💢 صد و دو سال گذشت
سوم اسفند یادآور یک رویداد مهم تاریخی است. کودتای رضامیرپنج فرمانده بریگاد قزاق در سوم اسفند ۱۲۹۹، حرکت او همراه با قزاقهای تحت امر از #قزوین به سمت تهران در آن تاریکی شب، با اندک درگیری وارد تهران شدند. محافظین و نیروهای نظامی دستور داشتند درگیر نشوند. کودتا با کمترین هزینه به پیروزی رسید. احمدشاه قاجار جوانک چاق و بی لیاقت با ترس و هراس از اوضاع خبردار شد اما سفارت بریتانیا تضمین داده بودند که رضاخان بدنبال خلع سلطنت قاجار نخواهد بود. در ابتدا هم اینگونه بود. کودتا ۱۲۹۹ به پیروزی رسید و رضاخان به سردار سپه و بعدتر به رئیس الوزرایی دست یافت اما تاسیس سلطنت پهلوی پاییز ۱۳۰۴ با خلع قاجاریه اعلام شد.
برخلاف حکومتهای تاریخ ایران که در بستر داخلی و نزاع های داخلی بین اقوام و طوایف بوجود می آمدند، حتی حکومت ها و اقوام مهاجم به ایران که در فرهنگ ایرانی هضم شدند، حکومت پهلوی تنها حکومت تاریخ ایران است که بعد از جنگ جهانی اول و ناکامی انگلستان در اجرای قرارداد ۱۹۱۹ توسط خارجی ها تاسیس شد.
رئیس کمیته شرق وزارت خارجه انگلستان، لُرد کرزن و وزیرمختارش در تهران کاکس، در ۱۹۱۹ پیش تر از معرفی رضاخان بدنبال برپایی حکومت مرکزی و مقتدر در ایران بودند. به سه دلیل ایران اهمیت داشت:
۱. نفت و مسیر دستیابی به قفقاز، سوخت بهینه برای نیروی دریایی بریتانیا نفت بود
۲. کنترل رقیب سنتی انگلستان، روسیه انقلابی
۳. کنترل سرحدات و امنیت با ارزش ترین مستعمره انگلستان یعنی، هند
راه حفظ این سه عامل، ایران و جغرافیا ایران بود. پس از جنگ جهانی اول، بریتانیا نمی توانست ایران را به حال خود رها سازد. لُرد کرزن، قرارداد ۱۹۱۹ را با صدارت #وثوق_الدوله مطرح ساخت اما جامعه ایرانی قرارداد ننگین را برنتافت. پروژه انگلستان در ایجاد دولت جدید و مقتدر شکست خورد و وثوق الدوله کنار رفت با این حال #روباه_پیر نمی توانست تماشاچی از دست دادن ایران باشد. نیاز جدید با کودتای رضاخانی و تامین امنیت ایجاد شد.
حیات و شکل گیری سلطنت جدید، وابسته به خارجی بود. اگر پروژه قرارداد ۱۹۱۹ در ایران اجرا می شد و منافع بریتانیا کبیر تامین می گردید کشور به سمت کودتا و به قدرت رسیدن رضاخان نمیرفت. حیات و ممات این حکومت جدید وابسته به خارجی بود. وقتی در شهریور ۱۳۲۰ متفقین رضاخان را از ایران اخراج کردند همین شرط و شروط را برای پسر ۲۱ ساله اش وضع کردند تا با سلطنت او موافقت کنند.
#علیرضا_زادبر
صفحه اینستاگرام را دنبال کنید👇
https://www.instagram.com/zadbar.ir
https://eitaa.com/joinchat/4020437188C7b1796884a