- استاد مرحوم دكتر سید جواد مصطفوی نیز در كتاب «پرتوی از نهج البلاغه» در مورد تقسیم بندی موضوعی نهج البلاغه می‎نویسد: موضوعات نهج البلاغه از لحاظ اهمیت به سه دسته تقسیم می‎شوند: دسته اوّل: مطالبی كه زیاد تكرار شده و با مضامین و عبارت مختلف آمده و در درجة اوّل اهمیت است. دسته دوم: مطالبی كه كمتر تكرار شده و از نظر امیر المؤمنین ( علیه السّلام)در درجة دوم اهمیت است. دسته سوم: متفرقات و مطالبی كه تكرار نشده و حضرت روی آنها تكیه نكرده و فقط به صورت اشاره بیان فرموده‎اند؛ مانند علم نجوم و... دستة سوم حدود پنج درصد نهج البلاغه را تشكیل می‎دهد و نود و پنج درصد دیگر مربوط به دو دستة دیگر است. دستة اوّل شامل ده موضوع است: 1. خداشناسی، صفات جلال و جمال؛ 2. نظم جهان و وظیفة انسان در این جهان؛ 3. پیامبر اسلام و اهمیت رهبری او؛ 4. جهاد در راه خدا؛ 5. سیمای علی در نهج البلاغه؛ 6. نقش قرآن در رهبری امت اسلام؛ 7. حكومت در اسلام، وظایف حاكم و مردم؛ 8. حق و عدالت؛ 9. تقوا و پرهیزكاری؛ 10. بیت المال و خزانة كشور اسلامی. دستة دوم: در نهج البلاغه كمتر تكرار شده و شامل دوازده موضوع است: 1. معاصرین حضرت اعم از نیك و بد؛ 2. دربارة علم و دانش؛ 3. عبادات، فروع دین؛ 4. موقعیت زن؛ 5. اهمیت وحدت كلمه و زیان اختلاف؛ 6. خصلت‎های ناپسند، عجب، تكبر و...؛ 7. اسلام و خصوصیات دین؛ 8. ملاحم و مغیبات؛ 9. صبر و بردباری؛ 10. اصلاح ذات البین؛ 11. همسایگان و حقوق آنان؛ 12. دستگیری از ایتام و فقرا https://eitaa.com/a_fatemi24

بیش از دو سوم از سخنان امام ( علیه السّلام)مربوط به دوران حكومت آن حضرت و مشكلاتی است كه در برخورد با جریانات انحرافی با آن مواجه بودند. این بخش را می‎توان بدین شكل دسته‎بندی كرد: 1. موضوع «متقین»: حكومت عدالت خواهانة آن حضرت، شیوه‎ها و اسلوب حكومت بر پایة آرمان‎ها و ارزش‎های الهی، خطابه‎هایی كه حضرت در این رابطه القا فرمودند، دستور العمل‎ها و نامه‎های وی به استانداران و كارگزارانشان در بیان آداب چگونگی معاشرت با مردم. كه همة این عناوین ـ بدون اینكه خطبه‎ها و نامه‎ها قطعه قطعه شود ـ تحت عنوان متّقین آورده می‎شود. 2. موضوع «غاصبین»: دوران بیست و پنج سالة سكوت و خانه‎نشینی آن حضرت، سخنان مربوط به ماجرای سقیفه، موضع‎گیری‎های آن حضرت در زمان حكومت عمر و ابوبكر، جریان شورای شش نفره و مواضع آن حضرت در زمان خلافت عثمان و سخنانی كه از آن حضرت در نهج البلاغه و جاهای دیگر در این ارتباط آمده است. 3. موضوع «ناكثین»: سخنان و نامه‎های حضرت در این زمینه و در مورد جنگ جمل و پی‎آمدهای آن. 4. موضوع «قاسطین»: افشاگری و روشنگری‎های آن حضرت در مورد معاویه و حزب مرموز اموی و نفوذ آنان در دستگاه خلافت اسلامی، و نامه‎های مكرر آن حضرت به معاویه، جنگ صفین و پی‎آمدهای آن. 5. موضوع «مارقین»: جریان خوارج و چگونگی شكل گیری آنان، روشنگری‎ها و سخنان آن حضرت در مذاكرات و گفتگو با آنان، شعارها و عملكرد خوارج واصول برخورد با تفكر، شعارها و عملكرد آنان؛ جنگ نهروان و پی‎آمدهای آن. 6. موضوع «ساكتین»: افرادی كه خود را از صحنه‎های سیاسی ـ اجتماعی بركنار می‎دانستند و به علی و معاویه كاری نداشتند و ورود در این مسائل را فتنه می‎دیدند؛ ریشه‎یابی این تفكر و سخنان آن حضرت در مورد این جریان. علاوه بر این شش موضوع، سایر سخنان و نامه‎ها و كلمات كوتاه آن حضرت را می‎توان در موضوعات زیر جای داد: 7. اصول دین و عقاید: سخنان مربوط به ذات ربوبی خداوند متعال و صفات جلال و جمال او، آفرینش جهان و موجودات، جایگاه فرشتگان، عالم پس از مرگ، قیامت، داستان پیامبران و... . 8. مواعظ و اخلاق: نكوهش دنیا و دنیا خواهی و مقام پرستی، نكوهش خصلت‎های ناپسند، نظیر بخل، حسد، تكبر و...، توجه دادن انسان‎ها به ابعاد معنوی و فلسفه وجودی و مبدأ پیدایش خویش و اندرزهای مربوط به حكمت عملی در زندگی. 9. اشعار، ادعیه و مناجات‎های كوتاه و بلند آن حضرت. 10. روایات فقهی و فلسفة احكام: سخنان مربوط به نماز، روزه، حج و... و قضاوت‎های آن حضرت. 11. ملاحم و مغیبات: پیش‎بینی‎ها و پیشگویی‎های آن حضرت در مورد حوادث و مشكلات پس از خود، بشارت به آمدن حضرت مهدی(عج) و... . https://article.tebyan.net/382373/%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A9-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%A8%D9%86%D8%AF%D9%8A-%D9%87%D8%A7%D9%8A-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D9%8A-%D9%86%D9%87%D8%AC-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87

داستان های نهج البلاغه https://article.tebyan.net/148740/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D9%87%D8%AC-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87

✅خانه هشتاد دينارى شريح بن حارث، قاضى كوفه در زمان خلافت على عليه السلام، خانه اى براى خود به هشتاد دينار خريد و آن را قباله ى خود كرد. اين موضوع به على عليه السلام گزارش شد. امام او را احضار كرد و فرمود: به من گزارش شده كه تو خانه اى به قيمت 80 دينار خريده اى و آن را به نام خود قباله كرده اى و براى آن شهود و گواه گرفته اى؟! شريح در پاسخ گفت: درست گزارش داده اند. امام نگاه خشم آلودى به او كرد و فرمود: اى شريح! به زودى كسى "عزرائيل" به سوى تو آيد كه نه به قباله ات مى نگرد و نه به امضاى آن شهود و گواهان توجه مى نمايد، تو را از آن خارج مى كند و تنها در گودال قبر مى گذارد. اى شريح! مبادا اين خانه را از مال ديگران خريده باشى و بهاى آن را از راه حرام به دست آورده باشى! كه در اين صورت، دنيا و آخرت خود را تباه ساخته اى. اين را بدان كه اگر هنگام خريدارى خانه نزد من آمده بودى، قباله اى برايت مى نوشتم كه حتى با توجه به آن، به خريدن خانه اى به قيمت يك درهم يا بيشتر علاقه نشان نمى دادى. نسخه ى قباله ى من چنين بود: اين چيزى است كه بنده ى ذليل از مرده اى كه آماده ى كوچ است، خريدارى كرده كه خانه اى از سراى غرور، در محله فانى شوندگان و در كوچه ى هلاك شوندگان قرار دارد. اين ملك از يك سو به آفات و بلاها اتصال دارد و سوى ديگرش به مصائب روى دارد . و حد سومش به هوس هاى نفسانى و حد چهارمش به اغواى شيطان منتهى مى شود. اين خانه را فريفته ى آرزوها، از كسى كه پس از مدت كوتاهى مى ميرد، به مبلغ خروج از عزت قناعت و دخول در ذلت دنياپرستى خريده است و هرگونه كشف خلاف و فسادى واقع شود، برعهده ى پيكرهاى پوسيده ى شاهان ايران و روم و يمن است... . و شاهد اين قباله عقل است، آنگاه كه از سلطه ى هوس ها بيرون آيد و از بند دنياپرستى آزاد گردد. [ نهج البلاغه، نامه ى 3. ] https://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/63802/15

معرفی خطبه های مهم https://eitaa.com/a_fatemi24/1046 مهم‌ترین خطبه‌های نهج البلاغه https://eitaa.com/a_fatemi24/1047 زیباترین و معروف ترین https://eitaa.com/a_fatemi24/1049 خطبه‌ها و نامه‌های نهج البلاغه https://eitaa.com/a_fatemi24/1050 درس تخصصی نهج البلاغه https://eitaa.com/a_fatemi24/1065

درس تخصصی نهج البلاغه خدا مرحوم آیت الله فاضل را رحمت کند. ایشان خواسته بودند در حوزه در کنار درس تخصصی، نهج البلاغه هم باشد. به آیت الله العظمی مکارم پیشنهاد کرده بودند. ایشان گفته بودند که نمی توانند و نپذیرفته بودند. اما بعد از مدتی زنگ زده بودند و گفته بودند که می پذیرند. گفتند: چه شد نظر شما برگشت؟ فرمودند: دیشب خواب دیدم، به عراق می رویم. لب مرز همه ویزا دارند و می خواهند وارد عراق شوند. اما من ندارم! گفتم: ای وای من چیزی ندارم. باید برگردم. آن مأمور گفت: نه! شما پاسپورتت در جیبت است. در جیبم دست کردم، دیدم نهج البلاغه است. نهج البلاغه ویزای ورود ما به زیارت امیرالمؤمنین(ع) است. اگر می خواهیم امیرالمؤمنین ما را بپذیرد، این است که با امیرالمؤمنین(ع) معامله کنیم. شهید مطهری(ره) می گوید: سالها از عمر من گذشته و درس های حوزه را خواندم. یک استادی دست مرا گرفت، و با نهج البلاغه آشنا کرد. استاد ایشان مرحوم آیت الله حاج میرزا علی آقای شیرازی(ره) است. مرحوم مطهری چقدر به ایشان اظهار ارادت می کردند. در خاطرات آیت الله شب زنده دار از علمای بسیار بزرگوار هستند، می دیدم. ایشان نوشتند: من در شیراز بودم، استادی به نام «مرحوم سید ابراهیم حق شناس» داشتم. خدمت ایشان درس می خواندند. جمعه که می شد درس تعطیل می شد. می فرمودند: در طول هفته من به شما درس دادم، امروز شما یک کاری برای من بکنید. بنشینید خطبه متقین را باز کنید و برای من بخوانید. آیت الله شب زنده دار نوشتند، وقتی ما شروع به خواندن خطبه می کردیم، آیت الله حق شناس دو زانو می نشست و بلند بلند گریه می کرد. از شنبه تا پنج شنبه ایشان معلم ما بود و به ما درس می داد. جمعه ما نهج البلاغه را برای ایشان می خواندیم. https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

جایگاه علمی سید رضی را فقیه، متکلم، مفسر و شاعر معرفی کرده‌اند. او نزد برخی از عالمان شیعه و سنی از جمله شیخ مفید شاگردی کرده است. بنا بر نقل ابن ابی‌الحدید از فخار بن معد موسوی، شیخ مفید خوابی دید که حضرت زهرا(س) بر او وارد می‌شود در حالی که حسنین را با خود آورده است. حضرت از شیخ مفید می‌خواهد که به آن دو فقه بیاموزد. بنا بر این گزارش، شیخ مفید بامداد همان روز در محل درس خود نشسته بود، فاطمه دختر ناصر وارد مسجد شد و دو پسرش سید رضی و سید مرتضی را با خود آورده بود. او به شیخ مفید گفت دو فرزندم را به حضورت آورده‌ام تا به آن دو فقه بیاموزی. سید رضی، علم نحو را نزد ابوعلی فارسی(متوفای ۳۷۷ق)، قاضی سیرافی، ابن جنی(متوفای ۳۹۲ق)و علی بن عیسی ربعی شیرازی خوانده است https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

🔻امیر بیان نهج البلاغه، دریایی بیکران معارف الهی از زبان امیرالمومنین علی ابن ابیطالب (ع) است. هر کس می‌خواهد امیرِ بیان علی (ع) را بشناسد و با اندیشه علوی انس بگیرد باید دل به این دریا بسپارد تا جانش به طهارت واقعی برسد و وجودش با این کتاب نورانی سیراب شود. هر کس می خواهد اسلام را بشناسد، باید با نهج البلاغه مأنوس شود؛ چراکه اسلام در چهره و سخن و عمل امام علی (ع) جلوه‌گر است. این کتاب، کتاب اخلاق و تهذیب نفس، کتاب راهنما و هدایت، کتاب زندگی و نسخه شفابخش دردهای بشری است؛ زیرا چگونه بودن و چگونه زندگی کردن را به انسان می‌آموزد. به جهت ارزشمندی این کتاب شریف و گرانبها، برآن شدیم تا در این مقاله با نهج البلاغه قدری بیشتر آشنا شویم تا زمینه‌ای شود برای قرار دادن بخشی از اوقات روزانه خود، برای آموختن از این گنجینه معرفت. 🔻اهمیت فصاحت و بلاغت نزد عرب عرب از دوران قبل از ظهور اسلام، به ادبیات، شعر، سخن و سخنوری اهمیت می‌داد و آن را باعث افتخار می‌دانست. در عصر جاهلیت اجتماع سالانه شعرای بزرگ تشکیل می‌شد و اعراب شعرهای خود را می‌خواندند. تعداد بسیار کمی سواد داشتند، اما شعرهای بلند را حفظ کرده و سینه به سینه به نسل‌های بعدی انتقال می‌دادند. وقتی قرآن کریم نازل شد و در آیات روشن آن حکمت‌ها بسیار زیبا بیان گردید، اعراب که خود اهل سخنوری و فصاحت بودند، شیفته قرآن شدند. آیات قرآن آنقدر زیبا بود که دشمنان اسلام از جمله ابوسفیان، زمانی که پیامبر اکرم (ص) آیات قرآن را تلاوت می‌کرد، مخفیانه گوش می‌ایستادند و محو کلام خدا می‌شدند، اما با این حال با دلی پرکینه نسبت به بنی هاشم به دشمنی خود ادامه می‌دادند. https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

گردآوری سخنان امام علی (ع) از چه زمانی آغاز شد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت، نوشتن و نگارش معارف از دوران حیات حضرت علی (ع) بوده، چراکه امام یاران خود را به نوشتن احادیث و علوم تشویق و سفارش می‌کردند. به همین دلیل بسیاری از سخنان امیرالمومنین (ع) نوشته شده و به نسل‌های بعد رسیده است. ولیکن نهج البلاغه، برگزیده‌ای از سخنان امیرالمومنین (ع) است که در قرن چهارم هجری توسط سید رضی جمع آوری گردید. مؤلف کتاب نهج البلاغه کیست؟ محمد بن حسین بن احمد، مشهور به سید رضی در سال ۳۵۹ ه. ق در بغداد به دنیا آمد. او از مشهورترین خانواده‌های علوی بود. وی از محضر اساتیدی چون شیخ مفید از کودکی علم آموخت و در بیست سالگی عالِم گردید. سید رضی با تأسیس مدرسه علمیه دارالعلم شاگردان زیادی تربیت کرد. او علاوه بر تدریس، به نگارش کتاب پرداخت و بیست جلد کتاب از جمله نهج البلاغه از خود به یادگار گذاشت و در سال ۴۰۶ ه.ق در ۴۷ سالگی از دنیا رفت. https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

🔺معنای نهج البلاغه نهج ‌البلاغه از نظر لغت: نهج، به معنی راه و روش روشن. بلاغت، یعنی سخن گویا و رسا، به مقتضای حال و میزان فهم مطالب، سخن گفتن. فصاحت، یعنی سخن پردازی، آوردن الفاظ و کلمات و عبارات محکم و زیبا و سنجیده. نهج‌ البلاغه، یعنی روش سخن گفتن. نهج ‌البلاغه منتخبی از سخنان، خطبه‌ها، نامه‌ها، دعاها، وصایا، جمله‌ها و کلمات کوتاه امام علی (ع) است که سید رضی آن را بیش از هزار سال پیش جمع آوری و در سه بخش جداگانه تنظیم نموده است. بخش اول خطبه‌ها، بخش دوم نامه‌ها و بخش سوم، کلمات قصار و کوتاه آن حضرت است. 🔻تألیف نهج البلاغه سخنان امیرالمومنین (ع) از همان دوران حیات حضرت (ع) نوشته می‌شد. اما تصمیم سید رضی به نگارش نهج البلاغه با روشی دیگر، سبب جاودانگی و شهرت این کتاب گرانبها شد. این عالم بزرگوار در تألیف نهج البلاغه به بلاغت و فصاحت آن توجه داشت. او قصد نداشت که تمامی سخنان امام علی (ع) را جمع‌آوری کند؛ زیرا این کار توسط دیگر علما و نویسندگان دیگر انجام شده بود. حضرت علی (ع)، امام بلاغت و سخنوری بود. سید رضی هم که استاد بلاغت و ادبیات است، از این رو سخنان و کلمات امام (ع) را گلچین کرد و موضوعات زیبا و شگفت انگیز را انتخاب نمود. این روش او باعث شد تا نهج البلاغه علاوه بر شیعیان بین مسلمانان و حتی غیر مسلمانان هم رواج پیدا کند. 🔺دیدگاه سید رضی نسبت به سخنان امیرالمومنین (ع) این عالم جلیل القدر در مقدمه کتاب نهج البلاغه می‌گوید: «امیرالمؤمنین (ع) در موضوعات و ابواب گوناگون، کلماتی دارد و هرگاه انسان در یک موضوع، کلمات آن حضرت را مطالعه می‌کند هیچ شکی نمی‌کند که این سخنان از آنِ کسی است که تمام عمر خویش را در همان رشته سپری کرده است». انگیزه سید رضی از جمع‌‌آوری نهج البلاغه سید رضی می‌گوید: «در آغاز به تألیف کتابی در خصایص ائمه (ع) مشغول شدم… در پایان خصایص امیرالمؤمنین (ع) فصلی را به سخنان کوتاه امام (ع)، که در زمینه موعظه‌ها حِکَم، امثال و آداب نقل شده، اختصاص دادم. گروهی از دوستان، این فصل را پسندیدند و از نکات بی‌نظیر آن شگفت زده شدند. آنها از من خواستند کتابی تدوین کنم که مجموعه خطبه‌ها، نامه‌ها و مواعظ و … را داشته باشد. خواسته آنها را اجابت کردم و یقین داشتم که سود و نفع آن بسیار است و به زودی فراگیر خواهد شد. پس از پایان کتاب، چنین دیدم که نامش را «نهج البلاغه» بگذارم؛ چرا که این کتاب، درهای بلاغت و سخنوری را به روی بیننده خود باز می‌کند https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

🔻علل جذابیت نهج البلاغه نهج البلاغه یکی از جذاب‌ترین کتاب‌های جهان اسلام در هزار سال گذشته است. در بین کتاب‌هایی که از گذشتگان به دست ما رسیده است آثار ارزشمندی وجود دارد که مانند خورشید شرق و غرب عالم را پرنور می کند و نهج البلاغه یکی از این نمونه‌های ارزشمند است. از علل ارزشمندی این کتاب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ۱. نهج البلاغه با فطرت، عقل، وجدان، عواطف و احساسات بشر هماهنگ است؛ ۲. کلمات نهج البلاغه از زبان امیرالمومنین (ع)، جانشین رسول خدا (ص) و وارث علم ایشان است؛ ۳. فصاحت و بلاغت در کلام امام علی (ع) همهٔ دانشمندان را شگفت‌زده کرده است؛ ۴. امام علی (ع) در تمام ابعاد وجودی یک انسان کامل سخن گفته است. گاهی از ویژگی‌های مردان خدا، گاهی روابط فردی و اجتماعی، مسئله تربیت، همدردی با طبقات محروم، گاهی نشان دادن مسیر آزادی و سعادت، گاهی برحذر داشتن انسان از مسیر بدبختی و … سخن می‌گوید. https://eitaa.com/a_fatemi24/1064

🔺نهج البلاغه، کتاب راهنمای زندگی دینی نگاه به نهج البلاغه از زاویه‌ای که کمتر به آن توجه شده، بسی جای تأمل و بررسی دارد. این کتاب گرانقدر سبک زندگی را به ما ارائه می‌دهد و می‌توان از آن معنا و مفهوم زندگی را فهمید. با مطالعه آن و تفکر عمیق در راهکارهایی که امیرالمؤمنین در مسائل مطرح می کنند، به راحتی می‌توان دردهای فردی و اجتماعی و مشکلات اخلاقی، تربیتی، فرهنگی و سیاسی را رفع کرد. https://eitaa.com/a_fatemi24/1064