🖊بررسی #ملاک_تمایز_علوم در اندیشه محقق خویی 🔰برگرفته از درس خارج اصول #آیت_الله_فرحانی ✍مقرر: حجت پورعبدالهی از مباحثی که در علم اصول مورد بررسی قرار می گیرد و حائز اهمیت است ملاک تمایز علوم می باشد. 🔹محقق خویی(ره) در ذیل نظر آخوند خراسانی(ره) نظری را در این زمينه مطرح می کنند که نسبت به نظر بسیاری از اصولییون جلوتر می باشد. 1⃣ایشان در مقام اول توضیحاتی را در مورد فرمایش محقق خراسانی ارائه می دهند و می فرمایند ایشان خواسته اند با قاعده الواحد فلسفی بحث خود را جلو ببرند و تمایز در علوم را به موضوع بدهند به این بیان که اشتراک در اثر دلالت بر اشتراک در موثر دارد و به دلیل اینکه اثر واحد موثر واحد می خواهد بنابر قاعده الواحد ما موضوعی داریم که ان موضوع موثر در ان اثر واحد است. 📌به بیان دیگر از نظر ایشان محقق خراسانی قائل شده‌اند که موضوعی واحدی داریم چون اثر واحدی داریم واین اثر معلول می باشد و وقتی معلول واحد است پس علت ان هم واحد خواهد بود و یک برهان إنی در اینجا پیاده می شود که این مطلب را بسیار عالی تحلیل می کنند. 2⃣در مقام دوم این نظریه محقق خراسانی را مورد نقد قرار می دهند و می فرمایند درعلوم ما با مجموع مسائل من حیث المجموع کار داریم که یک مرکب اعتباری هستند و اثر وحدانی بر مرکب اعتباری بار می شود و دیگر معنا ندارد از قاعده الواحد در این زمینه استفاده شود. وحيث إن هذا الغرض الوحداني يترتب على مجموع القضايا المتباينة في‏ الموضوعات والمحمولات التي دونت علما واحدا وسميت باسم فارد، يستحيل أن يكون المؤثر فيه هذه القضايا بهذه الصفة، لاستلزامه تأثير الكثير بما هو كثير في الواحد بما هو واحد، فإذن يكشف إنا عن أن المؤثر فيه جامع ذاتي وحداني بينها، بقانون أن المؤثر في الواحد لا يكون إلاالواحد بالسنخ، وهو موضوع العلم 📌ایشان می فرمایند چون هم موضوع و هم محمولات در یک علم با یکدیگر متفاوت هستند و هر دو اعتباری می باشند پس اشتراک در غرض واحد وجود دارد که مدون اینها را یک علم کرده است و ما با مجموع مرکب اعتباری به اعتبار ترتب اثر خاص کار می کنیم. 🔸تعبیر ایشان این است از آنجا که مرکب ما اعتباری است و بسیاری از مسائل آن هم اعتباری می باشد(مثل فقه) نمی توانیم مطالب فلسفی را در اینجا پیاده کرد. ➖محقق خویی این نظریه را بر روی علم اصول پیاده می کنند و می فرمایند عناونی که برای علم اصول داریم از مجموع مسائل متباینه انتزاع می شود و این عنوان جامع مقولی نیست بلکه یک جامع انتزاعی است که از این مجموع مسائل متباینه انتزاع شده است فأقول: إن موضوع علم الاصول هو: الجامع الذي ينتزع من مجموع مسائله المتباينة، كعنوان ما تقع نتيجة البحث عنه في طريق الاستنباط وتعيين الوظيفة في مقام العمل 🔹 محسنات فرمایش ایشان 1-ایشان التفات جدّی دارند که علم به عنوان مجموع قضایا یک مرکب اعتباری است 2- قائل شده‌اند که باید با جامع مسائل کار شود و نباید جامع موضوعات یا جامع محمولات مدنظر قرار داد که از این جهت جلوتر از بسیاری از اصولییون هستند. 3-نمی توان در این بحث از قاعده فلسفی الوحد استفاده کرد. 4-برای این مرکب اعتباری وجود حقیقی قائل نیستند. 5-غرض را به عنوان کار معتبر که آمده این مجموع مسائل را اعتبار کرده است تشخیص می دهند. 6-و اینکه از غرض می شود یک عنوانی را انتزاع کرد مدنظر قرار داده‌اند. ⁉️نقد بعضی از نظرات محقق خویی توسط آیت الله فرحانی 1-ایشان در بحث قاعده الواحد خواسته اند از وحدت سنخی استفاده کند در صورتی که قاعده الوحد با وحدت شخصی کار می کنند که این مطلب باید در فلسفه رسیدگی شود. 2-اساسا مورد پذیرش نیست که محقق خراسانی با قاعده الواحد فلسفی کار کرده باشد و اجزای تحلیلی را که محقق خویی انجام می دهند از خود آخوند خراسانی می باشد(علم مجموع مسائل متباینه است، تداخل دو مجموعه مسائل در کثیر اشکال ندارد ولی در همه غیر عقلائی است،بحث سر تسمیه است یعنی تسمیه مرکب اعتباری باسم واحد). 3-وقتی که با مرکب اعتباری کار می شود و این مرکب اعتباری مجموع مسائل موضوعی و محمولی است موثر جامع می باشد و دیگر به ان موضوع گفته نمی شود لذا نباید بگویند موضوع بلکه باید گفت جامع مسائل. 4-نظریه محقق خویی در جامع اجازه نمی دهد که در اینجا این گونه نظر بدهند یعنی اگر ایشان به این مسئله ملتفت بودند باید نظرشان در جامع طوری دیگر باشد و بتوانند جامع در مرکب اعتباری را درست کنند. 5-همه مسائل فقه اعتباری هستند نه اینکه بعضی را حقیقی بدانند و نباید بحث مقولات عشر و مطالب فلسفی را در اینجا مطرح کنند. ✅نتیجه گیری می شود گفت تولید این نظریه از محقق آخوند است و این نظریه در بین فقها و اصولیها رشد نموده و یک بخشش ارتکازات محقق خویی است بخش کاملتر نزد حضرت امام خمینی قرار گرفته است و یک بحث بین المدرستین نجف و قم می باشد. 📚محاضرات محقق خویی ج1 ص13 #فقه_الخمینی @albayann