گردآوری سخنان امام علی (ع) از چه زمانی آغاز شد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت، نوشتن و نگارش معارف از دوران حیات حضرت علی (ع) بوده، چراکه امام یاران خود را به نوشتن احادیث و علوم تشویق و سفارش می‌کردند. به همین دلیل بسیاری از سخنان امیرالمومنین (ع) نوشته شده و به نسل‌های بعد رسیده است. ولیکن نهج البلاغه، برگزیده‌ای از سخنان امیرالمومنین (ع) است که در قرن چهارم هجری توسط سید رضی جمع آوری گردید. مؤلف کتاب نهج البلاغه کیست؟ محمد بن حسین بن احمد، مشهور به سید رضی در سال ۳۵۹ ه. ق در بغداد به دنیا آمد. او از مشهورترین خانواده‌های علوی بود. وی از محضر اساتیدی چون شیخ مفید از کودکی علم آموخت و در بیست سالگی عالِم گردید. سید رضی با تأسیس مدرسه علمیه دارالعلم شاگردان زیادی تربیت کرد. او علاوه بر تدریس، به نگارش کتاب پرداخت و بیست جلد کتاب از جمله نهج البلاغه از خود به یادگار گذاشت و در سال ۴۰۶ ه.ق در ۴۷ سالگی از دنیا رفت. https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

🔺معنای نهج البلاغه نهج ‌البلاغه از نظر لغت: نهج، به معنی راه و روش روشن. بلاغت، یعنی سخن گویا و رسا، به مقتضای حال و میزان فهم مطالب، سخن گفتن. فصاحت، یعنی سخن پردازی، آوردن الفاظ و کلمات و عبارات محکم و زیبا و سنجیده. نهج‌ البلاغه، یعنی روش سخن گفتن. نهج ‌البلاغه منتخبی از سخنان، خطبه‌ها، نامه‌ها، دعاها، وصایا، جمله‌ها و کلمات کوتاه امام علی (ع) است که سید رضی آن را بیش از هزار سال پیش جمع آوری و در سه بخش جداگانه تنظیم نموده است. بخش اول خطبه‌ها، بخش دوم نامه‌ها و بخش سوم، کلمات قصار و کوتاه آن حضرت است. 🔻تألیف نهج البلاغه سخنان امیرالمومنین (ع) از همان دوران حیات حضرت (ع) نوشته می‌شد. اما تصمیم سید رضی به نگارش نهج البلاغه با روشی دیگر، سبب جاودانگی و شهرت این کتاب گرانبها شد. این عالم بزرگوار در تألیف نهج البلاغه به بلاغت و فصاحت آن توجه داشت. او قصد نداشت که تمامی سخنان امام علی (ع) را جمع‌آوری کند؛ زیرا این کار توسط دیگر علما و نویسندگان دیگر انجام شده بود. حضرت علی (ع)، امام بلاغت و سخنوری بود. سید رضی هم که استاد بلاغت و ادبیات است، از این رو سخنان و کلمات امام (ع) را گلچین کرد و موضوعات زیبا و شگفت انگیز را انتخاب نمود. این روش او باعث شد تا نهج البلاغه علاوه بر شیعیان بین مسلمانان و حتی غیر مسلمانان هم رواج پیدا کند. 🔺دیدگاه سید رضی نسبت به سخنان امیرالمومنین (ع) این عالم جلیل القدر در مقدمه کتاب نهج البلاغه می‌گوید: «امیرالمؤمنین (ع) در موضوعات و ابواب گوناگون، کلماتی دارد و هرگاه انسان در یک موضوع، کلمات آن حضرت را مطالعه می‌کند هیچ شکی نمی‌کند که این سخنان از آنِ کسی است که تمام عمر خویش را در همان رشته سپری کرده است». انگیزه سید رضی از جمع‌‌آوری نهج البلاغه سید رضی می‌گوید: «در آغاز به تألیف کتابی در خصایص ائمه (ع) مشغول شدم… در پایان خصایص امیرالمؤمنین (ع) فصلی را به سخنان کوتاه امام (ع)، که در زمینه موعظه‌ها حِکَم، امثال و آداب نقل شده، اختصاص دادم. گروهی از دوستان، این فصل را پسندیدند و از نکات بی‌نظیر آن شگفت زده شدند. آنها از من خواستند کتابی تدوین کنم که مجموعه خطبه‌ها، نامه‌ها و مواعظ و … را داشته باشد. خواسته آنها را اجابت کردم و یقین داشتم که سود و نفع آن بسیار است و به زودی فراگیر خواهد شد. پس از پایان کتاب، چنین دیدم که نامش را «نهج البلاغه» بگذارم؛ چرا که این کتاب، درهای بلاغت و سخنوری را به روی بیننده خود باز می‌کند https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

🔻علل جذابیت نهج البلاغه نهج البلاغه یکی از جذاب‌ترین کتاب‌های جهان اسلام در هزار سال گذشته است. در بین کتاب‌هایی که از گذشتگان به دست ما رسیده است آثار ارزشمندی وجود دارد که مانند خورشید شرق و غرب عالم را پرنور می کند و نهج البلاغه یکی از این نمونه‌های ارزشمند است. از علل ارزشمندی این کتاب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ۱. نهج البلاغه با فطرت، عقل، وجدان، عواطف و احساسات بشر هماهنگ است؛ ۲. کلمات نهج البلاغه از زبان امیرالمومنین (ع)، جانشین رسول خدا (ص) و وارث علم ایشان است؛ ۳. فصاحت و بلاغت در کلام امام علی (ع) همهٔ دانشمندان را شگفت‌زده کرده است؛ ۴. امام علی (ع) در تمام ابعاد وجودی یک انسان کامل سخن گفته است. گاهی از ویژگی‌های مردان خدا، گاهی روابط فردی و اجتماعی، مسئله تربیت، همدردی با طبقات محروم، گاهی نشان دادن مسیر آزادی و سعادت، گاهی برحذر داشتن انسان از مسیر بدبختی و … سخن می‌گوید. https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

🔺نهج البلاغه، کتاب راهنمای زندگی دینی نگاه به نهج البلاغه از زاویه‌ای که کمتر به آن توجه شده، بسی جای تأمل و بررسی دارد. این کتاب گرانقدر سبک زندگی را به ما ارائه می‌دهد و می‌توان از آن معنا و مفهوم زندگی را فهمید. با مطالعه آن و تفکر عمیق در راهکارهایی که امیرالمؤمنین در مسائل مطرح می کنند، به راحتی می‌توان دردهای فردی و اجتماعی و مشکلات اخلاقی، تربیتی، فرهنگی و سیاسی را رفع کرد. https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

✋نهج البلاغه از نگاه اندیشمندان غیر مسلمان نهج‌البلاغه، به عنوان یک اثر ارزنده است که منحصر به مسلمانان نیست. جذبه کلمات و عبارت‌های آن به قدریست که علما، دانشمندان و ادیبان بسیاری درباره آن سخن گفته‌اند. در ادامه نظر شما را به دیدگاه برخی اندیشمندان مسیحی پیرامون نهج‌البلاغه جلب می‌کنیم: 🔻جرج جرداق و نهج البلاغه عظمت نهج البلاغه در نگاه جرج جرداق مسیحی دانشمند بزرگ مسیحی، جرج جرداق در عظمت نهج البلاغه می‌گوید: «جاذبه‌های نهج البلاغه امام علی (ع) شوری در من ایجاد کرد که دویست بار نهج البلاغه را مطالعه کردم». او می‌گوید: «نهج البلاغه، در بلاغت، فوق بلاغت‌هاست؛ قرآنی است که از مقام خود اندکی فرود آمده و سخنی است که تمام زیبایی‌های زبان را در گذشته و آینده در خود جای داده است». او در این زمینه کتابی با عنوان «امام علی، صدای عدالت انسانی» نوشته است که پس از نوشتن این کتاب از خیلی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، از او خواسته ‌بودند که درباره برخی از شخصیت‌های صدر اسلام هم کتابی این ‌چنین بنویسد و البته، مبالغ خوبی هم برای این‌ کار به او پیشنهاد کرده ‌بودند. اما جرداق نپذیرفته و گفته‌ بود: «من قلمم را بعد از نگارش این کتاب شکسته‌ام و برای غیر امام علی(ع)، نمی‌نویسم؛ نه این‌که آن شخصیت‌ها را کوچک بشمارم، نه! اما امام علی (ع) را چنان بزرگ می‌دانم که نمی‌خواهم درباره غیرِ او چیزی به رشته تحریر درآورم. جای تعجب است که شما مسلمانان و شیعیان، امام علی(ع) را متعلق به خودتان می‌دانید، در حالی که او شخصیتی فراتر از زمان و مکان دوران خودش بود و آموزه‌هایی برای بشریت داشت که مختص شما نیست». 🔻نحوه آشنایی جرج جرداق با نهج البلاغه او درباره آشنایی خود با نهج البلاغه می‌گوید: «برادرم گفت اگر می‌خواهی بفهمی ادبیات چیست و ذوق ادبی کدام است، برو و نهج‌البلاغه بخوان. در واقع برادرم بود که مرا با نهج‌البلاغه آشنا کرد و باعث شد همه عمرم را صرف آن کنم. نهج‌البلاغه نثر بود، اما آن را از هر نظمی فراتر یافتم؛ متنی بود پر از محتوا که نظیر آن را در هیچ اثر ادبی دیگری نمی‌شد یافت. به این ترتیب، نهج‌البلاغه دوست و همنشین من شد و تا امروز، بیش از دویست بار آن را از ابتدا تا انتها خوانده و بیش از هر متن دیگری از آن بهره برده‌ام. … او مولی‌الموحدین است، یک الگوی بی‌مانند اخلاقی است، یک موعظه‌گر بی‌همتاست و خطیبی بسیار توانمند است و در این ویژگی‌ها نمی‌توان تردید کرد». https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

🔻حنا فاخوری کشیش مسیحی دکتر حنّا فاخوری از مسیحیانی است که اسیر جاذبه بی‌پایان امیرالمؤمنین علی (ع) شده است. او درباره نهج البلاغه می‌گوید: «به نظر من اگر سیاستمداران دنیا به نامه‌های امام علی(ع) به حکام و امرای خود توجه و عمل کنند برایشان بهتر است؛ زیرا این‌ها نامه‌های انسانیت است، نامه‌هایی که حق هر انسانی را به او می‌دهد و میان مردم به حق قضاوت می‌کند و مثل نامه‌هایی نیست که اخلاق و زندگی بشر را ویران می‌کند. به نظر من نهج البلاغه بزرگترین هدیه امام علی(ع) به جامعه بشری است که باید آن را خواند و به آن عمل کرد». آنتوان‌بارا نویسنده مسیحی آنتوان بارا آن‌چنان تحت تأثیر کلام و شخصیت امیرالمؤمنین علی (ع) بوده است که تا به حال 25 بار نهج البلاغه حضرت (ع) را مطالعه کرده و به گفته خودش هر بار گوهری جدید از این دریای بی‌پایان صید کرده است. باورش این است که «این کتاب فلسفی‌ترین کتاب عالم است». آنتوان درباره نهج البلاغه می‌گوید: «در کتاب نهج البلاغه همه دستورات درباره زندگی انسانی، از جمله سیاست، کشورداری، برخورد با مردم آمده است. همچنین در حکمت، زبان‌شناسی سرآمد دیگر کتاب‌ها و منابع است. نامه حضرت به مالک‌اشتر، حاوی عالی‌ترین مضامين درباره آيين کشورداری است که باید تمام ملت‌ها به آن توجه کنند». https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

✋غفلت شیعه از نهج البلاغه با وجود شیفتگانی چون جرداق و امثال آن نسبت به امیرالمؤمنین (ع) و نهج البلاغه، شیعیان باید قدری همت خود را نسبت به فراگیری معارف نهج البلاغه بالا ببرند. به راستی ما که خود را شیعه امیرالمؤمنین می‌دانیم و در خانواده شیعه، از پدر و مادری شیعه و از خاندان شیعه هستیم و در کشور شیعیان زندگی می‌کنیم، چرا باید با نهج البلاغه و مفاهیم پرمعنای آن بیگانه باشیم؟! ما که ادعای ولایت و محبت مولای متقیان، علی (ع) را داریم، چند بار نهج البلاغه را خوانده‌ایم و با معارف ارزشمند آن آشنا هستیم؟ علت غربت نهج البلاغه در بین شیعیان متأسفانه، نهج البلاغه در میان مسلمانان بخصوص شیعیان مهجور است؛ زیرا با اهمیت و جایگاه ایـن کتـاب آشنا نیستند و آموزه‌های آن در زندگی‌شان نهادینه نشده است. افزون بر آن عواملی باعث تداوم این مظلومیت شده است که عبارتند از: 1. تلاش قدرت‌های ستمگر بنی امیه، بنی عباس و … تا دوران پهلوی برای محو سخنان ناب امیرالمومنین (ع)، تا اندیشه و سیره علوی وارد زندگی مردم نشود؛ زیرا آنها از حاکمان ظالم مطالبه حق خواهند کرد، در زندگی‌شان می‌خواهند عزت و کرامت داشته باشند و خدا را با تمام معنا در دوران زندگی خود ببینند. پس هرچه مردم از این گنج گرانبها کمتر بدانند و غافل باشند به نفع حکومت و حاکم ستمگر است. ۲. بی‌اطلاعی از جامعیت نهج البلاغه به عنوان کتاب زندگی یکی دیگر از عوامل مهجوریت نهج البلاغه است. در صورتی که بعد از قرآن، نهج البلاغه، اثری است که در همه عرصه‌های زندگی مسیر روشن را نشان می‌دهد. در این اثر گرانسنگ، مسائل مهم معرفتی و مهم درباره توحید، نبوت، امامت، معاد، انسان شناسی، جهان شناختی و … آمده و از سوی مولی الموحدین، علی (ع) به زیباترین بیان طرح و تحلیل شده است. ۳. عدم تلاش برای ساده سازی کلمات و عبارات سخت نهج البلاغه توسط کارشناسان دینی برای فهم عموم مردم تا به آسانی معارف آن را بیاموزند؛ ۴. عدم فرهنگ سازی معارف نهج البلاغه در جامعه و ساماندهی مطالب ارزشمند آن و همچنین القاء این تفکر در بین مردم که عبارات نهج البلاغه سنگین و قابل فهم نیست. ۵. نپرداختن به آن در دروس طلاب، دانشجویان و دانش آموزان و قرار نگرفتن این کتاب ارزشمند به عنوان ماده درسی برای درک مفاهیم عظیم نهج البلاغه تحت آموزش اساتید مجرب از دیگر علل مظلومیت نهج البلاغه است. ۶. استخراج نکردن راهکارهای مناسب از نهج البلاغه برای حل مشکلات و مسائل فردی، اجتماعی، سیاسی و … مردم و جامعه نیز قابل تأمل است. ۷. عدم ارائه الگوی مناسب از نهج البلاغه توسط کارشناسان دینی و اهل فن در نهج البلاغه تا به آسانی در دسترس عموم مردم قرار گیرد و در موضوعات مختلف بکار گرفته شود. https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

چه کنیم تا نهج البلاغه از غربت درآید؟ برای بیرون آوردن نهج البلاغه از مظلومیت و غربت، همه مسلمانان می‌بایست دست در دست هم تلاش کنند. از جمله راهکارهایی که در این زمینه می‌توان ارائه داد این است که:‌ ۱. ساده سازی و روان نویسی نهج البلاغه توسط نویسندگان و کارشناسان دینی برای فهم عمومی معارف آن و ارائه آن به آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها برای تدریس؛ ۲. برگزاری دوره‌های نهج البلاغه برای عموم مردم جهت انس هرچه بیشتر مردم و جوانان با نهج البلاغه؛ ۳. تهیه کتاب شریف نهج البلاغه و قرار دادن آن در کنار قرآن، برای مطالعه و مأنوس شدن با آن به عنوان یک وظیفه فردی هر مسلمان؛ ۴. تبلیغ و نشر معارف نهج البلاغه در برنامه‌ها، سخنرانی‌ها، جلسات عمومی و محافل معنوی؛ ۵. تهیه و تنظیم کتاب‌های داستان به زبان کودکانه از معارف نهج البلاغه برای کودکان. https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

نهج البلاغه کتاب زندگی و سعادتمندی https://imanoor.com/blog/nahj-al-balagha/#i-6

استاد انصاریان با اشاره به داستانی از یک سفرنامه عنوان کردند؛ نهج البلاغه، افتخار کتابخانه لنینگراد استاد حسین انصاریان، مفسر قرآن کریم در دومین جلسه از سلسله سخنرانی‌‌های «سعادت و شقاوت» در حسینیه مکتب الزهراء مشهد اظهار داشتند: قرآن کریم تأکید بسیاری بر مبحث سعادت و شقاوت دارد اما نخستین بار، دانشمندان و فلاسفه یونانی از سه هزار سال قبل از میلاد مسیح به این مبحث اشاره داشتند اما از آن‌جایی که بیاناتشان وحیانی نبوده، در بسیاری از نقاط با اشتباه برخورد کرده است. از این روست که امام صادق(ع) می‌فرمایند علم را از خانه ما فرا بگیرید. ایشان با بیان این‌که ائمه معصومین(ع) معلم و مربی علوم مادی نیستند، فرمودند: خداوند متعال در بیان هدف از قرار دادن ائمه معصومین(ع) می‌فرماید «من آنان را برای شما قرار دادم تا شما را به راه خیر و سعادت دعوت کرده و از مسیر شقاوت دور کنند؛ همچنین از طریق ایشان وحی کردم که هرچه کار خیر در این عالم مهیا می‌شود، انجام دهید». استاد انصاریان با اشاره به روایتی از امام صادق(ع) مبنی بر این‌که انجام کار خیر برای دیگران مشروط به اسلام و تدین آنان نیست، ابراز کردند: خدای متعال و ائمه معصومین(ع) تأکید بسیاری بر انجام کار خیر و کمک به دیگران داشته و هیچ‌گاه این مسأله را منوط به شرط خاصی نکرده‌اند. ایشان در بخشی از سخنان خود، خاطرنشان کردند: امیرالمؤمنین علی(ع) پس از این‌که به مالک اشتر فرمودند که به صورت عادلانه از مردم مالیات بگیر، در بیان چگونگی مصرف مالیات تصریح می‌کنند «بخشی از مالیات خرج فرهنگ و ادب مردم کن؛ بخشی از مالیات را برای رفاه مردم مصرف کن؛ قسمتی از مالیات را برای جنگ‌های احتمالی ذخیره کن. اما اگر روزی خشک سالی آمد و کشت کشاورزان محدود و صنعت صنعتگران به یک سوم رسید، در آن سال از مردم مالیات نگیر». استاد حوزه علمیه قم افزودند: امیر مؤمنان علی(ع) در ادامه سخنان خود به مالک اشتر می‌فرمایند «تمامی مردمی که در کشور تو مصر زندگی می‌کنند، یا مسلمان و برادر تو هستند و یا در انسانیت هم نوع تو بوده و حق طرد هیچ یک از آنان را نداری». ایشان یادآور شدند: علمای قبل از اسلام مطالب خوبی در مبحث سعادت و شقاوت دارند اما از آن‌جایی که کامل و جامع نبوده و نقصان‌های بسیاری دارد، قابل استناد نیست؛ پس از اسلام، ائمه معصومین(ع) والاترین مطالب را در این مبحث بیان داشته‌اند. استاد انصاریان با اشاره به داستانی از سفرنامه یکی از اطرافیان شاه در مجله قبل از انقلاب ادامه دادند: این فرد فرهنگی می‌گوید «در سفر خود به بازدید از کتابخانه لنینگراد رفتم که 15 میلیون کتاب در آن بود در حالی که کتابخانه آستان قدس رضوی 700 هزار کتاب هم نداشت؛ مدیر کتابخانه مرا به اتاقی بسیار زیبا و شکیل برد؛ وسط این اتاق میزی گران قیمت قرار داشت که روی آن نیز بشقابی طلا قرار داشت که به واسطه موتوری کوچک در حال چرخش بود. روی آن بشقاب کتابی قرار داشت که معتقد بودند با ارزش‌ترین کتاب در میان 15 میلیون کتاب کتابخانه است. هنگامی که روی جلد آن نگاه انداختم، با عبارت «نهج البلاغه علی بن ابی طالب» مواجه شدم». https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

✅كلام شیخ محمد عبده شیخ محمد عبده که در زمان خود شیخ مطلق الازهر بود و افتخار شاگردی مفخر شرق «سید جمال‌الدین اسدآبادی‌» را دارد و چه بسا شرح نهج‌البلاغه وی نیز نشانی از تاثیر روح شیعی و حماسی سید بر وی باشد و سخنان امام را پس از آیات قرآنی و کلمات رسول‌الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) جامع‌ترین کلام دنیای عرب می‌داند. وی می‌گوید: «در میان تمام مردم عرب کسی نیست که معتقد نباشد سخن علی (علیه‌السّلام) پس از قرآن و احادیث رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شریف‌ترین و بلیغ‌ترین و جامع‌ترین سخنان است‌». همو در فراز دیگری آن را آموزشگاه پند و حکمت دانسته و تمسک بدان را پاک کننده دل‌ها می‌داند. عبده می‌نویسد: «در هنگام مطالعه نهج‌البلاغه هرگاه به فصلی دیگر می‌رسیدم، حس می‌کردم که پرده‌های سخن عوض می‌شوند و آموزشگاه‌های پند و حکمت تغییر می‌یابند. گاهی خودم را در میان جهانی می‌یافتم که روح بلند معانی با زیور عبارات تابناک آن را آبادان ساخته است. این معانی، پیرامون جان‌های پاک و دل‌های روشن می‌گردد تا به آنها رستگاری و الهام کند و به مقصد عالی‌شان برساند و از لغزش گام‌های گوناگون دورشان سازد و به شاه راه مستحکم فضیلت و کمال برساند». این گونه سخنان از مردی که خود هم فقیه است و هم در میدان ادبیات عرب شهره‌ور است، ‌بیانگر مکانت و منزلت والای نهج‌البلاغه می‌باشد. https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

جهاد