بسم الله الرحمن الرحیم 🔴 #آشنایی_با_کلمات_قرآنی «مُدهامَّتانِ» در آیه شریفه 64 سوره مبارکه رحمان، آیه کوچکی فقط با یک کلمه وجود دارد که عبارت است از «مُدهامَّتانِ». برای شناخت این کلمه باید اندکی با باب «افعِیلال» در زبان عربی آشنا شویم: #باب_افعیلال یکی از ابواب مشهور فعل ثلاثی مزید است، اما با این وجود کاربرد کمتری نسبت به بقیه دارد. این باب مثل باب افعِلال در لغاتی که معنای رنگ یا عیب ظاهری دارند مورد استفاده واقع شده و البته همیشه لازم است (هیچ فعلی از این دو باب متعدی نمی باشد). وزن فعل در این باب عبارت است از: 🔹 ماضی: اِفعالَّ؛ 🔹 مضارع: یَفعالُّ؛ 🔹 مصدر: اِفعیلال. مثلاً ماده «ح م ر» به معنای "سُرخی" در این باب چنین استعمال شده: احمارَّ (یعنی خیلی سرخ شد)؛ یَحمَارُّ؛ احمیرَار اسم فاعل آن مُحمارّ، و اگر مؤنث باشد مُحمارَّة است. حال اگر ماده «د ه م» به معنای "سیاهی" را به این باب ببریم چنین استعمال می شود: اِدهامَّ؛ یَدهَامُّ؛ اِدهِیمام. اسم فاعل آن مُدهامّ، و اگر مؤنث باشد مُدهامَّة خواهد بود. در آیه شریفه، درباره دو جنّة در بهشت [که از شدت سرسبزی] تیره هستند تعبیر به مُدهامَّتان شده، که اسم فاعل ادهامَّ است (البته چون مؤنث است با تاء تأنیث، و نیز چون دو جنّت است مثنا آمده است).

بسم الله الرحمن الرحیم 🔴 #آشنایی_با_کلمات_قرآنی «اثّاقَلتُم» در آیه شریفه 38 سوره مبارکه توبه، خداوند متعال در خطابی به مؤمنان، کلمه‌ای را به کار برده که شاید برای ناآشنایان به عربی قدیم، غریب و نامأنوس باشد. این کلمه عبارت است از «اثَّاقَلْتُمْ». برای شناخت این کلمه باید اندکی با باب «تفاعل» و قواعد آن در زبان عربی کهن آشنا شویم: 🔴 #باب_تفاعل یکی از ابواب مشهور ثلاثی مزید بوده و در کلام عربی فراوان به کار رفته است. بیشتر کاربرد این باب مثل باب مفاعله، بیان مشارکت دو فرد در انجام فعل است. هر چند معانی دیگری نیز برای باب تفاعل در استعمالات عرب مشاهده می‌شود، از جمله تظاهر فاعل به ماده فعل (یعنی فاعل چنین وانمود می‌کند که ماده فعل را انجام می‌دهد)، یا تکلف (به این معنا که فاعل ماده فعل را با زحمت و تکلف انجام می‌دهد). وزن این باب عبارت است از: 🔴 ماضی: تَفَاعَلَ؛ 🔴 مضارع: یَتَفَاعَلُ؛ 🔴 مصدر: تَفَاعُل. مثلاً ماده «ث ق ل» (به معنای سنگینی) در این باب چنین استعمال شده: تَثَاقَلَ (یعنی خود را سنگین نشان داد، خود را به سنگینی زد تا از انجام کاری سرباز زند)؛ یَتَثَاقَلُ؛ تَثَاقُل. اسم فاعل آن نیز مُتَثَاقِل است. 🔵 #قاعده جوازی باب تفاعل باب تفاعل قاعده‌ای دارد که گاهی در متون قرآنی و غیره مورد استفاده قرار گرفته است. طبق این قاعده، جایز است تاء باب تفاعل در حرف فاءالفعل ادغام گردد (ادغام جوازی متقاربین). بدین ترتیب ابتدای کلمه تغییر شکل می‌یابد. این قاعده به شرطی قابل اجرا است که فاءالفعل باب تفاعل، یکی از حروف «ت، ث، ج، د، ز، س، ش، ص، ض، ط، ظ» باشد. حال اگر «تثاقل» را با این قاعده استعمال کنیم تاء باب در ثاء ادغام شده و چون ابتدا به تشدید (ساکن) در استعمالات عرب جایز نیست، در ابتدای ماضی، امر مخاطب و مصدر آن از همزه وصل استفاده می‌شود: ⚫ ماضی تَثَاقَلَ: تبدیل می‌شود به «اثَّاقَلَ» ⚫ مضارع یَتَثَاقَلُ: تبدیل به «یَثَّاقَلُ» می‌شود و نیازی به همزه وصل نیست. ⚫ مصدر در ابتدای آن از همزه وصل استفاده می‌شود: «اثَّاقُل». 🔶 کلمه‌ای که در آیه 38 سوره توبه به کار رفته، عبارت است از صیغه 9 ماضی معلوم از همین فعل، با همان قاعده ادغام جوازی. یعنی اصل آن «تَثَاقَلْتُمْ» بوده ولی به جهت ادغام به شکل «اثَّاقَلْتُمْ» درآمده است. ✅ ترجمه آیه 🔹 آیه در نکوهش مسلمانانی است که در برابر دستور خروج به سوی جنگ سستی کردند: يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا ما لَكُمْ إِذا قيلَ لَكُمُ انْفِرُوا في‏ سَبيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَرَضيتُمْ بِالْحَياةِ الدُّنْيا مِنَ الآخِرَةِ (توبه 38) 🔺 ای کسانی که ایمان آوردید، شما را چه شده است (چه عذر و بهانه‌ای دارید) هنگامی که به شما گفته شد در راه خدا کوچ کنید، وانمود به سنگینی کرده و به زمین می‌چسبید؟! آیا به جای آخرت به زندگی دنیا راضی شده اید؟

🔴 بسم الله الرحمن الرحیم 🔴 #آشنایی_با_کلمات_قرآنی 3 در آیات 33 به بعد از سوره مبارکه کهف، دو مرد مثال زده شده اند که یکی از آنها صاحب باغ و مال و مکنت بوده ولی شکرگزار نبوده و زبان به کفر نیز گشوده است و رفیقش در پاسخ به کفرگوییهای او چنین گفته که «لکنَّا هو اللهُ ربّی». در این تعبیر چند نکته جلب توجه میکند: 🔹 لکنَّ در هنگام وقف با الف و در وصل بدون آن خوانده شده. 🔹 لکن ّکه یکی از حروف شبیه فعل است باید اسمش را نصب دهد در حالی که در اینجا «هو» ضمیر مرفوع بوده و نمیتواند اسم لکنَّ باشد. 🔵 دانشمندان ادبیات عرب چنین توضیح داده اند که لکنَّا در واقع ترکیبی از «لکنْ» ابتدائی بإضافه «أنا» بوده و اصل این عبارت چنین است: «لکنْ أنا هو اللهُ ربّی». همزه أنا حذف شده و نون لکن در نون أنا ادغام گشته است. بنابراین الف لکنَّا همان الف أنا بوده و همانند آن در وقف خوانده شده اما در وصل خوانده نمیشود. 🔵 ترکیب نحوی لکنْ: حرف ابتدا (به معنای اما، ولی)، أنا: مبتدا، و جمله «هو اللهُ ربِّی» خبرش، هو: مبتدا، الله: در مورد الله دو احتمال ممکن است: 🔸 احتمال اول: اللهُ: مبتدا، و ربِّی خبرش، و جمله «اللهُ ربِّی» خبر هو باشد؛ 🔸 احتمال دوم: اللهُ بدل از هو، و ربِّی خبر هو باشد. ✅ معنای جمله: "اما من، الله پروردگار من است". 📚 ر.ک: 📖 لسان العرب؛ ج‏13؛ ص467؛ 📔 إعراب القرآن و بيانه، ج‏5، ص601؛ 📕 النحو الوافی ج1 المسألة 51 ص572

بسم الله الرحمن الرحیم 🔴 #آشنایی_با_کلمات_قرآنی «اثّاقَلتُم» در آیه شریفه 38 سوره مبارکه توبه، خداوند متعال در خطابی به مؤمنان، کلمه‌ای را به کار برده که شاید برای ناآشنایان به عربی قدیم، غریب و نامأنوس باشد. این کلمه عبارت است از «اثَّاقَلْتُمْ». برای شناخت این کلمه باید اندکی با باب «تفاعل» و قواعد آن در زبان عربی کهن آشنا شویم: 🔴 #باب_تفاعل یکی از ابواب مشهور ثلاثی مزید بوده و در کلام عربی فراوان به کار رفته است. بیشتر کاربرد این باب مثل باب مفاعله، بیان مشارکت دو فرد در انجام فعل است. هر چند معانی دیگری نیز برای باب تفاعل در استعمالات عرب مشاهده می‌شود، از جمله تظاهر فاعل به ماده فعل (یعنی فاعل چنین وانمود می‌کند که ماده فعل را انجام می‌دهد)، یا تکلف (به این معنا که فاعل ماده فعل را با زحمت و تکلف انجام می‌دهد). وزن این باب عبارت است از: 🔴 ماضی: تَفَاعَلَ؛ 🔴 مضارع: یَتَفَاعَلُ؛ 🔴 مصدر: تَفَاعُل. مثلاً ماده «ث ق ل» (به معنای سنگینی) در این باب چنین استعمال شده: تَثَاقَلَ (یعنی خود را سنگین نشان داد، خود را به سنگینی زد تا از انجام کاری سرباز زند)؛ یَتَثَاقَلُ؛ تَثَاقُل. اسم فاعل آن نیز مُتَثَاقِل است. 🔵 #قاعده جوازی باب تفاعل باب تفاعل قاعده‌ای دارد که گاهی در متون قرآنی و غیره مورد استفاده قرار گرفته است. طبق این قاعده، جایز است تاء باب تفاعل در حرف فاءالفعل ادغام گردد (ادغام جوازی متقاربین). بدین ترتیب ابتدای کلمه تغییر شکل می‌یابد. این قاعده به شرطی قابل اجرا است که فاءالفعل باب تفاعل، یکی از حروف «ت، ث، ج، د، ز، س، ش، ص، ض، ط، ظ» باشد. حال اگر «تثاقل» را با این قاعده استعمال کنیم تاء باب در ثاء ادغام شده و چون ابتدا به تشدید (ساکن) در استعمالات عرب جایز نیست، در ابتدای ماضی، امر مخاطب و مصدر آن از همزه وصل استفاده می‌شود: ⚫ ماضی تَثَاقَلَ: تبدیل می‌شود به «اثَّاقَلَ» ⚫ مضارع یَتَثَاقَلُ: تبدیل به «یَثَّاقَلُ» می‌شود و نیازی به همزه وصل نیست. ⚫ مصدر در ابتدای آن از همزه وصل استفاده می‌شود: «اثَّاقُل». 🔶 کلمه‌ای که در آیه 38 سوره توبه به کار رفته، عبارت است از صیغه 9 ماضی معلوم از همین فعل، با همان قاعده ادغام جوازی. یعنی اصل آن «تَثَاقَلْتُمْ» بوده ولی به جهت ادغام به شکل «اثَّاقَلْتُمْ» درآمده است. ✅ ترجمه آیه 🔹 آیه در نکوهش مسلمانانی است که در برابر دستور خروج به سوی جنگ سستی کردند: يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا ما لَكُمْ إِذا قيلَ لَكُمُ انْفِرُوا في‏ سَبيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَرَضيتُمْ بِالْحَياةِ الدُّنْيا مِنَ الآخِرَةِ (توبه 38) 🔺 ای کسانی که ایمان آوردید، شما را چه شده است (چه عذر و بهانه‌ای دارید) هنگامی که به شما گفته شد در راه خدا کوچ کنید، وانمود به سنگینی کرده و به زمین می‌چسبید؟! آیا به جای آخرت به زندگی دنیا راضی شده اید؟