❇️اخلاق حکمرانی در نهج البلاغه-۱ ♻️حکمرانی رحیمانه و حکمرانی سَبُعانه ✍محمد متقیان تبریزی 🔸بخشی از فرازهای عهد مالک اشتر، توصیه‌هایی اخلاقی است از حضرت امیرالمؤمنین(سلام الله علیه) خطاب به مالک اشتر به عنوان والی و حاکم. این توصیه‌ها، نه تنها در آن دوران که حکمرانی‌ها دارای ساختاری ساده تر بودند راهگشاست، بلکه در این دوران که حکمرانی‌ها پیچیده‌تر و سایبری‌تر شده‌اند نیز، ضرورت دارد. مباحثی را که حضرت امیر(سلام الله علیه) فرموده‌اند، ذیل عنوان «اخلاق حکمرانی» در چند شماره پی خواهیم گرفت. 🔹در ابتدا به دو نوع اخلاق حکمرانی که اساس و بنیان رفتارهای اخلاقی است، اشاره می‌شود: «اخلاق رحیمانه» و «اخلاق سبعانه»: «و أشعر قلبك الرّحمة للرّعيّة، و المحبّة لهم، و اللطف بهم، و لا تكوننّ عليهم سبعا ضاريا تغتنم أكلهم‏» 🔹آنچه که در مقام نیاز به تذکر دارد این نکته است که: آنگاه که سخن از دو نوع اخلاق رحیمانه و سبعانه می‌رود، نباید آن را به فرد حاکم و «اخلاق فردی» حاکم تنزل داد، بلکه سخن از دو نوع «حکمرانی» است. یعنی مراد حضرت این نیست که، شخص حاکم اخلاق رحیمانه‌ای با رعیت داشته باشد، اما وزرا و امرای او هرگونه که خواستند برخورد کنند، یا اینکه، او در رفتار فردی خود با مردم، با لطف و محبت برخورد کند اما در فرامین و دستورات حکومتی، در مالیاتها و امور اقتصادی کشور، در امور نظامی و سربازگیری و ...، با خشونت برخورد کند. بلکه مقصود از مواجهه رحیمانه، لطیف و محبت‌آمیز با رعیت، این است که باید تمام ساحات حکمرانی، از بالاترین فرد حکومت تا پایین ترین آن، و همچنین تمام لایه‌های حکومتداری، همراه با رحمت، لطف و محبت به رعیت باشد. پس، صحیح آن است که بگوییم: سخن از اخلاق حکمرانی است، نه اخلاق حاکم. و اگر مخاطب این خطاب، مالک اشتر است، شخص او مخاطب نیست بلکه حکمرانی او مورد خطاب حضرت قرار گرفته که در آن حکمرانی، همه ابعاد و لایه‌های حکومت از مناصب، افراد و قوانین مدنظر می‌باشد. با این وصف، اخلاق حکمرانی به دوگونه رحیمانه و سبعانه تقسیم می‌شود، نه فقط اخلاق حاکم. پس همانطور که در اخلاق رحیمانه، تمام ساختار حکومت متخلق به رحمت و محبت و لطف نسبت به رعیت است، در اخلاق سبعانه نیز همه ساختار حکومت نسبت به رعیت، درنده خو است که حریصانه در پی دریدن آنها فرصتها را غنیمت می‌شمارد. 🔹و در دوران کنونی که حکومت‌ها با سیاست‌گذاری، راهبردنگاری، تقنین و آیین‌نامه‌ها اداره می‌شوند، چنانچه «اخلاق حکمرانی اسلامی» که اخلاق رحیمانه است حاکم باشد، سایه آن بر تمام مراتب سیاست‌گذاری، راهبردنگاری، تقنین و آیین‌نامه‌های اجرایی افتاده و همه مواد، مقید به اخلاق رحیمانه می‌گردد. به عنوان مثال، مجلس شورای اسلامی باید سیاست «تقنین رحیمانه» را نصب‌العین خود قرار دهد. تقنین رحیمانه، تقنینی است که در آن قانونگذار سعی بر آن دارد که قانون، ابزار جریان رحمت و لطف و محبت نسبت به رعیت باشد. 🔹در مقابل، در حکمرانی مادی که «اخلاق سبعانه» حاکم است، تقنین، ابزار دریدن و پاره کردن مردم به صورت حریصانه و در هر فرصتی است. قوانین، به گونه‌ای تنظیم می‌گردند که، سرمایه‌های مالی، جانی، آبروییِ رعیت، مصروف اربابان قدرت گردد. و در جریان گردش سرمایه، به گونه‌ای قانون‌نگاری شود که تمام سرمایه‌ها در دامن طبقه قدرتمند جامعه سرازیر گردد. و از این روست که در دولتهای غربی، هرچقدر که رو به پیش می‌روند، شکاف فقیر و غنی افزایش می‌یابد. چرا که ریل سیاست‌گذاری و تقنین نظامات غربی براین اساس بنیان گذاشته می‌شود که محصول و دسترنج تمام طبقات در اختیار صاحبان قدرت و ثروت قرار بگیرد. و اگر، بخواهیم نظام مقدس اسلامی مبتلا به آفات نظام سرمایه‌داری خشن و سبع نگردد، باید سیاست‌گذاری اقتصادی و اجتماعی، با رویکرد رحمت و لطف و محبت به مردم، پایه‌ریزی گردد. هر تصمیم و برنامه‌ای که، سبب شود تا مردم زیر چرخ دنده آن خرد گردند و به وسیله سرمایه‌داران دریده گردند، قطعا اسلامی نیست. #عهد_مالک_اشتر #منشور_حکومت_اسلامی https://eitaa.com/Tanbiholomah/98 @Tanbiholomah

❇️ توصیه به حکمرانان درباره رعایت وضع اقتصادی مردم 📝 شرح نامه امیرالمؤمنین به مالک اشتر 🎙 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله العالی) ♨️ «و انّما یؤتی خراب الأرض من اعواز اهلها» ویرانی زمین از تنگدستی مردم زمین حاصل می‌شود؛ یعنی وقتی مردم تنگدست بودند، زمین ویران می‌شود... 📌 دانلود صوت در کانال تنبیه الأمة: https://eitaa.com/joinchat/3310420148Ca673c3add8

❇️ توصیه به حکمرانان درباره رعایت وضع اقتصادی مردم 📝 شرح نامه امیرالمؤمنین به مالک اشتر 🎙حضرت آیت الله خامنه‌ای(مدظله العالی) 🔸 «و انّما یؤتی خراب الأرض من اعواز اهلها» ویرانی زمین از تنگدستی مردم زمین حاصل می‌شود. 🔹 می‌گویند سرزمینی که تو داری به آن‌جا می‌روی، اگر توانستی مردمش را ثروتمند کنی، آباد خواهد شد؛ اما اگر مردم را فقیر نگه داشتی یا فقیر کردی و نتوانستی، این سرزمین هم آباد نخواهد شد؛ ویرانه خواهد ماند. 🔹 «و انّما یعوز اهلها». اعواز، باب افعال است؛ اما لازم است: مردم تنگدست می‌شوند. حضرت با لامِ تعلیل می‌فرمایند: «لإشراف انفس الوُلاة علی الجمع»؛ فقر مردم، تقصیر فرمانروایان است؛ آنها هستند که موجب فقر مردم می‌شوند؛ چون آنچه را که از ثروت و منافع به‌دست می‌آید، برای خودشان می‌خواهند؛ این موجب فقر مردم می‌شود. 🔢 فرمانروایان مستبد: 1⃣ یک وقت فرمانروایان مثل مستبدهای قدیم هستند؛ مانند رضاخان که همه چیز را می‌خواست و به حدی قانع نبود... استبدادهای قدیم این‌طور بود. البته شکل مدرن‌ترش در حکومت پهلوی بود؛ شکل قدیمی‌ترش را هم در کتابها، از قاجاریه و دوره‌ی ناصرالدین شاه و بقیه خوانده‌ایم. 2⃣ یک شکل هم روش مدرن است؛ یعنی روش حکومتهای بظاهر دمکرات که باطن استبدادی دارند؛ امروز زمام این حکومتها به دست کمپانی‌های اقتصادی است. 📌 تنبیه الأمة: رهبر معظم انقلاب نیز به پیروی از امیرالمؤمنین علیه‌السلام همیشه به دولتهای مختلف که در واقع حکمرانان امروز هستند درباره مردم و پرهیز از ایجاد شکاف طبقاتی توصیه کرده‌اند. #عهد_مالک_اشتر @Tanbiholomah

❇️چرا باید حاکم در دسترس باشد؟ 🖋 آموزه‌ای از نامه ۵۳ نهج البلاغه ۱) در دسترس نبودن حاکمان نشانه‌ای از تنگ‌نظری و بدخلقی آنها است. (احْتِجَابَ الْوُلَاةِ عَنِ الرَّعِيَّةِ شُعْبَةٌ مِنَ الضِّيق) ۲) در دسترس بودن حاکم، فرصتی است برای انجام امور بزگوارانه (فَفِيمَ اِحْتِجَابُكَ مِنْ ... أَوْ فِعْلٍ كَرِيمٍ تُسْدِيه) ۳) در دسترس نبودن حاکمان موجب ناآگاهی آنان از امور حکمرانی (و تعیین اولویتها و ...) میشود. (قِلَّةُ عِلْمٍ بِالْأُمُور) ۴) در دسترس نبودن حاکمان موجب می‌شود اخبار و اطلاعات جامعه به صورت گزینشی به اطلاعشان برسد. (يَقْطَعُ عَنْهُمْ عِلْمَ مَا احْتَجَبُوا دُونَه: روند آگاهی حاکمان از امور پنهانی جامعه را قطع می‌کند) ۵) اولویتهای ذهنی آنان با اولویتهای عینی و واقعی مردم نامطابق می‌شود. (فَيَصْغُرُ عِنْدَهُمُ الْكَبِيرُ وَ يَعْظُمُ الصَّغِيرُ وَ يَقْبُحُ الْحَسَنُ وَ يَحْسُنُ الْقَبِيحُ) ۶) در محاسبات ذهنی و اقدامات عملی‌شان، حق با باطل آمیخته می‌شود. (وَ يُشَابُ الْحَقُّ بِالْبَاطِل) ۷) حقوق مردم بر گردن حاکم است حاکم چرا باید با نهان کردن خود، از انجام وظیفه در برابر حقوق رعیت استنکاف کند؟ (فَفِيمَ اِحْتِجَابُكَ مِنْ وَاجِبِ حَقٍّ تُعْطِيه) ۸) اگر حاکمان در دسترس باشند اکثر مشکلات مرم با کمترین زحمت و هزینه به دست آنان قابل حل است. (أَكْثَرَ حَاجَاتِ النَّاسِ إِلَيْكَ مِمَّا لَا مَئُونَةَ فِيهِ عَلَيْك) 🌐 به نقل از کانال «با نهج البلاغه» @Tanbiholomah

#معرفی‌کتاب 🔹نام کتاب: منشور مدیران در نظام اسلامی_ پیرامون عهدنامه مالک اشتر 🔹نویسنده: آیت‌الله رضا استادی @Tanbiholomah

🎙آیت الله مرتضی تهرانی: باید گشت، خوبی را پیدا کرد که ریشه‌اش خوب باشد.... #عهد_مالک_اشتر #منشور_حکومت_اسلامی @Tanbiholomah

❇️ محدوده مسئولیت‌های دولت ✍ آیت‌الله سیدمحمدتقی مدرسی 🔹يحدد الإمام (عليه السلام) في إفتتاحية العهد مسؤوليات الدولة في كلمات اربع: ۱- جباية الخراج (أي: تحصيل الضرائب وهو مسؤولية وزارة المالية). ۲- وجهاد العدو (وهو مسؤولية وزارة الدفاع). ۳- واستصلاح الناس (بالتثقيف والتربية والتعليم وهو من مسؤوليات وزارة الثقافة والإعلام، ووزارة التربية والتعليم، ووزارة التعليم العالي، وكذلك ببسط الأمن بوضع قوانين رادعة عن الجريمة، وهو مسؤولية وزارة الداخلية). ۴- و أخيراً عمارة البلاد (وهي مسؤولية وزارات الدولة التي تسمى بالوزارات الخدمية) قال الامام علي (عليه السلام): هَذَا مَا أَمَرَ بِهِ عَبْدُ اللَّهِ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ، مَالِكَ بْنَ الْحَارِثِ الأشْتَرَفِي عَهْدِهِ إِلَيْهِ، حِينَ وَلّاهُ مِصْرَ: جِبَايَةَ خَرَاجِهَا، وَ جِهَادَ عَدُوِّهَا، وَ اسْتِصْلاحَ أَهْلِهَا، وَ عِمَارَةَ بِلادِهَا. #عهد_مالک_اشتر #منشور_حکومت_اسلامی #ساختار_دولت @Tanbiholomah

#معرفی‌کتاب 🔹کتاب «اصول کشورداری از نگاه امام علی(ع)» نوشته توفیق الفکیکی و ترجمه و تحقیق سید محمد ثقفی به همت مؤسسه بوستان کتاب در ۳۶۰ صفحه به چاپ رسید. 🔹 در این اثر ۱۸ اصل اساسی در کشورداری، درباره مباحث همیشگی سیاست همچون عدالت اجتماعی، روش انتخاب کارمندان، ارتش و امنیت و تجارت و صنعت به صورت عینی و مشخص به بحث گذاشته شده است و این منظر محدود به زمان و مکان خاصی نیست. ▫️معرفی تفصیلی در سایت اجتهاد: https://b2n.ir/p72641 @Tanbiholomah

❇️ نقدی بر دیدگاه عبدالعلی بازرگان، پیرامون اصول حکومت‌داری 🔢 بخش نخست 🔸 عبدالعلی بازرگان در درس_گفتگویی که داشته، با استناد به عهد مالک اشتر، اینگونه مدعی شده که: حضرت اشاره‌ای به وظیفه تبلیغ اسلام از سوی زمامداران و متولیان امر ندارند. 🔹 تفصیل کلام وی چنین است: «ما میتوانیم در تاریخ حکومت امام علی، اصول حکومتداری و وظایف یک ارگان اجتماعی اداری مردم را بیابیم. عهدنامه مالک اشتر خود گویا و مشتمل این اصول است که شایسته است آن را به مطالعه دقیق و فکورانه بگیریم تا در این باب به حقیقت امر آگاهی بیابیم. در این عهدنامه حضرت اشاره‌ای به وظیفه تبلیغ اسلام از سوی زمامداران و متولیان امر ندارند و وظیفه حکومت اسلامی را چهار امر میدانند؛ یک حکومت باید به اخذ مالیات (که تداوم حکومت به آن است)، تجهیز ارتش و پاسبانی از مردم، شهرسازی و عمران و آبادی بلاد، و همچنین قضاوت میان مردم بپردازد و وظیفه دیگری ندارد.» ✅ پاسخ این ادعا چنین است: 1⃣ نقد روش شناختی روش ایشان در نظریه منتسب به دین، روشی ناقص و غلط است. ناقص است، چراکه سایر نصوص قرآنی و روایی را ندیده، و غلط است که با چنین اعراضی از نصوص قرآنی، به نتیجه‌ای رسیده و آن را به دین اسلام نسبت می‌دهد. 📌 ادامه دارد... #عهد_مالک_اشتر https://eitaa.com/Tanbiholomah/106 @Tanbiholomah

❇️ نقدی بر دیدگاه عبدالعلی بازرگان، پیرامون اصول حکومتداری 🔢 بخش دوم: نقد محتوایی 🔸 این نقد با نظر به کبریاتی که از مسلمات شرع انور و فقه امامیه است، بیان شده و سپس با تمرکز بر عبارت نهج البلاغه، واضح می‌گردد که استفاده وی از آن عبارت نیز نادرست بود: ➖ اول: آنچه عبدالعلی بازرگان انکار می‌کند، یکی از مسلمات واضح شریعت است. خداوند متعال، در قرآن کریم درباره اوصاف مؤمنین چنین می‌فرماید: «الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ ۗ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ» (همانان که اگر آنان را در زمین قدرت و تمکّن دهیم، نماز را برپا می‌دارند، و زکات می‌پردازند، و مردم را به کارهای پسندیده وا می‌دارند و از کارهای زشت باز می‌دارند؛ و عاقبت همه کارها فقط در اختیار خداست.) در این آیه شریفه، با لحاظ اینکه، اگر مؤمنین در زمین تمکّن و بسط پیدا کنند و بتوانند در مکانی حاکم گردند، افعال ایشان در حال تمکن را در چهار عنوان بیان می‌کند: اقامه نماز، ایتاء زکات، امر به معروف، نهی از منکر. ➖ دوم: یکی از مسلمات فقه، موضوع اقامه «حدود» و اجرای «تعزیر» است که برای جرائم غیرحدی اعمال می‌شود. حضرت امام(ره) در تحریرالوسیله می‌فرماید: «كلّ من ترك واجباً أو ارتكب حراماً فللإمام عليه السلام ونائبه تعزيره؛ بشرط أن يكون من الكبائر، والتعزير دون الحدّ، وحدّه بنظر الحاكم»(۱) ترک واجب و ارتکاب به حرام، موضوع تعزیرات است و این امر، مرتبه‌ای بالاتر از تبلیغ دین است. یعنی نه تنها شریعت، به تبلیغ اسلام بلکه به تحقّق اسلام در مناسک رفتاری مسلمانان نیز توجه دارد و برای آن ضوابط و قوانینی قرار داده است. ➖ سوم: وی، با نظر به متن نهج البلاغه که حضرت امور چهارگانه‌ای را به عنوان افعال حکومتی برشمرده‌اند، عبارت «استصلاح اهلها» را به «قضاوت» معنا می‌کند، اما به نظر می‌رسد، چنین ترجمه‌ای با آن عبارت، بیگانه باشد. استصلاح، از ماده «صلح» است که در برخی منابع لغت، آن را «نقیض طلاح» (۲) و در برخی دیگر آن را «ضد فساد» معنا کرده‌اند (۳) و وقتی این ماده در باب استفعال قرار می‌گیرد، معنای طلبی پیدا می‌کند: «و اسْتَصْلَحَهُ: طلب صَلاحَهُ، و عدَّهُ صَالِحاً و مَصْلَحَةً.»(۴) استصلاح، به معنای طلب صلاح است، پس استصلاح اهلها نیز می‌تواند به این معنا باشد که: وظیفه حاکم این است که خواهانِ صلاح اهل مصر باشد. ➖ چهارم: استعمالات متعددی از این کلمه، در کلمات ائمه هدی(سلام الله علیهم) وارد شده است که سازگار با معنای قضاوت و مصالحه نیست: الف) در برخی عبارات صحیفه سجادیه چنین آمده است: «وَ يَا مَنِ اسْتَصْلَحَ فَاسِدَهُمْ بِالتَّوْبَة» ای کسی که خواهان و طالبِ صلاح افراد فاسد به سبب توبه است. و همچنین «وَ اسْتَصْلِحْ بِقُدْرَتِكَ مَا فَسَدَ مِنِّي‏» آنچه را که از من فاسد شده است، به واسطه قدرت خودت، صالح بگردان. ب) و در نهج البلاغه، در نامه حضرت امیر(سلام الله علیه) به حارث همدانی چنین آمده است: «وَ اسْتَصْلِحْ كُلَّ نِعْمَةٍ أَنْعَمَهَا اللَّهُ عَلَيْك‏» طالب و جویای صلاح، در هر نعمتی باش که خداوند به تو انعام کرده است. با نظر به این نمونه‌ها، این نکته به دست می‌آید که: کلمه استصلاح، در برابر استفساد قرار دارد و حکایت از «صلاح کار جُستن» است. که به معنای فرآیند دستیابی به صلاح کار، است. بنابر همین معناست که در برخی از کلمات، استصلاح با «باء سببیت» و با ذکر سبب آمده است؛ زیرا، استصلاح فرآیند دستیابی به حالت صلاح است. بنابراین، معنای «استصلاح اهلها» نیز واضح می گردد. مقصود حضرت از این تعبیر آن است که: وظیفه مالک به عنوان حاکم مصر، پیگیری فرآیندی است که صلاح اهل مصر در آن تأمین شود، یا پیگیری دستیابی و وصول به حالت صلاح برای اهل مصر است. ➖ پنجم: برخی از محققین معاصر نیز در تفسیر این عبارت، نه تنها دریافت قضاوت نداشته، بلکه آن را به امور فرهنگی، تبلیغی و تربیتی معنا کرده اند: «واستصلاح الناس (بالتثقيف والتربية والتعليم وهو من مسؤوليات وزارة الثقافة والإعلام، ووزارة التربية والتعليم، ووزارة التعليم العالي، وكذلك ببسط الأمن بوضع قوانين رادعة عن الجريمة، وهو مسؤولية وزارة الداخلية)»(۵) با این وصف، یکی از مصادیق بارز استصلاح، توجه دادن افراد به امور معنوی و احیاء ذکر آخرت در قلوب مردم است. ------------------------------------- ۱. تحریرالوسیلة، ج2 ص 453 ۲. العین، ج3 ص117 ۳. المفردات للراغب، ص489 ۴. الطراز الأول و الكناز لما عليه من لغة العرب المعول، ج‏4، ص: 408 ۵.الوجیز في الفقه الإسلامی، للسیدمحمد تقی المدرسی، ج1 ص 7 @Tanbiholomah

❇️ اظهار نظر جمعی از اساتید سطوح عالی در خصوص پیشنهادات اصلاحی نظام آموزشی حوزه های علمیه 🔹 اخیراً و در پی ارائه‌ی برنامه جدید آموزشی و تحول در برخی متون درسی از سوی مدیریت محترم حوزه‌‌های علمیه، برخی از اساتید معظم و افاضل محترم حوزه با دغدغه بسیار ارزشمند حفظ سطح علمی حوزه و مراقبت از عمق دانش حوزوی در نسل‌های آینده، انتقاداتی را بیان فرموده‌اند که مورد توجه مجامع حوزوی قرار گرفته است. 🔹 از آنجا که امضاکنندگان متن حاضر توفیق خدمتگزاری در عرصه تدریس در حوزه مبارکه قم را دارند و به همین جهت محل رجوع و پرسش برخی از طلاب و فضلای حوزه هستند، پس از گفتگو با برخی از اساتید معظمِ منتقد طرح و نیز برخی از موافقین و تأمل در اطراف قضیه و مرور تجارب و مشاهدات عینی در طول سالهای تحصیل و تدریس، جمع‌بندی دیدگاه خود در خصوص اصل طرح تحول را به اختصار در قالب نکات ذیل بیان می‌کنیم. 📌 متن کامل در کانال تنبیه الأمة:👇🏻 https://eitaa.com/joinchat/3310420148Ca673c3add8

❇️ اظهار نظر جمعی از اساتید سطوح عالی در خصوص پیشنهادات اصلاحی نظام آموزشی حوزه‌های علمیه 📌 به انضمام اسامی امضاکنندگان 📝 نسخه Pdf #تحول_کتب_درسی @Tanbiholomah