باسمه تبارک و تعالی (۸۳۰) «سوره مبارکه حجرات و آسیب شناسی جامعه ایمانی» «آثار سیاسی غیبت» «کز خیالی عاقلی مجنون شود» 🔹بعد از نماز صبح توفیق شد سوره مبارکه حجرات را تلاوت کنم. خیلی برایم حلاوت داشت. اگر بخواهم نامی برای این سوره مدنی بگذارم شاید یکی از آنها این باشد: «آسیب شناسی و تذکّراتی به جامعه ایمانی». دیگر گویا جامعه و حکومت دینی تشکیل شده و چالشهای مربوط به آن در سطوح مختلف رخ داده و پاسخ قرآنی میگیرد. 👈از این زاویه وقتی به این سوره نگاه کنیم نکات بسیاری برایمان برای گفتن دارد. البته مرحوم علامه طباطبایی غرض سوره را طور دیگری بیان کرده ولی در هر حال آنچه بیان کردم برای بنده روشنتر بود. 💡بعد از آن به ذهنم خطور کرد یک دوره تفسیر این سوره را در المیزان ببینم. گاهی برخی در نظم طوری مبالغه و افراط میکنند که چنین توفیقاتی از آنها دیگر سلب میشود. یعنی فرضا تا آخر عمر با توجّه به برنامه ریزی که دارند قاعدتا فرصتی برای مرور تفسیر سوره حجرات پیدا نخواهند کرد. 👈برنامه ریزی باید مبتنی بر اصالت مطالعه و سپس به شکل شناور باشد. البته روحیات هم تفاوتهایی دارد. ولی آسیب شناسی آن هم مهم است. 🔹در هر حال پیامهای آیه خیلی عمیق بود. از همان ابتدا با تذکّر عدم افراط و تفریط و لزوم پیروی از رهبر منصوب الهی گرفته تا هشدار احباط عمل به واسطه جهر بالقول در برابر ایشان. حقیقتا تکان دهنده است. خود علامه هم میفرماید باور پذیر نیست ولی ظاهر قرآن کریم این جهر بالقول را حتّی اگر از باب انکار نبوّت نباشد مانند کفر موجب احباط عمل دانسته است. ⬇

👈اصلا ملاک انسانهای باتقوا همین غضّ اصوات عند رسول الله عنوان شده است. اینجا به یاد خلیفه دوّم افتادم که حکایت جهر بالقول ایشان و انتقاداتشان از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در تاریخ مستفیض است. در بذل خاطر ۶۳۹ بخشی از آن را ذکر کردم. 👈در ادامه نیز بیانات مهمی در زمینه جامعه ایمانی بیان میشود و بحث خبر واحد و نبأ فاسق و خطرات ناشی از این امر برای جامعه ی دینی تذکر داده میشود. سپس بحث به آنجا میرسد که آنجایی که از رسول و خدا حکمی هست دیگر به دنبال دموکراسی و آراء خودتان نباشید که خودتان به دردسر می افتید. خودتان دچار عنت و دشواری میشوید. این را یادتان نرود که کلام خدا و رسولش میان شما موجود است. آن را زمین نگذارید. 👈بحث به آنجا میرسد که اگر دو طائفه از مؤمنین با یکدیگر دچار اختلاف و درگیری و حتّی مقاتله شدند وظیفه ی دیگران این است که بین برادران خود آشتی و صلح برپا کنند. این استعاره بسیار مهم اخوت که البته شاید منشأ برخی آثار دینی هم باشد در اینجا خیره کننده است. سابقا در بذل خاطر ۳۴۷ در مورد آن نکته ای گفته بودم. 👈در هر حال این فراز یعنی اصل اساسی قطعی ایجاد آشتی است. اتّحاد بین مؤمنین ورای همه ی تشخیصها و سلائق اولویّت دارد. اگر گروهی دچار بغی شد از گروه مؤمن مظلوم دفاع کنید تا حکم الهی انجام شود و سپس دوباره میان انها صلح برپا کنید. اصالت صلح یا همان اتّحاد در این آیات موج میزند. در ادامه بحث به ابعاد ریزتر در مورد جامعه ی دینی میرسد. ✔️روح کلّی این سوره موجود شدن یک جامعه با اتّحاد کامل به به امامت رهبری الهی است. هر چه در مورد امامت این رهبر الهی خدشه وارد کند و یا اتّحاد و وحدت میان این پیکره را لطمه بزند مذموم است. باید در جامعه ی ایمانی یک اتحاد برادرانه و صلح و صفا پیرامون تبعیت از امام الهی جامعه رخ دهد. 👈در این قسمت آنچه وحدت جامعه را با مخاطرات مواجه میکند به شکل فردی و جناحی ادامه پیدا میکند. دستور داده میشود نکند که جناحی جناح دیگر را مسخره کند. نکند به هم برچسب بزنید و تنابُز بالالقاب کنید! اگر چنین کردید زود توبه کنید که شما نزد خدا ظالمید! 👈سپس وارد نهی از مقوله ی سوء ظنّ و تجسّس و غیبت میشود. مدام ننشینید پشت سر هم بدگویی کنید! اینها برادران خودتان هستند! یکی از تقواها بر اساس این آیه تقوای حسن ظنّ و غیبت نکردن و تجسس نکردن است. اگر مبتلا به این بیماری شدید زود توبه کنید که خدا توّاب رحیم است. 👈در ادامه به فلسفه ی اختلافات اجتماعی اشاره میشود و اینکه ملاکِ برتری تقوا است و بس! اینکه بسیاری مسلمان هستند و هنوز واقعا مؤمن نشده اند و ایمان یک امر قلبی است. مؤمنین واقعی آنهایی هستند که به خدا و رسول ایمان آورده اند و هیچ گاه شکی به دل در این مسیر نورانی راه نداده و با اموال و انفسشان در راه خدا جهاد میکنند. اینها هستند که اهل صدق هستند. 👈در ادامه بیان میفرماید که دنبال ظاهر سازی نباشید. درگاه الهی درگاه صدق و طهارت و اخلاص است. او همه چیز را میداند و اگر واقعا اهل صدق باشید نزد او آشکار است. اینکه برخی طوری اند که گویا میخواهند بر سر رسول خدا منّت بگذارند که مسلمان شده اند، در حالیکه اگر واقعا صدق داشته باشند نشانه اش این است که خودشان را زیر بار دین میبینند نه اینکه از این نظام دینی طلبکار باشند. و بدانید که خدا همه ی پنهانی های شما را میداند و به همه ی امور شما بصیر است. ✋به نظر شما این آیات فقط مربوط به همان زمان پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله است؟! به نظر شما در زمان ما این سوره چه پیامهایی در فضای شکل گیری نظام اسلامی و جامعه ی دینی دارد؟! 🔸«بدگمانی و غیبت و خطر گناه بزرگی به نام ناامیدی از نظام اسلامی»🔸 به ذهنم خطور کرد یک مورد را بیان کنم. اخیرا در صحبت با برخی عزیزان برایم برجسته شد. یکی از آسیبهای شایعی در جامعه ی ما که به خاطر عدم رعایت همین دستورات است. متأسّفانه یکی از چالشهای جدّی جامعه ی دینی ما «نا امیدی» بسیاری به نظام سیاسی و مسئولان جمهوری اسلامی است. ایران امروز در وضعیتی است که از جهتی در سکوی پرش برای ورود به گام دوم انقلاب، جهش نظامی و ژئوپلوتیکی، غلبه بر اسرائیل و هژمونی آمریکا، توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با کشورها، و بهره گیری از ظرفیتها در راستای حل مسائل اقتصادی است. 👈از جهت دیگر، در صورتی که «ناامیدی» بر جامعه امروز ما غلبه کند و شکاف میان مردم و مسئولان در سطوح مختلف رخ دهد، ورود به گام بعدی غیر ممکن خواهد بود. اندک نگاهی به فضای رسانه ای سنگین دشمنان خارجی و داخلی نشان میدهد مسئله ی مهم امروز ناامیدسازی جامعه ایران از آینده است. 👈به همین قیاس مسأله مهم زمان ما امیدوار نمودن مردم است. همین است که رهبر عزیزمان بر مفهوم «امید» تأکید ویژه دارند. هر اقدام و کنش سیاسی که منافات با این مسئله اصلی باشد به نوعی خطا و انحراف است. ⬇️⬇️

👈متأسّفانه برخی ولو در زبان دوستی و انتقادات بحق دارند، ولی بر تنور ناامیدی میدمند. ناامیدسازی پروژه خطرناک دشمن است که سالهاست شروع شده و با فضای مجازی و جنگ ادراکی وارد مرحله ی خطرناکی شده است. 👈ناامیدی حقیقتا یک بیماری و مرض مهلک و سرطانی برای جامعه است که متأسّفانه در جامعه ی ما بسیار فراگیر شده است. حالت مسری و اپیدمی هم دارد. حالتی است که در آن طوری بدبینی ایجاد می‌شود که دیگر هیچ دستاوردی دیده نشده و هر عیبی با ضریب بالایی به چشم آورده میشود. 👈انسان المُسرِعة الی قیل الباطل میگردد. تمایل دارد هر بدی را شنیده و یافته و تصدیق کند و هر خوبی را نشنیده و نادیده گرفته و تکذیب یا مورد غفلت قرار دهد. مریضی برای یک جامعه در ارتباطش با نظام حاکم از این خطرناکتر هم داریم؟! ⚪متأسّفانه ادبیات ناامیدی در بین بسیاری شایع شده است. حتّی در انتخابات اخیر بسیاری با این زمینه مردم را دعوت به مشارکت میکردند که «انتقاد دارم ولی می آیم!»، «ناراحتم ولی می آیم!» و دیگر جملاتی که درجاتی از این ناامیدی در آن اشراب شده بود. ولی آیا میدانیم ناامیدی میتواند بسیار بیش از آنکه مبتنی بر واقعیّات باشد یک امر خیالی کاذب باشد؟! 👈آیا می‌دانیم انسان حتی در بهترین شرایط و در حال رشد و پیشرفت باز نسبت به آینده اش به خاطر این بیماری ادراکی احساس ناامیدی کند؟! آدم سالم هم اگر مدام به او این امر تلقین شود واقعا ناامید میشود! 💭آدم به یاد داستان مثنوی می افتد! آنجا که شاگردان برای آنکه مکتب را تعطیل کنند تصمیم گرفتند هر کدامشان بیاید و به استاد بگوید چرا حالت خوش نیست! استاد آنقدر با این موج منفی و سیاه نمایی کم کم نسبت به سلامتی اش نا امید شد که واقعا دچار مریضی شده و به بستر بیماری افتاد! ✋حقیقتا عجیب است. به تعبیر مولوی: «کز خیالی عاقلی مجنون شود». حکایت امروز جامعه‌ی ما با همه ی سختی هایش همین است. آدمی با خیال خوش است و با خیال ناخوش است. خیالِ مردم ما را پریشان کرده اند. 👈اینها توانسته اند با قدرت رسانه و برخی کارهای طولانی مدّت بیماری ناامیدی و پندار بیمار بودن نظام را به آحاد جامعه ی ما تزریق کنند! آدم سالم و عاقل هم وقتی در برابر این حجم هائل سوء ظنّ و بد گویی و غیبت واقع شود خودش را میبازد: 🔻تا چو سی کودک تواتُر این خبر متّفق گویند یابَد مستقر🔺 👈به قول مولوی تأثیر این حربه آنقدر عمیق است که حتّی فحول و انسانهای بزرگ و استادهای فن را به زمین زده است: «پیر با صد تجربه بویی نبرد» 🔸«درمان ناامیدی اجتماعی»🔸 ولی اگر ما در جامعه ی اسلامی دچار بیماری مسری نا امیدی از نظام داریم میشویم درمانش چیست؟! 1⃣طرح برخی اخیرا برای درمان آن مایه گذاشتن از خون شهدا و بیان امور عقیدتی است. روشن است که آدمی وقتی ناامید شد به این سادگی گوشش به این امور بدهکار نیست. واقعا خودش را خسارت زده میبیند و از باب حبّ نفس وقتی آینده ای برای خود نبیند احساس خطر میکند. 2⃣طرح برخی دیگر این است که مدام از پیشرفتها و دستاوردها بگویند. پاسخ این هم روشن است انسانی که بد بین و ناامید شده گوشش به این حرفها بدهکار نیست. خودمان هم دیده ایم. خدای دستاورد را هم به آنها عرضه کنیم که هر انسانی میگوید دیگر انصافا این دستاورد است برای چنین شخصی رنگ و بویی ندارد! لذا اینکه از صعود چهل ساله و آمار و ارقام هم برایشان بگوییم نه گوش میکنند و نه اگر گوش کنند باورشان میشود. البته بی اثر نیست ولی درمان ریشه ای نیست. 3⃣برخی گمان میکنند این امر باید با تبلیغات مناسب رسانه ای انجام شود. این هم در ادامه ی مورد قبلی است و البته تأثیر بیشتری دارد ولی آیا آن بیماری را درمان میکند؟! گاهی اساسا شخص را در اندیشه ی باطلش راسختر می کند و وقتی نمیتواند از عقیده باطلش دفاع کند نسبت به حقیقت دچار کینه میشود. 🔹امیدوارم موفق شده باشم بگویم مسأله پیچیده تر از این حرفهاست. واقعا جهاد تبیین باید کرد. بخش مهمی از این جهاد تبیین در واقع باید در زمینه ریشه یابی و یافتن راه حل‌های اقناع باشد. اینطور نیست که صرف خبر رسانی از پیشرفتها مشکل را حل کند. نیاز به یک خطابه ی اجتماعی قوی و فراگیر برای ایجاد اقناع جمهور دارد که امروزه در علم روان شناسی اجتماعی نظریّاتی در زمینه فرآیند اقناع مطرح شده است. ⬇⬇⬇

👈ورای همه ی تحقیقاتی که اینجا باید انجام داد آنچه از سوره ی مبارکه حجرات به آن ملهم شدم این است که بخش اساسی این بیماری مهلک اجتماعی غیبت و سوء ظن است. 👈اینکه به ما یاد ندادند و در ما این فرهنگ را نهادینه نکردند که به راحتی از نظام و مسئولان غیبت نکرده و سوء ظنّ بی مورد نداشته باشیم. هر جا مینشینیم با نوعی ادلّه ی واهی که هیچ اساسش روشن نیست در حال غیبت از مسئولان و تصمیمات هستند. 👈واقعا یک بیماری در محافل ما شده است. همین دستور غیبت نکردن و غیبت نشنیدن اینگونه گاهی تبعات و امتدادهای هولناک اجتماعی دارد. اجزاء سالم یک جامعه ی واحد را دچار اختلال و سقوط میکند. ✔مهمترین جزء یک جامعه، نظام حاکم بر آن است. باید خودمان عادت کنیم و به دیگران عادت دهیم که بزرگترین گناهان همین بدگویی ها و سوء ظنّهای بی پشتوانه و بی سبب نسبت به مسئولان و نظام است. 👈حالا بحث در اینجا بسیار است. باید مردم را نسبت به این گناه بزرگ و آثار شومش خودآگاه کنیم. فرهنگ دینی و تقوای جمعی را در گوش نکردن به وسوسه های خناثان بالا ببریم. تا ساده لوح نباشند. تا در مورد این گناه بسیار بزرگ که جامعه ما با تلاش دشمن به آن مبتلا شده سهل انگار نباشند. متاسفانه حتی مؤمنین معتقد و خوب ما هم درگیر این گناه بد شده اند. ⚪دیدم مرحوم علامه ی طباطبایی ذیل آیه ی «لا یغتب بعضکم بعضا» خیلی زیبا این قسمت را توضیح داده اند که وقتی به سطح جامعه تعمیم دهیم عمق این دستور راهبردی را متوجّه میشویم: 📖الغیبه تُفسِد اجزاء المجتمع واحدا بعد واحد فتُسقطها عن صلاحیه التأثیر الصالح المرجوّ من الاجتماع و هو أن یخالط کلٌّ صاحبَه و یمازجَه فی أمن و سلامة ... فهی کالأکله التی تأکل جثمان من ابتلي بها عضوا بعد عضو حتی تنتهی الی بطلان الحیاه...

باسمه تبارک و تعالی (۸۳۱) «وَ فِي الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجاوِرات ٌ...» «کارخانه‌جات الهی» «روش فهم زبان آفرینش» 🔹بنده خدایی با یک اعجابی از عظمت صنایع غربی میگفت. کارخانه های بزرگ و منظّم و مناطق صنعتی عظیم و خارق العاده! واقعا دل بسیاری را اینها برده است. از اینها درک عظمت میکنند. یکی از اموری که به واسطه ی آن نوعی گذر روانی از دنیای سنّتی نمودند همین آغاز عصر صنعت بود. ✋زبان حال بسیاری این بود که مگر نمی‌بینید و عقل ندارید؟! این همه عظمت پیامها دارد! یعنی به قدرت بشر ایمان بیاورید! بشر باید روی پای خودش بایستد و دنیایش را آباد کند! این کارخانه ها و دودها پیام آور چنین امری بود. 💭دیدم چه جالب دقیقا همین ادبیات و منطق را قرآن کریم خطاب به انسانها بیان میکند. در همان آیات ابتدایی سوره مبارکه رعد به آنها نهیب میزند مگر عقل ندارید؟! 👈مگر این کارخانه‌جات حیرت انگیزی که در طبیعت به راه انداخته ام را نمی‌بینید؟! اینها همه آیات قدرت و علم و حکمت و صفات من است. اینها همه نشانه های من است؟! چرا به من ایمان نمی آورید؟! 📖«وَ فِي الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجاوِراتٌ وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخيلٌ صِنْوانٌ وَ غَيْرُ صِنْوانٍ يُسْقى‏ بِماءٍ واحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلى‏ بَعْضٍ فِي الْأُكُلِ إِنَّ في‏ ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ» ⬇

🔹یکی از لذتهایم رفتن به این باغ و بوستانها برای دیدن صحنه ی دیگری از عظمت آفرینش است. راستی تا حالا وقتی به باغ و بوستان میروید به آنها از این زاویه نگاه کرده اید که اینها بزرگترین کارخانه‌جات جهان اند؟! با حیرت انگیزترین و شگفت انگیز ترین صنعتها مواجهید؟! این آیه دقیقا همین تنبّه را به انسانها میدهد. از کنار اینها آسان عبور نکنید. 👈به این «قطع متجاورات» نگاه کنید. یعنی چه؟! یعنی در یک باغ که هم زمین یکی است و هم هوا یکی است! به قول مرحوم ملاصدرا در شرح کافی یعنی نه میتوانید اینها را به طبیعت خاک نسبت دهید و نه به تأثیر شمس و قمر و کواکب! 👈با اینکه اینها یکی است ولی در آن انگور و زرع و خرما و میوه ها را میبینید. اموری که در ظاهر هیچ ربطی به هم ندارند. با یک آب هم سیراب شده اند: «یسقی بماء واحد». 💭تا حالا به این فکر کرده اید که چه کارخانه ی عظیمی در اینجا وجود دارد که این محصولات حیرت انگیز را بدون سر و صدا و آلودگی و فضولات، در نهایت هماهنگی میان سیستم و اکوسیستم ایجاد میکند؟! 👈در آیه مقداری از اینجا هم جلوتر میرود. آیه میفرماید در خود اینها دقّت کنید! برخی صنوان اند و برخی غیر صنوان! دیده اید گاهی محصولی را به محصول دیگر پیوند میدهند؟! گاهی با یک ریشه و یک تنه واحد میوه های مختلف برداشت میکنند! 👈سبحان الله! میدانید یعنی چه؟! یعنی این کارخانه های الهی آنقدر بی سر و صدا ولی با عظمت اند که حتّی یک کارخانه قابلیّت آن را دارد که به کارخانه های مختلف تبدیل شود. در هر شاخه ای گویا یک کارخانه ی جداگانه تعبیه شده است. 👈یک درخت فقط یک کارخانه نیست بلکه برای هر میوه اش با همان ساقه اش زنجیره ای از کارخانه ها گویا در حال کار کردن است. یک صنعت تبدیل عظیم در حال رخ دادن است. 👈این انسانها اگر بخواهند در همه ی کارخانه جاتشان یک دانه سیب یا گلابی با خرما تولید کنند به نظرتان میتوانند؟! چقدر کارخانه ها برای طراحی شکل و رنگ و زیبایی و مهندسی و کارگر و متخصص و ... میخواهند؟! آخرش هم پر از سر و صدا و آلودگی و فضولات و خراب کردن اکوسیستم و ... . 👈ولی این کارخانه های الهی وقتی محصولش را برای شما در کمال تواضع و بدون چشم داشت به ارمغان می آورد میبینید چقدر حکیمانه و مدبّرانه همه چیز سر جای خودش است. چه طعمها و رنگهای زیبایی: «إِنَّ في‏ ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ» 👈در حدیث هشام بن حکم از امام کاظم علیه السلام بیان شده که ای هشام اینها برای این است که بدانی عالم صاحبی دارد! مدیری دارد! کارخانه ی عظیمی است! 📖«يَا هِشَامُ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ ذَلِكَ دَلِيلًا عَلَى مَعْرِفَتِهِ بِأَنَّ لَهُمْ‏ مُدَبِّراً» ✋به نظر شما کارخانه جات و صنایع بشری حیرت انگیزتر از این صنایع طبیعی اند؟! ورای اینکه این صنایع بشری هم همه ریشه در خود طبیعت دارند. ⚪نکته ی لطیف این آیات این است که قرآن کریم میگوید اینها آیات برای اهل تعقّل است. میدانید یعنی چه؟! یعنی خدا با خلقتش هر لحظه در حال گفت‌وگو با انسانهاست. همانطور که با کتاب تدوینش یعنی قرآن با انسان حرف میزند، با کتاب تکوینش یعنی همین درختان و آسمانها و زمینها و... هم حرف میزند. 👈خداوند با افعالش هم با انسان گفت‌وگو میکند. ولی یک فرق مهم در اینجا هست. اگر برای فهمیدن کتاب تدوینش نیاز به دانش لغت و علم به وضع الفاظ داریم و این علم است که واسطه در فهم است، برای فهمیدن کتاب تکوین الهی نیاز به تعقل و تفکّر داریم. 👈این حقائق وجودی هم خودشان کلمات الهی هستند و میخواهند با ما به حرف بیایند اگر به آنها گوش کنیم و زبانشان را بفهمیم. این همان حقیقتی است که قرآن کریم مدام به ما بیان میکند. زبان اینها دیگر فارسی و انگلیسی و عربی نیست. 👈چون از سنخ اوضاع نیست بلکه دلالتی معقول دارد، آن را باید با عقل درک کرد. ولی کدام عقل؟! همان عقلی که انبیاء الهی برای اثاره ی آن مبعوث شدند. خداوند متعال گاهی برخی حرفهای اینها را در قرآن کریم برایمان رمز گشایی کرده است. 👈مثل اینکه همه در حال تسبیح و تحمید خدایند. مثل اینکه همه در حال شهادت بر صفات خدا و بیان اتّصال تدبیر و وحدانیت الهی هستند. ولی راه فهمیدن زبان آفرینش چیست؟! اگر اینجا دیگر لغت و وضعی در کار نیست چطور بفهمیم؟! 👈در اینجا برخی بزرگان میگویند شیوه ی فهمیدن زبان آفرینش همان است که «من عمل بما علم أورثه الله علم ما لم یعلم». یعنی چه؟! یعنی آن فهم های واضحی که از آفرینش داری را خوب گوش کن و به آن ترتیب اثر بده. 👈زبان آفرینش ترتیب اثر دادن به فهم های واضح برای شکوفا شدن و جلوه کردن فهم های بعدی است. ادبیات ورود به عالم زبانی آفرینش عمل به پیامهای آشکار اوّلیه ی آنهاست. این عمل، به دیگر پیامهای آنها لفظ میدهد تا فهمیده شوند. 👈فهم های بعدی را در پی دارد. دیگر اینها چیزی نیست که به زبان بیاید. سابقا در بذل خاطر ۴۴۳ مطلبی نزدیک به این امر بیان شده بود.

باسمه تبارک و تعالی (۸۳۲) «حسناتُ الابرارِ سیّئاتُ المقرَّبین» 🔹بچه ها سر سفره نشسته بودند. یکی از آنها یک ادبی کرد که خیلی به چشمم آمد. او را واقعا تحسین کردم و لبخند رضایتی به او زدم. مقداری دقّت کردم دیدم این کار چیزی عادی برای بزرگترهاست. نه تنها برای رعایتش تحسین نمیشوند بلکه اگر آن را ترک کنند توبیخ هم میشوند. 🔸باز مقداری دقّت کردم دیدم برخی از شیرین کاری های بچه گانه طوری است که اگر دقیقا همان کار را یک بزرگسال انجام دهد اصلا کار جالبی هم نیست. 💡به دلم افتاد معنای: «حسناتُ الابرار سیّئات المقرّبین» همین است. حالا فهمیدی چطور برخی غفلتهای اولیاء الهی از گناهان کبیره ما ممکن است برایشان گرانتر تمام شود؟! 💡فهمیدی چطور برخی کارهای خوب خوبان برای انسانهایی در مقام مقرّبین گناه محسوب میشود؟! اینها کجایش تعجب دارد؟! سابقا هم در بذل خاطر ۵۹۰ مطلبی بیان شده بود. 🔹همین بچه ها وقتی به یک مهمانی بزرگی در محضر بزرگی مثل رهبر عزیزمان بروند همینکه مؤدّب جایی بنشینند ولو اصلا حواسشان به مقام محضر نباشد همین هم تحسین برانگیز است. باعث تقربشان است. همه خوششان می آید. 🔸ولی برای بزرگترها اندکی عدم رعایت مقام حضور و حتّی غفلت قلبی از آداب محضر گناهی بزرگ است. اگر بداند که آن انسان بزرگ غفلت او را فهمیده واقعا شرمنده میشود. تفاوت درجات مؤمنین و مقربین و اصحاب یمین در عمل و در احساس شرم و گناه همین است. 👈شاید سرّ گریه ی اهل بیت علیهم السلام از گناهانشان هم از همین باب باشد. گریه ای واقعی متناسب با مراتب خودشان که درکی از آن نداریم. این مناجاتها برای هر کسی در مقامش حقیقت دارد.

باسمه تبارک و تعالی (۸۳۳) «سلوکی از جنس محبّت به خلائق» 🔹هر کاسه و ظرفی هر چقدر هم بزرگ باشد بالاخره با آن چیزی که در آن میریزند پر شده و گنجایشش تمام میشود. در این میان یک ظرف جادویی وجود دارد که هر چه در آن بریزند خودش هم بزرگ و بزرگتر میشود. این همان کاسه و ظرف علم و معرفت است. 💗محبّت هم که از تراوشات معرفت است مانند آن هیچ گاه با ظاهر کردنش نه تنها کمتر نمیشود بلکه در وجود انسان رشد هم پیدا میکند. آدمی با ابراز محبت واقعی معرفتش را تثبیت کرده و وجودش را رشد میدهد. از همین رو میتوان گفت: 📖«كُلُّ وِعَاءٍ يَضِيقُ بِمَا جُعِلَ فِيهِ إِلَّا وِعَاءَ الْعِلْمِ و المحبه فَإِنَّهُ‏ يَتَّسِعُ‏ بِهما‏» 💓همین است که در تعابیر دینی با زبانهای مختلف تأکید شده نسبت به مخلوقات محبّت داشته باشید. در رأس آنها پدر و مادر و خانواده و رحم و سپس مؤمنین و همینطور. اینکه چطور محبوبترین خلق الله کسی است که نسبت به دیگر خلائق لطیفتر و مهربانتر باشد. اینکه چطور: 📖«مَا الْتَقَى مُؤْمِنَانِ قَطُّ إِلَّا كَانَ أَفْضَلُهُمَا أَشَدَّهُمَا حُبّاً لِأَخِيهِ» 🔸هر چقدر انسان وزنه ی محبّتی سنگینتر، با صفاتر و خالصتری بزند روحش بزرگتر میشود. حتّی با گیاهان و حیوانات هم نگاه محبّتی داشته باشیم. محبّت اگر واقعی باشد هر محبّت جدید خالصی بیاید نه تنها محبّتهای قبلی کمتر نمیشود بلکه بیشتر هم میشود. اگر اینطور نبود در جنس و خلوص آن باید شک کرد. 💖این محبت و خوش دلی صادقانه پدرانه و مادرانه را همه جا مشق و تمرین کنیم. وجودمان را بزرگ و بزرگتر میکند تا ظرفیت محبتهای والاتری مثل حب اولیاء و محبت الله را پیدا کنیم!

باسمه تبارک و تعالی (۸۳۴) «استغفر الله الّذی لا اله الّا هو» 💡چشمم به روایت ششم از باب الاستغفار اصول کافی افتادم. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند که دو امر است که بهترین عبادت است. یکی «استغفار» و دیگری هم قول «لا اله الّا الله». 👈در ادامه حضرت به آیه ای از قرآن کریم استناد کردند که: «فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِك‏». در روایت دیگری نیز آمده افضل العلم کلمه توحید و افضل الدعاء استغفار است. 👈آری دستور العمل دینی برای جهاد با نفس و مبارزه با خود و موانع تقرب استغفار است. گویا در عالم چیزی جز مولا و عبدش و موانعی که قرار است با استغفار پوشانده و برداشته شود نیست. استغفار روحی توحیدی به این جهاد دمیده و آن را مقدس میکند. 👈از ابتدای سلوک تا انتها عبد با نیروی استغفار جلو میرود. خوب است این ذکر شریف را با همین توجّه عمیق زیاد بگوییم: «أستغفِرُ اللّهَ الّذی لا الهَ الّا هو» 👈این همان است که شاعر خوش ذوقی در موردش میگوید: «یک قدم بر خویش نه وانِ دگر در کوی دوست» و دیگری میگوید: میان عاشق و معشوق هیچ حائل نیست تو خود حجاب خودی حافظ از میان برخیز 🔹این سلوک توحیدی با نیروی استغفار در باطن ولایت باید محقّق شود. همین است که ذکر شریف صلوات نوعی احاطه بر همه ی دعاها دارد. 👈در روایت ۳۱ از باب صلاة النوافل کافی در حدیثی صحیح از امام صادق علیه السلام نقل میکند اگر خواستید چیزی برای قنوت وتر بگویید لااقل ثناء الهی و صلوات و استغفار را ترک نکنید: 📖«أَثْنِ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَلِّ عَلَى النَّبِيِّ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ‏ الْعَظِيمِ»

باسمه تبارک و تعالی (۸۳۵) «مقایسه ای میان شیخ بهایی و قاضی نور الله شوشتری در حاشیه بیضاوی» «به دنبال حکیمان و فقیهان خوش بین، خوش فکر و روشن اندیش باشید» «ورم حبابی یا الممدَّد بالامداد السّماوی؟!» 🔹شاید در بین تفاسیری که بر قرآن کریم نگاشته شده تا کنون هیچ کدام در تاریخ تمدّن اسلامی به اندازه ی تفسیر بیضاوی مورد استقبال قرار نگرفته باشد. وی یکی از ایرانیان حکیم و فقیه و مفسّر بزرگ در قرن هفتم و از مصاحبین و دوستان خواجه نصیر بود. 👈دانشمندی سنّی شافعی و اشعری مذهب بود که مدّتی منصب قاضی القضات را نزد اتابکان فارس و سپس در تبریز به عهده داشت. در همین زمان بود که دست به نگارش شرحی موجز، عمیق و دقیق به شکل مزجی بر قرآن کریم زد. 👈پایه ی نخست کار او تفسیر کشّاف و تفسیر فخر رازی بود که با رویکرد ادبی، بلاغی و کلامی سعی نمود مبتنی بر اندیشه های عامّی نوشته شود. 👈این تفسیر از زمان انتشارش برای قرنها متن درسی و کتابی همراه برای حوزه های اسلامی بوده است. طوری که به قول حاجی خلیفه عثمانی تا زمان وی در قرن یازدهم، ۱۵ حاشیه کامل و ۲۷ حاشیه غیر کامل بر آن نوشته شده و به قول آقا بزرگ تهرانی در الذریعة ۳۳ حاشیه و تعلیقه نیز توسّط دانشمندان شیعه امامی بر آن نوشته شده است. 👈کمتر دانشمند بزرگی در آن اعصار هست مگر اینکه برای اثبات فضل خود حاشیه ای بر این تفسیر شریف نگاشته است. به شکلی تفسیر بیضاوی نظیر متن کتاب عروة مرحوم یزدی برای فقه زمان ما و مانند متن تجرید خواجه نصیر برای حوزه های کلامی طی چند قرار در آمده بوده است. انصافا هم تفسیر شیرین و لطیفی است. ⬇

👈ای کاش این سنّت ادامه پیدا میکرد و چنین کتب مختصر و متقن و بسیار دقیقی جزء متون درسی حوزه ها باقی میماند. شاید جامع ترین حاشیه هایی که در بین اهل سنّت بر این تفسیر نگاشته شده بتوان از حواشی محیی الدّین شیخ زاده و حاشیه شهاب الدّین خفاجی و همینطور حاشیه قونوی یاد کرد. 👈بنده از اوایل طبلگی با حاشیه ی شهاب بر تفسیر بیضاوی انس داشتم و انصافا عظمت این حجم از تدقیقات ادبی و بلاغی را در جای دیگری ندیدم. 🔸«مقایسه رویکرد قاضی نور الله شوشتری و شیخ بهایی در حاشیه بیضاوی»🔸 روشن است که تفسیری مانند بیضاوی چیزی نبود که نظر علمای شیعه را هم جلب نکند. تا قرنها علمای شیعه نیز آن را محلّ توجّه خود قرار داده و نظرات تفسیری آنها عمدتا ناظر به آن سامان یافته است. به عنوان نمونه عمده ی مباحث تفسیر بحار الانوار علامه مجلسی از همین تفسیر است و تفسیر صافی ملا محسن فیض کاشانی اساسا نسخه ی شیعی همین تفسیر بیضاوی است. ✋البته در آن زمان به دلیل اختصار تفسیر بیضاوی، تفسیر دیگری که اخیرا توسّط نظام نیشابوری عرضه شده بود نیز در حوزه های شیعی شهرت نسبی یافته بود. 👈در بین دانشمندان شیعه که به بیضاوی حاشیه نوشته اند مقایسه رویکرد دو دانشمند بزرگ معاصر و شیعی یعنی قاضی نور الله شوشتری و شیخ بهایی میتواند حاوی نکات مهمی باشد. 👈ابتدا گزارشی اجمالی از رویکرد قاضی نور الله شوشتری آورده و سپس نوع نگاه شیخ بهایی را به تفسیر بیضاوی در حواشی ایشان بر این تفسیر ذکر میکنم. 🔴قاضی نور الله یک شخصیّت شیعی اهل جدل و بحث است. از همین رو عمدتا به دنبال اثبات مذهب تشیّع و ابطال مذهب عامّه است. همین است که گویا پرداختن به وجوه فضل و برتری و جویایی حکمت در آثار اهل سنّت برایش اهمیتی ندارد. بلکه تتبّع عورات آنها و نشان دادن غوایت آنها و ضلالتشان و افتخار به مذهب تشیّع بیشتر بر ایشان غالب است. 👈این خودش یک روحیه است. گویا رقیب یک انسان بسیار متعصّب و باطل و کژ اندیش است که باید از او بر حذر بود. یک برائت حدّاکثری بر چنین روحیه ای غالب است و هرگز نسبت به آثار فرق غیر شیعی خوش بین نبوده و اهمیت اصلی به مذهب و مکتب است تا به وجوه فضل و برتری. 👈ورای بحثها و مجادلاتی که با علمای عامّی مذهب دارد همین رویه جدلی را در حواشی ای که بر یک کتب علمی و آن هم تفسیری نگاشته باز میبینیم. ایشان حاشیه ای به نام کشف القناع بر تفسیر بیضاوی نگاشته است. 👈ایشان سبب اقبال علمای اسلامی به تفسیر بیضاوی را صرفا «المزج و الاختصار» آن میداند که باعث شد طبع صغار و کبار به آن متمایل شده و اکثر محصّلین زمان گمان کنند که «إنّه فی هذا الباب کاف». 👈اینجاست که قاضی نور الله بعد از آنکه هیچ فضیلت خاصی برای تفسیر بیضاوی ذکر نمیکند شروع به مذمّت و بیان نقاط منفی در مورد آن میکند که حقیقت موافق این توهّمات نبوده و حتّی نزدیک هم به این تخیّلات نیست! اصلا اینها ورم را حجم و حباب را نجم پنداشته اند! 👈بیضاوی انسانی بی انصاف است که حقّ صریح را به خاطر مجادلات مذهبی نمیپذیرد و مانند حشوی ها اهل تقلید است و هیهات که امثال قاضی نور اللّه اهل تقلید باشند! قاضی از آنهایی است که به قول خودش: «لم أخشِ انکار سُنّیٍ و لا شیعیٍ لأنّ الی الله الرجعی و هو أحقّ أن یخشی» 👈همین است که میگوید همین روحیه ی حق طلبی و بغض باطل سبب نگارش کشف القناع برای نشان دادن عورات تفسیر بیضاوی شد. انصافا بلاغت ایشان خیلی زیبا و گیراست. 👈ولی روحیه ی ایشان در بد بینی نسبت به تفسیر بیضاوی و همینطور پرداختن به نواقص آن برایم جالب توجّه بود. خدا روح این شهید بزرگ را شاد کند که با غیرت دینی خود خدماتی هم در تاریخ مذهب از خود به یادگار گذاشته است. 🔴حالا دقیقا برعکس ایشان عالم بزرگ و معاصرش شیخ بهایی رضوان الله علیه است. ایشان هم در همین زمان حواشی بر تفسیر بیضاوی نگاشته است. در ابتدای تفسیر آنچنان به مدح این تفسیر میپردازد که انسان به حیرت می افتد. شیخ بهایی در توصیف تفسیر بیضاوی میگویند این کتاب اثر حبر جلیل و فاضل نبیلی است که با نوعی مدد آسمانی موفّق به نگارش چنین کتابی شده است: 📖«وجدت کتاب انوار التنزیل و اسرار التأویل للحبر الجلیل و الفاضل النبیل الممدّد بالامداد السّماوی القاضی ناصر الدّین عبد الله البیضاوی» ⬇⬇

👈علمای ما معمولا در مورد امکان سعادت برای عامّه یا جواز رحمت فرستادن برای اموات عامّی بحث دارند حالا ببینید شیخ بهایی چطور برای بیضاوی رحمت میفرستد: 📖«قدّس الله زکیَّ تربتِه و حشره فی زمرة أحبّته» 👈در ادامه شیخ بهایی میگوید این کتاب را اینگونه یافته که آن مغز ناب دانش تفسیر را عرضه کرده و نکاتی را آورده که «یدهش العقول و الألباب» و تحقیقات زیبایی را بیان کرده که هر کسی را مجبور به اعتراف به عظمت آن میکند. 👈اموری که انسان باید عمر پای آن گذاشته و موهایش سفید شود تا آنها را خوب درک کند. در ادامه شیخ میگوید زمانی تفسیر بیضاوی را تدریس میکرده تا اینکه مبتلا به سفرهای طولانی به شام و هواز و مصر و حجاز و... میشود. سفرهایی طولانی که رفیق و همدمش در آنها همین تفسیر بیضاوی بود. اینجا بود که تصمیم گرفت بین تعلیقات قدیمی و جدیدش جمع کرده و آنها را ثبت کند: 📖«کان ذلک الکتاب فی تلک المدّة رفیق اسفاری و سمیر عشیّاتی و اسحاری» 🔹حالا خودتان با این دو نگاه به تفسیر بیضاوی بنگرید. آیا تفسیر بیضاوی آنطور که قاضی نور اللّه میبیند یک ورم حبابی است یا به قول شیخ بهایی الممدّد بالامداد السماوی است؟! آیا صرفا نوع غرض تألیف سبب این دو رویکرد شده یا مسأله بالاتر از اینهاست؟! به گمان بنده مسأله به خوش بینی یا بد بینی و همینطور به میزان روشن اندیشی برمیگردد. 👈انسان خوب است زیبایی و حکمت و حقیقت را هر جایی دید آن را انکار نکرده و با عدالت به فضیلتش اقرار کند. به فرموده ی امام باقر علیه السلام به زراره: «فَلَوْ أَنَّا إِذَا رَأَيْنَا شَيْئاً مِنَ الْبَاطِلِ مَعَ الْحَقِّ تَرَكْنَا لَهُ الْحَقَّ لَمْ نَقْضِ‏ حَقَ‏ مُسْلِمٍ» ✔بله انسان نباید ساده لوح باشد. نباید طوری محبّت اهل ملل و نحل باطل در دلش رخنه کند که نتواند باطل آنها را ببیند. ولی از آن طرف هم نباید طوری لعّان و سبّاب باشد که نفرت آنها مزاج دلش را منحرف کند و دیگر حق و جمال و حکمت را نتواند در بیان آنها ببیند. نباید ناخواسته متکبّرانه و متعصّبانه به مبارزه با حقیقت و حکمت برود. ✔یک شیعه واقعی باید شخصی باشد که در مذهب و مکتب اهل حق به فقاهت رسیده و بعد از آن دل خود را به روی هر حکمتی بگشاید. همین است که امام صادق علیه السلام در روایتی به بشیر دهّان تنها آن دسته از شیعیان را مذمّت کرد که قبل از آنکه به درجه فقاهت و اندیشه ورزی و واکسینه شدن برسند خودشان را مبتلا به کتب ضلالت و اندیشه های ملل و نحل دیگر میکنند و فریفته ی خضراء الدمن ها میشوند: 📖«لَا خَيْرَ فِيمَنْ لَا يَتَفَقَّهُ مِنْ أَصْحَابِنَا يَا بَشِيرُ إِنَّ الرَّجُلَ مِنْهُمْ إِذَا لَمْ يَسْتَغْنِ بِفِقْهِهِ احْتَاجَ إِلَيْهِمْ‏ فَإِذَا احْتَاجَ إِلَيْهِمْ أَدْخَلُوهُ‏ فِي‏ بَابِ‏ ضَلَالَتِهِمْ‏ وَ هُوَ لَا يَعْلَمُ» 👈همین است که شیخ بهایی که اینگونه با عظمت از بیضاوی یاد میکند در اواخر عمر دست به تألیف کتابی در تفسیر قرآن کریم به نام العروة الوثقی میزند که بسیار تحقیقی است و در آن هر مطلبی را نقادی میکند. شاید اگر این کتاب تا انتهای قرآن کریم ادامه پیدا میکرد به قول برخی فضلا بیش از ۶۰ جلد میشد. 👈انصافا شیخ بهایی نمونه ی یک دانشمند خوش بین، خوش فکر و روشن اندیش است که توأم با آنکه ایمان قلبی و قطعی به حقّانیّت مذهب داشته و در این مذهب به مقام فقاهت رسیده قلب خود را به روی حقیقت و حکمت به سفارش معصومین علیهم السلام نبسته است. 👈شیخ بهایی نمونه ی یک عالم متفکّری است که در بحث با دانشمندان هر مکتبی واقعا ادب را رعایت کرده و جویای حکمت است. تحقیق حق و پیروی حکمت شرح صدری بزرگ و نگاهی نقّاد و فراتر از تعصّبات مذهبی میطلبد. 👈تجربه و تاریخ هم نشان داده که چنین انسانهایی بوده اند که فائده ی زیادی برای مذهب حق داشته اند. نه آنهایی که بیش از توجّه به حقیقت و حکمت به دنبال انکار دیگران بوده اند. هنوز هم افرادی میان ما هستند که بدون توجّه به حکمتها تا اسم امثال ابن عربی، مولوی و... را میشنوند گویا برق آنها را میگیرد! 👈ولی از آن طرف امثال ملاصدراها هم هستند که با نگاهی فقیهانه و نقّاد بدون آنکه به احدی باج دهند سعی کرده اند در حدّ وسعشان نکات و حکمتهای خوب آنها را متواضعانه گرفته و آن را به محلّ اصلی اش در مکتب حق آورده و به آن رشد و بالندگی دهند.

باسمه تبارک و تعالی (۸۳۶) «نکاتی پیرامون تدبر در قرآن کریم» «أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ‏ أَمْ عَلى‏ قُلُوبٍ‏ أَقْفالُها» 🔹ماه مبارک رمضان بهار قرآن است. شاید بهترین اعمال در ماه مبارک رمضان تلاوت قرآن کریم باشد. چقدر بخوانیم؟! آن مقداری بخوانیم که توفیقش را داریم: «فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآن‏»؛ سعادتمند آنکه روزی او در این دار فانی انسی بیشتر با قرآن باشد. 🔸در روایات سفارش شده که در غیر ماه مبارک رمضان روزی یک جزء و در ماه مبارک روزی سه جزء تلاوت شود. گاهی نیز گفته شده لااقل روزی ۵۰ آیه ترک نشود: 📖«الْقُرْآنُ عَهْدُ اللَّهِ إِلَى خَلْقِهِ فَقَدْ يَنْبَغِي لِلْمَرْءِ الْمُسْلِمِ أَنْ يَنْظُرَ فِي عَهْدِهِ وَ أَنْ يَقْرَأَ مِنْه‏ فِي كُلِّ يَوْمٍ خَمْسِينَ آيَة» 🔹ولی گویا ملاک همان: «فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنْه‏» است. در خود قرآن کریم بیان شده که آنچه در تلاوت قرآن کریم اهمیت دارد تلاوت با تدبّر آن است. قرآن کریم کتابی نیست که برای ثواب همینطور ختم شود. برای تدبّر آمده است. 🔸هر آیه ای توان آن را دارد که انسان را به خزانه هایی از دانش متّصل کند. توان آن را دارد که انسان را مهمان سفره ی بی پایان خود نماید: 📖«آيَاتُ الْقُرْآنِ‏ خَزَائِنُ‏ فَكُلَّمَا فَتَحْتَ خِزَانَةً يَنْبَغِي لَكَ أَنْ تَنْظُرَ مَا فِيهَا» 👈اگر بهترین اعمال تلاوت قرآن کریم مخصوصا در ماه مبارک رمضان است آیا زیاد خواندن بهتر است یا کمتر خواندن با تدبّر؟! قطعا تدبّر اولویّت داشته و آنچه برای انسان همراه تدبر میسّر است مطلوب است. اگر زیاد خواندن بخواهد مانع از تدبّر باشد مناسب نیست. ⬇

👈ولی اگر آن حال تدبّر نیست خود کثرت تلاوت مطلوبیت دارد. ولی مراد از این تدبّر چیست؟ آیا بهتر است به جای کثرت تلاوت میزان کمتری را با فکر و مطالعه ی تفاسیر بخوانیم؟! در اینجا خلاصه ی آنچه از تدبّر در متون دینی و برخی تجربیات و پرسش از علمای ربّانی فهمیده ام را به برادران دینی هدیه میدهم. 🔹مطالعه ی تفاسیر خوب است.، ولی آن تدبّر مطلوب در قرآن کریم معنایی والاتر از اینها دارد. چیزی است که به حال انسانها مرتبط است. وقتی حال تدبّر بیاید خود انسان می‌فهمد که گویا قرآن کریم و برخی آیات خاص آن انسان را به خودش دعوت میکند. اصلا دوست دارد متوقف شود. مگر اینکه با یک دشواری دل بکند و عبور کند. دریافتهایی از آیات قرآن کریم دارد و القائاتی به قلب او میشود که از سنخ دیگری است. دیگر اینها یُدرک و لا یوصَف است. 👈تنها از سنخ فکر کردن و بررسی های لفظی و تفسیری و مانند آن نیست. چیزی از نوع یقظه و بیداری فهم است. تعبیر خود قرآن کریم آن است که تدبّر ممدوح در قرآن کریم چیزی است که با قلب انسان مرتبط است. اگر دیدید این تدبّر برایتان نیست بدانید قلبتان مشکلی دارد: «أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلى‏ قُلُوبٍ أَقْفالُها» 👈نوعی قفل بلکه قفلها آن را در برگرفته است. اساسا میشود انسانها را از نوع دریافتهایی که از قرآن کریم دارند شناخت. آدمی به فرموده ی امام صادق علیه السلام به سلیمان بن خالد ورای این گوشی که با آن قرآن کریم را میشنود قلبی دارد که آن قلب هم گوشی دارد که با آن میتواند معنای دیگری از قرآن را بشنود. باید تلاش کرد مسامع آن قلب باز شود: 📖«يَا سُلَيْمَانُ إِنَّ لَكَ قَلْباً وَ مَسَامِعَ وَ إِنَّ اللَّهَ إِذَا أَرَادَ أَنْ يَهْدِيَ عَبْداً فَتَحَ مَسَامِعَ قَلْبِهِ وَ إِذَا أَرَادَ بِهِ غَيْرَ ذَلِكَ خَتَمَ مَسَامِعَ قَلْبِهِ فَلَا يَصْلُحُ أَبَداً وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ أَمْ عَلى‏ قُلُوبٍ‏ أَقْفالُها» 🔹ولی راه یافتن چنین دریافتها و تدبّرهای قرآنی چیست؟! وقتی مانع این تدبّر قفل قلبی باشد، راه این تدبّر نیز پاکی و طهارت قلب است. وقتی انسان تلاش در مراقبه و انجام طاعات و پرهیز از گناهان داشته باشد در واقع در حال تحصیل مقدّمات اجتهاد تدبّری و فهمی در قرآن کریم است. آدمی باید مدّتی با قرآن کریم صادقانه انس گرفته و باور قلبی داشته باشد که حرفها برای گفتن دارد. 👈در خلوت و با صدای محزون و با قلب پاک و صدق نیّت و انتظار و درد قرآن کریم را تلاوت کند. اینها مقدّمات به سخن در آمدن قرآن کریم با قلب انسان است. ⚪از کلام بزرگان یک نصیحت برادرانه نیز به خودم و افرادی که مشغول به علوم قرآنی و تفسیر هستند همین است که این علوم نظری و یافتن قوّه ی اجتهاد در فن تفسیر ملازمه ای با این تدبّر قرآنی ندارد. اگر سالها به دنبال مقدّمات تفسیر مانند علوم ادبی و روایی و شأن نزول و... هستند باید بدانند مقدّمات تدبّر قرآنی همین است که در زندگی تقوا را رعایت کنند. 👈مراقب باشند آلوده نشوند. مسّ پیام قرآنی نیاز به طهارت داشته و این صید، تنها شکار مطّهَرون و اهل طهارت است. انسان هر چه بر اخلاص و طهارتش افزوده شده و از حالت شرک حاشیه بگیرد فهم قرآنی اش شکوفا میشود. 👈شرک همان ظلم عظیم است. انسان مبتلا به چنین شرک وجودی ای هر چند مجتهد در فن تفسیر باشد به نوعی مصداق لا یزید الظالمین الّا خسارا میشود. وقتش تلف شده و گاهی مصداق: «كَلَّا بَلْ رانَ عَلى‏ قُلُوبِهِمْ ما كانُوا يَكْسِبُون‏» است. 👈مقدّمه ی فهم قرآن کریم صرف و نحو و معانی و بیان و ... فقط نیست. مقدّمه ی آن مراقبه ی چشم و گوش و زبان و صبر و مجاهدت و... است. وقتی توحیدی و مخلص زندگی کنیم گویا در حال فرا گرفتن مقدّمات فهم قرآن کریم هستیم. به قول سنایی: عجب نبوَد گر از قرآن نصیبت نیست جز نقشی که از خورشید جز گرما نیابد چشم نابینا عروس حضرت قرآن، نقاب آنگه براندازد که دار المُلک ایمان را بیابد خالی از غوغا ✔وقتی در جایی از حرامی خود داری میکنیم و با ذکر دلمان را بیدار نگاه میداریم و از غفلتها پرهیز میکنیم بدانیم در حال طیّ مراحل مقدّمات فهم قرآن کریم هستیم. در چنین حالتی است که وقتی جلوی قرآن کریم زانو بزنیم قرآن با ما به حرف می آید و با قلب انسان شروع به سخن میکند و معنا را در وجودمان می‌دمد. آری، قرآن کتابی است که نفس دارد و معنا را میتواند در وجود انسان بدمد. ⬇⬇

🔹اگر این حال تدبّر که یک حال وجودی است نه مفهومی برای کسی پیدا شد خوشا به حالش! دیگر در این فضا به فکر اکثار در تلاوت نباشد. گاهی طوری میشود که دامن دامن آیات قرآن کریم برای او القائات معنوی دارد. احساس میکند حقیقتا دارد پاسخ پرسشهایش را میگیرد. طوری میشود که اصلا وقت نمیکند این همه نکته را جمع کند. اموری که نیازهای واقعی اش را تأمین میکند و گویا فقط برای خود اوست و برای مفاخرات علمی نیامده است. از سنخ نوعی حکمت است که با قلب گره میخورد. 👈این تدبّر از آن نعمتهایی است که اگر انسان قدرش را نداند و بخواهند با سرعت گرفتن به آن بی اعتنایی کند ممکن است قهر کرده و دیگر نیاید! مانند نفحه هایی است که هر وقت آمد باید خود را در معرضش قرار داد. آن را قدر دانست. 👈آری با قرآن نباید بسان کتابی عادی یا کتابی برای ثواب تلاوت یا بررسی های علمی تاریخی و دلالی برخورد کرد! قرآن کتاب هدایت است که مانند ریسمانی آمده تا انسان را به بالا ببرد. 👈آنچه مطلوب است این است که انسان در هر آیه ای مدّتی توقّف کند و مهمان سفره ی بیکران آن شود. البته این میهمانی بدون دعوت هم چندان میسّر نیست. ولی اگر ممکن بود باید حضور در محضر ملکوتی این آیات را قدر دانست که به فرموده ی امام سجاد علیه السلام: 📖«آيَاتُ الْقُرْآنِ‏ خَزَائِنُ‏ فَكُلَّمَا فَتَحْتَ خِزَانَةً يَنْبَغِي لَكَ أَنْ تَنْظُرَ مَا فِيهَا» ⚪ممکن است بپرسیم این القائات که آمد از کجا معلوم درست باشد؟! اصلا چطور است؟! دیگر اینها را باید انسان خودش تجربه کند. این پیامها و القائات وقتی می آید با خودش معرفت و یقین هم می آورد. دیگر مجالی برای درنگ باقی نمیگذارد. بلکه گاهی طوری است که خود یک آیه یک مشکلی را در انسان درمان میکند. یا در او روحیه ی جدیدی ایجاد میکند. واقعا مانند غذایی او را رشد وجودی میدهد. 👈خلاصه آنکه روش فهم قرآن چیز دیگری است. قرآن برای فلاسفه و عرفا و فقها و ادبا و دانشمندان نیامده است. آن تدبّر در قرآن چندان منوط به این علوم متعارف نیست. هر چند اینها هم برخی ابعاد دیگر قرآن کریم را به چشم می آورد. 👈فهم قرآن نیازمند طهارت است و وقتی طهارت آمد قفل قلب باز میشود و وقتی قفل قلب باز شد معانی و پیامها و حالات مدام به دل انسان القاء میشود و همراه با خودش نوعی سکوت، خنکی درون و یقین در وجود انسان به ارمغان می آورد. روش تدبّر قرآن کریم برای همگان اینگونه است. 👈انسان میتواند عامی باشد ولی با باطن قرآن کریم در سطوحی ارتباط برقرار کند. اینها نوعی حالت وجودی است و وقتی آمد نباید به هیچ بهانه ای به آن کم توجّهی کرد و مثلا به این بهانه که باید امروز یک جزء یا ۵۰ آیه بخوانم از آن گذشت! نه! 👈حتّی اگر یک صفحه هم شد مغتنم است. دین ما دین کیفیّت است نه کمیت. ولی اگر این حال نبود نباید با تکلّف آن را به خود بست. باید همینطور تلاوت کرد و با ابراز فقر و حزن به آیات قرآن کریم گفت میدانم شما اقیانوسهای معانی و معرفت هستید. میدانم من را محرم نمیدانید. ولی آنقدر میخوانم تا روزی از لطف و فضل و کرم روزنه ای را هم به دل من بیچاره باز کنید. 👈همین است که خود اکثار در تلاوت ممدوح میشود. ولی با این وجود گاهی خوب است در برخی آیات که به نوعی برایمان جلب نظر میکند سعی کنیم توقّف و تفکّر کنیم. 👈اگر این حال تدبر وجودی بود و با توجّه و لطف خدا ادامه دار شد از برخی بزرگان شنیدم که طوری میشود که به مرور، اکثار دیگر مانع از تدبّر نمیشود. خلاصه دیگر نباید حرص زد که باید عدد خاصی را بخوانم. مهم همین تدبر است. دو دستی به آن بچسبد که خیر دنیا و آخرت به او روی آورده است. به هیچ بهانه ای از دستش ندهد.

باسمه تبارک و تعالی (۸۳۷) «مبتلا کردن مردم ایران به بیماری مهلک ناشکری و ناامیدی» «كَمْ مِنْ مُنْعَمٍ‏ عَلَيْهِ‏ وَ هُوَ لَا يَعْلَم‏» «جهاد صبر» و «انتظار فرج» 🔹با یکی از عزیزان در مورد معضل نا امیدی در بین ایرانیان صحبت میکردیم. اینکه چطور دشمنان با جنگ روانی طولانی مدّت و جنگ رسانه ای و اخیرا با استفاده از فضای مجازی پمپاژ ناامیدی در بین آحاد جامعه ی ایرانی میکنند. 👈ناامیدی یک بیماری است که از بیرون وارد بدن یک شخص یا جامعه میشود. انسان هر چقدر دچار مشکلات باشد هیچ وقت به خودی خود مبتلا به ناامیدی نشده و بلکه به تلاش خود برای رسیدن به نقطه ی مطلوب می افزاید. این شیطان است که پیام فقر و ناامیدی میدهد. ✋ناامیدی نه تنها ربطی قطعی به مشکلات و میزان آن ندارد بلکه برعکس گاهی انسان در کمال برخورداری از نعمتهای فراوان باز میتواند مبتلا به این بیماری روانی شود. یأس و ناامیدی یقینا خاطری شیطانی است. 🔸این حقیقت را امام صادق علیه السلام در روایتی اینگونه بیان کردند که بین نعمت و توجّه و علم به نعمت هیچ تلازمی نیست. انسان میتواند غرق در نعمت باشد ولی خودش را بیچاره و ناامید ببیند! اینها مربوط به حوزه ی ادراک و خیال آدمی است؛ در این مقوله خام‌اندیش نباشید: 📖«كَمْ مِنْ مُنْعَمٍ‏ عَلَيْهِ‏ وَ هُوَ لَا يَعْلَم‏» 👈یعنی چه بسیار انسانهایی که نعمت آنها را احاطه کرده ولی از آن خبری ندارند. میدانید یعنی چه؟! یعنی میتوان خیال انسانی که مشکلی ندارد را طوری مورد هجوم قرار داد که او را نسبت به دارایی هایش نابینا کرده، دچار حالت یأس و فقر و ناخوشنودی کرد. ⬇

👈او را مبتلا به بیماری ناسپاسی کرد. مخصوصا اگر چنین تهاجم ادراکی همزمان با برخی تهاجم‌های محسوس اقتصادی هم باشد که بسان برهانی برای آن حالت ادراکی تداعی کند. 👈حقیقتا ملّت شریف ایران ملّتی مظلوم است. خودش هم نمی‌داند مورد چه خمپاره ها و بمبهای شیمیایی ادراکی قرار گرفته است. طوری این شیاطین جنّ و انس به سمت او شب و روز حمله ور شده اند که واقعا در درونش در این پیکار عظیم بین جنود عقل و جهل دچار جراحاتی شده است. 👈حقیقتا تحت فشار است، فشاری بی امان! آدمی که عدّه ای شیطان صفت به او داروی خستگی و ناامیدی و افسردگی می‌خورانند، به جای نکوهش سزاوار مراقبت و ترحّم است. برخی گمان میکنند بسیاری از این مردم مظلوم مردمی بی چشم و رو یا مخالف آرمانهای پاک نظام اسلامی و راه شهدا و... هستند. 👈نه اینگونه نیست! اینها مجروحان این نبرد بزرگ بین جنود عقل و جهل اند. به اینها باید دلداری داد و به عیادتشان رفت و اخمشان را تحمّل کرد: 📖«إِنَّمَا يَنْبَغِي لِأَهْلِ الْعِصْمَةِ وَ الْمَصْنُوعِ إِلَيْهِمْ فِي السَّلَامَةِ أَنْ يَرْحَمُوا أَهْلَ‏ الذُّنُوبِ‏ وَ الْمَعْصِيَةِ وَ يَكُونَ الشُّكْرُ هُوَ الْغَالِبَ عَلَيْهِمْ وَ الْحَاجِزَ لَهُمْ عَنْهُمْ» 👈این شیاطین او را مبتلا به گناهان بزرگی مانند کفران نعمت، غیبت امامان جامعه و مسئولان و ناسپاسی و بدبینی نسبت به نظامشان کرده اند. 👈همین است که بسیاری سودای مهاجرت را در سر دارند و وقتی به کشوری دیگر می‌روند هر چند مجبورند فشارهای مشکلات را گاهی چند برابر تجربه کنند ولی چون در آن محیطها دیگر این فشار جنگ روانی که میخواهد آنها را ناامید کند وجود ندارد احساس نوعی رهایی و آزادی می‌کنند. 🔹ای کاش این ملّت مظلوم می‌فهمید که اینها همه بهای مجاهدتش در مسیر حقیقت و در مسیر بهجت و سعادت ابدی است. اینها که توأم با تحریمهای بی سابقه اقتصادی هم شده، بمباران ادراکی است که دارد آن را تحمّل می‌کند. اینها هزینه های ماندن در مسیر حقیقت است. 💭سالها پیش بنده خدایی در عالم رؤیا یکی از اولیاء الهی را دید که به او این آینده ی ملّت مظلوم را خاطرنشان کرده و این آیه شریفه را تلاوت نمود: 📖«وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرين‏» 👈حقیقتا باید مدام این مردم شریف را به این معنا تذکّر داد که شما در حال «جهاد صبر» هستید. این جنود یأس و ناامیدی که از جنود شیطانی است را با جهاد صبر تار و مار کنید. موقعیّت شما امروز جبهه صبر است. و بشارتتان باد که آن نور ازل و ابد با شما صابران راه حقّ است. 👈به این برادر عزیزمان عرض کردم این «جهاد تبیین» که رهبر عزیزمان وظیفه ی امروزمان دانسته اند هر چند معنایش به حمل اوّلی روشن است ولی معنایش به حمل شایع خودش جهاد تبیین میخواهد! 👈امروز برای مداوای این بیماری مهلکی که جنود جهل در حال تزریق به جامعه ی ما هستند چه باید بکنیم؟! مصداق جهاد تبیین چیست؟! روشن است که بیان دستاوردها و مانند آنها این بیماری را مداوا نمی‌کند. تأمّل در این نقطه خودش مصداق جهاد تبیین است. 👈یکی از روشنترین امور در این زمینه خودآگاه کردن این ملّت شریف به این بیماری ادراکی و روانی است که او را به آن مبتلا کرده اند. همین خود آگاهی و توجّه به غیر طبیعی بودن حالتی که به شکل مصنوعی در او ایجاد کرده اند خودش گام بلندی برای درمان و برون رفت از این حالت شیطانی یأس و ناامیدی است. 👈اینکه به او گفت این دردها و ناراحتی ها را در میدان جنگ و نبرد و نه در صحنه ی عادی زندگی ببیند. اینکه این خونها و جراحتها را در مسیر آن نور ازل و ابد و نه لزوما بی عرضگی این و آن ببیند! اینکه بداند موطنی که در آن قرار گرفته موطن صبر است نه ناامیدی و یأس. صبری برای رسیدن به قلّه ی سعادت و پیروزی. ✔اگر چنین است مصداق «جهاد تبیین» در زمان ما از جنس «جهاد صبر و انتظار فرج» است. اینها چون طبیعی نیست پس باید منتظر فرج بود و مدام این صابران را بشارت داد و ثواب و اجر این صبر و پایان خوش آن را برایشان مدام بیان کرد. باید تواصی به صبر داشت. 👈باید آنها را نسبت به ناخدای کشتی انقلاب حفظه الله تعالی امیدوار کرد که خوب میداند دارد این کشتی بزرگ را در دل این امواج طوفانی و شب ظلمانی به کدام سوی میراند. اینکه همه پشت این امام بر حقِّ جامعه متّحد، ایستادگی و صبر کنند تا به ساحل نجات برسند.

باسمه تبارک و تعالی (۸۳۸) «بلاغت خط» «مروری بر کلام حکما پیرامون دانش بلاغت» 🔹بنده خدایی سیاهه ای در رشته ای از مباحث علمی نگاشته بود. به زعم خودش در انتخاب الفاظ و معانی سعی کرده بود دقّت و عمق را لحاظ کرده ولی آن را با متنی ساده و کوتاه بیان کند. منافاتی بین عمق و دقّت و بین ساده و مغلق نبودن متن وجود ندارد. 👈گاهی میتوان عصاره ی مطلبی صد صفحه ای را در یک صفحه به شکل ساده ای گنجاند و اینجاست که انسان میفهمد در برخورد با الفاظ چقدر باید محتاط باشد. بیم این بود که مخاطب به واسطه ی نداشتن حس ظنّ کافی انتظار مناسبی برای صید این عمقها و دقایق پیدا نکند. 👈یکی از عزیزان قرار شد آن را ویراستاری کند. دیدم ترکیب رنگی خاصی با خط میترا برای آن انتخاب کرده اند. با برخی فضلا متن را مرور میکردیم. 💡در نقد این ویراستاری به ذهنم خطور کرد که این خط هرچند زیباست ولی طوری است که در مخاطب انتظار مواجهه با متنی دقیق و عمیق را نه تنها ایجاد نمیکند بلکه او را مقداری از این مطلب دور هم میکند. 👈برخی کارهای زیبا سازی هم گویا مخاطب را از آن فضای تعمّق و برخورد با طمأنینه نسبت به متن دور میکند. در ادامه عرض کردم حتّی برای چنین کتابی که با این درجه از عمق و دقّت نگاشته شده نباید از جلد کاغذی استفاده کرد. 👈اینها گاهی معنای کم اهمیتی و یکبار مصرفی میدهد. هنوز وقتی به یاد جلد چرمی و خط عجیب شرح ملّا جامی می افتم احساس نوعی عمق و دقّت ذهنم را فرا میگیرد. به قول برخی فضلا «للهیکل قسطٌ من الثمن»!😀 ⬇

💡برای اینکه منظورم را توضیح دهم مطالبی را در آن جمع بیان کردم که دیدم بد نیست آن را بذل کنم. 🔹یکی از تعیّنهای شگفت انگیزعقل انسان، عقلی است که آن را «عقل بلاغی» مینامم. عقل وقتی در موطن بلاغت چشم خود را باز میکند توانایی فهماندن و فهمیدن‌های غریبی را در وادی لطافتهای دلالی پیدا میکند. کمتر از آن بحث تخصصی شده است. ولی چگونه؟! اساسا فعالیت عقل بلاغی مبتنی بر نوعی «برجسته سازی» است. 👈اینکه یک چیز را از آن حالت متعارفش مقداری خارج کنیم تا زمینه ی اشراب و آبستن کردن آن برای کدهای زیبایی و معنایی را پیدا کند. اینها دیگر توسّط نظام قرائن مدیریت و رمزگذاری و رمز برگردانی میشود که شرحش مفصّل است. ✔یکی از نواقص دانش بلاغت سنّتی ما در علم معانی همین است که به استقراء کامل انحاء گوناگون برجسته سازی نپرداخته است. یکی از این انحاء برجسته سازی که میتواند عقل بلاغی از آن استفاده کرده و ملهَم به سلسله ای از لطائف شود برجسته سازی در عالم خط است، یعنی قبل از آنکه به لفظ و معنا در بیاید. اینجا هم موطنی است که بلاغتهای خودش را دارد. تناسب با مقتضای حال و برجسته سازی ها می‌تواند زمینه را برای انصرافها و انتقالهای بلاغی به وجود آورد. 👈هر چند تا کنون به شکل مطلوبی از این ظرفیّت بزرگ استفاده نشده و این حوزه ی بلاغت جای پیشرفت و کشفیّات بسیار دارد. از گذشته مثلا با کشیدن باء در بسم الله و مانند آن تا حدودی متفطّن به این برجسته سازی های خطّی و تأثیر آن در بلاغت شده بودند. 👈و یا با ابداع انواع خطوط به شکلی در این مسیر گام برداشته بودند. ولی عمدتا این تکامل خطوط برای سهولت انتقال معنا و یا برای زیبا سازی های فنّ بدیع بوده و کمتر به حوزه ی علم معانی کشیده شده است. 👈با این وجود گاهی نوعی شعور مخفی در این زمینه قابل دریافت است. مثلا هنوز هم در محیطهای دینی مثل مساجد از خط کوفی و خط ثلث -هر چند چندان خوانا نیست- استفاده می‌شود. 👈این نشان میدهد که از خط برای عنصر دیگری غیر از لزوما انتقال معنا استفاده میکنند. مثلا در خط کوفی گویا نوعی معنای قدمت و ریشه دار بودن و اتقان و استحکام نهفته است. چنین معانی ای را تداعی میکند. 👈و یا در خط ثلث که نوعی مبالغه در زیباسازی متن است فضای خاصی از تکریم و تعظیم برای انسان تداعی میشود. گویا یک بسته بندی باشکوهی برای معناست که برای تعظیم خود معناست. چیزی که ارزش اینقدر ریزه کاری ها و ظرافتها را دارد و نباید نسبت به آن با سهل انگاری و نگاه ارزان برخورد کرد. 👈از آن طرف خطّ نسخ را هم به عنوان خطّی خوانا در عین زیبایی و اتقان برای خود انتقال محتوا معمولا قرار داده اند. اینها همه ریشه در نوعی بلاغت در عالم خط دارد. 🔴دانشمندان علم منطق هم در کتاب خطابه با توجّه به انفعال انسانها از این مبادی به این امور توجّه نموده اند. ابن سینا در مقاله چهارم از کتاب خطابه شفا بحثی در باب تحسینات و اختیار الفاظ برای تعبیرات آورده که در آن به این جنبه های بلاغی در عالم لفظ اشاره کرده که از آن نکاتی در عالم خط هم میتوان برداشت نمود. برای انسانهای علاقه‌مند به دانش بلاغت مرور این قسمت از مباحث ارسطو در خطابه و همینطور شعر خیلی می‌تواند حاوی نکات مهمی باشد. تخییل همانطور که برای فن شعر نافع است، در فن خطابه هم برای اقناع و تصدیق نافع است. حتّی از تأثیر نغمات هم در اینجا بحث کرده اند «فإنّ للنغم مناسبة ما مع الانفعالات و الاخلاق» 👈غضب، خوف و... هر کدام صوت مناسب خودش را دارد. مثلا ثقل و جهر، مناسب فخامت معناست. به تعبیر ابن سینا در این نغمات: «اشارات نحو الاغراض» است. اینها را ارسطو به شکل جالبی جمع بندی کرده است. ✋البته اینها به تعبیر منطقی ها همه جزء «حیل» هستند ولی «حیل نافعة». چرا؟! چون در سطح جامعه در نگاه حکما چیزی نافعتر از خطابه وجود ندارد. زیرا با خطابه افراد جامعه تدبیر میشوند، لذا خطابه نفع عظیمی برای جامعه ی انسانی دارد و به تعبیر ابن سینا در موضع دیگری: «وافرة النفع فی مصالح المُدُن و بها یدبَّر العامة» 👈البته معمولا چون منطق به عنوان مقدّمه ی حکمت خوانده میشود معمولا به این آثار تمدّنی اش کمتر توجّه شده است. عمدتا به دنبال برهان رفته اند. و روشن است که در فنّ تعالیم عنایتی به تحسین الفاظ و اینگونه بلاغتها نیست. 👈ولی در سطح جامعه خود حکما گفته اند پرداختن به این بلاغتها و هنرها به تعبیر ابن سینا «امر عظیم الجدوی» است. در اینجا باید به دنبال آن بود که ظنّ خطابی و تخییل شعری ایجاد کنیم. 👈اینجا دیگر موطن صدق محض نبوده و به خاطر تلخی و دشواری این درجه از خلوص حقیقت میتوان از ظنّ و تخییل استفاده نمود تا آن را قابل هضم و خوشمزه نمود. هر چند این امر گاهی میتواند باعث ترویج باطل توسط برخی اغراض باطل شود. ⬇⬇

👈اساسا انسانها ابتدا با تخییلات مأنوسند و سپس خطابیّات. به مرور به فضای جدل و سفسطه کشیده میشوند و اگر فضل بیشتر و حق طلبی بیشتری داشته باشند موفّق به ورود به دنیای برهان میشوند. در هر حال به تعبیر ابن سینا: 📖«اللفظ الجزل یوهم أنّ المعنی جزل و اللفظ السفساف یجعل المعنی کالسفساف و العبارة بوقار تجعل المعنی کأنّه امر ثابت و العبارة المستعجلة تجعل المعنی کشیء سیّال ...» 👈همه ی اینها نشانگر آن است که همانطور که در عالم لفظ برجسته سازی و تخییل معنا دارد در عالم خط هم همینگونه است. از همینجاست که در نگاه منطقیون وقتی با مخاطب عام مواجه هستیم قطعا باید به شکلی شاعر و خطیب هم باشیم. 👈یعنی مثلا اگر کتاب نحوی یا عقیدتی مینویسیم به جنبه های شعری و خطابی آن توجّه کنیم. حتّی نوع جلد و نوع خطّ و رنگ و... . در مورد آنچه در زمینه خط نسخ و ثلث و کوفی بیان کردم میتوان از زمینه ی بحثیِ تحقّق نوعی استعاره و تبدیل در عالم خطوط هم استفاده کرد. ابن سینا در بخشی از کتاب خطابه اینگونه دارد که به درد این بحث هم میخورد: 📖«واعلم أنّ الرونق المستفاد بالاستعارة و التبدیل سببه الاستغراب و التعجّب و ما یتّبع ذلک من الهیبة و الاستعظام و الروعة، کما یستشعره الانسان من مشاهدة الناس الغرباء فإنّه یحتشمهم احتشاما لا یحتشم مثله المعارف فیجب علی الخطیب أن یتعاطی ذلک حیث یحتاج الی الروعة و الی التعجّب» ✋البته نباید گمان کنیم اینها فقط برای انسانهای عامی مناسب است. ✔از آنجا که آدمی ابعاد مختلفی دارد گاهی چیزی را تصدیق میکند ولی قانع نشده و باور نمیکند و یا اگر هم باور کرد به دلیل موانعی نفسانی احساسات مناسب برای ترتیب آثار آن را در خود نمی‌بیند. اینجاست که انسان میتواند با اقناع خطابی مطلبی مبرهن را برای خود تبدیل به امری قانع کننده و مُسکِتِ وهم نموده و با تخییل شعری آن را تبدیل به حماسه و شور آفرینی برای ترتیب اثر نماید. 👈وقتی مباحث خطابه ارگانون ارسطو و شفای ابن سینا را مرور میکردم واقعا از این حجم دقایق عمیق علمی که همینطور دامن دامن ریخته شده به تعجّب می افتادم. واقعا شگفت انگیز است. اینها چرا اینقدر مهجور مانده است؟! واقعا قابل استفاده است. تازه انسان میفهمد چقدر چیزها بلد نیست. ⚪در ادامه به این عزیزان عرض کردم که معماری هم از جهتی مرتبط با همین شعر و خطابه میشود. اینها هم مربوط به عالم بلاغت است و دلالتهایش را عقل بلاغی انسان درک میکند. نسبت بین این ابنیه با معانی و احساساتی که در ما ایجاد میشود. 👈عرض کردم تا کنون دقّت کرده اید که برایتان متفاوت است از کدام درب حرم امام رضا علیه السلام وارد شوید؟! یکی از عزیزان فرمودند من باب الجواد علیه السلام را دوست دارم. گفتم به نظرتان اگر بخواهیم تحلیلی بلاغی از این پدیده داشته باشیم چه میگوییم؟! مطالبی عرض شد. 👈دانش بلاغت به کمال خود نه تنها نرسیده بلکه فاصله ی زیادی هم دارد. در نقد فیلم هم خیلی کارآیی دارد و للکلام تتمّة. همینقدرش هم طغیان قلم بود.

باسمه تبارک و تعالی (۸۳۹) «کید بزرگ شیطان‏» 🔹صوتی گذاشتم و برای کمک در کار منزل جاروبرقی میکشیدم. آیاتی از قرآن کریم را شنیدم: 📖«فَوَسْوَسَ إِلَيْهِ الشَّيْطانُ قالَ يا آدَمُ هَلْ أَدُلُّكَ عَلى‏ شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَ مُلْكٍ لا يَبْلى‏» 💡به دلم افتاد هیچ میدانی این کلام شیطان هر لحظه در عالم طنین انداز است و این آدم خود تویی؟! آیا میدانی هر لحظه و در هر صحنه ای دارد این را در گوش تو تکرار میکند؟! 🔸آیا میدانی در تک تک صحنه هایی که مبتلا به ترک طاعات و غفلتها شده ای در واقع وسوسه ی این لعین رجیم را گوش دادی؟! در هر گناهی و هر غفلتی که انجام داده ای نوعی تمایل شیطانی برای اکل از این شجره ی ممنوعه به توهم رسیدن به "شجرة الخلد و ملک لا یبلی" نهفته است. 🔹و باز هیچ میدانی همین آیه همه‌ی پیچیدگی های این فریب بزرگ را آشکار کرده؟! شیطان نقطه ی قوّت تو را نقطه ی ضعفت کرده! معنای نشستنش بر سر صراط مستقیم همین است. از آن فطرت کمال مطلق طلبی و تشبّه الهی سوء استفاده کرده و مدام آدرس اشتباه به تو میدهد! 🔸مدام میخواهد فضا را غبار آلود کند و آن شجرة الخلدِ واقعی را بر امور دروغین تطبیق دهد: بر مال و زن و فرزند و ... . ولی آن فطرت خدایی تو هیچ گاه تو را فریب نمیدهد. او تو را به دار السلام و به خلود در جنّات و نعیم بی پایان دعوت میکند. این دروغ شیطان است که بر سر این صراط مستقیم دعوت فطری نشسته و هر لحظه کارش اغوای توست. 🔹اینجاست که عمق پستی و رجیم و لعین بودن این خبیث را میفهمی. خدا میداند این آیه چه عمق و نصح عجیبی دارد: «إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا»

باسمه تبارک و تعالی (۸۴۰) «خدایا محبّتم را به مخلوقاتت زیاد کن» 🔹دختر کوچکم سرما خورده بود. دو روزی مدرسه نرفت و استراحت میکرد. مادرم در تماس تلفنی شروع به صحبت با او کرد. 💖میپرسید حالت چطور است؟ او هم میگفت مریض بودم و تقریبا بهترم. پرسید مشکلت چه بود؟! او هم میگفت سر و دست و پاهایم درد میکرد! او هم قربان صدقه نوه اش میرفت. 💗اینقدر این مکالمه و شکوفه های محبّت صادقانه و بی غرض که در آن مدام جوانه میزد برایم زیبا و با طراوت بود که ... . 💭با خود گفتم خدایا اینها همه رقیقه ها و سایه هایی از آن محبّتی است که از تو در این دار ظلمت جلوه کرده است. ای مهربان ترین مهربانان! 💭خدایا اگر عنایت تو نبود از این بشر دوپا چنین شکوفه های زیبایی هیچ وقت سر نمیزد! همه اش غرق در أنانیّت و خود و منافع خود بود. کوچکترین توجّهی به دیگری و دلسوزی نسبت به او نداشت. 💔ای اقیانوس بی پایان رحمت و محبّت! چه میشود من نالایق هم لبی از این دریا تر کنم! میدانم مشکل از قامت ناساز بی اندام خود گنهکارم است! بانگ می‌آمد که ای طالب بیا جود، محتاج گدایان چون گدا روی خوبان ز آینه زیبا شود روی احسان از گدا پیدا شود 💞با خود گفتم خدایا میدانم این شکوفه های زیبای محبّت و عطوفت را خودت از روی حکمتت به پدر و مادر ارزانی کردی. دل آنها را نسبت به فرزند اینگونه مهربان و نرم کردی. 💕میدانم قرار بود انسانها با هم اینگونه رؤوف و رحیم باشند. خدایا سینه ای باز و دلی بزرگ به من عنایت کن که چون پدری دلسوز بر همه ی مخلوقاتت محبّتی بی منّت و غرض داشته باشم. محبّتی مانند محبّت این مادر بزرگ به این نوه ی بیمار.

باسمه تبارک و تعالی (۸۴۱) «يَا مَنْ فِي السَّمَاءِ عَظَمَتُه‏» 🔹بنده خدایی میگفت در رؤیا خود را بر بام کره ای دیگر دیدم. از آن افق عظیم به کره ای بسیار عظیم تر نگاه کردم و یک دفعه این کرات شروع به حرکت کردند. آنقدر این عظمت و شکوه اعجاب برانگیز بود که هیبت و جلالت آن در سینه ام هنوز مانده است. خدایا این همه عظمت و این پهنه ی بی انتها برای چیست؟! 💡به دلم افتاد دیده ای گاهی برای اینکه تذکّری به کسی بدهی خودی نشان میدهی؟! تا تلویحا بفهمد داستان از چه قرار است! ✔️هیچ میدانی خدا هم خواسته با اظهار این عظمتها یک خودی نشان دهد؟! آفرینش این عظمتهای اعجاب بر انگیز برای آن است تا شاید حساب کار دستت بیاید! بفهمی داستان چه داستان پر عظمت و پر رمز و رازی است! اینها هم برای توست. آنقدر غافلی که گاهی از راه این آیات و نشانه ها میخواهد تو را متوجّه کند. ✔️فرصت نگاه کردن در آسمان را از دست ندهیم. گاهی یک نگاه پر معنا به این عظمت برای آنکه بیماری هایمان را درمان کند کافی است. برای آنکه تعلّقاتمان را بی معنا کند کافی است. عجیب انسان را موعظه میکند. این آسمان موعظه گر بلیغی است. ✋میگوید استاد ندارم! استادت را همین آسمان قرار بده. همین خورشید و ماه و این پهنه ی لا یتناهی قرار بده. 🔸گاهی وقتی این عظمت خوب به دل انسان بنشیند تازه میفهمد معنای آنکه گفته شده که هر گناهی بزرگ و کبیره است چیست؟! انسان در محضر چه عظمت بی انتهایی مرتکب معصیت و غفلت میشود. خدایا بر ما بیچارگان رحم کن؛ قال الصادق علیه السلام: 📖«اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ الْعَظِيمِ ثُمَّ قَالَ كُلُّ ذَنْبٍ عَظِيمٌ»

باسمه تبارک و تعالی (۸۴۲) «نقدی بر قضاوتها پیرامون ماجرای یک بی حیایی و ناهی از منکری مظلوم» 🔹اخیرا فیلمی از برخورد یک روحانی ناهی از منکر با یک زن پرخاشگر در فضای مجازی پخش شد. حالا بنده که اصلا آن را ندیدم. برای آرامش خودم بیشتر از آن ارزش قائلم که اینگونه خرابش کنم. در قضاوت پیرامون این ماجرا ورای اینکه خوب بود توسط این طلبه عزیز چه رفتاری میشد چند منکر را دیدم که به ذهنم خطور کرد آنها را بیان کنم. 1⃣اوّلین منکر بزرگ در این فیلم خود این اشاعه و به هم زدن آرامش جامعه به عنوان یک حقّ مسلّم آحاد جامعه بود. انتشار چنین چیزهایی ظلم بزرگی به آرامش روانی جامعه است. باید با اشاعه دهندگان چنین اموری برخوردی سنگین شود. چندی پیش در ایالات متّحده شخصی با یک اسلحه وینچستر وارد یک دبستان شده و دهها کودک را به خاک و خون کشید. هنوز حتّی یک عکس از این فاجعه ی بزرگ وجود ندارد. تنها چیزی که هست عکس ماشینهای پلیس است که آنجا را احاطه کرده و تداعی در کنترل بودن شرایط میکنند. به نظرم کار درستی میکنند. 2⃣منکر دوّم قضاوتهای عجیبی بود که انسان را به تعجّب وا میدارد. طرفی را نسبت به احکام الهی و منادیان آن جسورتر میکند و طرف دیگر که باید مدافعان دین باشند نیز از طرف بزرگانشان مورد شماتت و توبیخ و تقبیح قرار میگیرند! گویا تقصیر اصلی را این طلبه محترم مرتکب شده است. در هر دو سو دارد به حکم الهی جفا میشود. آیا قرار است اهل منکر در منکرشان جسورتر و اهل معروف در معروفشان ذلیلتر شوند؟! در چنین فضایی دیگر حرمتی برای احکام الهی و منادیان آن باقی خواهد ماند؟! باز به یاد ایالات متّحده و ابهت پلیس در آنجا افتادم. مرادم این نیست ظلمی که میکنند کار صحیحی است. ولی خوب یافته اند که ولو پلیس بد رفتاری هم بکند نباید به این سادگی دست به تقبیح و شماتتش بزنند! نه برای اینکه آن شخص پلیس را دوست داشته باشند. بلکه برای اینکه میدانند تضعیف نهاد پلیس در چنان جامعه ای چه اثرات مخرّبی برایشان به بار خواهد آورد. آن هم پلیسی که صرفا به مناط امور اجتماعی باید تعظیم شود. ولی در اینجا اینها حواسشان نیست توبیخ این طلبه مظلوم در واقع تضعیف چه نهاد مقدّس و مهم و باعظمتی است؟! 3⃣منکر سوّم عاطفه زدگی و عوام زدگی در مقام قضاوت بود. شاید برخی عزّت را در نزد غیر خدا و نزد این مردمی میجویند که ... . باید به اینها گفت: «أَ يَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَميعا» گویا اینها بیشتر از خدا از بندگان خدا میترسند: «وَ تَخْشَى النَّاسَ وَ اللَّهُ أَحَقُ‏ أَنْ‏ تَخْشاه‏» اگر فرضا خطایی هم از این طلبه عزیز سر زده هرگز در مقام توزین تناسبی بین خطای او و شناعت و زشتی رفتار این بی حیایی ها وجود نداشت پس چرا اینگونه بی تقوا قضاوت میکنند؟! «لَيْسَ مَنْ‏ طَلَبَ‏ الْحَقَ‏ فَأَخْطَأَهُ كَمَنْ طَلَبَ الْبَاطِلَ فَأَدْرَكَه‏» 4⃣منکر چهارم زمان شناس نبودن و خطاهای سهمگین در موضوع شناسی است. اینها نمیدانند زمان ما زمانی نیست که قضاوت به سادگی میسور باشد؟! اینها نمیدانند در عصر رسانه ما بیش از واقعیّات با برساختی از واقعیّات مواجهیم؟! اگر اینقدر نمیدانند و دست به چنین قضاوتهای بزرگی میزنند فقاهتشان به درد خودشان میخورد. فقهی که اینگونه در موضوعات خطا کند فقه نیست و خود از جنود جهل است. اینقدر فریب رسانه و بازی های شوم این شیاطین جن و انس را میخورند؟! جبهه ی مؤمنین را تضعیف میکنند؟! اصلا میدانند مسأله چیست؟! میدانند مواجهه ی آنها خودش قسمتی از طراحی دشمن و معاونتی عظیم بر اثم است؟! اگر قرار باشد هر بار با یک بازی رسانه ای از احکام الهی کوتاه بیاییم دیگر چه چیزی برایمان باقی میماند؟! اصلا فلسفه ی وجودی ما چیست؟! ای نفرین بر آن فقاهتی که از آن تقویت اثم و عدوان برآید؛ به یاد خطبه ی مولایمان امام حسین علیه السلام افتادم که خطاب به علمای امّت فرمودند: 📖«أَنْتُمْ بِاللَّهِ فِي عِبَادِهِ تُكْرَمُونَ وَ قَدْ تَرَوْنَ عُهُودَ اللَّهِ مَنْقُوضَةً فَلَا تَفْزَعُونَ وَ أَنْتُمْ لِبَعْضِ ذِمَمِ آبَائِكُمْ تَفْزَعُونَ وَ ذِمَّةُ رَسُولِ اللَّهِ ص مَحْقُورَةٌ» 😔خدایا چه میبینیم؟! از برخی چنین گمانی دیگر نداشتیم. خودتان بودید چه میکردید؟! چنان این طلبه مظلوم را تقبیح میکنند که آدم میماند آیا اینها علمای دین مایند؟! میخواهند زندگیشان را بکنند و درسشان را بدهند و دلشان برای احکام خدا نمیسوزد؟! شماتت ناهی از منکر و ذلیل کردن او؟! ای وای بر ما! 📖«فَلَا مَالًا بَذَلْتُمُوهُ وَ لَا نَفْساً خَاطَرْتُمْ بِهَا لِلَّذِي خَلَقَهَا وَ لَا عَشِيرَةً عَادَيْتُمُوهَا فِي ذَاتِ اللَّهِ أَنْتُمْ تَتَمَنَّوْنَ عَلَى اللَّهِ جَنَّتَهُ وَ مُجَاوَرَةَ رُسُلِهِ وَ أَمَاناً مِنْ عَذَابِهِ لَقَدْ خَشِيتُ عَلَيْكُمْ أَيُّهَا الْمُتَمَنُّونَ عَلَى اللَّهِ أَنْ تَحُلَّ بِكُمْ نَقِمَةٌ مِنْ نَقِمَاتِه‏»