✅ درباره پسوند "-ار"
پسوند "-ار" در فارسی امروز به بن ماضی افزوده میشود و در موارد زیر به کار میرود:
۱. برای ساختن صفت فاعلی، مانند:
نمودار، خواستار
۲. برای ساختن اسم مصدر، مانند:
رفتار، دیدار
۳. برای ساختن صفت مفعولی، مانند:
گرفتار
این پسوند بازمانده پسوند tar- ایرانی باستان است که در ایرانی میانه غربی به صورت هایtār- و dār- در میآید. اما بنا به ملاحظات قواعد ایرانی میانه غربی tār- و dār- را نمیتوانیم پسوند بهشمار بیاوریم بلکه باید ār- را پسوند فرض کنیم چون اگر tār- و نیز dār- را پسوند به حساب بیاوریم، مجبوریم مادههایی را فرض کنیم که در ایرانی میانه غربی چنین مادههایی وجود ندارد.
در فارسی میانه ترفانی -buxtār به معنی "نجاتدهنده" صفت فاعلی است از فعل buxtan به معنی 'نجات دادن'
و kištār به معنی "کشت" اسم مصدر است از فعل kištan به معنی 'کاشتن'
جالب این است که در زبان پهلوی کلمه گفتار یا guftār صفت فاعلی است به معنی 'گوینده'.
حتی در فرهنگ مکنزی برابر انگلیسی آن speaker ذکر شده است. درحالیکه در فارسی جدید ما کلمه "گفتار" را اسم مصدر به کار میبریم یعنی الان معنی speaking میدهد نه speaker.
این پسوند در زبان پهلوی بیشتر برای ساختن صفت فاعلی بهکار میرود. به همین خاطر کلمات "گفتار" و "کردار" و "رفتار" هر سه در زبان پهلوی صفت فاعلی هستند:
gufta:r = speaker گوینده
karda:r = active,worker,doer کننده
rafta:r = goer رونده
گاهی این پسوند در آخر یک کلمه در یک جمله نقش صفت فاعلی و در جمله دیگر نقش صفت مفعولی دارد:
fre:fta:r = deceiver, deceived
در پهلوی لغت "فریفتار" هم به معنی 'فریبنده، فریب دهنده' است و هم به معنی 'فریفته، فریب خورده'.
#فریبرز_کوچکی_زاد
@arayehha