان بر اساس شدت، پایداری، مطمئن الحصول‌بودن، نزدیکی و دوری، باروری، خلوص و شمولیت و گستردگی مورد محاسبه و ارزیابی قرار داد. بنتام‌ ‌برای هر یك از این هفت معیار ضریبی قائل می‌شود و سپس آنها را با هم جمع می‌كند. ‌۳. هدف هر فردی رسیدن به لذت و اجتناب از درد است. به عقیدة وی آدمیان نه تنها باید غایت الغایات كارهای خود را رسیدن به چنان هدفی قرار دهند؛ بلكه اصولاً به نحو گریزناپذیری چنین می‌كنند. به تعبیر دیگر، در كانون اندیشه اخلاقی بنتامیك نوع لذت‌گرایی روان‌شناختی قرار دارد و آن این كه وی مدعی است كه رفتار آدمیان متأثر از حالات لذت و درد است و هر شخصی نیز برای تأمین خیر و نفع خود تلاش می‌كند. ۴. انسان‌ها هر چند در حقیقت به دنبال رسیدن به لذت شخصی و پرهیز از الم شخصی‌اند، اما لازم است كه افزایش عمومی لذت را نیز هدف خویش قرار دهند. گونه‌ای كه منطق و قانون بتوانند با حمایت و یا مقابله با چنین گرایشی بنای سعادت را بر پا كند. ✍ نقد و بررسی دیدگاه بنتام ۱. خودپسند دانستن همه انسان‌ها: ‌یكی از ایرادهایی كه معمولاً، از همان ابتدا، به نظریه بنتام می‌گرفتند این بود كه، اگر هر كسی بالضروره در جستجوی لذت خویش است پس باید بشریت را موجودی خودپسند بدانیم. ۲. نقد معیارهای هفتگانه: ‌معیار اول و دوم، یعنی «شدت» و «مدت»، از قبل توسط فیلسوفان دیگر مطرح شده بودند، یعنی این‌ها از ابتكارات بنتام نیستند، و كسی درباره آنها بحثی ندارد. ‌اما معیار سوم و چهارم یعنی «مطمئن الحصول بودن» و «نزدیكی و دوری» تا اندازه‌ای سؤال برانگیزند. به نظر می‌رسد این دو عامل در میزان لذت و الم تأثیری نداشته باشند. ‌معیار پنجم و ششم یعنی باروری و خلوص نیز به نظر می‌رسد در اینجا نباید ذكر شوند؛ زیرا مربوط به لذت غیری و عرضی‌اند و نه لذت ذاتی. ‌عامل هفتم، یعنی شمولیت و گستردگی نیز مشكل‌زا است. شمولیت و گستردگی یك لذت، در حقیقت، تعداد افرادی است كه آن لذت شامل حال آنها می‌شود. حال اگر دو لذت را در نظر بگیریم كه از نظر كل مقدار لذتی كه در بر دارند یكسان باشند. مثلاً هر دو به میزان صد واحد لذت را در بر داشته باشند، اما از نظر میزان گستردگی و شمولیت با هم متفاوت باشند. به این صورت كه یكی از آنها در میان صد نفر پخش شود به گونه‌ای كه هر كسی یك واحد لذت ببرد و دیگری در میان ده نفر پخش شده باشد به گونه‌ای كه هر كدام به میزان ده واحد لذت ببرند، در این صورت چرا باید لذت نوع اول را برتر و بهتر از لذت نوع دوم بدانیم؟ ۳. نادیده گرفتن لذت‌های اخروی: اگر بنا است میزان و معیار ارزش اخلاقی را در میزان سود و لذت حاصله از آن جستجو كنیم، چرا نباید سود اخروی و آن‌جهانی آن‌ها را نیز مورد توجه قرار دهیم؟ ۴. مستلزم نوعی هرج و مرج اخلاقی: ‌اگر انسان در هر موقعیت جزئی به منظور تأمین منافع شخصی خود به اصول كلی متمسك شود، این خطر را در پی ‌دارد كه ممكن است افراد دیگر در مواقع دیگر، با تمسك به همان اصول، علیه خود وی استناد كنند. ۵. جامعیت نداشتن: بنتام بر این پندار بود كه كار خوب كاری است كه منافع فردی را در پی داشته باشد. اما از آنجا كه جز از راه تأمین منافع اجتماعی نمی‌توان منافع فردی را تأمین كرد، تأمین منافع اجتماعی نیز خوب می‌شود. بنتام هدف را منفعت شخصی می‌داند، اما معیار را منفعت عمومی و سود اكثری. 📘#محمدتقی_مصباح_یزدی، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، ۱۶۵-۱۹۳ 📚 #فلسفه_اخلاق | #تخصصی 📮 ایتا | تلگرام | اینستاگرام | آپارات

🎙 #درس‌گفتار | علم و دین (بر اساس کتاب دین و علم، نوشته ایان باربور) 🧩 ۳۰ فایل صوتی و موضوعی 👤 استاد #یوسف_دانشور 📚 #فلسفه_علم | #فلسفه_دین | #تخصصی 📮 ایتا | تلگرام | اینستاگرام | آپارات

📘 علم و دین ۱ 🏷 معرفی ایان باربور 🏷 نکته‌ای پیرامون کتاب

📘 علم و دین ۲ 🏷 فصل اول: فیزیک و متافیزیک در قرن هفدهم 🏷 الف) تصویر جهان در قرون میانه 🏷 نگاه ذات‌گرایانه به طبیعت 🏷 نقش غایت در نگاه ذات‌گرایانه 🏷 روش فهم طبیعت در نگاه ذات‌گرایانه

📘 علم و دین ۳ 🏷 طبیعت به‌سان سلسله‌مراتبی از مخلوقات 🏷 روش‌های الهیات: عقل و وحی

📘 علم و دین ۴ 🏷 خداوند به‌عنوان آفریدگار و رهایشگر

📘 علم و دین ۵ 🏷 انسان به عنوان کانون نمایش کیهانی

📘 علم و دین ۶ 🏷 ب) دو علم جدید گالیله 🏷 ویژگی‌های روش علم در نگاه گالیله: ۱. اضافه کردن مشاهده و ریاضیات به شکل خلاق ۲. آمیختن نظریه و آزمایش ۳. ریاضی‌کردن جهان ۴. اضافه کردن مفاهیم تخیلی ۵. نفی غایت

📘 علم و دین ۷ 🏷 خلاصه‌ای از قرون وسطی

📘 علم و دین ۸ 🏷 طبیعت به‌عنوان ذرات متحرک

📘 علم و دین ۹ 🏷 روش‌های الهیات: کتاب مقدس، طبیعت و کلیسا 🏷 خداوند به‌عنوان نگارنده کتاب طبیعت و کتاب مقدس 🏷 نگاه همه‌خداانگارانه‌ای اسپینوزا 🏷 انسان در کیهان‌شناسی جدید

📘 علم و دین ۱۰ 🏷 ج) ماشین جهانی نیوتن 🏷 روش‌ها در علم: آزمایش و نظریه 🏷 طبیعت به‌منزله ماشین قانونمند 📮 ایتا | تلگرام | اینستاگرام | آپارات

📘 علم و دین ۱۱ 🏷 خلاصه و مقایسه‌ای بین گالیله و نیوتن

📘 علم و دین ۱۲ 🏷 فصل دوم: طبیعت و خداوند در قرن هیجدهم 🏷 الف) عصر عقل 🏷 طبیعت به‌عنوان مکانیسم موجبیتی 🏷 خداوند دئیسم 🏷 انسان به‌عنوان موجودی کمال‌پذیر از راه عقل

📘 علم و دین ۱۳ 🏷 ب) واکنش رمانتیک

📘 علم و دین ۱۴ 🏷 ادامه واکنش رمانتیک

📘 علم و دین ۱۵ 🏷 ج) واکنش‌های فلسفی 🏷 ۱. هیوم: تجربه‌گرایی و ندانم‌گویی دینی 🏷 ۲. کانت: علم و دین به‌عنوان دو قلمروی جدا

📘 علم و دین ۱۶ 🏷 فصل سوم: زیست‌شناسی و الهیات در قرن نوزدهم 🏷 الف) داروین و انتخاب طبیعی

📘 علم و دین ۱۷ 🏷 خداوند و طبیعت: معارضه با طرح و نظم 🏷 پرسش و پاسخ 🏷 دیگر مباحث فصل سوم، به دلیل آشنایی مخاطبین کلاس، تدریس نشد.

📘 علم و دین ۱۸ 🏷 فصل چهارم: راه‌های ارتباط علم و دین 🏷 الف) تعارض 🏷 ماده‌گرایی علمی 🏷 لفظ‌مداری کتاب مقدس

📘 علم و دین ۱۹ 🏷 ب) استقلال 🏷 شیوه‌های متخالف 🏷 دیدگاه اگزیستانسیالیسم 🏷 زبان‌های متفاوت (ویتگنشتاین)

📘 علم و دین ۲۰ 🏷 ج) گفتگو 🏷 پیش‌فرض‌ها و پرسش‌های مرزی 🏷 توازی‌های روش‌شناختی 🏷 معنویت طبیعت‌محور 📮 ایتا | تلگرام | اینستاگرام | آپارات

📘 علم و دین ۲۱ 🏷 د) یکپارچگی 🏷 الهیات طبیعی 🏷 الهیات طبیعت 🏷 تلفیق سیستماتیک

📘 علم و دین ۲۲ 🏷 فصل پنجم: مدل‌ها و پارادایم‌ها 🏷 الف) ساختارهای علم و دین 🏷 نظریه و داده‌ها در علم

📘 علم و دین ۲۳ 🏷 ادامه نظریه و داده‌ها در علم 🏷 دیدگاه پوپر 🏷 سه دیدگاه تئوری صدق