#پرونده_علمی_1 #روش_شناسی_تفقه_6 ✍ محمد متقیان 🔸#نمونه_فقهی 🔸#آیه_خمس ✔ روشن شد که امر تشریع یک واقعیتی است که شروع و بدو آن در قرآن است و استمرار و امتداد آن در سنت. و برهمین اساس باید مجموع این دو را که #وحی می نامیم باهم ملاحظه نماییم تا به دلالت ها و معانی وحیانی دست یابیم و بتوانیم اصول و قواعدی را تأسیس کنیم. یکی از نمونه های موردی که می توان برای چنین ایده ای عرضه نمود، #موضوع_خمس است. میدانیم که یکی از تکالیف الهی که متوجه عباد است مسئله تخمیس اموال است. درباره این تکلیف نیازمند یک قاعده عام هستیم آیا می توان به آن دست یافت؟ 1⃣ آیه شریفه خمس اقتضای دلالت بر اینکه موضوع خمس «مطلق الغنیمة» است دارد؛ وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَه. اما برخی تردیدها در این میان وجود دارد؛ مانند سیاق آیات، عدم استظهار این معنای عام از ناحیه دیگران و .... که سبب شده است تا مقدار استفاده برخی از اعاظم از این آیه، محدود به #غنائم_حربیه گردد، اگر فقط به دلالت آیه اکتفا کنیم. 2⃣ اما اگر تشریع خمس را از قرآن آغاز کردیم و امتداد آن را در سنت پیگیری نمودیم، میتوانیم با ارشادات و قراینی که در #روایات_مفسره وجود دارد به قاعده عام دست یابیم. اخباری مانند خبر طولانی علی بن مهزیار؛ فَأَمَّا الْغَنَائِمُ وَ الْفَوَائِدُ فَهِيَ وَاجِبَةٌ عَلَيْهِمْ فِي كُلِّ عَامٍ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَه..... در این خبر حضرت در ضمن بیان احکام الخمس، آیه را استشهادی قرار می دهند برای بهره برداری معنای عامی از خمس. و غنائم و فوائد را در کنار هم ذکر میکنند که خود قرینه ای می شود بر اینکه، مطلق الغنیمة یا مطلق الفائدة موضوع خمس در آیه است. 3⃣ و برهمین اساس است که، صحیحه عبدالله بن سنان معنای خودش را می یابد که فرمود:ٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ لَيْسَ الْخُمُسُ إِلَّا فِي الْغَنَائِمِ خَاصَّةً. مقصود از غنائم همان معنای عام غنیمت است که حضرت به عنوان یک قاعده عام در این روایت فرموده اند. 4⃣ اگر چنین باور داشته باشیم که، تشریع خمس از قرآن آغاز می شود، پس حتماً آیه دلالتی بر این تکلیف الهی خواهد داشت، و میتوان از آیه خمس استظهار نمود و به اجمال نرسید و با ملاحظه مجموع "کتاب و سنت" در نهایت به #قاعده_عام دست یافت. 5⃣ نکته نهایی اینکه؛ وقتی باور به این مسئله وجود دارد که، امر تشریع از قرآن آغاز می شود و در سنت استمرار می یابد، لازمه آن در اعتبارسنجی اخبار نیز متفاوت از مشی برخی مکاتب فقهی خواهد بود. درچنین ملاحظه ای که مجموع ادله را باهم می بیند #وثوق_صدور مبنای عام حدیثی قرار می گیرد و از این روی، مشکلاتی که برخی از فقهای معاصرین در مواجهه با روایات مفسره مذکوره داشتند، وجود نخواهد داشت. @alfigh_alosul