#پرونده_علمی_4
#ارتداد_2
✍ محمد متقیان
✅ ارتداد در منابع روایی و فقهی متقدم
1⃣ در منابع روایی متقدم؛
🔹#الکافی؛ در #کتاب‌الطلاق با عنوان «باب المرتد» ( ج6 ص 174) و در #کتاب‌المواریث با عنوان «باب میراث المرتد عن الاسلام»(ج7ص 152) و در #کتاب‌الحدود با عنوان «باب حد المرتد»(ج7ص 256)
🔹 #الفقیه؛ علاوه بر اخبار منفرده‌ای که در ضمن برخی ابواب آمده است، در دو باب مستقل به موضوع مرتد پرداخته است؛ در #باب‌الارتداد (ج3، ص 149) و در #کتاب‌المواریث با عنوان «میراث المرتد» (ج4، ص332)
🔹 #التهذیب؛ در #کتاب‌المواریث با عنوان «میراث المرتد و من یستحق الدیة من ذوی الارحام» (ج9 ص 373) و در #کتاب‌الحدود با عنوان «المرتد و المرتدة» (ج10ص 136)
2⃣ در منابع فقهی متقدم (از شیخ صدوق تا محقق حلی)؛
🔹در میان فقهای متقدم، #کم‌کاری خاصی در موضوع ارتداد و احکام مرتد دیده می‌شود، با وجودی که، منابع روایی در اختیار ایشان بوده است. از میان ایشان؛ فقط شیخ مفید در #المقنعة با عنوان «میراث المرتد و من یستحق الدیة من ذوی الارحام» (ص 702) / ابوالصلاح حلبی در #الکافی‌فی‌الفقه با عنوان «فصلٌ فی احکام الردة» (ص 311) / قاضی ابن براج در #المهذب با عنوان «کتاب اللعان و الارتداد» (ج2 ص 306) / ابن حمزه طوسی در #الوسیلة با عنوان «احکام المرتد و الساحر و غیرهما» (ص 424) / ابن زهره حلبی در #غنیة‌النزوع ذیل کتاب النکاح با عنوان «فی الردة» (ص 380) / ابن ادریس حلی در #السرائر با عنوان «باب اللعان و الارتداد» (ج2 ص 696)، در یک باب مستقل به این موضوع پرداخته‌اند. شیخ صدوق در #المقنع و سیدمرتضی در #الانتصار، #الناصریات، #جمل‌العلم‌و‌العمل و سلار در #المراسم، هیچ باب مستقلی را برای این موضوع نگشوده‌اند.
🔹البته روشن است که، در این میان، شیخ طوسی هم در کتاب المبسوط، کتاب مستقلی با عنوان #کتاب‌المرتد(ج7 ص 281) می‌گشاید و هم در دو کتاب الخلاف و النهایة در ابوابی مستقل به صورتی پرمایه به موضوع مرتد و ارتداد می‌پردازد. و محقق حلی نیز در #شرایع‌الاسلام، در کتاب الحدود با عنوان «فصلٌ فی المرتد» (ج4 ص 170) به تفصیل می‌پردازد.
↩ در میان منابع روایی متقدم، کتاب #الکافی مهمترین منبع روایی موضوع ارتداد محسوب می‌شود، به دلیل تراکم اخباری که در این کتاب موجود است. و درباره منابع فقهی متقدم نیز، این سؤال جای تأمل دارد که، با وجود این منابع روایی و ریشه‌های قرآنی موضوع ارتداد، چرا در کتب فقهی متقدم بسیار ضعیف به این موضوع پرداخته شده است؟ هم به جهت دامنه پیگیری موضوع ارتداد در ابواب مختلف و هم به لحاظ حجم مسائل مطروحه. این سؤال زمانی، جدی‌تر می‌شود که، کتب ایشان با سه کتاب فقهی شیخ طوسی مقایسه گردد.
@alfigh_alosul
☀️روز بزرگداشت شیخ کلینی
اشاره
1⃣ آنچه که از تحقیقات برمی آید این است که، کلینی سه مدرسه حدیثی را درک کرده است: ری، قم و بغداد. اما میزان حضور و استفاده او از این مدارس متفاوت است. با بررسی اسناد کافی روشن می شود که، ۱۳ نفر از مشایخ او از مدرسه ری هستند و ۴۷ نفر از مدرسه قم و حدود ۷ نفر از مدرسه بغداد. شاید بتوان او را پرورش یافته #مدرسه‌قم دانست، هم با نظر کثرت مشایخ قمی او، هم با نظر به اینکه، قدما و از جمله کلینی، سعی بر استفاده حضوری از مشایخ را داشتند و قاعده اصلی در تحمل حدیث برای آنان سماع بوده است که نیاز به حضور و شاگردی دارد. برخی هم نظرشان بر این است که، کلینی اساساً بغدادی است، اما حضور او در بغداد، نشان از شاگردی ندارد بلکه به نظر می رسد، بخش انتهایی حیات خود را در بغداد سپری کرده است.
2⃣ تبویب کلینی در اخبار کافی همراه است با عناوینی که، به نظر برخی اساتید (استاد سیداحمد #مددی) فتاوای او محسوب می‌گردند، فلذا در استظهار از روایات باب، باید به #عناوین‌باب نیز توجه شود، همچنان که به تبویب ابواب نیز باید نظر داشت که، حامل #قرائن متعددی برای فهم روایات است.
3⃣ از مطالعه #المقنعه و تطبیق آن با اخبار کافی، چنین برمی آید که، متن روایی پیش روی شیخ مفید، کتاب کلینی بوده است. همچنان که بعد از تدوین تهذیب الاحکام شیخ طوسی، این کتاب به عنوان منبع پیش روی فقهای بعد از شیخ مانند محقق حلی و علامه حلی قرار گرفت. و همین اختلاف منابع، در آراء فقهی ایشان تأثیرگذار بوده است.
@alfigh_alosul