👈۱۳ سال پیش یک گوشی قلمدار خریدم که هنوز با آن کار میکنم. برای اینکه زودتر فیش بردارم و سر فرصت در برنامه واردش کنم. تا از دستم نرود. 🔹القصّه! برایم جالب شده که دیگران در تاریخ چطور فیش برداری میکرده اند. چون میدانم بدون فیش برداری نمیشود کار مهم و بزرگی کرد. از این زاویه گاهی کتابها را میخوانم. متفکّرین و مصنّفین بزرگ نوعا اهل فیش برداری بوده اند. 👈گاهی کنجکاوی میکردم که مثلا مرحوم کلینی چطور فیش برداری میکرده. یا مرحوم ملاصدرا را یک فیش بردار قهّار یافتم. اجمالا دیدم ابن سینا هم برعکس آنچه گمان میکردم به گونه ای اهل فیش بوده است. یا دیگرانی مثل علامه مجلسی و ... . 👈در احوالات بزرگان هم این را دیده ام. در خاطرات مرحوم آیت الله امینی مطلبی دیدم که به خاطر اهمیتش آن را نقل میکنم: 📖«شهید مطهری همیشه یک دفتر و قلم همراهش بود. در جلساتی که می‌نشستند اگر کسی یک داستانی می‌گفت. همان‌جا یا بعد از جلسه فوری یادداشت می‌کرد. اگر مثلاً یک حدیث جالبی مطرح می‌شد آن را فوری یادداشت می‌کرد. اگر مطلب علمی یا اگر اشکالی یا شبهه‌ای بود در آن دفتر یادداشت می‌کرد. وقتی که مرحوم شهید مطهّری برای تدریس به دانشگاه تهران رفت خودش می‌فرمود: 📖«من از آن علوم و یادداشت‌هایی که در طول آن مدّت داشتم، استفاده می‌کردم؛ یکی از عادت‌های خوب آیت الله حسن زاده آملی این بود که هر نکته جالبی که از حضرت استاد علامه طباطبایی و دوستان می‌شنید یادداشت می‌کرد. کتابهایی که داشت پر از حاشیه است. مطلبی که استاد می‌گفت همان‌جا یادداشت می‌کرد. 📖زمانی که می‌خواست اسفار بگوید نگاهی به حاشیه‌هایی که از علامه بود یا خودش به ذهنش رسیده و یادداشت کرده بود می‌انداخت و درس را می‌گفت. این خیلی تفاوت می‌کند با کسی که مثلاً 40 سال قبل در درس علامه طباطبایی شرکت کرده و در آن زمان مطلبی را شنیده، نه یادداشت کرده و نه حفظ کرده حالا می‌خواهد از نو بنشیند و مطالعه و تدریس کند. 📖نمونه‌اش مجموعه یادداشت‌های شهید مطهری است که هم اکنون در حدود 30 جلد چاپ شده است. ما معمولاً وقتی مطلبی را می‌شنویم یادداشت نمی‌کنیم، می‌گوییم وقت‌گیر است یا حوصله‌اش را نداریم؛ این اشتباه است. اگر ما هزار صفحه بخوانیم و یادداشت برنداریم و مطالب جالب را یادداشت نکنیم چند سال دیگر تقریباً هدر خواهد رفت» 🔸«چهار توصیه راهبردی در زمینه فیش»: فیش برداری، فیش افزایی، فیش کنی و فیش پروری🔸 1⃣اوّلین مرحله در مواجهه با نکات خوب و قابل استفاده این است که اگر مطلب خوب، حرف خوب، حکایت خوب و... شنیدیم مثل ماست ساکن و بی حرکت نمانیم! سریع آن را در گوشه ای بنویسیم تا بعدا در جای مناسبش در برنامه ی فیش برداری وارد کنیم. 2⃣دوّمین مرحله اش یا همان فیش افزایی این است که اگر مطلب خوبی شنیدیم در این فکر کنند که آن را برای چند جا میتوان فیش برداری کرد؟! گاهی یک مطلب را میشود برای 10 جا استفاده کرد. باید ذهن خودمان را باز کنیم و ببینیم این مطلب به درد چه عرصه هایی میخورد و در همانجا آن را وارد کنیم. 3⃣سوّمین مرحله اش یا همان فیش کنی این است که منتظر نمانیم تا مطلب خوبی بشنویم و ببینیم تا فیش برداری و فیش افزایی اش کنیم! یک محقّق خوب باید نسبت به همه چیز از آن جهت که ممکن است آبستن مطلب خوب و قابل استفاده ای باشد بنگرد! نسبت به همه جا از جهت امکان استفاده ی نکته هیز باشد! در چنین فضا و بستری دریافتهایش به شدّت بالا میرود. این همان فیش کنی است. در ظاهر فیش نیست ولی در باطن فیش را استخراج میکنیم. 4⃣چهارمین مرحله اش فیش پروری است. یعنی وقتی اینها را فیش برداری کردیم و در جای مناسبش گذاشتیم به همان مقدار اکتفا نکنیم. مقداری سعی کنیم ذهنمان را باز کنیم و مطلبی به آن بیافزاییم یا نقد کنیم و آن را پرورش بدهیم. عادت کنیم تا این نکات را خام رها نکنیم. با آن بازی کنیم. پیش فرضها و لوازم آن را بررسی کنیم. اثری از نفس خودمان روی آن بگذاریم و مطلبی در آن بکاریم تا به مرور در نفسمان پرورش پیدا کند. 🔸نمونه ای از فیش برداری بزرگان وادی دانش🔸 حالا بگذارید برای مثال یک موردش را بیان کنم. در کتاب خصائص ابن جنّی که در زمینه مباحث ادبیات عربی و همینطور اصول این دانش است یک حکایتی را دیدیم که در چند جای کتابش آن را نقل کرده و هر بار از آن نکته ای را استفاده میکند. این و امثال این نشان میدهد واقعا یک فیش بردار قهّاری بوده است. در کتاب خاطریّات ایشان هم که سابقا میخواندم میدیدم که خیلی فیش بردار قوی بوده است. ⬇⬇

🔹یکبار که در موضعی این حکایت را نقل میکند میگوید استادم ابوعلی فارسی از استادش ابوبکر ابن سرّاج نحوی و او هم از استادش ابو العبّاس مبرّد نحوی نقل کرد که روزی نزد عمارة بن عقیل بودم. ظاهرا از فصحاء عرب و از قرّاء بوده است. وقتی به این آیه چهلم سوریه مبارکه یس رسید که: «وَ لَا اللَّيْلُ سابِقُ النَّهارِ» دیدم به نصب «سابقَ» تلاوت کرد. 👈از او پرسیدم منظورت از این قرائت چه بود؟! گفت منظورم همان «سابقَ النّهار» بود! مبرّد میگوید از او پرسیدم پس چرا از همان ابتدا منصوب نخواندی؟! او هم گفت چون احساس نوعی سنگینی کردم و خواستم با منصوب کردنش آن را سبک و روان کنم! ✋حالا این حکایت را ما اگر سر درس از استاد بشنویم و یا در کتابی بخوانیم شاید برایمان جالب باشد و از کنارش بگذریم. ولی ابن جنّی خوب ارزش و قدر اینها را میداند. 👈بارها در کتابش این حکایت را نقل کرده و از آن لطایفی برداشت میکند. یکبار از این موارد را در «باب فى أن العرب قد أرادت من العلل و الأغراض ما نسبناه إليها، و حملناه عليها» آورده و میگوید من از این حکایت سه نکته مهم استنباط کرده ام: «ففى هذه الحكاية لنا ثلاثة أغراض‏ مستنبطة» 1⃣یکی اینکه اگر ما نحویون معمولا میگوییم اصل فلان چیز بهمان چیز است ریشه در کلام خود فصحاء دارد. این شخص نحوی نبود ولی وقتی از او پرسیده شده که چرا نصب خواندی گفت منظورم همان رفع بود و به دلیل فلان چیز عدول کردم. این نشان میدهد که به وجود یک اصلی در این زمینه شعوری خفی داشته و میدانسته از یک اصلی عدول کرده است. 2⃣دیگر اینکه اگر ما نحویون میگوییم انسان فصیح فلا کار را به خاطر بهمان کار کرد امری بی ریشه نیست. خود این شخص فصیح دارد به خوبی رفتار زبانی خودش را تعلیل میکند و میگوید به خاطر طلب سبکی و خفّه از رفع به نصب عدول کردم. 3⃣دیگر اینکه گاهی متکلّم فصیح گویش خاصی را انتخاب میکند در حالیکه خودش هم میداند که صورت دیگری وجود دارد که قوّت ادبی بیشتری از آن نحوه ی گویشش دارد ولی صرفا به خاطر اغراض عارضی مانند طلب تخفیف از این وجه قوی تر عدول کرده است. همین شعور اجمالی به وجوه قوی و ضعیف هم از این حکایت قابل استنباط است. 👈خب حالا خوب نگاه کنیم؛ ابن جنّی ابتدا فیش برداری کرد و سپس در یک عملیات فیش افزایی از آن در ابواب مختلفی استفاده کرد و در ادامه با یک عملیات فیش کنی امور متعدّدی را از آن استنباط کرد که از مستبطنات آن بود ولی در نگاه اوّلی و عادی قابل برداشت نبود و نگاه هیز و تیز ادبی شخصی مانند ابن جنّی را میطلبید تا ظاهر شود. 👈و در نهایت هم چگونه وارد فضای فیش پروری شد و صرفا به آنچه شنیده بود بسنده نکرد وارد این مقام شد که در جاهای مختلف از آن استفاده کرده و مطالبی به آن بیافزاید. حالا به دلیل طولانی نشدن دیگر مطالبی که ایشان به این مطلب افزوده را بیان نمیکنم.

باسمه تبارک و تعالی (۹۱۰) «استغفار از دعوت به طلبگی!» 🔹برای صله رحم و ثواب بیشترش در جمعه به برادرم تماس گرفتم. فرزند برادرم برداشت و شروع کردیم حرف زدن. روحیه ی خوبی دارد و سابقا کوچکتر بود از من میپرسید چه کار کنم عارف شوم؟! 🔸با رغبت جالبی در نماز و گاهی نوافل شرکت میکند و گاهی مکبّر مسجدشان در تهران است. گفتم عمو جان کلاس چندمی؟! گفت کلاس هفتمم! بدون مقدّمه و فکر گفتم: «عمو تو جان میدی برای حاج آقا شدن!» 🔹ساعتی گذشت و مشغول کارهایم بودم که بدون مقدمه به دلم افتاد چرا با آن لحن او را دعوت به طلبگی کردی؟! گمان کردی به همین سادگی ها خداوند متعال چنین توفیق عظیمی به تو داد؟! این لحن تو بوی قدر ناشناسی و ناشکری میداد😔 🔸مگر نمیدانی طلبگی چه عظمتی دارد؟! خیلی دم دستی آن را عنوان کردی! تازه بین میلیاردها انسان اگر معدودی طلبه شوند مگر همه میتوانند در این راه که راه انبیاء و اولیاء است بمانند! و اگر ماندند مگر میتوانند سالم بمانند! و اگر ماندند مگر میتوانند به غایاتش برسند؟! 🔹میدانی چه توفیق عظیمی خدا به تو داد: «وَ كانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ‏ عَظِيما» نکند گمان میکنی به همین سادگی به این راه نورانی راهت دادند که اینطور ساده عنوانش کردی؟! از نوع بیانم استغفار کردم😔 ✋از آن طرف بدان که اگر قدرش را ندانی و خرابش کنی پست تر از همه ای! در علت طلبگیم سابقا چیزی نوشته بودم (بذل الخاطر ۹۶) 🔸طلبه های عزیز با تمام وجود به درگاه پروردگار عالم بگوییم: «ربِّ أنعَمتَ فَزِد» ای خاک بر سر آن دنیایی که ثروت و مکنتش را از شما سفید رویان عالمین دریغ کرده. همین برای پستی این دنیای فانی کافی است.

باسمه تبارک و تعالی (۹۱۱) «کارتن تام و جری و پیشبینی سرانجام صهیونیسم» 🔹یکی از قسمتهای درس آموز پویانمایی خاطره انگیز تام و جری قسمت بچه گربه ی گوشت خوار بود. گربه سیاهی ولگرد و دزد به دنبال غذا از کنار خانه ی موش و گربه عبور میکرد. از دور دید که چطور یک ران بزرگ گوشت در دست گربه است. 🔸نقشه کشید خود را با وجود هیکل گنده و زمختش در پوشش یک نوزاد رها شده ی فقیر و گرسنه نشان دهد! از فنّ مظلوم نمایی برای پیدا کردن مشروعیّت از راه تحریک عواطف انسانها استفاده کرد. روی سینه اش هم این جمله ی تاثیر گذار را قرار داد که: I AM A POOR HUNGRY WAIF FEED ME من یک بچه سر راهی فقیر و گرسنه ام! غذا میخواهم! 🔹آنقدر ادعای بزرگ رقت انگیزی بود که با وجود نشانه های واضح دروغ مجال تردید نمیشد به آن راه داد. تا اینکه در اواخر داستان دیگر منطق شیادی اش لو میرود: https://www.aparat.com/v/kiJuN 🔸در بذل الخاطر ۷ عمق منطق صهیونیست را بیان کردم که بر اساس همین منطق مظلوم نمایی بچه گربه ی گوشتخوار است. لذاست که سرّ تأکید خارق العاده اش برای پذیرش هولوکاست را ورای میزان راست و دروغ بودنش متوجّه میشویم. این مظلوم نمایی بنیان هویّت و مشروعیّت آنهاست. 💭رهبر معظم انقلاب در چهارمین کنفرانس حمایت از ملت فلسطین سال ۸۷ فرمودند: (هولوکاست بهانه غصب فلسطین بود) 🔹حال با ریخته شدن خون دهها هزار زن و کودک مظلوم شاهد فرو ریختن پایه های این دروغ بزرگیم! اساس اینها با این کشتار شک نکنید بسیار متزلزل شده! سابقا با شعار قربانیان یهود ستیزی مظلوم نمایی میکردند. دنیا در حال عبور از فریب بزرگ مشروعیت بخش به این رژیم غاصب است.

باسمه تبارک و تعالی (۹۱۲) «فیش برداری» (۲) «فیش برداری از منظر روایات» 🔹فیش برداری یا همان (تقیید العلم) آنقدر دستور راهبردی است که حیفم آمد در چند شماره ی دیگر در موردش نکاتی بیان نکنم. اینبار پایگاه روایی این دستور دینی را بیان میکنم. تا آنهایی که با شنیدن آیه و روایت معمولا تحت تأثیر قرار میگیرند نه مطالب روشن عقلی نیز تکانی بخورند! 🚫از این بی تقوایی که به آن مبتلا هستند و خودشان نمیدانند توبه و استغفار کنند. بدانند واقعا مخصوصا در زمان ما که اینقدر امکانات برای فیش برداری زیاد شده فیش بردار نبودن یک گناه علمی است. ⚪در حدیث مشهور نبوی صلی الله علیه و آله آمده که: «قَیِّدوا العلمَ بالکتابةِ» یعنی این علم گویا شبیه آهویی تیزپاست که اگر میخواهید برایتان بماند با نوشتن شکارش کنید! به بندش بکشید! خیلی استعاره لطیفی است. نگذارید در برود! بدانید که اگر به آن افسار نزنید میرود! این همان به تصویر کشیدن عمق فیش برداری است. ⚪یکی دیگر از خاصیتهای فیش برداری همان است که مرحوم کلینی در کافی با سندی از امام صادق علیه السلام نقل میکند که به انسان آرامش میدهد: «الْقَلْبُ يَتَّكِلُ عَلَى الْكِتَابَة» احساس میکند مطالعاتش از بین نرفته و میتواند به آنها رجوع کند. به انسان اعتماد به نفس میدهد. به او انگیزه ی بیشتر میدهد و بعدا شیطان وهم وقتی نشانه های فراموشی ظاهر شد او را دیگر نمیتواند نا امید کند. میداند جایی اینها را ثبت کرده و فراموش نمیشود. مخصوصا امروزه که امکان جستوجوی هوشمند هم فراهم شده است. ⚪یکی دیگر از خاصیتهای فیش برداری این است که مشکل ضعف حافظه را پوشش میدهد. بلکه گاهی بهتر از آنهایی که حافظه ی قوی هم دارند انسان موفّق به ثبت و استفاده ی بعدی میشود. اگر ما حافظه ی متّصلمان ضعیف است خدا راه دیگری را باز کرده است و آن استفاده از حافظه ی منفصل است. حافظه نعمت بسیار بسیار مهمّی است. حافظه ی منفصل همین فیش برداری و نوشتن است. گاهی انسان را به جایی میرساند که حتّی از قوی ترین حافظه ها هم در ثبت و بهره بری انسان قوی تر میشود. 👈شهید ثانی در منیه المرید نقل کرده و در منابع عامه مثل سنن ترمذی آمده که روزی شخصی از انصار که نزد پیامبر صلی الله علیه و آله مینشست به حضرت گفت یا رسول الله من فرمایشات شما را خیلی دوست دارم ولی یادم میرود! چه کنم؟! شاید منظورش این بود که حالا حضرت دعایی به او یاد بدهد یا معجزه ای تا حافظه اش قوی شود! واقعا هم چه خسارت بزرگی بود که این کلمات درر بار حضرت از یاد برود و در حافظه نماند! 👈شما بودید چه میکردید؟! حضرت در فرمایشی فرمودند که: «اسْتَعِنْ بِيَمِينِكَ» یعنی حالا که حافظه نداری دست که داری! از دستت کمک بگیر! کنایه از اینکه بنویس! حقیقتا مطلب مهمی است. ⚪یکی دیگر از خاصیتهای فیش برداری همین است که حافظه را تقویت میکند. محافظت از نکات را هم بالا میبرد. ما معمولا فریب حافظه ی کوتاه مدّت خود را میخوریم. وقتی خیلی تصویر با کیفیت و واضحی از مطلبی که الآن شنیدیم به ما تحویل میدهد فکر میکنیم این میماند! نمیدانیم که مثل آهویی میپرد و دیگر کم رنگ و فراموش میشود. کسی که عاقل است این را زود شکار میکند. 👈لذاست که ابوبصیر در حدیثی نقل میکند که امام صادق علیه السلام به اصحابشان امر میکردند که اینهایی که به شما میگویم را بنویسید. همینطور نگاه نکنید! اگر بنویسید ماندگار میشود. برخی دستورات ریزقلی خان است. در ظاهر کوچک است ولی باطن بسیار عظیمی دارد؛ آری: «اكْتُبُوا فَإِنَّكُمْ لَا تَحْفَظُونَ حَتَّى تَكْتُبُوا» ⚪یکی دیگر از خاصیتهای فیش برداری این است که انسان را از فریب دیگری بیرون می آورد. خیلی چیزهای جالبی که میشنویم چون الآن شاید چندان به کارمان نمی آید یا اینکه الآن میدانیم فکر میکنیم بعدا هم به کارمان نمی آید یا بعدا هم آن را میدانیم! همین است که فریب خودمان را میخوریم. تا کنون دیده اید وقتی با پرسشی مواجه میشوید به یاد مطلبی می افتید که سابقا خوانده بودید و پاسخ این پرسش است ولی هر چه فکر میکنید یادتان نمی آید کجا بود و دقیقا چه بود؟! این مطلب یکی دیگر از خاصیتهای فیش برداری است. 👈هم باید اینها را ثبت کرد و نوشت و هم اینها را حفظ کرد و هم دانست اینها نیازهای مقدّری را تأمین میکند که وقتی زمان تحقّقش رسید تازه قدر اینها را بهتر میفهمیم. در حدیث صحیح دیگری مرحوم کلینی در کافی از عبید بن زراره نقل میکند که امام صادق علیه السلام به آنها امر کردند این نوشته هایتان را وقتی نوشتید مراقب باشید ضایع هم نشود. 👈فقط نوشتن مهم نیست؛ نوشتن مقدمه ی نگهداری است. و بدانید زمانی میرسد که خیلی بیشتر از آنچه الآن احساس میکنید به آن نیازمند میشوید: «احْتَفِظُوا بِكُتُبِكُمْ فَإِنَّكُمْ سَوْفَ تَحْتَاجُونَ إِلَيْهَا»

باسمه تبارک و تعالی (۹۱۳) «فیش برداری» (۳) «اسرافی بزرگ و گناه کبیره ای در وادی علم به نام فیش برداری نکردن» 🔹به یکی از عزیزان گفتم دو تا ابزار از ضروریّات کار علمی در زمان ماست. یکی گوشی هوشمند که تا چیز جدیدی شنیدیم سریع ثبتش کنیم. اگر هم فرصت نبود و یا مثلا در شرایط نگارش نبودیم صوتی ضبط کنیم. این همان مرحله ی فیش برداری اوّلیه است. برای این است که از دست نرود. هنگام مطالعه یا دیدن صحنه ای یا شنیدن مطلبی یا ... . 🔸دوّم هم یک لپ تاپ کوچک و قابل حمل در ابعاد کتابی تهیه کنیم که در اوّلین فرصت آن را در بخش مناسب فیش برداری و فیش افزایی و فیش پروری کنیم. لپ تاپ بزرگ دارید؟! نه آن را کنار بگذارید برای کارهای دیگرتان! این خودش موضوعیّت دارد. یک لپ تاپ کوچک که همه جا بدون دردسر مانند کتاب با خودتان ببرید. 🚫مراقب باشید شیطان شک و شبهه برایتان در این زمینه ایجاد نکند. اگر یقین کنید روزی اش هم می آید و میخرید. 👈در وادی دانش این دیگر کار شبانه روزی ما باید باشد که یک دستمان به گوشی باشد و دیگری به لپ تاپ. اینها را شکار کنیم. فیش برداری، فیش افزایی، فیش کنی و فیش پروری کنیم. ✔باید بدانیم و یقین بدانیم که گناه کبیره در وادی دانش و تحقیق این است که اهل فیش برداری نباشیم. روحیه و فرهنگ فیش برداری نداشته باشیم. ✔کاش طوری میشد که اگر میدیدم کسی در حال شنیدن مطالبی است و اصلا دغدغه ی فیش برداری ندارد بگوییم چقدر بی تقواست! چقدر اسراف کار است! از چشممان بیافتد. ✔کاش زمانی آنقدر ضرورت این امر را درک کنیم و در بین ما به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود که کار به جایی بکشد که شبهه در عدالت کسی پیدا کنیم که اهل فیش برداری نیست. ✋کسی که فقط میشنود و اگر چیز جالبی شنید نمینویسد! یا دغدغه ی این را ندارد. این نوعی بی تقوایی علمی است. نوعی گناه علمی است. برای اهل تحقیق و پژوهش که قطعا گناهی کبیره است. 🔹ماها به دلیل حس گرایی که داریم معمولا اسراف را در این امور محسوس میبینیم. مثلا نانی یا غذایی زیاد آمده و بیرون ریخته میشود. یا آب زیاد استفاده میشود. یا لامپ زیاد استفاده میشود. یا ... . نمیدانیم خودمان در جای دیگری مبتلا به نوعی اسراف هستیم که اگر عمقش باز شود به مراتب وخیمتر از اسراف در این امور است. 👈آن هم اینکه این همه خطورات علمی خوب و نکات جالبی که میشنویم یا میخوانیم یا میبینیم را حیف و میل میکنیم. فیش برداری نمیکنیم. فیش افزایی نمیکنیم. فیش کنی نمیکنیم! فیش پروری نمیکنیم. این حقیقتا نوعی اسراف است. 👈این همه نعمتها و رزقهای علمی است که هر روز با آن مواجه شده ایم و اسرافش کرده ایم. خدا میداند چه پیامها اینها برایمان در سینه داشت که اگر ثبت میشد و پرورش پیدا میکرد چقدر از رزقهای علمی و معنوی ما را تأمین میکرد. اسراف از این بالاتر دیگر چیست؟! 🔹برای اینکه عمق مسأله روشن شود یک مثالی زدم. دیده ای گاهی یک مطلبی خوب و مفیدی که یاد میگیری چقدر برایت ارزش دارد! اصلا طوری است که نمیتوانی رویش قیمت بگذاری! حالا فرض کنیم کسی بیاید و بگوید من یک میلیارد میدهم و این مطلب را از تو میگیرم و تو تا آخر عمر دیگر این را نخواهی داشت! فرضا بعد از کلّی کلنجار با خودمان بپذیریم! حالا با این پول زیاد چه میکنیم؟! 👈حالا فرض کنیم این پول را با ول خرجی صرف امور باطل کنیم. طوری که هر کسی ما را ببیند بگوید خیلی خیلی اسراف میکنی! خیلی بی تدبیری و عقل معیشت نداری! خیلی بی تقوایی که چنین مبلغ زیادی را اینگونه داری هدر میدهی! حیف نیست آن را در راه درستش خرج نمیکنی و لا تنسَ نصیبَک من الدنیا! خلاصه در چشم همگان نمونه ی اسراف کاری جلوه میکنیم. 🔸هیچ میدانی تا کنون بسیار بسیار از این مطالب خوب و عمیق را شنیده ای و یا میتوانستی با فیش کنی و فیش پروری به آن دست پیدا کنی ولی به دلیل نداشتن روحیه ی فیش برداری از دست داده ای؟! اگر چنین است آیا وضعیت تو از آن شخصی که آن پول زیاد را اسراف کرد بهتر است؟! «رُبَّ فَقِيرٍ هُوَ أَسْرَفُ مِنَ الْغَنِيِّ» 👈مشکل ما این است که فکر میکنیم اسراف همانهاست که گمان میکنیم. دامنه ی اسراف خیلی وسیع است. مگر امام صادق علیه السلام نفرمودند: «أَدْنَى مَا يَجِي‏ءُ مِنْ حَدِّ الْإِسْرَافِ فَقَالَ ابْتِذَالُكَ ثَوْبَ صَوْنِكَ وَ إِهْرَاقُكَ فَضْلَ إِنَائِكَ ...» 👈اگر مسأله را خوب تصوّر کنی مبتلا به اسراف و تبذیری بسیار عمیقتر شده ای! استغفار کن! توبه کن! دیگر فرصت را از دست نده و اینها را بنویس! همین است که علممان برکت نمیکند: «إِنَّ مَعَ الْإِسْرَافِ قِلَّةَ الْبَرَكَةِ» 👈همین است که اگر با فیش برداری اقتصاد علمی نداشته باشیم رزقمان را پس زده ایم و دیگر با دعا هم کار حل نمیشود: «أَرْبَعَةٌ لَا يُسْتَجَابُ لَهُمْ أَحَدُهُمْ كَانَ لَهُ مَالٌ فَأَفْسَدَهُ فَيَقُولُ يَا رَبِّ ارْزُقْنِي فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَلَمْ آمُرْكَ بِالاقْتِصَاد»

باسمه تبارک و تعالی (۹۱۴) «قدرتِ بخشیدن» «آزمونِ بخشیدن» «وَاعفُ عمَّن ظَلَمَکَ» 🔹روحی که دیگران را نمیبخشد بر دوش خود وزنه های خشم و کینه را نهاده. خود را سنگین کرده. کبوتر جانش را به قید و بند کشیده. سبکباری پر کشیدن و پرواز را دیگر ندارد. کسی که نمیبخشد در واقع خود را نمیبخشد. به خود اجازه ی سبک شدن و پرواز نمیدهد. 🔸گمان میکند بخشیدنش تنها به سود آن شخص دیگر است. ولی باید بداند مسأله این است که مبتلا به آزمونِ بخشیدن او شده است. امتحان نیز خالی از دشواری نیست. از همین روست که باعث رشد و تعالی انسان است. 🔹با بنده خدایی صحبت میکردم. دیدم هنوز بعد از سالها درگیر برخی مسائل شخصی با این و آن است. دوست داشت ببخشد ولی «قدرت بخشیدن» نداشت. وقتی او را دیدم متوجّه شدم بخشیدن خودش روح بزرگی میخواهد. خودش قدرت معنوی میخواهد. خودش نوعی طهارت میخواهد. 🔻نبخشیدن نشانه ی ضعف روح است. یعنی به همان اندازه هنوز توان پرواز ندارند. آری بخشیدن نشانه ی قدرت و سعه ی روح است🔺 🔸کسی که نمیبخشد بخشیده نمیشود. چون خودش نمیخواهد که بخشیده شود. خودش را مبتلا،و آلوده نبخشیدن کرده. نبخشیدن نوعی تعلّق است. حاضر نیست عبور کند. اگر در دستور قطعی دینی آمده که: «وَاعفُ عمَّن ظَلَمَکَ» منظور این نیست که تنها به مصلحت ظالم توجّه شده باشد. پیش و بیش از آن ناظر به مصلحت خود انسان مظلوم است. 🔹انسان مظلوم در واقع با مظلوم بودنش امتحان میشود. آیا توان بخشش و صعود را دارد یا نه! آری: 📖«عَلَيْكُمْ بِالْعَفْوِ فَإِنَّ الْعَفْوَ لَا يَزِيدُ الْعَبْدَ إِلَّا عِزّاً فَتَعَافَوْا يُعِزَّكُمُ اللَّه‏»

باسمه تبارک و تعالی (۹۱۵) «کشیدن دندان محبت دنیا» 🔹برای کشیدن دندان عقل به دندانپزشکی مراجعه کردم. آمپول سِر کننده زد و زمانی منتظر ماندم تا اثر کند. حسابی که سر شد شروع کرد. همینطور محکم میکشید و سر من هم تکان میخورد تا آن را از جایش درآورد! بعد به پرستار گفت نیاز به جرّاحی نبود!😬😒 🔸اینطور که ایشان میکشید تا این دندان را در بیاورد اگر این سر کننده را نمیزد احتمالا طوری میشد که خیلی درد وحشتناکی داشت. تصوّرش هم دردآور بود. 💡به ذهنم خطور کرد برای کشیدن دندان حبّ دنیا که رأس همه ی خطاها و معصیتهاست چه میخواهی بکنی؟! کاش پزشکی حاذق پیدا میکردی و این دندان را هم میکند و خلاصمان میکرد😔 👈ولی مگر میشود این تعلّقاتی که در جانمان ریشه دوانده را یکی یکی قیچی کرد؟! اصلا سختی جان دادن در همین کشیدن دندان دنیاست که عصبش در همه ی وجودمان ریشه دوانده! حالا مگر به این راحتی ها میشود با ریاضت کشیدن اینها را کشید؟ 💡به دلم افتاد برای کشیدن دندان حب الدنیا هم باید سِر کننده اش را بزنی! ولی میدانی با چه سر میشود؟! یکی از این سر کننده های خوب یاد مرگ است. ولی محبّت اثرش بیشتر است: 💖«الهِي لَمْ يَكُنْ لِي حَوْلٌ فَانْتَقِلُ بِهِ عَنْ مَعْصِيَتِكَ إِلّا فِي وَقْتٍ ايْقَظْتَنِي‏ لِمَحَبَّتِكَ‏»💖 🔹حقیقتا محبّت اکسیر است. اگر دستت از محبّة الله کوتاه است از محبّة اولیاء الله شروع کن. در میان آنها هم از حبّ الحسین شروع کن. تذکرة الاولیاء یا همان مقتل الحسین را بخوان. وقتی دلت را برد آن وقت توان تحمّل این درد وحشتناک را خواهی داشت. شهدایمان با این نیرو بود که یک شبه ره صد ساله ی کندن این دندان را رفتند

باسمه تبارک و تعالی (۹۱۶) «علم نافع» 👈یکی نوشته بود: «یه ﺭﻭﺯ ﺩﯾﮕﻪ ﻫﻢ ﮔﺬﺷﺖ... ﻭﻟﯽ ﻫﻨﻮﺯ ﺍﺯ کتانژانت ﺗﻮ ﺯﻧﺪﮔﯿﻢ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻧﮑﺮﺩﻡ! پَر پَر بشی ریاضی✋😂» 🔹راستی آیا بعد از عمری که از ما گذشت دیگر وقتش نرسیده دمی هم علم نافع بیاموزیم؟! گوشی که فهمیده از چه عوالم پاکی به این اسفل سافلین هبوط کرده و از چه نیستانی ببریده شده دیگر هر چیزی نمیشنود: «وَقَفُوا أَسْمَاعَهُمْ عَلَى الْعِلْمِ‏ النَّافِعِ‏ لَهُمْ» و افسوس از عمری که بیهوده گذشت ... از زندگیانیم گله دارد جوانیم شرمنده جوانی از این زندگانیم گوش زمین به ناله ی من نیست آشنا من طایر شکسته پر آسمانیم 🔸شنونده عاقل است. غرضم این نیست که این علوم را نیاموزیم. چیزی که میگویم حتّی شامل الهیّات و اخلاقیّات و فقهیّات هم میشود. نکند بعد از عمری سواد آموزی آخر الامر چیزی بیرون بیاید که ذوق نکند که: «وَ ما أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ‏ إِلَّا قَلِيلا» 🔹بعد از سالها عطش علم آموزی و چشیدن وادی های مختلف به این باور رسیده ام که صادقانه بگویم هر تلاشی اگر آخر الامر ما را به انس و تواضع و دلدادگی نسبت به قرآن کریم و کلام نورانی آن انوار پاک عرش نشین صلوات الله علیهم اجمعین نزدیک نکرد برای ما علم غیر نافع و تلبیس ابلیس شقی بود. 🔹در هر کاری هستیم و هر چه می آموزیم این ذکر و دعای مبارک را حفظ کنیم و زیاد بخوانیم. تلاشهایمان را در قالب آن ببینیم و معنا کنیم: 📖«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اكْفِنِي مَا يَشْغَلُنِي الِاهْتِمَامُ بِهِ، وَ اسْتَعْمِلْنِي بِمَا تَسْأَلُنِي‏ غَداً عَنْهُ‏، وَ اسْتَفْرِغْ أَيَّامِي فِيمَا خَلَقْتَنِي لَه‏»

باسمه تبارک و تعالی (۹۱۷) «تواضع بیشتر علامت معنویت راستین و میوه ی عبادت واقعی» 👈جایی نوشته بود: «نمیدونم چرا هر وقت پدال مازراتی رو فشار میدم ... پام از زیر پتو میزنه بیرون😂😂😂» 💭به یاد این فراز از دعای ابوحمزه افتادم که: 📖«ما لِي كُلَّما قُلْتُ‏: قَدْ تَهَيَّأْتُ وَ تَعَبَّأْتُ‏ ... أَلْقَيْتَ عَلَيَّ نُعاساً إِذا أَنَا صَلَّيْتُ ... ما لِي كُلَّما قُلْتُ‏: قَدْ صَلُحَتْ سَرِيرَتِي، وَ قَرُبَ مِنْ مَجالِسِ التَّوَّابِينَ مَجْلِسِي، عَرَضَتْ لِي بَلِيَّةٌ أَزالَتْ قَدَمِي، وَ حالَتْ بَيْنِي وَ بَيْنَ خِدْمَتِك‏» ✔همانطور که فشار دادن پدال ماشین گران قیمتی مثل مازراتی برای ماها نشانه ی خیال بافی است و باید آن را در خواب دید فشار دادن پدال أنانیّت و عجب و تکبّر در محضر خداوند متعالی نشانه ی خیال بافی است و باید آن را در خواب دید! هیچ نسبتی با واقعیّت ندارد. 🔻معنویّت واقعی و نه تخیّلی یک ملاک قطعی و بسیار مهم دارد. اینکه هر چه بیشتر میشود انسان را متواضعتر میکند. انسان را از خودش گرفته و مدام او را از توجّه به خودش دور و دورتر میکند! چون میخواهد او را به آن لحظه ی ناب خود ندیدن نهایی و آن فنای کلّی و طلوع سلطان معرفت و ظهور حقیقت آن نسبت شریفه ی الهیّه و ذوق حقیقت فقری نزدیک و نزدیکتر کند🔺 ✔آری پلکان تقرّب و معنویّت صحیح بالا رفتن از مراتب تواضع و دورتر شدن از قعر ظلمات تکبّر و خود دیدن است. ✋راستی مگر میشود انسان مراتب تقرّب را طی کند و مدام متواضعتر نشود؟! مدام از خودش غروب نکند؟! رفقا هر جایی دیدیم عبادتی برایمان عجب و تکبّر آورد بدانیم اصلا عبادت نبود! رجس شیطان بود.

باسمه تبارک و تعالی (۹۱۸) «عظمت تاریخ اسلام» «به تاریخ اسلام مانند قرآن و حدیث اهمیت دهیم» 🔹از اوایل طلبگی علاقه ی خاصّی به مطالعه ی تاریخ داشتم. شاید بیشتر از روی کنجکاوی بود و یا پیدا کردن یک سری اطلاعات در مورد شخصیتهای ممتاز و محبوب اسلامی. ولی خداوند متعال توفیق داد و کم کم فهمیدم نه! داستان خیلی عمیقتر از این حرفهاست. ✔اساسا باید به تاریخ اسلام وزنی مانند وزن قرآن و روایات داد. ما معمولا یاد گرفته ایم که منبع و مرجع اساسی دینی قرآن و حدیث است. ولی باید به این دو تاریخ را هم افزود. 👈تاریخ پیامبر و اهل بیت علیهم السلام خیلی عظمت دارد. مناسبتهایی با این انوار پاک رخ داده و رفتارهایی را دامن زده که باید وجب به وجبش را با دقّت مرور کرد. اینها دیگر در ظاهر در قرآن و حدیث نیست. با نگاه تاریخی باید این بعد از نورانیّت آن انوار پاک را دریافت کرد. 👈اهل بیت علیهم السلام برای رقم زدن و خلق این تاریخ هزینه ی هنگفتی پرداخت کرده اند. دریایی از نکات است که هنوز بسیاری از آن بکر مانده است. 👈رفقا طوری تاریخ را بخوانیم که گویا همین الآن در صدر اسلام و زمان اهل بیت علیهم السلام زندگی میکنیم. طوری تاریخ بخوانیم که گویا همه ی وقایع زمانمان را با نوعی ارجاع و تأویل تاریخی معنا میکنیم. احساس کنیم مدام دارد تکرار میشود. 👈وقتی تاریخ میخوانیم تا اندازه ای امور را از آن بستر اوّلیه اش اگر تجرید و تقشیر کنیم میبینیم همیشه در حال تکرار است. راستی ما الآن چه نقشی را داریم بازی میکنیم. ⬇

👈آیا جزء مرتدّین و اصحاب سقیفه ایم؟! آیا از آن زهّاد و عبّاد طرفدار خلفاء هستیم؟! آیا از آن علمای بستر حاکم هستیم؟! آیا از مردم عادی هستیم؟! آیا از طرفداران امیر المؤمنین هستیم یا از قاسطین و ناکثین و مارقین؟! آیا مشغول زندگی خودمان هستیم یا در قافله ی حسینی یا از لشگر عمر سعد یا از مردم کوفه یا از توّابینیم؟! 🔹اگر تاریخ را اینطور زنده نخوانیم از منبعی بسیار بزرگ محروم شده ایم. مدام نگوییم قرآن و روایت. تاریخ اسلام خودش چیز کمی نیست. بُعدی دیگر از نورانیّت را در خود جلوه داده است. همانطور که باید قرآن خواند و روایت خواند باید تاریخ اسلام را هم با عنایت و دقّت خواند. ✔ولی با این درک انسان شناسانه و جامعه شناسانه که اینها تعیّنهای همین انسانی است که در خودمان و جامعه ی خودمان با آن مواجهیم! 👈تخیّلی تاریخ نخوانیم! آن را از حیّز انتفاعش ساقط نکنیم! اگر برخی قرآن خواندنشان از حنجره شان بالاتر نمیرود و قرآن آنها را لعن میکند در تاریخ هم همینطور است. 👈چه بسیاری که تاریخ خواندنشان گویا بر گوش کر خواندن است. چه بسیاری که بر سر روضه ی امام حسین گریه کرده اند و خودشان در عالم باطن از لشگر عمر سعد بوده اند. ⚪طوری تاریخ را بخوانیم که در هر زمانی انتظار داشته باشیم که الآن آن نقشها را چه کسی دارد بازی میکند؟! اگر اینطور بشویم یعنی کم کم داریم وارد دنیای با عظمت تاریخ میشویم. آن وقت است که مختصّات خود را در پهنه و جغرافیای تاریخی یافته و میفهمیم در چه جریانی قرار گرفته ایم. میفهمیم راه به چه سمتی پیش گرفته ایم. همه ی امور معنای دیگری برایمان پیدا میکند. 👈راستی رفقا الان در زمان ما اگر با همین دنیا و تعیّنات حیات نوین بشری باز امیر المؤمنین و شیخین و معاویه و ... می آمدند و میخواستند نقش خودشان را دوباره ایفا کنند چگونه میشد؟! 🚫اگر تا کنون به این پرسشها عمیقا فکر نکرده ایم یعنی هنوز وارد دنیای واقعی تاریخ نشده ایم. 🔻آری تاریخ را باید زندگی کرد. تاریخ را باید تاریخ خواند. به این نسبت اضافی تاریخ به ذوات نورانی باید عنایت ویژه ای داشته باشیم. تاریخ زید و عمرو که نیست! تاریخ رسول الله است! تاریخ امیر المؤمنین است. خیلی با عظمت است. انسان باید با دید عظمت به آن نگاه کند. گویا احساس کند یک عقل عرش نشین و قدسی خود را پایین کشیده و میخواهد اینبار خودش در این سرا نقش بازی کند. همه اش نکته است. همه ی مناسبتهایی که در مواجهه با ایشان رخ میدهد دیگر معنای عظیمی پیدا میکند🔺 ✋برخی طوری تاریخ میخوانند و حتّی به شکل جزئی و تخصّصی که شبیه کسی است که خودرویی بسیار پیشرفته خریده ولی سوارش نمیشود. گویا نمیداند که باید با آن حرکت کرد و به مقصدی رسید. یا شبیه کسی که نان را بر شیشه ی عسل میکشید و میخورد! 🔹اصلا اگر در قرآن کریم دقیق شویم متوجّه میشویم که بخش قابل توجّهی از قرآن همین تاریخ است. برایمان قصّه میگوید. سرگذشت بنی اسرائیل را میگوید. تا حالا فکر کرده اید چرا اینگونه است؟! اگر آنها قومی بوده اند که منقرض شده اند پس چرا من باید احوالات آنها را بدانم؟! 👈آیا جز این است که اینها برای ما هم تکرار میشود. همه ی داستانهای موسی و نسبتهایی که این ذات نورانی با پدیده ها برقرار کرد باز هم تکرار میشود؟! 👈همین است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در احادیث معتبری از آن پرده برداری کرد که والله وجب به وجب و متر به متر آنچه بر بنی اسرائیل گذشت بر امّت من هم خواهد گذشت. 👈دیگر انسان عادت میکند تاریخ اسلام را با تأویل به تاریخ بنی اسرائیل بفهمد و رمزگشایی کند. درک بسیاری از امور برایش آسان میشود. به راحتی دیگر میتواند از شبهه ای مانند ارتداد صحابه عبور کند. 👈تازه میفهمد چرا پیغمبر صلی الله علیه و آله به امیر المؤمنین فرمودند تو هارون من هستی! همانطور که تاریخ اسلام مهم است تاریخ بنی اسرائیل هم خیلی مهم است. 👈قدر تاریخ را بدانیم. به آن وزنی در حدّ قرآن و روایات بدهیم. حقایق بسیاری را اساسا باید در جلوه گاه تاریخی اش درک کرد. بسیاری از شبهات را تاریخ پاسخ میدهد. باید منطق فهم تاریخی را استنباط و استخراج کرد. 👈این اصول فقهی که میخوانیم چندان به درد استنباط تاریخی نمیخورد. چون چندان به تاریخ از منظر منبع بودن نگاه نشده است. داستان تاریخ بسی عمیقتر از صرف این است که بگوییم فعل لسان ندارد و حجّت نیست. گاهی لسانی دارد که از دهها دلیل لفظی قوی تر است. خیلی چیزها را حل میکند.

باسمه تبارک و تعالی (۹۱۹) «فیش برداری» (۴) «بیرون رفتن از زندان شرطها برای یک فیش برداری موفّق و مفید» «ثُمَّ تَوَلَّى إِلَى الظِّلِّ فَقالَ رَبِّ إِنِّي لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ» 🔹یکی از اموری که فیش برداری ما را با اختلال مواجه میکند قرار گرفتن در زندان شرطها است (بذل الخاطر ۵۰). بسیاری به خاطر شرطی سازی های بی سبب خودشان را از امواج بسیاری از فیشهای ناب محروم میکنند. 🚫عادت کرده اند تنها مطلبی در موضوعی خاص و آن هم در شرایطی خاص مثل اینکه پشت میز کار یا در حال مطالعه یا سر کلاس درس باشند آن را دریافت کنند و بفهمند! ✔یک فیش بردار قهّار کسی است که خودش را از زندان این شرطها رها کرده. طوری خود را تنظیم و تربیت کرده که هر مطلب مفیدی را در هر زمینه ای از هر کسی در هر شرایطی بیاموزد. از یک بچه یا یک تصویر یا یک کارتون یا روزنامه یا سر سفره ی غذا یا معاشرت با دوستان یا ... . ✔تور شکار فیشهای خوب آزاد کردن انتظار از شرطها و پیدا کردن یک تواضع واقعی است. اینکه انسان درونش را مانند یک کاسه ی گدایی تمییز کرده و رو به آسمان نگاه دارد که در اثر مواجهه با پدیده ها معلّم غیب هر چیزی که خودش صلاح میداند در آن بیاندازد. 🙏زبان حالش با یک فروتنی و افتاده حالی این است که: «ربِّ إنّی لما أنزلتَ الیَّ من خیرٍ فقیرٌ» و چون این گونه است غرور هم که مایه توقّف است سراغش نمی آید و مدام پیش میرود. میفهمد اینها از خودش نیست. 👈همین میشود که همه جا برایش کلاس درس میشود. اشیاء با او به نطق می آیند و او هم آنها را استنطاق میکند. ⬇️

👈همین روحیه بسیار قوّت استنباط گری شخص را بالا میبرد و این قدرت و قوّت سرمایه ی بسیار بزرگی برای بررسی های قرآن و حدیثی و تاریخی میشود. دلالتهایی را دریافت میکند که دیگران فرسنگها با درکش فاصله دارند. قرآن خواندن انسان را عوض میکند و عجیب انسان را اهل تدبّر میکند. حالا اینها دیگر امتدادهای دیگر این روحیه ی فیش برداری و تقیید العلم است که فعلا در صدد بیانش نیستم. 🔹چه بسیاری را دیده ام که به خاطر همین زندان شرطها از مطالب بسیار مهمّی محروم میشوند. زمانی بود که تدریس میکردم. مطالبی که برایم بسیار مهم بود ولی خیلی ارزان و سریع در اختیار آنها قرار میدادم میدیدم در این مخاطبین اصلا اثر نمیکند! متوجّه شدم اینها خود را تربیت نکرده اند که همه چیز را متواضعانه بگیرند. مشکلی اخلاقی دارند. 🚫خودشان را شرطی کرده اند که فقط مطلب خاصی را در فضای همان دانش و تازه آن هم در مورد همان بحث و همان مطلب بیاموزند! به خاطر همین به خودشان اجازه میدادند که از مطالب بسیاری که بسیار مهمتر از موضوع بحثشان هم بود راحت عبور کنند و اصلا به آنها توجّه نکنند! شاید گمان میکردند بعدا زمانی میرسد که اینها را می آموزند ولی من میدانستم اینها را دیگر عادتا نخواهند شنید! 💭یادم هست وقتی درس خارج فقه و اصول شرکت میکردم به خاطر همین روحیه ی فیش برداری آنچنان غرق خفایا و زوایا و روش و ورود و خروج و نوع تصوّرات ظاهر و پنهان بیان آن استاد بزرگوار میشدم که تنها چیزی که برایم مهم نبود اصل بحث ایشان بود. 👈گاهی اصلا نمیدانستم سر چی بحث دارد میشود و اگر کسی میپرسید با خجالتی میماندم چه بگویم! فقط کارم روانکاوی شیوه ی تفکّر علمی ایشان و فیش برداری از ادوات تصوّری و تصدیقی کار ایشان و این قبیل کارها بود. 👈اصلا برایم مهم نبود چه نتیجه ای قرار است بگیرند و یا فتوایشان چه میشود. آنها را کار خودم میدانستم. کسی که این روحیه را داشته باشد برداشتهای بسیار زیادی خواهد داشت. حتّی از کلاسهایی که در ظاهر چندان قابل استفاده نیستند. 🔹همین حالت تواضع و فروتنی ناشی از این نوع فیش برداری متواضعانه و بیرون از زندان شرطهاست که به مرور انسان را وارد عالم جدیدی از لطافتهای دریافتی میکند. روح حسّاسی نسبت به دقایق و ظرایف و نفحات علمی پیدا میکند. نکته سنج میشود. چون عطش دارد و احساس نیاز دارد و خودش را نبسته و باز نگاه داشته و از هرگونه تعصّبی کنار کشیده زود فوائد و نکات جدید را بو میکشد و میگیرد. 👈شاید دیگران اصلا نفهمند ولی او میفهمد و قدر میداند. آدم را اجمالا وارد حالتی از یقظه ی علمی میکند. نوعی حالت خافضة رافعة برایش پیدا میشود! انسانهایی که قبلا برایش برجسته نبود میبیند بسیار قابل استفاده و پر فائده اند ولی انسانهایی که قبلا برایش اعجاب آور بود به مرور می فهمد چیز خاصی ندارند و بیشتر از امور غیر علمی آنها منفعل بوده! 🔹این نوع فیش برداری بیرون از زندان شرطها به مرور انسان را به فضایی دیگر از عالم علوم رسمی میکشاند! فضایی بکر و ناب! حقیقت آن است که آنچه ما می آموزیم مانند آبی روان شده در قالب ساختارها و جدولهایی خاص است. عالم علم نکات و محصولاتش را در قالب بسته های خاصی برجسته کرده و در اختیار مشتریانش میگذارد. 👈ولی بسیاری از نکات علمی است که با نگاهی فراساختاری میتوان آنها را دید و شکار کرد. بسیاری از نکات است که اصلا قرار نیست با طرّاحی کنونی و ساختارهای علم ورزی موجود به چشم بیاید. 👈ولی یک فیش بردار قهّار از موضعی دانش را رصد میکند که دیگر این ساختارها و کلیشه ها و جبرها و شرطهای مخفی نیز فرو ریخته و چیزهایی را میفهمد که قرار نبود اصلا اینها را بفهمد! از جبر کتابها و مقاصد گویندگان خارج میشود و در فضای بسیار پهناورتری با عالم دانش مواجه میشود. 🔹یکی از حالات خوبی که فیش برداری در این سطحی که عرض کردم در انسان ایجاد میکند این است که او را از شیطانی به نام کمال گرایی افراطی نجات میدهد. یادم می آید زمانی طوری بودم که دوست داشتم همه چیز را کامل بفهمم و الّا دوست نداشتم اصلا بفهمم! مثلا اگر نکته ای را در یک سخنرانی یا یک کتاب میدیدم که جالب است میگفتم بعدا از ابتدا میخوانم تا به آن برسم و همه را بفهمم! ✋همین من را مدام محروم میکرد. تا اینکه فهمیدم این نوعی تکبّر و خود برتر بینی است. همین است که باعث حرمان است. 👈دیگر به مرور یاد گرفتم که در برابر عروس پر ناز و کرشمه ی علم متواضع باشم و الا میرود که برود! تا حدودی یاد گرفتم هر چیزی هر زمانی آمد آن را رزقی آسمانی بدانم که شاید دیگر نیاید و زود آن را سعی کنم بفهمم و ثبت کنم. 👈دیگر دغدغه ی اینکه خیلی چیزها را نخواندم و بلد نیستم را چندان ندارم. نوعی ناشکری بود. حالا به خاطر اینکه خیلی چیزها را بلد نیستی که نباید این نکته ای که الآن آمده را از دست بدهی و قدرش را ندانی! ⬇⬇

🔹باز یکی از اموری که برای یک فیش بردار مهم است این است که بد بین و انتقادی نباشد! خذوا ما رووا و ذروا ما رأوا باشد. بسیاری را دیده ام که از بسیاری از امور و فوائد به خاطر برخی نواقص آن گوینده یا آن کتاب محروم میشوند. مثبت بین باشیم. 👈مانند زنبور عسل به دنبال فوائد و نکات خوب آن باشیم و حالت الحکمة ضالة المؤمن را داشته باشیم. با چنین حالتی حتّی آتش ضال ترین کتب ضلال برای ما گلستان و بَرد و سلام میشود. 💭یادم هست چقدر فیشهای خوب از کتاب پندار خدای یکی از ملحدین معروف معاصر برداشت کردم. یا چقدر فیشهای خوبی از کتاب و سخنرانی ... . ✋ولی جرأت نمیکردم به دیگران معرّفی کنم. چون میدیدم اینها میروند سراغ نقاط ضعف کلام اینها. ولی برای من مفردات و مصالح و پیچ و مهره‌ی کار علمیشان اهمیت داشت نه آن سازه ای که معمولا با آن میسازند. 👈رفقا برای خودم و شما عزیزان باز تکرار میکنم؛ همیشه با خودمان قلم و کاغذ داشته باشیم. اهل تقیید العلم و استعانت به یمین و کتابت دانش و حفظ آن باشیم. همانکه مولایمان به ما سفارش کرد. در زمان ما دیگر با گوشی زود مطلبی مفید در هر جایی و شرایطی شنیدیم یادداشت کنیم و بعد در اوّلین فرصت در برنامه ی فیش نگاری مانند وان نت وارد کنیم و دیگر بگذاریم آنجا دم بکشد. 👈همین امشب که مسجد مشرّف شده بودم از آن یک صفحه ای که بعد از نماز قرآن کریم تلاوت میشد یعنی آیات ۶۶ تا ۷۴ سوره مبارکه نساء چند فیش برداشتم. به مرور که انسان وارد این دنیا شود دریافتهایش زیاد میشود لذا فعلا نپرسید چه چیزی را فیش برداری کنم. ✋بحث در این زمینه ها بسیار است و فرصت کوتاه ...

باسمه تبارک و تعالی (۹۲۰) «درسی از بازار بورس» «کوچکهای بزرگ» 🔹با یکی که اهل بورس بود صحبت از این شد که چرا سرمایه ی بیشتری وارد بورس نمیکند؟! گفت زود است. بورس معادلات ثابتی دارد که باید آنها را یاد گرفت. اگر توانستی ۵۰ میلیون را تبدیل به ۱۰۰ میلیون کنی و خودت را در این توانایی تثبیت کردی یعنی میتوانی ۵۰۰ میلیون را هم تبدیل به ۵ میلیارد و ۵ میلیارد را تبدیل به ۵۰ میلیارد کنی! 💡به ذهنم خطور کرد که در تجارتهای کلان معنوی نیز همین است. کسی که اهل مراقبتهای ریز مانند پرهیز از اسراف و نگاه و کلامش نیست در کارهای بزرگ هم خسارات بزرگتری خواهد داشت. 👈کسی که ملکه ی تقوا را در محیط خانواده پیدا نکرده در مقیاسهای بزرگ هم مشکلات بزرگ خواهد داشت. روشن ماندن بی دلیل لامپ اتاق برای اهلش خیلی پر معناست. یا کم توجّهی و بی مبالاتی در برخورد با فرزند و... ✔️ریزه کاری هایی که به چشم نمی آید ولی واقعا باطن بزرگی دارد. اینها را «کوچکهای بزرگ» مینامم. برای بزرگ بودن باید کوچک بود. 🔹مرحوم کلینی از شخصی نقل میکند که روزی نزد اسحاق بن عمّار صرّاف بودم. درب مغازه را بست که برویم که دیدم شخصی برای یک معامله ی خیلی جزئی آمد. او هم با حوصله ی بسیار دوباره درب را باز کرد و معامله کرد. 👈به او گفتم: «ویحَک» من خودم گاهی با کشتی برای تو الف الف درهم می آورم. چطور اینگونه خودت را برای این نوع معاملات خرد کوچک میکنی؟ اسحاق گفت از مولایم امام صادق علیه السلام شنیدم کسی که در روزی اندک سهل انگاری کند از روزی زیاد هم محروم میشود: 📖«مَنِ اسْتَقَلَّ قَلِيلَ الرِّزْقِ حُرِمَ‏ كَثِيرَهُ‏»

باسمه تبارک و تعالی (۹۲۱) «روز معلّم» «دنیا تشنه ی عالم ربّانی است» 🔹علم برای انسانها ارزشمند است. مخصوصا اگر علم نافع باشد. مخصوصا اگر علم به حقائقی باشد که زندگی جاودانه انسان ارتباط تنگاتنگی با آن دارد. مانند علم به مبدأ و معاد و خداوند و اولیاء خداوند و روش صحیح زندگانی. از اینجاست که ارزش عالم مخصوصا عالم ربّانی که رئیس و قلّه و غایت همه ی علمها و علم ورزی هاست روشن میشود که: «الْعَالِمُ أَعْظَمُ أَجْراً مِنَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ الْغَازِي فِي سَبِيلِ اللَّه‏» 👈انسان آمده تا در این دنیا عالم ربّانی شود. همه ی این کرّ و فرها و کش و قوسها و حوادث برای آن است که میوه ای به نام عالم ربّانی به بار بیاید. و ما غافلین و بطالین دار ظلمت چه میدانیم عالم ربّانی که «دُعِيَ فِي مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ عَظِيما» چه جایگاهی در عالم دارد؟! 👈اگر میدانستیم اینگونه غرق این دنیای فانی نبودیم وَ لَوْ بِسَفْكِ الْمُهَجِ‏ وَ خَوْضِ اللُّجَجِ در پی این علم و تبعیّت از این عالم ربّانی می افتادیم که: «مُحَادَثَةُ الْعَالِمِ عَلَى الْمَزَابِلِ خَيْرٌ مِنْ مُحَادَثَةِ الْجَاهِلِ عَلَى الزَّرَابِي‏» ⚪️آدمی موجودی حس گرا است. تا نتیجه ی امری را احساس نکند به این سادگی ها وهمش به او اجازه ی تصدیق و باور به او نمیدهد. علم هم امری محسوس نیست که فضیلت آن و فضیلت عالمش را ببیند. مگر اینکه به شکلی در قالب صنعت یا امر محسوسی ظاهر شود. همین است که اینگونه دانشهای جزئی مانند پزشکی و هوافضا و... برای مردم در زمان ما جلوه کرده. 👈ولی عالم ربّانی چه؟! مگر صنعتی دارد که به شکل محسوس جلوه کند؟! راستی اگر علم دین اینقدر ارزشمند است چرا بازار حوزه ها در زمان ما کساد شده؟! شک نکنید اینها به عواملی بیرون از این ارزشمندی برمیگردد. ✔️جهان تشنه ی عالم ربّانی است. لذاست که بازار چنین عالمی کساد شدنی نیست. چون از سنخ عمیقترین لذّتها و غایت سیر انسانی است. 1️⃣مشکل آن است که برخی در ظاهر لباس اهل علم عمل به آن نمیکنند و همین باعث دور شدن مردم از درک فضیلت دانش میشود: «إِذَا ضَيَّعَ الْعَالِمُ عِلْمَهُ اسْتَنْكَفَ الْجَاهِلُ أَنْ يَتَعَلَّم‏» وقتی به علم، عمل نشود ارزش خودش را نشان نمیدهد بلکه بالاتر از آن به خاطر دلالت فعل نوعی تبلیغ تهاون در علم توسّط این عالمان بی عمل رخ میدهد؛ لذاست که امام صادق علیه السلام فرمود: «يَعْنِي بِالْعُلَمَاءِ مَنْ صَدَّقَ فِعْلُهُ قَوْلَهُ وَ مَنْ لَمْ يُصَدِّقْ فِعْلُهُ قَوْلَهُ فَلَيْسَ بِعَالِمٍ» 2️⃣آن احترام اجتماعی که نوعی تدبیر حکیمانه برای تألیف قلوب و تسکین اوهام مردم نسبت به ارزش این علوم است هم به خاطر عواملی و دشمنی هایی خدشه دار شده است. از دیرباز یکی از تدبیرهای حکیمانه برای متوجّه کردن مردم به ارزشمندی علم و عالم که در ظاهر برای آنها محسوس نیست اینگونه انتخاب شده بود که در فرهنگ انسانی احترام ویژه ای برای عالم قائل شوند و با این تدبیر نوعی برجستگی محسوس برای علم و عالم پیدا شده و برای انسانها از جهت جاه و مقام ارزشمند جلوه کند. 3️⃣در ادامه الگوهای برجسته ی این علوم الهی به خوبی به مردم ارائه نشده یا مورد هجوم تبلیغی قرار گرفته اند تا مردم متوجّه نورانیّت آنها نشوند. در هر زمانی همینکه برخی متوجّه نورانیّت برخی از علمای ربّانی شده اند میبینیم جذبه ی شدیدی نسبت به ورود به وادی علم و حوزه های علمیّه پیدا میکنند. در برهه ی اندکی که جامعه ی ایرانی نورانیّت امام خمینی را تا حدودی درک کرد دیدیم چگونه شیفته ی آن شد. ✋ولی بدانیم این موانع و قسرها همه عارضی و رفتنی است. انسانها در باطن شیفته ی عالم ربّانی اند. اصلا همه در فعالیتهایشان به دنبال او میگردند. فطرتها گرایش به شنیدن نوای دلنشین چنین عالمی را دارد. جای دیگری چنین نوای توحیدی فطرت پسندی که با صدق و طهارت و زلالی به گوش برسد پیدا نمیکنند. زانکه جنس بانگ او اندر جهان از کسی نشنیده باشد گوش جان 👈دیری نیست که مخصوصا در عصر ظهور با عیان شدن جهانی نورانیّت این علم خواهیم دید که چگونه از اقطار و ممالک مدام درخواست عالم ربّانی خواهند کرد. خود را برای آن روز آماده کنیم تا به درد حضرت بقیة الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف بخوریم. 👈حوزه های علمیه خود را برای آن روز آماده کنند. نگران کم رونقی های عارضی نباشیم. گاهی باید خانه تکانی شود و یا به سبب این امور عارضی زمینه برای اصلاحاتی در جامعه و همینطور حوزه ها رخ دهد. تا هم جامعه آماده تر شود و هم حوزه ها تکانی خورده و بالغتر و چابکتر گردد.

باسمه تبارک و تعالی (۹۲۲) «آیینه شو جمال پری طلعتان طلب» 🔹بعد از نماز در مسجد مدرسه ی معصومیه نشسته بودم. با مقداری دقّت اثر بازتاب یک رنگهای مبهمی را در این کاشی های محراب دیدم. چیزی مهم و معناداری نبود و به آن توجه نکردم. یک دفعه از سقف یک صفحه ی سفیدی شروع کرد به پایین آمدن و محلّ محراب را فرا گرفت. 🔸تصویری که اصلا در کاشیهای محراب قابل تشخیص نبود حالا چقدر واضح و پر معنا آشکار شده بود. قبلا هم بود و چقدر هم از جانب خودش واضح بود ولی این کاشی ها ظرفیّت و لطافت نشان دادنش را نداشتند! ویدئو پروژکتور را روشن کرده بودند و فرازی از یک سخنرانی اخلاقی را پخش کردند. 💡به ذهنم خطور کرد نکند در عالم هم خورشید حقیقت مدام در حال خودنمایی و جلوه گری است و این قلب تاریک توست که آن را خوب نشان نمیدهد؟! 💡تا این قلب را صاف و خالص و پاک و زلال نکنی و از انانیتها نرهانی و بی صورتش نکنی آیینه ی آن حقائق پاک و بکر نخواهد شد. 🔻آری اگر سلامت این قلب را حفظ کنی و مانند پرده ی سفیدی آن را از کدورت گناهان و غفلتها پاک کنی و سپس آن را به سمت خورشید حقیقت بگیری و رویش حجاب تقلید و تعصّب نیاندازی آن وقت است که خواهی دید در عالم چه خبرهاست!🔺 📖«لولا أن الشياطين يحومون على قلوب بني آدم لنظروا إلى ملكوت السماوات‏» 🔹رفقا راستی از دست خودمان به چه کسی شکایت ببریم؟! هر چه هست از قامت ناساز بی اندام ماست ور نه تشریف تو بر بالای کس کوتاه نیست 💭به یاد مکاشفه ی یکی از خوبان افتادم که امام رضا علیه السلام به او این بیت صائب تبریزی را فرموده بودند: آیینه شو جمال پری طلعتان طلب اول بروب خانه دگر میهمان طلب

باسمه تبارک و تعالی (۹۲۳) «تأمّلی در نسبت دانش بدیع با بلاغت» «تفسیر به رأی بلاغی» «تفسیری بلاغی از روایت إِنَّ الْقُرْآنَ نَزَلَ‏ بِالْحُزْنِ‏ فَاقْرَءُوهُ بِالْحُزْن» «اهمیت یادگیری هنر صوت حزین برای مؤمنین» 🔹در مسجد بین نماز یکی از عزیزان با صدای زیبا و هنرمندانه ای این دعای مشهور را میخواند که: 📖«اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مُوجِبَاتِ‏ رَحْمَتِكَ‏ وَ عَزَائِمَ مَغْفِرَتِكَ وَ الْغَنِيمَةَ مِنْ كُلِّ خَيْرٍ وَ السَّلَامَةَ مِنْ كُلِّ ...» 👈به عزیزی که کنارم بود عرض کردم به نظرت زیبا میخواند؟! گفت آره حاج آقا خیلی! گفتم ولی من هر وقت میخواند حالم گرفته میشود! هر چند زیباست ولی زشت است! او هم تعجّب میکرد! آخر زیباست یا زشت است؟! و اصلا چطور میشود چنین صوت زیبایی را کسی خوشش نیاید؟! 💭به یاد سالها قبل و زمانی افتادم که بلاغت میخواندیم. به ذهنم خطور کرد از منظر دانش بلاغت اشکال این دوست عزیزمان را پاسخ بدهم. 👈راستی چرا زیباست؟ چون واقعا زیبا میخواند و موسیقی زیبایی را اجرا میکند. این تألیفِ ویژه یِ نغمه ها ملائم طبع و لذّت بخش است. اگر چنین است چرا برای من زشت است؟ 👈در اینجا سه اصطلاح وضع میکنم که گویا در دانش بلاغت مقداری جایشان خالی است. یکی بدیعِ قبیح و دیگر بدیع حسن و در انتها بدیع مطلق. 🔸«مختصری پیرامون دانش بدیع»🔸 برای توضیح مطلب باید وارد دانش بدیع بشویم. از نگاه دانشمندان علم بلاغت یک سری امور لفظی و معنوی وجود دارد که بعد از اینکه کلامی بلاغت خود را با طی کردن ضوابط دانش معانی و بیان احراز نمود اگر واجد اینها هم باشد زیبایی بیشتری پیدا میکند. ⬇️

👈از همینجاست که معمولا دانش بدیع را از توابع بلاغت میدانند. یعنی اوّل باید بلاغت کلام محقّق شود و سپس وارد حوزه ی بدیعیات بشویم. 👈به عبارت دیگر نباید زیبایی های حاصل از ویژگی های فصاحت و بلاغت کلام را با زیبایی های مکتسب از وجوه بدیعی اشتباه گرفت. اینها دو مرحله ی جداگانه از زیبایی در نگاه دانشمندان علم بلاغت هستند. 👈این را به خوبی سکاکی در کتاب معروف خود مفتاح العلوم بیان نموده است. به عبارت دیگر بدیع تحسین بعد التحسین است. یعنی اوّل باید کلامی با بلاغت زیبا شده باشد و سپس این زیبایی بدیع وقتی روی زیبایی آن بیاید اثر مضاعف خود را میگذارد. 👈همچنین برای اوّلین بار هم سکاکی بدیعیات را بر خلاف دیگر تقسیمات به لفظی و معنوی تقسیم کرد و بعد از او شایع شد. 👈همین اشاره ی لطیف را خطیب قزوینی در تلخیص مشهور خود از کلام سکاکی دریافته و دانش بدیع را اینگونه معنا میکند: 📖«هو علم یعرف به وجوه تحسین الکلام بعد رعایة المطابقة و وضوح الدلالة» 👈این قید «بعد رعایة المطابقة ...» قید مهمی برای شناختن ماهیت دانش بلاغت است. متأسّفانه سبکی شارح معروف تلخیص المفتاح معنای مهم این عبارت را درک نکرده ولی تفتازانی شارح بزرگ و پیشتاز علوم بلاغی در مطوّل به خوبی آن را دریافته و میگوید: 📖«للتنبيه على ان هذه الوجوه انما تعد محسنة للكلام بعد رعاية الامرين و الا لكان كتعليق‏ الدرر على اعناق الخنازير» 👈یعنی اساسا زیبایی امور بدیعی اعمّ از محسّنات لفظی یا معنوی برای وقتی است که کلام خودش بلیغ باشد والّا افزودن این زیبایی ها بر کلام غیر بلیغ خودش باعث زشتی کلام میشود. ولی چگونه؟! مگر زیبایی میتواند تبدیل به زشتی شود؟! 👈تعبیر تفتازانی این است که همانطور که اگر یک گردنبند در و جواهر را بر گردن یک خنزیر و خوکی آویزان کنند به جای زیبا کردنش بیشتر آدم از این بی سلیقگی و اسراف مشمئز شده و بدش می آید در اینجا نیز آویزان کردن گردنبند زیبای محسّنات بدیعی بر گردن یک کلام غیر بلیغ به جای زیبایی ایجاد تنافر و زشتی میکند. 👈این یک نکته ی کلیدی برای درک دانش بدیع از منظر دانشمندان بلاغت است. البته میشود این دانش را به خودی خود هم بررسی کرد ولی اگر بخواهیم از آن در کلام زیبایی بیافرینیم باید آن را بعد از بلیغ بودن اصل کلام استفاده کنیم. لذاست که تعریف ابن خلدون از این دانش که در آن این قید نیست را باید با قطع نظر از مقام کاربرد برای غرض زیبایی آفرینی توجیه نمود: 📖«هو النظر في تزيين الكلام و تحسينه بنوع من التنميق، إمّا بسجع يفصله، أو تجنيس يشابه بين ألفاظه، أو ترصيع يقطع أوزانه، أو تورية عن المعنى المقصود بإيهام معنى أخفى منه، لاشتراك اللفظ بينهما، أو طباق بالتقابل بين الأضداد، و أمثال ذلك‏» 🔹حالا به دنبال نقد این نظرات نیستم ولی به صورت کلّی دیدگاه دانشمندان بلاغت این است که هر بدیعی مستلزم معانی و بیان است و هر بیانی مستلزم معانی است ولی معانی مستلزم بیان و بدیع نیست و مستقل از آنها است چون بدون آنها هم میتواند محقّق شود و بیان هم هر چند مستقل از معانی نیست ولی مستقل از بدیع بوده و مستلزم بدیع نیست. 👈و از همینجا متوجّه میشویم که چون بدیع وجوه تحسین کلام بعد از بلاغت آن است علمی بسیار قابل پیشرفت است و در طول تاریخ هم بسیار بسیار به محسّنات لفظی و معنوی افزوده شده است. 👈خود این زمانی مورد بحث دانشمندان بوده که آیا ما اجازه داریم چنین محسّناتی را با ذهنمان کشف یا اختراع کنیم و با آن کلام را زیبا کنیم؟! آیا خود این زیبایی است یا بدعتی زشت و نشانه ی تکلّف است؟! 👈در البدیع ابن معتز چنین مباحثی هست. گویا توجّه تفصیلی به دنیای بدیعیات با مسلم بن ولید شاعر آغاز شد و با ابوتمّام به یک پدیده ی جدید و سؤال برانگیز در فضای اسلامی در آمد. طرفداران و مخالفان سرسختی پیدا کرد. 👈ولی به مرور دیگر برای جامعه ی علمی این دانش بدیع هم مشروع قلمداد شد و به شکلی گاهی به مبالغه و اسراف کاری و تزیینهای عجیب کشید که شاید افراطی بعضا مشمئز کننده در این زمینه قلمداد شود. وقتهای گرانبهایی نیز در این زمینه اتلاف شده است. 👈وجوه فضل و برتری در جامعه ی علمی به اموری کشانده شده بود که چندان ربطی با حقیقت نداشت و رایحه ی فضل و برتری جویی و تکلّف گاهی از آن به مشام میرسید. ⬇⬇

👈البته در زمان ما دیگر این فضاها خیلی فروکش کرده است. ولی سابقا مثلا تا یک مؤلّف یک خطبه ی مسجّع مشتمل بر انواع فنون بدیعی نمینوشت گاهی چندان مشروعیّت علمی پیدا نمیکرد و یک امتیاز منفی برای کتابش بود. 👈چندان هم این فنّ که بسان خوش خطی متکلّفانه ولی در وادی لفظ بود خدمتی به قرآن و سنّت هم نکرد هر چند میتوانست بکند و یا گاهی هم خدماتی داشت. هنوز هم بسیاری از وجوه بدیعی قرآن کریم به نظر میرسد به خوبی کشف نشده است. 👈باید از قرآن درس بلاغت را بیاموزیم. در عین بهره مندی حدّاکثری از معانی و همینطور استفاده ی معتدل از بیان و صور خیالی از بدیعی که ما میشناسیم استفاده ی چندانی نمیکند. مگر در حدّ نمک غذا! البته گویا یک بدیع دیگری هم هست که چندان ما آن را نمیشناسیم ولی قرآن کریم از آن خیلی استفاده میکند. 👈این را باید پژوهش بیشتری کرد. مانند جناسهای پیشرفته و ناشناخته ی انتهای آیات که باعث تناسبهای صوتی عجیب و ملائمی شده است. 🔸«بدیع حسن و بدیع قبیح و بدیع مطلق»🔸 حالا برگردیم به آنچه در موردش صحبت میکردم. به زعم بنده بدیع را میتوان به بدیع قبیح و بدیع حسن تقسیم کرد. بدیع قبیح خودش دو نوع دارد؛ یا بدیعی متکلّفانه و اسراف کارانه و افراطی است و یا در آن هنوز اصل بلاغت کلام محقّق نشده است. اوّلی را بدیع قبیح مسرف مینامم و دوّمی را بدیع قبیح ضایع! 👈قبح اوّلی از نوع اسرافکاری و افراط است و قبح دوّمی از نوع ضایع شدن و تلف شدن به خاطر عدم کاربرد آن در اصل موضع مناسب است. ✔نوع اوّل یا همان بدیع مسرف شبیه آویزان کردن گردنبندهای گرانبها بر روی سیمایی زیباست ولی آنقدر زیاد و در هم که آدم سرگیجه میگیرد؛ گاهی در یک خانه ی ساده یک شیء تزیینی خیلی نمود دارد ولی در یک خانه ی پر از اشیاء تزیینی که هر کدام در جای دیگر نمود زیادی دارد دیگر هیچکدام نمود چندانی ندارد. ✔نوع دوّم یا همان بدیع ضایع شبیه آویزان کردن گردنبند زیبا بر گردن خنزیر است! یا شبیه آرایش غلیظ پیرزن هاست. یا شبیه ولخرجی و اسراف کاری فقراست. 👈بدیع حسن همان بدیعی است که بعد از رعایت بلاغت کلام، باعث تحسین بعد التحسین است. هم کلام بلیغ است و کتعلیق الدرر علی اعناق الخنازیر نیست و هم متکلّفانه و اسراف کارانه نیست تا آدم سردرد بگیرد و حسن قبلی را هم باطل کند و به جای علامت اقتدار علامت ضعف و صنعت و تکلّف شود. ✔یک قسم بدیع حسن را که باز در کتب رسمی بلاغت گفته نشده هر چند شناخته شده است در اینجا به طور خاص بیان میکنم. آنهم ایجاد یک ناهنجاری در یک کلام بسیار بلیغ است به شکلی که به جای متوجّه کردن انسان به ناهنجاری توجّه را به اوج تناسب و بلاغت متن بیشتر معطوف کرده و شوریدگی دیگری پیرامونش ایجاد کند. اگر قبلی گردنبد بر گردن خنزیر بود این یکی خالی بر صورت زیباست؛ کشامة علی وجه جمیل است. 👈خال خودش زیبایی ندارد بلکه نماد عدم تناسب و زشتی است ولی گاهی خودش باعث توجّه مضاعف به زیبایی یک صورت زیبا میشود. این خودش باب بزرگی در بلاغت است. 👈گاهی چیزی برای انسان بلیغ و مخصوصا یک بزرگ بلاغت نه تنها زشت نیست بلکه زیباست ولی برای دیگران و حتّی دیگر بلیغان زشت است. یکی از ابعاد «إنّ هذان لساحران» همواره برای بنده همین بوده است. حالا بیان بیشترش موضع دیگری میطلبد. 👈حال باید گفت خود یک امر بدیع با قطع نظر از حسن و قبحش به خاطر موضع استعمال آن را اگر در نظر بگیریم میتوانیم آن را «بدیع مطلق» بنامیم. 🔸«بازگشت به تحلیل بلاغی صوت زیبای نا زیبا»🔸 به آن برادرمان گفتم من هر وقت ایشان این دعا را میخواند هر چند صدایش زیباست ولی حالم گرفته میشود. زشت میدانم. ولی اگر این دعا بلاغت دارد که دارد و این صوت هم زیباست که زیباست پس هم بلاغتش و هم بدیعش رعایت شده و تحسین بعد التحسین است. ولی نکته اینجاست که آیا واقعا بلاغت کلام رعایت شده است؟! ✋این مسأله به یکی از ضعفهای بزرگ بلاغت رسمی ما در دانش معانی برمیگردد. 👈دانش معانی قابلیّت پیشرفت بسیاری دارد. مقتضای حالهایی که رعایت آن را برای تحقق کلام بلیغ کشف کرده اند منحصر در اموری مانند تقدیم و تأخیر، حذف و ذکر، تعریف و تنکیر میشود. 👈ولی یکی از بزرگترین ابواب این دانش و مقتضای حالهایی که باید رعایت شود لحن و موسیقی کلمه و کلام است. اینکه متناسب مقام و همینطور محتوا باشد. هر چند این را با ذوقشان میدانسته اند و حتّی گاهی اشاراتی به آن داشته اند ولی به شکل خودآگاه و برجسته تبدیل به بابی مهم که در موردش بحث کنند و اغراضش را استنباط کنند نشده است. 👈همین امر باعث شده که لحن و موسیقی را عمدتا ماهیتی بدیعی برای کلام بدانند که بیرون از بلاغت آن و از محسّنات آن است و عجیبتر آنکه در علم بدیع هم از آن بحثی نکرده اند. ⬇⬇⬇

👈لحن و موسیقی هم از ابواب دانش معانی است از آن حیث که زمینه برای کدگزاری معانی ثانوی است و هم از ابواب دانش بدیع است از آن جهت که میتوان به شکل مطلق از آن استفاده کرده و اگر منافاتی با بلاغت کلام نداشته باشد بر زیبایی آن افزود. ⚪️حال که این مقدّمات را دانستیم باید گفت آن دعایی که مضمون مسألت و تضرّع و درخواست مغفرت دارد یک مقتضای حال خاص خودش را به شکل طبعی در عالم لحن و موسیقی میطلبد. آن هم صدایی محزون و خشیت و گریه آور نه صدایی مفرّح و بهجت افزا که به تعبیری انسان دوست دارد با آن بشکن بزند! این بی سلیقگی بلاغی یا عدم بلاغت است. 🚫چرا این دعا را در قالب این لحن و موسیقی میریزی؟! این یعنی بلاغتش را رعایت نمیکنی! اثرش را خنثی میکنی. طبع سلیقی که حالا این اصطلاحات را بلد نیست فقط این را احساس میکند که این نمیچسبد! ✋ولی اگر اینطور است چرا آن دوستمان میگفت زیبا میخواند؟! به نظرم چون این دوستمان آن را از حیث «بدیع مطلق» لحاظ کرده بود. 👈احتمال میدهم چون چندان به معنا توجّه نمیکرد یا نمیخواست با عمقش ارتباط برقرار کند عمدتا نظرش را خود زیبایی لحن و موسیقی جلب کرده بود لذا درک عدم تناسب نکرده و فقط زیبایی را درک میکرد! بسیاری همینطور هستند. 👈همین است که بازار این نوع بی بلاغتی خیلی داغ است! چون افراد خیلی وقتها در عالم موسیقی و لحن به بدیع مطلق توجّه دارند. آن را خادم و ابزار بلاغت لحاظ نمیکنند. 🔸إنَّ الْقُرْآنَ نَزَلَ‏ بِالْحُزْنِ‏ فَاقْرَءُوهُ بِالْحُزْنِ🔸 حالا که اینها را دانستیم متوجّه میشویم که چرا امام صادق علیه السلام همانطور که در کافی آمده است: «إِنَّ الْقُرْآنَ نَزَلَ‏ بِالْحُزْنِ‏ فَاقْرَءُوهُ بِالْحُزْنِ» یعنی این قرآن کریم خودش یک موسیقی طبعی دارد. آن هم لحنی محزون است. آنهایی که اهل باطن هستند میفهمند. 👈گویا مانند صدای محزون نی است که از نیستانش بریده شده است و دارد مینالد. از آن بالا بالاها که عالم اتّحاد و عشق و یگانگی و احکام است به پایین نازل شده و مدام از وطنش دور شده و اینگونه دچار جدایی و تفصیل گشته است. گویا محزون است. 👈از آن طرف هم مناسبت حال ما در دوری از معانی قرآنی و سرچشمه ی نور و هبوط در دار ظلمت این است که با صدای محزونی با تلاوت این آیات به یاد آن عوالم نور افتاده و از دوری خود بنالیم و با چنگ زدن به ریسمان آیات بخواهیم به وطن اصلیمان برگردیم. 👈از اینجاست که بلاغت قرآن خواندن تلاوت آن با صوت حزین است. همین است که معمولا ترتیل در مقام صبا یا گاهی بیات را خود انسان هم میفهمد تناسب بیشتری دارد؛ به تعبیر امیر المؤمنین در باب تلاوت قرآن کریم: «أَفْزِعُوا قُلُوبَكُمُ الْقَاسِيَة» 👈در روایت دیگری در کافی امام صادق علیه السلام میفرمایند خداوند متعال به حضرت موسی نیز وحی فرستاد که هر وقت میخواهی تورات را بخوانی مانند یک بنده ی ذلیل فقیر با صوتی حزین برایم بخوان! 📖«إِذَا وَقَفْتَ بَيْنَ يَدَيَّ فَقِفْ مَوْقِفَ الذَّلِيلِ الْفَقِيرِ وَ إِذَا قَرَأْتَ التَّوْرَاةَ فَأَسْمِعْنِيهَا بِصَوْتٍ‏ حَزِينٍ‏» 🔻رفقا هنر با صوت حزین و نغمة رخیمة تلاوت کردن و دعا خواندن را یاد بگیریم. خیلی اثر دارد. قلب انسان را خاشع میکند. به شکلی راهی برای فهمیدن و اثر کردن بیشتر قرآن و ادعیه بر قلبمان است🔺 🔹برخی طوری میخوانند که از نوع بدیع مطلق است. به تعبیر بنده نوعی «تفسیر به رأی بلاغی» میکنند. نوعی تأویل بلاغی است. نباید ترویجش داد و باید از آن حتّی الامکان پرهیز کرد. تفسیر به رأی بلاغی داستان مفصلی دارد که باید جای دیگری در موردش بحث کنیم. 👈سرّ زیبایی تلاوتهای منشاوی همین است. سرّ زیبا بودن برخی تلاوتهای مصطفی اسماعیل همین است. گاهی برخی تلاوتهای سید متولّی عبد العال را که میشنوم هر چند بسیار زیباست ولی به نظرم در بسیاری از مواقع زیباییش از سنخ بدیع مطلق است و ربطی به قرآن کریم و مقتضای حال آیاتش ندارد.

باسمه تبارک و تعالی (۹۲۴) «رگ عوامی در آخوند خوب!» «پرهیز از توهّم و علم زدگی روشن فکر مآبانه» 🔹به یکی از طلاب فاضل با توجّه به ملاحظاتی عرض کردم شما بروید از فلان عالم بزرگوار اجازه ی استخاره با تسبیحشان را بگیرید! با توجّه به اینکه ایشان با روحیه ی علمی بنده آشنا بود برایش خیلی تعجّب داشت! ✋آخر شما و استخاره؟! آخر شما و استخاره آن هم با تسبیح؟! آخر شما و استخاره با تسبیح و آن هم اجازه گرفتن برای چنین استخاره ای؟!😀 🔸یک حرف خوبی زد که هر چند در بنده شاید تطبیق نکند ولی کلا جالب بود! گفتند تا کنون پیش چند عالم مهم و مورد اعتمادی که رفته ام در همه شان نوعی به تعبیر ایشان خرافی گری دیده ام! ✋منظورش همین رگ عوامی یا نوعی روحیه ی غیب گرایی در برخی امور معنوی بود. 🔹میگفت فهمیده ام ملاک یک آخوند خیلی ملّا و قابل اعتماد همین رگ عوامانه غیبگرا است والّا خطرناک است. 🚗در ماشین مشغول رانندگی بودم که به یاد کلام ایشان افتادم و به ذهنم وجهی برای آن خطور کرد. 🔻انسان منصف و حق طلب و با جنبه ای که سالها از روی صدق به دنبال دانش باشد خوب ماهیّت و سنخ علم خودش را میشناسد. میفهمد این عظمت عالم هستی و عجایب و غرائب آن تناسبی با کمیت و کیفیت دانسته های او ندارد تا بخواهد آن را به دانسته‌هایش تقلیل داده و تأویل ببرد. این را نوعی تکبر و توهم برای خودش میبیند🔺 💭به یاد ابن سینا آن باهوش روزگاران افتادم که چه زیبا سعی کرده همین روحیه را در نمط دهم اشارات در تبیین اسرار الآیات به فلاسفه‌ی بعضا متوهّم زمان خودش بیاموزد! آخر ابن سینا آن قهرمان عرصه ی برهان کجا و تلاش برای تبیین چشم زخم و ... کجا!

باسمه تبارک و تعالی (۹۲۵) «آیا ائمه ی اهل سنّت علمشان را از امام صادق علیه السلام گرفتند؟!» «تصحیح تصورات در زمینه جایگاه امام صادق علیه السلام در بین عامه و خاصه» 🔹شب شهادت مولایمان امام جعفر صادق علیه السلام برای عرض ارادت در مراسم عزاداری بعد از نماز نشستم. سخنران محترم در ضمن صحبتهایشان گفتند که برای مجلسی که علمای اهل سنّت بودند ایشان را برای سخنرانی دعوت کرده بودند و ایشان نقش امام صادق علیه السلام را در علم ائمه ی عامّه بیان نمودند. 👈بعد اضافه کردند دیگر این را آنجا نگفتند که اساسا امام صادق علیه السلام مانند بارانی بودند که باعث رویش درختان و گلهای زیبا شدند. در این بین خس و خاشاک و علفهای هرز هم طبیعی بود رشد کنند و این اقتضای عمومیّت بارش بود. اگر آنها علمی هم دارند به خاطر امام صادق علیه السلام است. 💡به ذهنم رسید مطلبی در این زمینه بنویسم. این انگاره عجیب که ائمه ی اهل سنّت مانند ابو حنیفه و مالک و شافعی و ابن حنبل بی واسطه یا با واسطه شاگرد امام صادق علیه السلام بوده اند خیلی شایع شده است. ✋برخی گمان میکنند این نوع نگاه کردن به تاریخ نشانگر عظمت امام صادق علیه السلام و مکتب تشیع خواهد بود. 👈ولی به گمانم اینگونه تصوّرهای خام و دور از واقع نه تنها خدمتی به امام صادق علیه السلام و تشیّع نیست بلکه باعث دورتر شدن از درک واقعیات تاریخ و ریشه ی مشکلات و عمق نورانیت امام صادق علیه السلام هم هست. 🚫ممکن است منصفین و مطّلعین عامّی مذهب هم با شنیدن چنین حرفهای دور از واقعیت و نتایجی که از آن میگیرند آن را نشانه ای بر ضعف شیعه و اهل گزافه گویی بودن آنها بدانند. ⬇️

🔹سالها با تاریخ سعی کردم بدون واسطه انس داشته باشم و مدّتها در رجال شیعه و سنّی مطالعه کنم و سیر شکل گیری مکاتب و علوم را از نزدیک بررسی کنم. خیلی سعی کردم در جزئیات تاریخ غور کنم و دیگر به فضل الهی از این مرحله ای که یک نقلی بشنوم و بخواهم کلّ تاریخ را مبتنی بر آن در ذهنم نقاشی کنم گذشته ام. 👈این درست است که امام صادق علیه السلام از نظر زمانی بر ائمه ی اربعه عامّه مقدّم است و این چهار تن یا بی واسطه مانند ظاهرا ابو حنیفه و تا اندازه ی محدودی مالک بن انس چیزهایی از امام صادق علیه السلام شنیده اند و یا با واسطه مانند شافعی و ابن حنبل مطالبی از حضرت اخذ کرده اند ✋ولی هرگز این را نباید به معنای آن گرفت که علم آنها ربط معناداری به امام صادق علیه السلام داشته است. اساسا مفهوم شاگرد در فضای حدیثی یک مفهوم خاصی است. همینکه کسی از دیگری مقداری حدیث اخذ کند از جهتی در آن چند حدیث شاگرد اوست. 👈لذاست که شاگرد به سادگی میتوانست اعلم از استاد باشد یا بشود. لذاست که به این معنا گاهی یک شخص ده ها استاد میتوانست داشته باشد که گاهی بسیار بیشتر از علومش را از آنها گرفته باشد. ✋نه اینکه معنایش این باشد که این فرزند علمی اوست و چیزی جز آنچه امام صادق علیه السلام گفته نداشته! اصلا اینها در تاریخ گفتن ندارد! اینگونه آبرو ریزی تاریخی نکنیم! 🚫حالا نروید بگردید دنبال کلام فلان آیت الله یا بهمان عالم بزرگوار و نقضش را بیاورید. دیگر با جنبه باشید. و باز نروید بگردید یک لیستی از نام علمای عامّه را بیاورید که میگویند بزرگان ما شاگرد امام صادق علیه السلام بوده اند! مثلا نام ابن صباغ مالکی یا شبلنجی شافعی یا ابن حجر هیثمی تا آلوسی و از معاصرین مثلا محمد ابوزهره را ردیف کنید و بخواهید آنچه گفته شد را ابطال کنید! 👈معنای این شاگردی چیز دیگری است و فضای احترام آمیز این بحثها امری قابل فهم است. عمق اختلاف خیلی عمیقتر از این حرفهاست. ✔کسی اندکی با مذاهب فقهی عامّه و یا کتب حدیثی معتبر آنها مانند صحیح بخاری و مسلم و مسند ابن حنبل و موطأ مالک یا کتب فقهی و اصولی شافعی مانند الامّ و الرسالة آشنا باشد میفهمد ربطی به امام صادق ما ندارد. آنها جریان دیگری را نمایندگی میکنند. ✋برای فهم عظمت امام صادق علیه السلام که نباید تاریخ را بد فهمید و بد گزارش کرد! 👈امام صادق علیه السلام نقش خاصی جز در نقل برخی روایات خیلی جزئی و بعضا مهم در تاریخ دانش اهل سنّت ندارد. آنها تاریخ خودشان را دارند که با سقیفه شروع شد و نسل به نسل علمایی پیدا کردند که کاملا شناخته شده هستند و ابناء علمی آنها چند نسل بعد در نیمه ی دوّم قرن دوّم معاصر امام صادق علیه السلام هستند و در سرتاسر دنیای اسلام پخش شده اند. ✋ابو حنیفه و مکتب فقه قیاسی او آخر چه ربطی به امام صادق علیه السلام دارد؟! حالا مدام تکرار میکنند: «لو لا السّنتان لهلک النّعمان» این مطلب اگر درست باشد باید به عنوان یک تعارف فهمیده شود و یا چیزی که ما نمیدانیم. 👈ولی آن ابوحنیفه ای که میشناسیم و مکتبی که داشته ربطی به امام صادق ما ندارد. همانطور که شاگردان بزرگش مانند ابو یوسف و محمد بن حسن شیبانی هم ربطی به ائمه علیهم السلام نداشتند. 👈اصلا مالک بن انس با وجود اینکه سالها معاصر و هم شهری امام صادق علیه السلام بوده به شکل خیلی معناداری از امام صادق علیه السلام در موطّأ خود نقل حدیث نمیکند. باز نروید یک حدیثی پیدا کنید که مالک در مورد حضرت چنان گفت! چیزی که تاریخ زندگی مالک تکذیبش میکند! 👈مذهب مالکی اصلا ابتنائی به امام صادق علیه السلام ندارد. مکتب شافعی و حنبلی هم همینطور است. 🔴بله چیزی که هست امام صادق علیه السلام نقش بی بدیلی برای شیعه داشتند. بعد از نهضتی که امام باقر علیه السلام در فضای علمی شیعه آغاز کردند امام صادق علیه السلام دیگر کار را در نشر علم بین مخصوصا شیعیانشان به جایی رساندند که از منظر فقهی و علمی و معرفتی از عامّه و رجوع به علمای آنها بی نیاز شده و آنها را به یک استقلال فرهنگی رساندند. 👈کسی که با فضای شیعیان زیدی آشناست میفهمد چه امر مهمی است. زیدیان چنین استقلالی را از فضای فرهنگی علمی عامّه ندارند. چون امام صادق علیه السلام ندارند. این نهضت بزرگ همانطور که خود امام صادق علیه السلام به یکی از اصحابش فرمودند و مرحوم کلینی نقل کرده با امام باقر علیه السلام شروع شد: 📖«كَانَتِ الشِّيعَةُ قَبْلَ أَنْ يَكُونَ أَبُو جَعْفَرٍ وَ هُمْ لَا يَعْرِفُونَ مَنَاسِكَ حَجِّهِمْ وَ حَلَالَهُمْ وَ حَرَامَهُمْ حَتَّى كَانَ أَبُو جَعْفَرٍ فَفَتَحَ لَهُمْ وَ بَيَّنَ لَهُمْ مَنَاسِكَ حَجِّهِمْ وَ حَلَالَهُمْ وَ حَرَامَهُمْ حَتَّى صَارَ النَّاسُ يَحْتَاجُونَ‏ إِلَيْهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا كَانُوا يَحْتَاجُونَ‏ إِلَى النَّاسِ وَ هَكَذَا يَكُونُ الْأَمْر» ⬇⬇