هدایت شده از موسسه شیعه شناسی
🚩 جلسه نهم درس الاهیات اجتماعی اسلام/ تشیع، روز پنج شنبه 21 دیماه در محل موسسه شیعه شناسی برگزار شد و استاد تقی زاده داوری، این جلسه را به توضیح شهید مطهری از نظریه اصالت الاجتماع اختصاص دادند که خلاصه آن به شرح زیر است:
🔸مرحوم مطهری در توضیح نظریه استادشان، علامه طباطبائی، می گویند: شکی نیست که جامعه یک مرکب است، مرکب از افراد و اشخاص انسانی، حال باید دید که این ترکیب، چه نوع ترکیبی است اعتباری یا واقعی؟ ایشان سپس به چهار نوع ترکیب اشاره می کنند و ویژگی هریک را بر می شمارند.
۱- فرض اول اینست که جامعه یک مرکب اعتباری و فرضی باشد، یعنی اصالت الفرد و محض باشد، دراینصورت مرکب و ترکیبی از افراد و آحاد انسانها واقعا پدید نیامده است، جامعه هویت و وجود و هستی ندارد، و طبعا سنت و قانون نخواهد داشت، و موضوع مستقلی برای شناخت و علم نخواهد بود.
۲- فرض دوم اینست که جامعه یک مرکب واقعی باشد، منتهی یک ترکیب صناعی و صنعتی، همانند ماشین و ساعت و سایر پدیده های صنعتی. در این صورت اگرچه افراد، اجزاء و آحاد، وجود و هستی مستقل خود را در ترکیب از دست نمی دهند و در مرکب حل نمی گردند، ولی استقلال عمل خود را از دست می‌دهند و در کار و اثر جمعی حل می شوند، چنانچه راه رفتن ماشین و یا کار کردن ساعت، نتیجه و برآیند کار جمعی اجزاء و عناصر با هیات و شکل خاص است، نه نتیجه کار یک یک اجزاء و عناصر بطور انفرادی و استقلالی.
مرحوم مطهری ره می گویند اگر جامعه یک مرکب صناعی همانند ماشین باشد، دراینصورت وجود و هستی واقعی و حقیقی نخواهد داشت و آحاد افراد و اشخاص در کل اجتماعی حل و مضمحل نمی شوند اگرچه خاصیت و اثر فردی خود را از دست داده و بصورت جمعی، اثر جمعی را پدید می آورند. بر طبق این فرض، جامعه اگرچه اصیل و واقعی نخواهد بود ولی اثر جمعی و خاصیت جمعی، امری عینی و واقعی خواهد بود. بین افراد تاثیر و تاثر و رابطه واقعی وجود خواهد داشت، و بر عمل جمعی افراد، سرنوشت مشترک حاکم خواهد بود، و آن اثر جمعی، موضوع مستقلی برای شناخت و علم خواهد شد.
۳- فرض سوم اینست که هم افراد و آحاد را اصیل بدانیم و هم جامعه را، منتهی جامعه را یک موجود فرهنگی و نمادین در نظر بگیریم، نه موجود فیزیکی، جسمانی و جسدی که از ترکیب اندام و کالبد انسانها به وجود آمده باشد. بنابراین فرض، جامعه یک موجود است منتهی یک موجود منحصر به فرد و یگانه و ویژه که برای آن همانندی نمی توان یافت. نوع منحصر در فرد است، هستی نمادین و فرهنگی دارد، مثل واقعیت زبان، واقعیت پول رایج و امثال اینها که واقعیت عینی و واقعی دارند منتهی نمادین، سمبلیک، نشانه ای.
مرحوم مطهری می فرمایند بر طبق این فرض که هم اصالت الفردی است و هم اصالت الاجتماعی، هم فرد روان شناسی دارد و هم جمع جامعه شناسی، هم قوانین و سنن فردی وجود دارد و هم قوانین و سنن اجتماعی، هم فرد موضوع شناخت و معرفت است و هم جمع و جامعه، هم روح و فهم و شعور و وجدان و اراده و خواست فردی وجود دارد و هم روح جمعی و فهم و شعور و وجدان و خواست و اراده جمعی که نوعا و غالبا بر اراده و خواست و فهم فردی غلبه و سیطره دارد و آنرا به رنگ خود در می آورد.
۴- و اما فرض چهارم، به اینصورت است که اصالت و وجود و هستی و حقیقت و واقعیت را از آن جامعه بدانیم و فرد و شخص را موجودی اعتباری و فرضی و تبعی محض تلقی کنیم. مطابق این فرض، روح جمعی و وجدان جمعی و شعور جمعی و فکر و اندیشه و ذوق و ذائقه جمعی است که اصیل و واقعیت دارد، و شعور و فهم و وجدان و ذوق و سلیقه فردی در واقع جلوه و مظهر و بازتابی از روح جمعی و حیات جمعی و شعور جمعی می باشد. بر طبق این فرض، آنچه که هویت دارد جامعه است، آنچه که سنت و قانون دارد جامعه است، آنچه که موضوع شناخت و علم و معرفت است جامعه است، افراد و اشخاص در ضمن سیل جامعه حرکت و عمل و تکاپو دارند.
🔸به هر تقدیر، معلم شهید، نظریه سوم یعنی نظریه توامان وجود فرد و جامعه را برگزیده و آن را از معلم خود مرحوم علامه طباطبائی نقل می کنند و با آیات قرآنی مربوط به امت تائید می نمایند و می فرمایند: بدیهی است که امت اگر وجود عینی نداشته باشد، سرنوشت و فهم و شعور و طاعت و عصیان معنا ندارد، این ها دلیل است که قرآن به نوعی حیات قائل است که حیات جمعی و اجتماعی است. حیات اجتماعی صرفا یک تشبیه و تمثیل نیست، یک حقیقت است، همچنانکه مرگ جمعی نیز یک حقیقت است.
هدایت شده از موسسه شیعه شناسی
🚩 گزارش جلسه دهم درس الاهیات اجتماعی اسلام/ تشیع در روز پنج شنبه تاریخ ۲۸ دی ۱۴۰۲
🔸 استاد تقی زاده داوری در این جلسه به ادله قرآنی و حدیثی ای که مرحوم مطهری برای اثبات حیات جامعه آورده اند پرداخته است. آیه ۳۴ سوره اعراف که می گوید هر امتی، دارای اجل و عمر محدود است؛ آیه ۲۸ سوره جاثیه که می گوید هر امتی به کتاب و نامه عملش خوانده می شود ؛ آیه ۱۰۸ سوره انعام که می گوید عمل هر امتی را (برای خودش) زیبا و نیکو و جالب جلوه داده ایم، و سرانجام آیه ۵ سوره غافر که در آن به تلاش و اهتمام هر امتی در مخاصمه با پیام آور خود از طریق جدل باطل با او، و مبتلا شدن به عذاب الهی تصریح شده است.
🔸 در ادامه، استاد داوری به تکمله مرحوم مطهری در این مقوله اشاره نموده و از کتاب ایشان نقل کردند که در قرآن کریم احیانا مواردی دیده می شود که کار یک فرد از افراد یک اجتماع به همه آن اجتماع نسبت داده شده است، و یا کار یک نسل به نسل های بعدی یک قوم و جمعیتی نسبت داده شده است، و این در مواردی است که همه افراد آن اجتماع و یا همه نسل های متوالی آن قوم و جمعیت، با عمل و کار فرد خاص، همدلی و همفکری و رضایت خاطر داشته اند، چنانچه پی کردن و کشتن شتر توسط یک شخص در قوم ثمود به تمام افراد آن قوم نسبت داده شده و همگی را مستحق مجازات و عذاب الهی دانسته است (آیه ۱۵۷ شعراء؛ ۷۷ اعراف؛ ۶۵ هود؛ ۱۴ شمس). و چنانچه حضرت امیر علیه السلام در یکی از خطبه های خود که به شرح رضایت جمعی و یا ناخشنودی جمعی نسبت به یک کار، افراد را تبدیل به یک واحد حقیقی می کند و پیامدهای واقعی برای آنها به بار می آورد، به آیات مربوط به قوم ثمود و پی کردن ناقه آن توسط شخص واحد و سپس مبتلا شدن به عذاب الهی استناد کرده اند( نهج البلاغه خطبه ۲۰۱).
مطهری آنگاه یادآور می شود که رضایت نسبت به یک عمل و یا خشم و غضب از یک کار، هنگامی بعنوان کار و عمل یک قوم و جمعیت تلقی می‌شود و مستوجب نقمت و عذاب می گردد که به مرحله تصمیم و عمل برسد و در واقع آن کار، کار جمع تلقی شود.
هدایت شده از موسسه شیعه شناسی
پخش زنده
فعلا قابلیت پخش زنده در مرورگر فراهم نیست
مشاهده در پیام رسان ایتا
پخش زنده
فعلا قابلیت پخش زنده در مرورگر فراهم نیست
مشاهده در پیام رسان ایتا
درس الاهیات اجتماعی-جلسه دوازدهم ۰۸-۱۱-۱۴۰۲
هدایت شده از موسسه شیعه شناسی
باسمه تعالی
به اطلاع رسانده می شود طی دو هفته ای که از دور جدید و روزانه دروس استاد تقی زاده داوری گذشته، متاسفانه همواره پخش زنده دروس از طریق پیامرسان ایتا دچار مشکل جدی بوده و علیرغم تلاش همکاران موسسه و تماس های مکرر با این پیامرسان، مشکل مرتفع نگردیده است.
با این اوصاف اگرچه برگزاری و ارائه دروس به شکل روزانه و در ساعت مقرر ادامه خواهد یافت، اما پخش زنده آن تا یافتن پیامرسان و یا نرم افزار مناسب و بومی متوقف می شود.
انشالله صوت دروس به شکل منظم در کانال درس و کانال موسسه در دسترس قرار خواهد گرفت.
موسسه شیعه شناسی
متاسفانه بدلیل اختلالی که در پخش زنده شبکه ایتا وجود دارد، فعلا صوت جلسات در کانال قرار می گیرد و از این پس، درس الاهیات اجتماعی یکشنبه ها، ساعت 11-10 در شبکه «قرار» بصورت زنده پخش می گردد.
https://gharar.ir/r/9cbc8f23