#مشاوره #پرسش_و_پاسخ #ماه_رمضان شماره 1⃣1⃣ ❓سوال #احساس_گناه سلام. چرا در دین گفته شده باید احساس گناه داشته باشیم و همیشه در دعا و نماز و... از خدا عذرخواهی کنیم درحالیکه احساس گناه باعث افسردگی میشه که یک اختلال به حساب میاد؟ ✍ پاسخ باسلام خدمت شما و ممنون از این دقتی که داشتید؛ 🔷احساس گناه در روانشناسی یکی از هیجانات ناخوشایند است که به این دلیل اتفاق می‌افتد که شخص با خودسرزنشگری، خود را مقصر اتفاقات میداند (اِسناد (چرایی) اتفاقات منفی‌ای که رخ داده را درونی (مربوط به خود) درنظرمیگیرد) 🌟این احساس ناخوشایند گاهی یک واکنش طبیعی، درست و مفید است مثلاً به کسی آسیب وارد کردم و الان احساس ناراحتی می‌کنم؛ در اینصورت احساس گناه باعث می‌شود اشتباهمان را جبران کنیم؛ در متون دینی از این حالت تعبیر به «نفس لوٓامه» شده است. (اشخاصی که با وجود آگاهی، این عذاب وجدان را ندارند می‌توانند مبتلا به اختلال مثل اختلال شخصیت سایکوپات باشند) 🌟اگر احساس سرزنشگری، افراطی شود؛ یعنی همیشه و در همه موقعیت‌ها هست یا در موقعیت خاص، بدون دلیل خود را مقصر میداند (مثلاً راننده‌ای بر اثر بی‌احتیاطی قطع نخاع شده، فرزندش که داخل ماشین بوده، خود را مقصر می‌داند که باید می‌گفتم آهسته‌تر بروید.) در اینصورت از لحاظ بالینی نیازمند بررسی است و می‌تواند دلیل یا نشانه‌ای از اختلال باشد. 🌟 البته در نظریات و رویکردهای روانشناسی، تقسیمات و تبیین های مختلفی برای احساس گناه بیان شده که در این مجال مورد نیاز ما نیست. ❇️اما احساس گناه در دین 🟢 مقصود از احساس گناه، یعنی توجه دائمی به سهم و مسئولیت خود و پذیرش اشتباهات که موجب تلاش برای جبران می‌شود. 🟢در متون دینی گناه و اشتباه می‌تواند ظلم به خدا، ظلم به دیگران یا حتی ظلم به نفس باشد؛ یکی از مصادیق ظلم به نفس، خودسرزنشگری ویران کننده است که لطمه به عزت نفس می‌زند؛در روایات متعددی بر لزوم حفظ عزت نفس تاکید شده است. 🟢 علاوه بر اینکه می‌دانیم با ابراز این احساس، قرار نیست خوار شویم و شرم و خودسرزنشگری ویران کننده شکل بگیرد بلکه برعکس می‌دانیم که جایگاه و منزلت پیدا میکنیم؛ در قرآن کریم (بقره، آیه۲۲۲) آمده:«خداوند توبه کننده گان را دوست دارد» در حدیث قدسی آمده: «لو علمَ المدبرون عنّی كیف اشتیاقی بهم ، لماتوا شوقاً؛اگر آن دسته از بندگانم كه از من روی برگردانده اند، می‌دانستند كه چگونه مشتاق شان هستم، از شدت شوق جان می دادند.» و همچنین می‌دانیم اگر گناه صورت گرفته، از مواردی باشد که بنده نتواند آن را جبران کند و اثر اشتباه را بپوشانید اما خالق، چنین قدرتی دارد: «قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ؛ بگو: اى بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده ‏ايد! از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خدا همه گناهان را می ‏آمرزد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است‏». 🟢اما اگر فقط خودسرزنشگری باشد و طلب مغفرت و جبران کاستی صورت نگیرد، از نظر دینی نیز مذموم است که گاهی به دلیل ناامیدی از رحمت خدا، اقدام نمی‌کند: قرآن در اینباره می‌فرماید: «وَلَا تَيْأَسُوا مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ؛ﺍﺯ ﺭﺣﻤﺖ ﺧﺪﺍ ﻣﺄﻳﻮﺱ ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ; ﺯﻳﺮﺍ ﺟﺰ ﻣﺮﺩم ﻛﺎﻓﺮ ﺍﺯ ﺭﺣﻤﺖ ﺧﺪﺍ ﻣﺄﻳﻮﺱ ﻧﻤﻰﺷﻮﻧﺪ.» (یوسف، آیه۸۷) و گاهی هم شخص گناهکار نمی‌داند چگونه باید جبران کند؛ در این زمینه روایات متعددی وارد شده که روش توبه و راه‌های جبران را مشخص کرده مثل عنوان «ردمظالم» مثلاً مالی که از کسی تلف شده و صاحبش را نمی‌شناسد را از طرف صاحبش به فقیر صدقه میدهد و برای صاحب مال طلب مغفرت می‌کند؛ این موارد حتی در احساس گناه های بیمارگونه مثل خودسرزنشگری ای که در اضطراب یا وسواس وجود دارد، می‌تواند بسته به افکار و عقاید مراجع، در درمان موثر باشد؛ اگر شخص با مراتب مختلف توبه و راه‌های جبران (از جمله لزوم توبه از ظلم به نفس و لطمه زدن به عزت نفس) آشنا شود، می‌تواند به او کمک کند که از خودسرزنشگری کشنده، خلاصی یابد. 🔶 مرکز مشاوره آموزش و پرورش استان گیلان