نقد شعر جناب سعید بیابانکی دکتر داودرضا کاظمی گروه ادبیات دانشگاه چالوس @arayehha

🌱🌱🌱🌱 یک بیت و یک نکته از #صائب . باشد عیار بینش هر کس به قدر شرم نرگس تمام چشم شد از سر فکندگی #صائب .در این بیت صائب می خواهد به مخاطب خود این پیام مهم و درسی از درسهای زندگی را بدهد که میزان عیار انسانیت و چشم بصیرت داشتن در هر انسانی، وابسته به وجود شرم و حیا و عفت در درون اوست . به عبارتی دیگر انسان هر چه با شرم و حیا باشد مورد لطف و مهر خداوند قرار گرفته و خداوند چشم دلش را باز کرده و نور معرفت و بصیرت را در چشم و دل او متجلی خواهد کرد و هم پیش خدا و هم نزد خلق خدا محبوب خواهد شد. در نقطه ی مقابل بی شرمی و بی‌حیایی و گستاخی آن قدر زشت و ناپسند است که موجب سیاهی قلب انسان شده و دریچه ی روشنایی و نور الهی رفته رفته به روی چشم و دل او بسته خواهد شد و در نتیجه مورد نفرت و شماتت مردم قرار خواهد گرفت . در مصراع دوم صائب برای اثبات گفته ی خود مثالی عینی و زیبا آورده و می گوید : این که گل نرگس نماد چشم باز و با بصیرت در میان همه مخصوصا ادیبان معروف است این است که همواره سر به زیر و با حیا بوده و این سربزیری و شرم او موجب شده که تمام چشم باشد ( سراپای وجودش چشم بینا باشد)و درمیان همه عزیز و محبوب باشد . ✍ استاد شاهین لقایی ┏━━ 🌱🌸🌸🌱 ━━┓ @arayehha ┗━━ 🌱🌸🌸🌱 ━━┛

🍁 بنویسیم یا تایپ کنیم؛ کدام‌یک برای تفکر، خلاقیت و آموزش مفیدتر است؟ آخرین باری که با دست چیزی نوشتید کی بود؟ برای بسیاری از ما نوشتن به یک عمل نادر، اگر نه منسوخ، تبدیل شده است. تواناییِ یادداشت‌برداری بر روی تلفن همراه و یا تایپ‌کردن به‌مراتب سریع‌تر و آسان‌تر است. اما آیا نوشتن ارزش خود را برای همیشه باخته است؟ برای برخی از نویسندگان حرفه‌ای اینکه نوشتن با کاغذ و قلم به خلاقیت و تفکر کمک می‌کند خبر جدیدی نیست. به‌رغم اقبال عمومی به استفاده از وسایل دیجیتال، برخی نویسندگان به نوشتن با دست به‌عنوان راهی برای افزایش بهره‌وری ادامه‌ می‌دهند. دنیای علم به‌تازگی به کشف مزایای این ‌کار پرداخته است؛ با وجود این، نتایج به نظر قانع‌کننده می‌آیند. امروزه با حرکت تدریجیِ جهان به‎سوی گزینه‌های دیجیتال، بسیاری از مدرسه‌ها هم به‎جای تأکید بر نوشتن با دست، تمرکز خود را معطوف به استفاده از وسایل دیجیتال و محصولات فناوری کرده‌اند. در نتیجه، در برخی موارد، کودکان بیش از آنکه نوشتن با دست را بیاموزند در تایپ‌کردن مهارت پیدا می‌کنند. با این حال، بنابر تحقیقات انجام‌شده در مورد رشد کودکان پیش‌دبستانی، کسانی که الفبا را از طریق ترسیم با حرکت دست مانند نوشتن می‌آموزند نسبت به کسانی که این کار را با تایپ‎کردن انجام می‌دهند از قدرت تشخیص و درک بهتر و پایدارتری برخوردارند. همچنین تصور می‌شود که عملِ نوشتن و حرکات مربوط به آن در به‎خاطرسپردن کلمات بیشتر نیز ﻣﺆثر است. عادت یادداشت‌برداری با تلفن همراه و رایانه در بزرگسالان به‎صورت فزاینده‌ای رواج پیدا کرده است، اما به‎نظر می‌رسد اثربخشی این کار کمتر از نوشتن با دست است. برای مثال، بنابر مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۴ انجام شد، دانشجویانی که برای یادداشت‌برداری در سمینار‌ها متکی بر کامپیوتر بودند نسبت به کسانی که با دست یادداشت‌برداری می‌کردند در پاسخ به ﺳﺆالات مفهومی از تواناییِ کمتری برخوردار بودند. چرا نوشتن با دست بهتر است؟ به‌‎نظر می‌رسد پاسخ این ﺳﺆال به پیچیدگیِ نسبیِ بیشترِ عمل نوشتن در مقایسه با تایپ‌کردن بازمی‌گردد. نوشتن مستلزم حرکات، مهارت و هماهنگیِ بیشتر است. این کار همچنین به توجه بصریِ بیشتری نیاز دارد و بنابر این برای تبدیل اَشکال درون ذهن ما به چیزی قابل‎مشاهده قسمت‌های مختلف مغز را به‌کار می‌گیرد. برای درک بهتر این موضوع تصور کنید که نوشتن با دست را برای کسی تشریح می‌کنید. از کجا شروع می‌کنید؟ چگونه می‌توانید تمام اَعمال ظریفی که به‎سادگی با دردست‎گرفتن یک خودکار و حرکت انگشتان برای ترسیم حروف مختلف را توصیف کنید؟ چه مقدار فشار بر خودکار و یا بر صفحه نیاز است و این فشار چگونه با حرکت خودکار تغییر می‌کند؟ تازه سیستم بیناییِ شما هم هست. چشمان‌تان باید اطلاعات شکلی که رسم می‌کنید را دریافت و به مغزتان منتقل کند. آنگاه مغز وظیفۀ بررسی و تطابق آن شکل با طرح ذهنی‌تان را برعهده دارد و در صورت هرگونه تناقض باید پیام‌هایی را برای اصلاح به دست‌تان مخابره کند. حتی فکرکردن به این موضوع به‎نظر دشوار می‌آید، چه برسد به توصیف آن. اما با این حال، مغز ما هر بار که با دست روی کاغذ چیزی می‌نویسیم، این کارها را انجام می‌دهد. یا می‌توانید تایپ کنید آن‌‎وقت هیچ نیازی به این پیچیدگی‌ها وجود ندارد. می‌توانید به‎سادگی به‎دنبال کلید مورد نظرتان بگردید، آن را رسم کنید و سپس ببینید که آیا حرف درستی بر روی نمایشگر شما نقش می‌بندد یا خیر. با این حال، شواهد فزاینده‌ای نشان می‌دهد که اتکای بیش از حد به تایپ‎کردن، به‎خصوص برای کودکان، در یادگیری تأثیر کمتری دارد. برای بزرگسالان نیز، اگرچه سرعت بالای تایپ‎کردن ممکن است به ما اجازه دهد تا اطلاعات را کلمه‎به‎کلمه به‎یاد بسپاریم، اما این بدان معنا نیست که می‌توانیم آنها را به‌طور معناداری پردازش کنیم. تمام اینها به‎معنای بی‌فایده‎بودن تایپ‎کردن نیست؛ ما همچنان می‌توانیم ارتباط مشابهی به‎وجود آوریم و اطلاعات را یکپارچه سازیم، اما باید این کار را آگاهانه‌تر انجام دهیم. و تنها به این دلیل که به‎نظر می‌رسد نوشتن با دست برای به‌خاطرسپردن و پردازش اطلاعات مفیدتر است، به این معنی نیست که باید ابزار‌های دیجیتال‌مان را دور بریزیم. بنابر برخی تحقیقات استفاده از قلم نوری بر روی صفحه‎نمایش می‌تواند به همان اندازه مفید باشد، زیرا مهم حرکت قلم و ترسیم است. ©️از: یورونیوز (۱۴۰۳/۲/۲۵) | #نگارش @arayehha

شانزدهم خردادماه، سالروز درگذشت نادر ابراهیمی (۱۳۱۵-۱۳۸۷) @arayehha

درود خداوند بر چنین مردان شریفی شانزدهم خردادماه، سالروز درگذشت نادر ابراهیمی (۱۳۱۵-۱۳۸۷) @arayehha

✳️ فاصله و نیم‌فاصله ❇️ موقع نوشتن و تایپ واژه‌های فارسی باید بین واژه‌ها تمام‌فاصله بذاریم. و بین حروفِ یک واژه، نیم‌فاصله. مثلاً: بهروز هر روزنامه ای را می خواند. میشه دو جور خوند و معنی کرد: ۱- بهروز هر روز نامه‌ای را می‌خوانَد. ۲- بهروز هر روزنامه‌ای را می‌خوانَد. داوری با شماست که چه عاملی باعث ابهام این جمله شده‌است. ❇️*بین بخش‌های واژه‌های غیر ساده ; کتاب‌خانه، زبان‌شناسی، ناآشنا، بی‌سواد، جامعه‌شناسی و ... از نیم‌فاصله استفاده می‌کنیم. ❇️* بین "می" آغازینِ فعل; می‌آمدم، می‌نویسم، و فعل کمکی; خواهند‌رفت، داشتیم‌می‌آمدیم، دارند‌می‌نویسند و ... از نیم‌فاصله بهره می‌بریم. ❇️*بین "ها" نشانه‌یِ جمعِ اسم و اسمِ ماقبلِ آن هم از نیم‌فاصله استفاده می‌کنیم. مثل کتاب‌ها، نان‌ها و ... ❇️* بین "ی" نکره یا میانجی و واژه‌یِ ماقبل، مثل خانه‌یِ بزرگ، نامه‌ای و ... ❇️* نشانه‌ی ، ویرگول، بی‌فاصله بعد از واژه تایپ‌می‌شود و بعد از آن یک فاصله‌ی کامل ایجاد‌می‌شود. مثل: اگر به من توجّه کنی، خواهم‌گفت. ✖نادرست: کتاب خانه، کتابخانه، جامعه شناسی، دارند می روند، دارند میروند، کتابها، کتاب ها، نامه ای، خانه ی بزرگ، می‌روند، دارند‌می‌روند، کتاب‌ها، نامه‌ای، خانه‌ ی بزرگ اگر به من توجّه کنی ، خواهم‌گفت. ✔ درست: کتاب‌خانه، جامعه‌شناسی، دارند‌می‌روند، دارند‌می‌روند، کتاب‌ها، نامه‌ای، خانه‌ی بزرگ اگر به من توجّه کنی، خواهم‌گفت. امّا امّا و نهایتاً آمّا... با رایانه این کار را توی محیط Word این گونه انجام‌می‌دیم: وقتی واژه را تایپ‌کردیم، کلید ترکیبی کنترل و نشانه منها (-) یا دَش را می‌گیریم تا نیم‌فاصله ایجاد شود و نیازی به زدن کلید اسپیس نیست. در محیط اندروید، از صفحه کلید فارسی استفاده می‌کنیم. برای نیم‌فاصله کلید↔ در کلید برد استفاده کنید. @arayehha

هجدهم خردادماه، زادروز سعید نفیسی (۱۲٧۴-۱۳۴۵) زبان یگانه وسیلۀ حفظ و بقای فکر مشترک است. ما ایرانیان به هیچ قیمتی نباید راضی شویم ملیت ما سست بشود، یا خدای ناخواسته در خطر بیفتد. باید همۀ همّ خود و مهمترین وظیفۀ ملی خود را حفظ زبان فارسی و توسعه و رواج آن بدانیم. این موضوع حفظ و حراست و توسعه و تکمیل و رواج زبان فارسی که وظیفۀ فردفرد ما و بالاترین وظیفۀ ملی ماست راه بسیار ساده و روان و طبیعی دارد. ما پاسبان میوۀ هزار سال جان‌فشانی‌های روان‌فرسای پدران بزرگوار خود هستیم. برگرفته از: سعید نفیسی، «حفظ زبان پارسی»، ای زبان پارسی، به کوشش میلاد عظیمی، ج ۱، انتشارات دکتر محمود افشار، ۱۳۹۰، ص ۲۹۳-۳۰۰. @arayehha

‍ ‍ ‍☘ ☘ برگی از تقویم تاریخ ☘ ☘ ۱۸ خرداد زادروز سعید نفیسی (زاده ۱۸ خرداد ۱۲۷۴ تهران -- درگذشته ۲۳ آبان ۱۳۴۵ تهران) ادیب، شاعر، نویسنده، مترجم و تاریخنگار   او فرزند میرزا علی‌اکبر "ناظم‌الاطباء کرمانی" و از نوادگان حکیم نفیس‌بن عوض‌کرمانی "طبیب نامدار ایران در قرن نهم هجری" بود. در ۱۵ سالگی برای تحصیل به شهر نوشاتل سویس و دانشگاه پاریس رفت و در سال ۱۲۹۷ به ایران بازگشت. ابتدا در دبیرستان‌های تهران به‌تدریس زبان فرانسه پرداخت و بعد در وزارت فواید عامه مشغول خدمت شد. در سال ۱۲۹۷ به‌گروه نویسندگان مجله دانشکده پیوست و در مدت یک ساله فعالیت این مجله، با ملک‌الشعرا بهار همکاری داشت. در سال ۱۳۰۸ به‌خدمت وزارت فرهنگ درآمد و علاوه بر تدریس زبان فرانسه در دبیرستان‌ها، به‌کار آموزش در مدارس علوم سیاسی، دارالفنون، مدرسه عالی تجارت و مدرسه صنعتی پرداخت. در سال‌های بعد به‌تدریس در دانشکده‌های حقوق و ادبیات مشغول شد و به‌عضویت فرهنگستان ایران درآمد. وی از آغاز بنیان دانشگاه تهران در جایگاه استاد دانشکده حقوق و پس از آن، به استادی دانشکده ادبیات برگزیده شد. او چندی در دانشگاه‌های کابل و شهرهایی چون دهلی، کلکته، دانشگاه‌های قاهره و بیروت به آموزش پرداخت. يكى از ويژگی‌هاى نفيسى اين بود كه درخواست نويسندگان تازه كار را براى نگارش مقدمه‌اى بر آثار آنان مى‌پذيرفت و معتقد بود كه اين كار سبب تشويقشان مى‌شود. او در راديو نيز برنامه‌اى با عنوان "در مكتب استاد" داشت كه ازبرنامه‌هاى پرشنونده بوده، در اين برنامه به‌پرسش‌هاى ادبى شنوندگان پاسخ داده مى‌شد. وی از بنیانگذاران مکتب نثر دانشگاهی است که از جمله ویژگی این نثر پیراستگی عبارات در لفظ و معنا بوده، به‌طوری که نویسنده می‌کوشد، اندیشه خود را چنان ساده بیان کند که عبارات او از هر گونه پیچیدگی دور بماند و به‌جای زیورهای بیهوده لفظی، از استحکام دستوری بهره بگیرد. مدارج و افتخارات علمی نفیسی: نفیسی را معمار نثر جدید معاصر ایران نامیده‌اند و این تبحر و چیرگی، ناشی از احاطه کامل وی به‌زبان‌های یونانی، لاتین، فرانسه، روسی، اردو، پشتو، عربی و فارسی است. ترجمه‌های کم‌نظیر او از زبان‌های بیگانه دارای معروفیت خاص است. بزرگترین خدمت وی به‌زبان و ادب و فرهنگ فارسی، تصحیح و تنقیح متون قدیمی است که از گوشه‌های کتابخانه‌های جهان بیرون کشیده و روی آنها با جدیت تمام کار کرده و به‌صورت کتاب عرضه داشته است. یکی از افتخارات وی، احیا و بنیانگذاری شیوه داستان‌نویسی تاریخ است که در آنها روح وطن‌پرستی و سلحشوری و قهرمانی را تقویت کرده، جوانان ایران زمین را به‌وطندوستی و حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور فرامی‌خواند. نفیسی از بیماری آسم رنج می‌برد و سال‌های آخر عمر را در پاریس به‌سر برد و زمانی که برای شرکت در نخستین کنگره ایران‌شناسان به‌تهران آمده‌ بود درگذشت. آرامگاه وی تهران در کنار مزار پدرش و در بقعه‌ای به نام آرامگاه سرقبر آقا "پایین‌تر از چهارراه مولوی‌ است. ‎🆔 @arayehha #برگی_از_تقویم_تاریخ #سعید_نفیسی

هیجدهم خرداد، زادروز محمدجعفر یاحقی (۱۳۲۶) عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی (تاریخ عضویت پیوسته: ۱۳۸۸/۳/۲۷) برخی از آثار: سوگ‌نامهٔ سهراب؛ چون سبوی تشنه (ادبیات معاصر فارسی)؛ جویبار لحظه‌ها (جریان‌های ادبیات معاصر فارسی، نظم و نثر) راهنمای نگارش و ویرایش؛ فرهنگ اساطیر و داستانواره‌ها در ادبیات فارسی؛ راهنمای توس و سخنی دربارۀ فردوسی و شاهنامه؛ تاریخ بیهقی (تصحیح، به همراه مهدی سیدی)؛ دیبای زربفت (گزیدهٔ تاریخ بیهقی)؛ دیبای دیداری (متن کامل تاریخ بیهقی با توضیح)؛ پاژ، زادگاه فردوسی؛ فرهنگ نام‌آوران خراسان؛ سخن آشنا: یادنامۀ بدیع‌الزمان فروزانفر؛ پردگیان خیال؛ واژه‌نامۀ گویش تون/فردوس. @arayehha

‍ ‍ ‍ ‍ ‍☘ ☘ برگی از تقویم تاریخ ☘ ☘ ۱۸ خرداد زادروز محمدجعفر یاحقی (زاده ۱۸ خرداد ۱۳۲۶ فردوس) نویسنده، پژوهشگر و استاد دانشگاه او در سال ۱۳۴۶ در کنکور رشته ادبیات در دانشگاه فردوسی مشهد پذیرفته شد. سپس در سال ۱۳۵۰ به‌عنوان رتبه اول در کنکور فوق‌لیسانس زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مشهد پذیرفته شد و در سال ۱۳۵۴ با درجه ممتاز از پایان‌نامه‌اش دفاع کرد و به‌ پیشنهاد غلامحسین یوسفی به‌عنوان مربی در بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی استخدام شد. در همان زمان در دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران با رتبه اول پذیرفته شد و هم‌زمان با تدریس در دانشگاه فردوسی، در دوره دکتری دانشگاه تهران به‌تحصیل پرداخت. وی در سال ۱۳۵۹ از پایان‌نامه دکتری در دانشگاه تهران با درجه ممتاز دفاع کرد. در سال ۱۳۶۷ دانشیار شد و در سال۱۳۷۲ به‌مرتبه استادی ادبیات فارسی ارتقا یافت و از دی ۱۳۸۱ مدیریت قطب علمی فردوسی‌شناسی وادبیات خراسان را به‌عهده گرفت. افتخارات: بنیان‌گذاری و مدیریت گروه فرهنگ و ادب بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی ۱۳۶۳ تأسیس مرکز خراسان شناسی و انتصاب به‌عنوان مدیرعامل این مؤسسه ۱۳۷۵ برنده جایزه کتاب سال ایران برای «فرهنگ‌نامه قرآنی» ۱۳۷۵ برنده جایزه پژوهش برتر پنجمین نمایشگاه علوم قرآنی برای «تفسیر ۲۰ جلدی ابوالفتوح رازی» ۱۳۷۶ انتخاب به‌عنوان استاد نمونه کشوری و دریافت لوح تقدیر درسال ۱۳۷۸ دریافت لوح تقدیر به‌ مناسبت انتخاب به‌عنوان مؤلف برتر کتب درسی ۱۳۷۶ دریافت لوح تقدیر از جهاد دانشگاهی به‌مناسبت انتخاب به‌عنوان استاد راهنمای برتر کشور ۱۳۸۷ برنده جایزه دومین جشنواره بین‌المللی فارابی برای کتاب «فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادب فارسی» تهران ۱۳۸۷ برنده جایزه چهارمین جشنواره بین‌المللی فارابی برای «تصحیح و گزارش تاریخ بیهقی» تهران، اول آبان ۱۳۸۹ معرفی به‌عنوان دانشمند برگزیده کشور توسط بنیاد نخبگان ۱۳۹۶ برخی از فعالیت‌های علمی ـ اجرایی: عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی از اردیبهشت ۱۳۸۸ تألیف، تصحیح و ترجمه بیش از ۴۲ عنوان کتاب و نگارش بیش از ۲۶۰ مقاله عضویت در شورای‌عالی گسترش زبان فارسی در خارج از کشور عضویت در هیئت ممیزه دانشگاه فردوسی مشهد عضویت در هیئت مدیره انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ریاست هیئت مدیره و مدیرعامل مؤسسه فرهنگی فرهنگسرای فردوسی عضویت در هیئت مؤسس مجمع مشهدپژوهان مدیریت مرکز پژوهش‌های آسیای مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد عضویت در هیئت تحریریه ۵ مجله علمی، پژوهشی داخلی ودو مجله خارجی به‌شرح زیر: مجله علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد مجله گوهرگویا وابسته به انجمن ترویج زبان و ادب فارسی مجله نامه پارسی وابسته به‌شورای گسترش زبان و ادب فارسی فصلنامه رودکی وابسته به رایزنی ایران در تاجیکستان مجله کمند کویته پاکستان. در روز یکشنبه ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۷ به‌همت بنیاد نخبگان خراسان‌رضوی مراسم «نکوداشت نیم‌قرن تلاش علمی و فرهنگی دکتر یاحقی» با حضور وزیر ارشاد و جمعی از شخصیت‌های برجست علمی، فرهنگی، سیاسی و هنری کشور برگزار شد. لازم به یادآوری است، نصب «کاشی ماندگار» بر سر در منزل وی، رونمایی از کتاب «دیهیم هفتاد (مجموعه مقالات اهدایی به‌دکتر یاحقی)» رونمایی از کتاب «آن سال‌ها» و تمبر یادبود مراسم نکوداشت استاد یاحقی از دیگر بخش‌های این مراسم بود. @arayehha #برگی_از_تقویم_تاریخ #محمد_جعفر_یاحقی

✳️ «رقصِ مسیح با سماعِ زهره» (در آسمان سوم یا چهارم؟) « در آسمان نه‌ عجب گر به گفتهٔ حافظ سماع زهره به‌رقص‌آورد مسیحا را » ❇️ دورهٔ کارشناسی از معانی گوناگونی که برای این بیت در منابع حافظ‌پژوهی ارائه شده‌بود، اقناع نشدم و کنار این بیت در حاشیهٔ حافظ‌نامه (اثر استاد خرمشاهی) نکته‌‌ای نوشتم. آن نکته اکنون نوشتنِ این یادداشت را موجب شد: چرا زهره که می‌دانیم خنیاگر آسمان است و جایگاهش در فلک سوم با شعر حافظ، مسیحای بنابه‌روایت مشهور جای‌گرفته در فلک چهارم را به‌رقص‌درمی‌آورد؟! ◀️ در میان شرح‌های قدیمِ دیوان حافظ نکته‌ای دراین‌باب نیامده‌است (ازجمله: شرح سودی بُسنوی: برگردان عصمت ستارزاده؛ شرح عرفانی غزل‌های حافظ، عبدالرحمان ختمیِ لاهوری: به‌تصحیح استاد خرمشاهی و همکاران؛ و بدرالشّروح بدرالدین اکبرآبادی: چاپ کویتهٔ پاکستان). ◀️ در شرح‌های متأخر نیز به این نکته کمتر پرداخته‌اند (ازجمله در این آثار جای پرسش یادشده خالی است: «جستجوی حافظ»: پرویز اهور؛ «دیوان خواجه‌حافظ»: خطیب رهبر؛ «غزل‌های حافظ»: بهروز ثروتیان و «درس‌های حافظ»: محمد استعلامی). اغلب شارحان به ظرافت و زیبایی این بیت توجهی نکرده‌اند. هروی در شرح غزل‌های حافظ و پس از او استعلامی، اشاره‌کرده‌اند که سماع زهره چنان است که حتی مسیحِ نمادِ تقوی و متانت و پرهیزگاری را به دست‌افشانی و پای‌کوبی وامی‌دارد. البته پیش از این دو شرح ،در کتاب «حافظ و موسیقی» اثر موسیقی‌دان برجسته استاد حسینعلی ملاح به این نکته اشاره‌‌شده‌است (انتشارات وزارت فرهنگ و هنر، ص ۱۴۳). ◀️ اما تعداد انگشت‌شماری از پژوهشگران به نکتهٔ بحث‌برانگیز بیت نیز پرداختند: استادفروزانفر با احاطه‌ای که بر متون و سنت‌های کهنِ ادبی داشتند، در «شرح مثنوی شریف» چنین آورده‌اند: ۱_ «در اشعار فارسی غالباً» به حضور عیسی در آسمان چهارم اشاره‌شده‌است. ۲_ «به روایتی او در آسمان سوم قرار دارد». ۳_ «به اکثر روایات در آسمان دوم قرار دارد» که پیداست مراد استاد از «روایت»، روایات دینی و تفاسیر است.  ایشان در پایان با اشاره به بیت یادشدهٔ حافظ، افزود‌ند: «و ظاهراً خواجه حافظ به روایت دوم [ فلک سوم] نظرداشته‌است». استاد البته به برخی از منابع که جایگاه عیسی را در «پیرامون عرش» و «بیت‌المعمور» دانسته‌اند (ازجمله بیتی از خاقانی: عیسی‌ام از بیت معمور آمده...)، نیز ارجاع داده‌اند ( شرح مثنوی شریف، انتشارات زوار، ج۱، صص۳_۲۷۲). نویسندهٔ این سطور پس از جستجو در ده‌ها منبع شعری و تفسیری، نتوانست چیزی بر اشارات استاد بیفزاید. ◀️ استاد خرمشاهی نیز در بحث از این بیت، پس از ذکر نکاتی مشابه در پایان آورده‌اند: «ظاهراً حافظ جایگاه او را در آسمان سوم که فلک زهره هم هست، می‌شمارد» (حافظ‌نامه، ج۱، ص۱۲۵). ◀️ چنان‌که آمد اگرچه در منابعی نادر به جایگاه عیسی در فلک سوم نیز اشاره‌شده اما به‌نظر نمی‌رسد حافظ روایت مشهور در اعم و اغلب دیوان‌های شعر فارسی را (از سنت‌های ادبی و بی‌گمان از سرچشمه‌های اصلی شعرِ او) نادیده‌گرفته‌باشد و برپایهٔ منابعی نادر حکم کرده‌باشد. ضمناً در آن صورت، «عجب»‌بودنِ رقصیدنِ مسیح با شعر حافظ و سماع زهره، اگرچه «مبالغه» دارد اما چندان شگفت‌آور و «غلوآمیز» و شاعرانه نخواهد‌بود. منطقی‌تر آن است که بگوییم حافظ نیز جایگاه مسیح را در آسمان چهارم می‌دانست اما در توصیفی غلوآمیز، شورانگیزیِ ساز و سماعِ زهره را چندان مؤثر دانسته که مسیحای مجرد را در آسمانی دیگر به‌رقص‌درمی‌آورده‌. شاید این بیت خاقانی نمونهٔ مناسبی برای فهم زیبایی بیت حافظ باشد: زهره به دو زخمه از سرِ نعش در رقص کشد سه‌خواهران را ◀️ سماع شورانگیزِ زهره سوگواران بر سر نعش پدر (بناتُ‌النّعش) را نیز به رقص درمی‌آورد. ◀️ نکتهٔ آخر که پژوهشگران در فهم معنی بیت حافظ از آن غفلت‌کرده‌اند: در شعر حافظ همواره به هم‌خانه‌بودنِ مسیح با خورشید که می‌دانیم در آسمان چهارم است اشاره‌شده‌؛ ازجمله این بیت: مسیحای مجرّد را برازد که با خورشید سازد هم‌وثاقی ❇️ احمدرضا بهرام‌پور @arayehha