📛سستی ایده «دولت قراردادی پیامبر» 📝نقد کتاب «پیامبری و قرارداد» 🖋محمد متقیان تبریزی 🔹اشاره مرحوم داوود فیرحی، یکی از نویسندگان پرکار عرصه فقه سیاست بود. از او تألیفات و نگاشته های متعددی در این حوزه به جای مانده است که حامل تفکر و اندیشه او در نسبت میان فقه و دنیای معاصر با نظر به سیاست و حکمرانی بود. نگارنده، در مطالعاتی که از این آثار داشته است، آنها را نه تنها درخور نقد و ارزیابی - که عادتِ اندیشیدن نقادانه است- بلکه به جهت وجود رویکرد «تحریف معنوی» در این آثار، نقد و تبیین خلل محتوایی آنها را ضروری میداند. چرا که او در «آستانه تجدد» اندیشه میرزای نائینی پیرامون «ولایت فقیه» را تحریف معنوی میکند، در «عاشورا؛ فساد و اصلاح» ظرفیت عظیم عاشورا را تقلیل داده و از قیام سیدالشهداء (سلام الله علیه) خوانشی مدرن ارائه میکند. و همچنین کتاب «پیامبری و قرارداد» که در این نوشتار از زاویه ای خاص مورد نقد قرار خواهد گرفت. برخی با تزیین این روش آقای فیرحی با عناوین هرمنوتیکی و روش تحقیقی، آن را در عداد روشهای مطالعه طبقه بندی میکنند. و این درحالیست که همه این تحریفات معنوی از اندیشه نائینی، از واقعه عاشورا و از معاهدات نبوی، با انتساب نتایج به همان موضوعات همراه است. که اگر او میگفت؛ من اینگونه خوانش میکنم و اصرار ندارم که واقعیت چنین باشد، باز مجال توجیه وجود داشت اما چنین نیست، نه تنها تحریف صورت میگیرد، بلکه اصرار بر این است که واقعیت، همان «صورت مُحرَّف»ی است که او ارائه مینماید. کتاب «پیامبری و قرارداد» بعد از ارتحال ایشان از درسگفتارهای او جمع آوری و تدوین شده است. این کتاب، یک ایده مرکزی دارد که جناب فیرحی تلاش میکند در سه دوره درسگفتاری خود آن ایده را اثبات کند و آن هم اینکه؛ به دلیل تعدد قراردادهایی که پیامبر اکرم در دوران حکمرانی خود منعقد ساخته بود، میتوان دولت او را «دولت قراردادی» دانست. او برای اثبات این ایده، از «سیره حکمرانی» پیامبر استفاده کرده و تلاش میکند از تأمل در آنها به «نظریه حکمرانی» دست یابد. همین مسیری که او طی میکند تا به آن نتیجه برسد، در این یادداشت مورد نقد قرار خواهد گرفت؛ آیا او در استناد به «سیره پیامبر» صحیح عمل کرده است؟ یا اینکه در فرآیند استخراج نظریه حکمرانی از سیره پیامبر به خطا رفته است؟ ⁉️پرسش اول: آیا کتاب «پیامبری و قرارداد» کتابی در حوزه فقه سیاسی است؟ یا اینکه صرفاً تأملاتی بر اسناد و منابع تاریخی است؟ پاسخ: در این کتاب دو قضیه غیرقابل انکار است: • الف- پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) دارای سیره حکمرانی بود؛ • ب- سیره حکمرانی پیامبر، قابلیت استخراج نظریه برای دولت اسلامی را دارد. قضیه اول، میتواند متعلق مطالعات تاریخی باشد. سیره کاوی، منحصر در فقه نیست بلکه سیره پژوهی بیشتر به تاریخ تعلق دارد تا فقه. اما قضیه دوم، متعلق مطالعات فقهی است و در فقه مورد توجه قرار میگیرد. استخراج نظریه از سیره حکمرانی پیامبر گرامی اسلام به عنوان «شخص معصوم» برای هیچ حکمرانی به غیر از حکمرانی اسلامی که سیره پیامبر را حجت میداند، معتبر نخواهد بود. فلذا این نظریه در دامن «فقه سیاسی» قرار میگیرد که پی جوی دستیابی به نظریه «دولت اسلامی» است. از این رو، کتاب پیش روی چه بخواهد و چه نخواهد در متن دانش فقه سیاسی یا فقه حکومت تعریف میشود و باید براساس معیارهای این دانش ارزیابی گردد. علاوه بر اینکه، مؤلف مرحوم در مواضعی به بررسی اعتبار و حجیت سیره پرداخته (ص 38) و با استناد به آیات قرآن و ویژگی «پیامبری پیامبر» (ص 46) تقلید از او را بدون شک درست میداند؛ زیرا به الگوی پیامبر صرفاً از جهت «مدل بودن» آن مراجعه نمیکند، بلکه آن ویژگی «پیامبری» اطمینان بخشی در صورت عمل بر اساس آن مدل را هم تأمین مینماید. ادامه در فرسته بعدی👇👇👇

ادامه از فرسته قبلی 👆👆👆 ⁉️پرسش دوم: آیا فعلِ حکمرانی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دلالت دارد؟ اگر آری، آیا این دلالت علی الإطلاق است یا اینکه برخی موانع میتواند مانع از دلالت آن گردد؟ پاسخ: به نظر میرسد، نه تنها فعل معصوم بلکه فعل هر انسانی، به صورت علی الإطلاق دلالت ندارد بلکه باید به ملابسات و ظروفی که فعل در آن تحقق می یابد و واقع میشود توجه نمود؛ ممکن است که در برخی از ظروف، فعل دلالتی نداشته باشد. مثلاً، یک فعل در حالتِ اختیار با حالتِ اضطرار دو معنا دارد و اینگونه نیست که فعلِ واحد در دو حالت یک دلالت داشته باشد. یا در خصوص افعال معصوم، ظرف «تقیه» یکی از مهمترین ظروفی است که باید بدان توجه داشت. مانند ازدواجهایی که ائمه هدی (علیهم السلام) با مخالفین داشتند، آیا میتوان از این مناکحات استفاده «جواز» نمود؟ وقتی که میدانیم یا احتمال میدهیم که فعلِ امام در ظرف تقیه واقع شده است، دیگر دلالتی برای فعل باقی نمیماند تا بحث کنیم که از آن چه مقدار استفاده میکنیم؛ جواز یا بیش از جواز. این نکته در خصوص افعالی که ویژگی حکمرانی پیدا میکنند مانند «معاهدات و قراردادها» از اهمیت بیشتری برخوردار است. آیا به صرف اینکه در تاریخ ثبت شده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) با دشمنان خود قرارداد بسته بود، میتوان از این «فعلِ حکمرانی» معنا و دلالتی را استفاده کرد؟ قطعاً به دلیل آنکه این فعل در یک بستر اجتماعی و در بازه زمانی خاصی روی میدهد، باید به آن زمینه ها و زمانه ها توجه نمود. اگر عاری از موانعِ دلالت بود، میتوان از آن دلالت گیری کرد. فلذا، باید برای دلالت گیری از فعل، احراز کرد که آن فعل، در موقعیتِ «اختیار» صادر شده نه غیر اختیاری که شامل اضطرار و اکراه باشد. و همچنین در خصوص فعل معصوم باید احراز کرد که آن فعل را در موقعیت «تقیه» انجام نداده است. آقای فیرحی در خصوص رفتار حکمرانی پیامبر، به این بخش هیچ ورود نکرده و صرفاً به اعتبار و حجیت سیره پیامبر اکتفا کرده است؛ در حالیکه، علاوه بر بحث از حجیت سیره پیامبر، باید کبرویاً از «امکان دلالت گیری» از «فعلِ حکمرانی پیامبر» بحث کرده و سپس، صغرویاً اثبات مینمود که مانعی از دلالت گیری از سیره حکمرانی پیامبر در انعقادقراردادها وجود ندارد که چنین نشده است. ⁉️پرسش سوم: ممکن است گفته شود که ما به دنبال اثبات «الزام به انعقاد قرارداد» نیستیم، بلکه میخواهیم بگوییم: از تکرار فعلِ قرارداد میفهمیم که دیدگاه سیاسی پیامبر در اداره حکومت مبتنی بر «قراردادگرایی» است، نه «نخبه گرایی». به عبارت دیگر، آیا نمیتوان از فعلِ پیامبر، نه «حکم شرعی» بلکه «نظریه سیاسی» که دال بر روش حکمرانی باشد استخراج کرد؟ پاسخ: این پرسش به دنبال آن است که از «تکرارِ فعل» در حکمرانی به کشف «ماهیتِ دولت» دست یابد. از این رو میتوان آن را اینگونه بازخوانی کرد: آیا میتوان از سیره مستمره و تکرارِ یک روش در حکمرانی، به «ماهیتِ دولت» دست یافت؟ پرواضح است که انکشاف «ماهیتِ دولت» براساس یک روش حکمرانی خاص، متوقف بر دو مقدمه است؛ 1. روش حکمرانی، منحصر در همان مورد «قرارداد» باشد. چنانچه، این مطلب احراز نگردد که روش حکمرانی پیامبر منحصر در روش «قرارداد» است، نمیتوان از دولت پیامبر به «دولت قرارداد» تعبیر کرد. برای همین منظور ضرورت دارد تا به همه سیره حکمرانی پیامبر توجه گردد نه آنکه، سیره حکمرانی پیامبر فقط از منظر «قرارداد» بازخوانی شود. یعنی همه جنگهای پیامبر نیز مورد مطالعه قرار بگیرد تا نسبت میان جنگها و قراردادها مشخص شود. و کتاب جناب فیرحی، فقط از منظر قرارداد به سیره حکمرانی توجه دارد و نسبت میان سایر روشهای حکمرانی با «قرارداد» را اصلاً مشخص نمیسازد. (ص 172) 2. انکشافِ ماهیتِ دولت، فقط منحصر به منبع «سیره» باشد. آیا میتوان با تکیه صرف به منبع «سیره» و «فعلِ حکمرانی» مدعی کشف ماهیت دولتِ پیامبر گردید؟ نهایت چیزی که آقای فیرحی میتواند بگوید این است؛ با مطالعه سیره پیامبر، این نکته واضح میشود که یکی از روشهای حکمرانی پیامبر، استفاده از ظرفیت «قرارداد» است. بله، این سخن، سخن بحقی است و قابلیت انکار هم ندارد. اما نمیتوان گفت؛ کشف میشود که ماهیت دولت پیامبر، قراردادی است. برای چنین انکشافی ضرورت دارد تا انحصار در «روش قرارداد» و در «منبعِ سیره» اثبات گردد که نه تنها او چنین بحثی را طرح نکرده، بلکه اساساً این دو گونه انحصار، قابل اثبات نیست. ادامه در فرسته بعدی 👇👇👇

ادامه از فرسته قبلی 👆👆👆 ⁉️پرسش چهارم: بر فرض امکان برداشت نظریه «دولت قراردادی» از سیره حکمرانی پیامبر، آیا میتوان مساوقت میان «نظریه قرارداد» با قراردادهای زمان پیامبراکرم ایجاد نمود؟ پاسخ: آقای فیرحی، یک تصویری از نظریه «قرارداد» دارد که در این کتاب هم به آن پرداخته است. و ارکان حکمرانی قراردادی را نیز شرح و بسط داده است. (ص 398) با این تصویر، نمیتوان آنچه را که در صدر اسلام اتفاق افتاده است ذیل «نظریه قرارداد» جانمایی کرد. بله، قطعاً بینونت مطلق میان آنچه که در صدر اسلام واقع شد با آنچه که در بعد از رنسانس تعریف میشود وجود ندارد، بلکه میان توافقات و قراردادها امر مشترکی وجود دارد، لیکن تمام الکلام این است که نمیتوان معاهدات و قراردادهای صدر اسلام را موافق با مبانی موجود در «نظریه قرارداد» دانست. این سخن به معنای انکار دو اصل «برابری» و «آزادی» به عنوان ارکان حکمرانی قراردادی نیست، بلکه به این معناست که در آن دوران چنین ارتکازی از قرارداد وجود نداشت که مبتنی بر دو اصل انسان شناسی آزادی و برابری باشد. ممکن است گفته شود، هرچند چنین ارتکازی میان اعراب وجود نداشت، اما پیامبر گرامی اسلام براساس همان دو اصل آن قراردادها را منعقد میساختند. آیا نشانه ای برای این ادعا وجود دارد؟ آیا جناب فیرحی میتواند این ادعا را اثبات نماید که پیامبر گرامی اسلام مبتنی بر پذیرش دو اصل برابری و آزادی، با کفار و مشرکین و مسلمانان انعقاد قرارداد میکرد؟ اینکه گفته شود، در هر قراردادی باید «رضایت» وجود داشته باشد و طرفین قرارداد از موضع مساوی با همدیگر برخورد میکنند، به این معنا نیست که انعقاد قرارداد مبتنی بر این اندیشه صورت گرفته است. پس، «ـبرابری طرفین در فرآیند انعقاد قرارداد» غیر از «پذیرش برابری به عنوان مبنای انعقاد قرارداد» است. آن «برابری» که «زاینده قرارداد» است غیر از «برابری در ظرف قرارداد» است. ❇️جمع بندی این نوشتار، در مقام نقد اصولی و منهجی کتاب «پیامبری و قرارداد» در استناد به سیره حکمرانی پیامبر نگاشته شده و به محتوای قراردادها و تحلیل نویسنده نپرداخته است. تلاش مرحوم فیرحی در استناد به سیره ناکام بوده و فرآیند استناد به صورت صحیح طی نگردیده است. او در این استناد، ضوابطِ اصولی و منهجی را مراعات ننموده و از آنجا که مطلوبِ خود را «حکمرانیِ قراردادی» را در آیینه سیره پیامبر مشاهده میکرد، تلاش کرده است تا با استنادِ ناکام و ناقص به سیره، آن مطلوب را اثبات نماید. علاوه بر اینکه، آقای فیرحی در تحلیل محتوای قراردادها مخصوصاً «قرارداد مدینه» از کنار برخی بندهای قرارداد با چشم بسته عبور میکند و تلاش دارد که آنها را تحلیل نکند. از جمله، مهمترین بند قرارداد مدینه که همان عبارت نخستین آن است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) آن قرارداد را از جانب «محمد النبی» منعقد میسازد. پرواضح و آشکار است که این چنین ورودی به قرارداد، مخالفت تام و تمام با اندیشه «برابری» دارد که یکی از ارکان «نظریه قرارداد» است. درحالیکه، در صلح حدیبیه با مشرکین از عنوان «نبی» استفاده نمیکند. و چگونه میشود قرارداد مدینه را ذیل نظریه قرارداد طبقه بندی نمود، در حالیکه یک طرف قرارداد خود را «نبی خدا» و «رسول الله» دانسته و از موضع «نبوت» واردِ معاهده میشود؟ و یا اینکه، جناب فیرحی در تحلیل ماهیت «غدیر» با چشم فروبستن بر نصِ خطبه غدیریه که پیامبر گرامی اسلام در فرازهای مختلفی بر نصبِ الهی امیرالمؤمنین (سلام الله علیه) تصریح دارد، سعی میکند آن را ذیل قرارداد جانمایی کرده و چنین القاء کند که نصب امیرالمؤمنین با رضایت مردم صورت گرفته است. چگونه میتوان نصب امیرالمؤمنین بر حاکمیت را ناشی از رضایت مردم دانست درحالیکه در یک فراز چنین میفرماید: «فَاعْلَمُوا مَعاشِرَ النّاسِ ذلِکَ فیهِ وَافْهَمُوهُ، وَاعْلَمُوا أَنَّ اللهَ قَدْ نَصَبَهُ لَکُمْ وَلِیا وَإماما فَرَضَ طاعَتَهُ عَلَی الْمُهاجِرینَ وَالاْءَنْصارِ وَعَلَی التّابِعینَ لَهُمْ بِإحْسانٍ، وَعَلَی الْبادی وَالْحاضِرِ، وَعَلَی الْعَجَمِی وَالْعَرَبِی، وَالْحُرِّ وَالْمَمْلُوکِ وَالصَّغیرِ وَالْکَبیرِ، وَعَلَی الاْءَبْیضِ وَالاْءَسْوَدِ، وَ عَلی کُلِّ مُوَحِّدٍ ماضٍ حُکْمُهُ، جازٍ قَوْلُهُ، نافِذٌ أَمْرُهُ، مَلْعُونٌ مَنْ خالَفَهُ، مَرْحُومٌ مَنْ تَبِعَهُ وَصَدَّقَهُ، فَقَدْ غَفَرَ اللهُ لَهُ وَلِمَنْ سَمِعَ مِنْهُ وَأَطاعَ لَهُ. » https://eitaa.com/Tanbiholomah/885

📛چالشهای «ایده پیامبری و قرارداد» 📝نقد کتاب «پیامبری و قرارداد» 🖊محسن فیروزتبار 🔹اشاره مجموعه‌ درس‌گفتارهای مرحوم داود فیرحی با نام «پیامبری و قرارداد»، تلاش می‌کند با تمرکز بر سیره پیامبر اسلام (ص)، نظریه‌ای درباره ماهیت حکمرانی ایشان ارائه دهد. نویسنده با تکیه بر ایده قرارداد، ادعا می‌کند حکومت پیامبر مبتنی بر الگویی قراردادی بوده است. این کتاب، ضمن تلاش برای ارائه تحلیلی فقهی و دینی از حکمرانی پیامبر، چالش‌های متعددی از نظر روش‌شناسی، محتوا و استنتاج در بر دارد که در ادامه بررسی می‌شود. 1️⃣ناسازگاری روش‌شناسی فقهی با مبانی مدرن تلاش برای تلفیق روش‌های فقهی با مبانی مدرنی همچون هرمنوتیک، تکثرگرایی سیاسی، و پلورالیسم مذهبی، منجر به تضادهایی جدی شده است. بر اساس اصول فقه شیعه، صرف وجود احتمالات مختلف در سیره پیامبر، صحّت و اعتبار این احتمالات را اثبات نمی‌کند. استفاده از مبانی مدرن برای توجیه یک نظریه فقهی، بدون تطبیق با اصول بنیادین فقه، قابل قبول نیست. 2️⃣تحمیل دوگانگی‌های مدرن بر سیره نبوی استفاده از دوگانگی‌های مدرن مانند «رهبری اقتدارگرا و دموکراتیک»، «حکومت مبتنی بر جنگ یا صلح»، و «نصب یا قرارداد» به عنوان چارچوب تحلیلی، منجر به محدود کردن فهم سیره نبوی به نظریات معاصر شده است. در حالی که عملکرد پیامبر ممکن است فراتر از این دوگانگی‌ها باشد. برای مثال، ممکن است حکومت پیامبر بر مبنای نصب الهی باشد، اما در شرایط خاص، اقتضای حکمت و عقلانیت، استفاده از قراردادها و صلح بوده باشد. بررسی سیره نبوی باید با اتکا به قرآن و اصول فقه انجام شود، نه با عینک نظریه‌پردازانی چون هابز و روسو. آیات متعدد قرآن، که بر وجوب اطاعت از پیامبر تأکید دارند، به وضوح نظریه نصب را تأیید کرده و با نظریه قرارداد در تضادند. 3️⃣نادیده گرفتن آیات قرآنی درباره حکومت نویسنده دلیل پرداختن به سیره نبوی را کمبود آیات مربوط به حکومت ذکر کرده است. این ادعا در تضاد با واقعیت آیات فراوانی است که بر لزوم حکومت در اسلام دلالت دارند. در فقه اسلامی، بسیاری از این آیات به صورت مفصل تحلیل شده‌اند، به طوری که برخی فقها به صراحت اظهار کرده‌اند: «الإسلام هو الحکومه». 4️⃣عدم تفسیر جامع سیره بر اساس قرائن سیره، از آنجا که فاقد لسان صریح است، می تواند مبتنی بر شرایط خاصی همچون اضطرار، تقیه یا مصالحِ أهمّی باشد که با کمک قرائنی مانند «قرآن، قول و سیره‌ی سایر معصومین و… » حکمت عملکرد آن حضرت را برای ما روشن می‌کند. همچنان که مرحوم فیرحی خود در پرداخت به ماجرای صلح حدیبیه بر این مهم تاکید داشته است. بنابراین، تفسیر سیره نبوی بدون عرضه آن بر سایر قرائن، نه تنها ناقص، بلکه منجر به برداشت‌های نادرست می‌شود. مرحوم فیرحی اما از این قاعده در تحلیل قراردادهای نبی اکرم غفلت کرده‌اند. 5️⃣تمرکز محدود بر قراردادها مرحوم فیرحی عمدتاً بر قراردادهای پیامبر تمرکز کرده‌اند و سایر جوانب سیره حکمرانی ایشان را نادیده گرفته‌اند. این نگاه محدود، منجر به نتیجه‌گیری ناقص شده است. انعقاد قراردادهای متعدد توسط پیامبر امری انکارناپذیر است، اما این واقعیت به تنهایی نمی‌تواند اثبات‌کننده الگوی حکمرانی قراردادی باشد. حتی حکومت‌های غیردموکراتیک نیز برای تأمین منافع خود ناگزیر به انعقاد قرارداد هستند. ادامه در فرسته بعدی👇👇👇

ادامه از فرسته قبلی👆👆👆 6️⃣عدم بررسی سندی جامع قراردادها اگرچه نویسنده در برخی موارد به بررسی سندی قرارداد مدینه پرداخته است، اما در بسیاری از موارد دیگر، اعتبار و سندیت قراردادها را نادیده گرفته‌اند. این رویکرد ضعف جدی‌ای در استدلال‌های ارائه‌شده ایجاد کرده است. حتی در مورد قرارداد مدینه، علی‌رغم تلاش برای اثبات اعتبار آن، مرحوم فیرحی نه تنها سند قانع‌کننده‌ای برای آن ارائه نکرده که حتی احتمال پذیرش آن را بر گرده آیندگان نهاده است. 7️⃣بزرگ‌نمایی نقش قرارداد مدینه تلاش برای معرفی قرارداد مدینه به عنوان یکی از معجزات اصلی پیامبر، با واقعیت‌های تاریخی سازگار نیست. حتی منابعی که خود نویسنده به آنها اشاره کرده است، نشان می‌دهند که این قرارداد به سرعت توسط یهودیان نقض شد. بزرگ‌نمایی چنین قراردادی، بدون توجه به واقعیت‌های تاریخی، به‌وضوح دقت علمی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. 8️⃣نادیده گرفتن جنبه‌های دیگر حکمرانی پیامبر نویسنده اشاره می‌کند که اکثر قراردادهای پیامبر در سال‌های پایانی حکومت ایشان منعقد شده و دارای مفاد مشترکی نظیر «یا اسلام آورید، یا جزیه دهید، یا آماده جنگ شوید» بوده‌اند. این مفاد، بیش از آنکه دلالت بر قرارداد داشته باشد، شبیه به فرمان‌های حکومتی است. با این حال، نویسنده به تحلیل این جنبه‌ها نپرداخته و صرفاً مواردی را انتخاب کرده که با نظریه قرارداد همخوانی دارند. 🔹جمع بندی فرجام سخن آنکه کتاب پیامبری و قرارداد علی‌رغم تلاش‌های ارزشمند، به دلیل کاستی‌های روشی، محتوایی و استنتاجی، نتوانسته است نظریه‌ای جامع و متقن در تبیین ماهیت حکمرانی پیامبر ارائه دهد. بررسی سیره نبوی باید با رعایت اصول فقهی، عرضه به قرآن و احادیث، و پرهیز از تحمیل نظریات مدرن انجام شود. https://eitaa.com/Tanbiholomah/887

🗂 پرونده نقد افکار مرحوم دکتر داود فیرحی ❇️ کتاب سکولاريسم پنهان 📝 بررسی انتقادی انديشه‌های دکتر داود فيرحی https://eitaa.com/Tanbiholomah/481 ❇️ بررسی انتقادی تبیین کتاب «آستانه تجدد» از «فقه سیاسی میرزای نائینی» https://eitaa.com/Tanbiholomah/482 ❇️ فقه سنتی یا سکولار؟! 🎙 مناظره دکتر فیرحی و استاد میرباقری https://eitaa.com/Tanbiholomah/487 ❇️ نقد کتاب «پیامبری و قرارداد» 1⃣نقد اول: سستی «ایده دولت قراردادی پیامبر» https://eitaa.com/Tanbiholomah/885 2⃣نقد دوم: چالش‌های «ایده دولت قراردادی پیامبر» https://eitaa.com/Tanbiholomah/887 🗂 محتوای این پرونده را در کانال نخبگانی تنبیه الأمة دنبال کنید⬇️ https://eitaa.com/joinchat/3310420148Ca673c3add8

❇️ انتقال «فناوری مقاومت» به یمن! 📝 یکی از حسنات جمهوری اسلامی 🎥 حجت‌الاسلام والمسلمین ایمانی‌مقدم، مبلغ بین الملل #فناوری_مقاومت #حسنات_جمهوری_اسلامی 📌 انتشار خاطرات شنیدنی حجت‌الاسلام ایمانی، در کانال نخبگانی تنبیه الأمة👇🏻 https://eitaa.com/joinchat/3310420148Ca673c3add8

#شفافیت #عدالت https://eitaa.com/Tanbiholomah

⁉️دو سؤال مهم پیرامون حجاب: بعد از تبيين دلائل قرآني حجاب، بايد پيرامون دو سؤال مهم بحث شود: 1. آيا حکومت مي‌تواند در مسئله حجاب دخالت نمايد يا خير؟ 2. (که مهمتر است:) وقتي در اسلام، حکمي در اين درجه از اهميت است که ضروري دين محسوب مي‌شود، چرا شارع مقدس براي بي‌حجاب يا بدحجاب حدّ در نظر نگرفته و اگر در نظر گرفته، آن حدّ چيست؟ آیت الله فاضل لنکرانی (مدظله) به این دو سؤال پاسخ میدهد. 👇👇👇 https://eitaa.com/Tanbiholomah

⁉️دو سؤال مهم پیرامون حجاب ✍️آیت الله فاضل لنکرانی (مدظله) https://eitaa.com/Tanbiholomah