🔸نکیر و منکر🔸 آخرین گردنه از گردنه های قبر آمدن آن دو ملک است! آمدن بازجویان برزخ است! قاضیان محکمه ی تفتیش عقائد! نکیر و منکر! دو فرشته ی مهیب که گویا هیچ رحمی در دلشان نیست! خیلی جدّی و رسمی! آنچنان صحنه ی جدید و هولناکی است که زبانها با دیدنشان بند می آید! 👈رفقا چه میدانیم چه خبر است؟! امام زین العابدین در دعای ابوحمزة از تذکّر هیبت این گردنه گریه کرده است! 📖«فَمَا لِي لَا أَبْكِي أَبْكِي لِخُرُوجِ‏ نَفْسِي‏ أَبْكِي لِظُلْمَةِ قَبْرِي أَبْكِي لِضِيقِ لَحْدِي أَبْكِي لِسُؤَالِ مُنْكَرٍ وَ نَكِيرٍ إِيَّاي‏» 🔹به تعبیر مرحوم مجلسی در لوامع صاحبقرانی آمدن منکر و نکیر از متواترات روایات اسلامی است. از قطعیّات دین اسلام است. 👈در مضامین زیادی بیان شده که انسان مؤمن باید به حقّانیت اینها شهادت بدهد! چقدر مهم است که نباید در مورد اینها شکّی داشت. 👈هم مؤمن و هم کافر از این منازل خواهد گذشت. امروزه با شیوع آگاهی از پدیده ی تجربیات نزدیک مرگ گاهی در برخی از این امور تشکیک میشود! ✋اینها تشکیک بردار نیست. بر اساس روایات قطعی و مکرّر اسلامی اینها از منازل آخرت است. البته طیّ این منازل و گردنه ها منوط به مرگ انسان است. 👈صرف جدایی روح از بدن و سرک کشیدن در برزخ که در این تجربیات است کافی نیست. زیرا انسان وارد آخرت نشده است. هر چند بتواند در عوالم غیبی سرکی بکشد! ولی منازلش را طیّ نکرده است. 👈مانند مهمان یا غریبه ای است که وارد برخی از این نواحی برزخی میشود. ولی آنچه بعد از مرگ طیّ میشود همین سکرات موت و قبر و گردنه های قبر و نکیر و منکر است. بعد از آن است که منزل برزخی شخص مشخّص میشود. 👈بگذریم! قبلا در بذل خاطر شماره ۱۰۲ مقداری در مورد اصناف ملائکه صحبت کردیم. وقتی میگوییم فرشته نباید گمان کنیم لزوما یک موجودات مهربانی هستند که به ما رحم میکنند! 👈خیر این خبرها نیست. بله هیچ ظلمی نمیکنند! معصومند! ولی این معنایش این نیست که با ما مهربانی میکنند! نکیر و منکر از آن فرشتگانی هستند که خیلی جدّی هستند! خیلی ابهّت دارند! 🔴کار نکیر و منکر چیست؟! این است که حساب و کتاب کلّی انسان را رسیدگی کنند! یک حساب و کتاب کلّی برای تعیین جایگاه برزخی انسان تا اینکه قیامت فرا رسد! برزخ مملکتی بسیار وسیع است. وسیعتر از دنیا. دیگر آنجا مناسبت اینجایی نیست! کشورها و شهرها و فامیلها و...! 👈آنجا کاملا مبتنی بر حقیقت انسانها وطن برزخی شان و جایگاه مثالیشان تعیین میشود! این هم کار نکیر و منکر است. بازجویان برزخ! تمایلات واقعی وجودی انسان را تشخیص میدهند! همانها که روح را از قبر به موطن برزخی مناسبشان میفرستند. کارشان همین است. 🔹اما چه پرسشهای مهمّی میپرسند! این پرسشها نشان میدهد که اصل حقیقت انسان با چه پرسشهایی مرتبط است. گره خورده است! از معبود انسان میپرسند! از دین انسان! از اینکه از چه امامی تبعیّت میکند! 👈این یعنی انسانها چه بخواهند یا نه معبود و دین و امامی را پذیفته اند! متناسب با همان و بر اساس تسانخ وجودی جایگاه برزخی شخص را تعیین میکنند. ✋اینجا دیگر جای دروغ و کلک و زبان چربی و تملّق و... نیست. حقیقت محض است. جبر حقیقت حکم فرماست! واقعا پاسخ میخواهند. پاسخ وجودی! دادگاه تفتیش عقائد! 👈اگر درست پاسخ داد با او مهربان میشوند! با اشاره ای قبر او به بهشتی برزخی تبدیل میشود: 📖«يَفْسَحَانِ لَهُ فِي قَبْرِهِ مَدَّ بَصَرِهِ وَ يَأْتِيَانِهِ بِالطَّعَامِ مِنَ الْجَنَّةِ وَ يُدْخِلَانِ‏ عَلَيْهِ‏ الرَّوْحَ‏ وَ الرَّيْحَان‏» 👈ولی اگر جواب دیگری بدهد نه! در روایاتی آمده که وقتی توانست پاسخ حق را بدهد باز هم نکیر و منکر دست بردار نیستند! میگویند دلیلت چیست؟! نکند چیزی شنیده ای و باور نداری؟! 📖«فَيُقَالُ كَيْفَ عَلِمْتَ بِذَلِكَ فَيَقُولُ أَمْرٌ هَدَانِي اللَّهُ لَهُ وَ ثَبَّتَنِي عَلَيْهِ فَيُقَالُ لَهُ نَمْ نَوْمَةً لَا حُلُمَ فِيهَا نَوْمَةَ الْعَرُوس‏» 👈ولی اگر نفاقی در کلامش باشد آشکار میشود! میگوید: «سمعت النّاس یقولون»! دیگر اینجاها اگر به قلب وارد نشده باشد فائده نمیکند! قبول نمیکنند. میگویند تو منافقی! دری را به سمت دوزخ به روی او باز میکنند! 🔹رفقا این منازل و گردنه ها روزی خواهد آمد! شکّی در آن نیست! مؤمن نمیتواند مؤمن باشد مگر اینکه به حقّانیت اینها شهادت دهد. 👈اگر اینها واقعا در ذهن و روانمان برجسته شود و ایمان به معاد با همین تفاصیلش به جانمان بنشیند خدا میداند چقدر تأثیر دارد. مگر انسان دیگر به راحتی میتواند بی ایمانی کند؟! بی تقوایی کند؟! مغرور شود؟!

🔴در روایات ما اموری ذکر شده که برای عبور از این گردنه نافع است. یکی تلقین میّت است. یکی تلقین هنگام دفن. دیگری تلقین نزدیکترین شخص به میّت بعد از آنکه تشییع جنازه تمام شد! امور دیگری هم هست. 🔸یکی از قطعی ترین آنها زیارت امام حسین علیه السلام است! صلّی الله علیک یا ابا عبد الله! زیارتی از روی شوق و از روی معرفت! از آن زیارتهای محبّتی! یکی از آثارش در همین منزل است؛ 👈مرحوم ابن قولویه در کامل الزیارات با سند خود از حسن بن محبوب از علاء بن رزین از محمّد بن مسلم از امام باقر علیه السلام نقل میکند که: 📖«لَوْ يَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِي زِيَارَةِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ ع مِنَ الْفَضْلِ لَمَاتُوا شَوْقاً وَ تَقَطَّعَتْ أَنْفُسُهُمْ عَلَيْهِ حَسَرَاتٍ 📖قُلْتُ وَ مَا فِيهِ قَالَ مَنْ أَتَاهُ تَشَوُّقاً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ حِجَّةٍ مُتَقَبَّلَةٍ وَ أَلْفَ عُمْرَةٍ مَبْرُورَةٍ وَ أَجْرَ أَلْفِ شَهِيدٍ مِنْ شُهَدَاءِ بَدْرٍ وَ أَجْرَ أَلْفِ صَائِمٍ وَ ثَوَابَ أَلْفِ صَدَقَةٍ مَقْبُولَةٍ وَ ثَوَابَ أَلْفِ نَسَمَةٍ أُرِيدَ بِهَا وَجْهُ اللَّهِ 📖وَ لَمْ يَزَلْ مَحْفُوظاً سَنَتَهُ مِنْ كُلِّ آفَةٍ أَهْوَنُهَا الشَّيْطَانُ وَ وُكِّلَ بِهِ مَلَكٌ كَرِيمٌ يَحْفَظُهُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ يَمِينِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ مِنْ فَوْقِ رَأْسِهِ وَ مِنْ تَحْتِ قَدَمِهِ 📖فَإِنْ مَاتَ سَنَتَهُ حَضَرَتْهُ مَلَائِكَةُ الرَّحْمَةِ- يَحْضُرُونَ غُسْلَهُ وَ أَكْفَانَهُ وَ الِاسْتِغْفَارَ لَهُ وَ يُشَيِّعُونَهُ إِلَى قَبْرِهِ بِالاسْتِغْفَارِ لَهُ- وَ يُفْسَحُ لَهُ فِي قَبْرِهِ مَدَّ بَصَرِهِ 📖وَ يُؤْمِنُهُ اللَّهُ مِنْ ضَغْطَةِ الْقَبْرِ وَ مِنْ مُنْكَرٍ وَ نَكِيرٍ أَنْ يُرَوِّعَاهُ وَ يُفْتَحُ لَهُ بَابٌ إِلَى الْجَنَّةِ وَ يُعْطَى كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ وَ يُعْطَى لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ نورا يُضِي‏ءُ لِنُورِهِ مَا بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ 📖وَ يُنَادِي مُنَادٍ هَذَا مَنْ زَارَ الْحُسَيْنَ شَوْقاً إِلَيْهِ فَلَا يَبْقَى أَحَدٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِلَّا تَمَنَّى يَوْمَئِذٍ أَنَّهُ كَانَ مِنْ زُوَّارِ الْحُسَيْنِ ع»

باسمه تبارک و تعالی (۱۶۴) «گیره های ایمان» «فایده ی تبلیغ را محصور در سخنرانی نکنید!» 🔵باد شدیدی میوزید! لباسهای مشکی محرّم شسته شده بود. قصد داشتم در رخت آویز خانه ی روستایی پهن کنم. کار دشواری بود. لباسها را هر چقدر دقیق روی بند آویزان میکردم باز هم باد عجیب آنها را این طرف و آن طرف میکرد. 👈لباسها آخرین تلاشهایشان را هم میکردند تا به باغ کنار خانه پرتاب نشوند ولی گویا فایده ای نداشت. 👈دیدم آن گوشه یک گیره هست. گیره ی لباس را به شکلی بین دو پیراهن مشکی قرار دادم. فایده اش فقط همینقدر بود که هر چند لباسها هیچ قراری نداشتند ولی باد آنها را با خود نمی برد. 👈دیگر خیالم راحت بود. وقتی برگشتم لباسها در هر شرایطی باشند باشند ولی لا اقل باد آنها را نبرد! 💡اینجا مطلبی به ذهنم خطور کرد. دیدم فایده ی عمده تبلیغ حقیر در این روستای اجدادیمان همین است. ✔گویا در این طوفانها و امواج پر تلاطمی که در زمان ما میخواهد دین و ایمان انسانها را ضعیف کند یا از بین ببرد همینکه میبینند شخصی از خودشان میانشان آمده که نماد دین است هر چند به سخنرانی هم نیایند و یا گوش هم ندهند ولی باز صرف حضور خیلی فایده دارد. 🔻گویا مانند گیره ای لباس تقوا و ایمانشان را بر رخت آویز دین حفظ میکند🔺 👈صرف همین حضور خیلی تأثیر دارد. همین شرکت در دسته عزاداری و عیادت مریضان روستا و سر زدن به پیرزنان بی سرپرست و گفت و گو با اهالی و... . 👈نباید اینها را دست کم گرفت. مخصوصا اگر آشنا هم باشند تأثیرش بیشتر است. مقداری آداب دانی و سعه صدر میخواهد. مقداری کرامت نفس و قطع طمع و دلسوزی میخواهد.

👈اصلا برخی متأسّفانه از دین برگشته بودند و به نوعی مرتد شده بودند ولی حتی برای آنها نیز فایده داشت. به چشم خود میدیدم. 👈برخی نیز خیلی بد بین شده بودند! فکر میکردند کار از دست رفته است. اینها هم بعضا دیدم متحوّل میشدند. 👈جمع زیادی نیز از افرادی بودند که از روستا مهاجرت کرده و در تاسوعا و عاشورا برای عزاداری و دیدن یکدیگر و خوردن نذری و برگزاری تعزیه برمیگشتند. 👈در میان آنها قشر فرهیخته و متموّل هم کم نبود. برای آنها نیز به نوع دیگر فایده داشت. ✅به شکل کلّی اگر بخواهم بگویم فایده این تبلیغ چه بود همان را میگویم که به نوعی گیره ای برای ایمان آنها بود. این را بالعیان میدیدم. ✔انگار انگیزه های دینداری و استقامت در راه دین در این طوفانهای بد دینی امروزی برایشان تجدید میشد. میدیدند دین زنده است و میتواند از خود دفاع کند و زیبایی هایش را نشان دهد. باورشان میشد که هنوز هم میشود و باید با قوّت دینداری کرد! 👈اصلا بگذارید یک مطلب عجیبی برایتان بگویم! بنده را با همه ی ضعفهایم که میدیدند باز هم احساس آرامش ایمانی پیدا میکردند! تو خود حدیث مفصّل بخوان از این مجمل! ✋البته این احساس بیش از آن که مولود شخص خود بنده باشد مولود دو امر دیگر بود. یکی این لباس مقدّس که در هر حال نشانه ی راه و سیره ی پاکان عالم است. 👈دیگر بزرگی و نام نیک پدر بنده که در آن مناطق بعد از گذشت سالها از رحلتش هنوز هم مورد احترام است. 🔴به نظرم نکته ی مهمّی است. فایده ی تبلیغ را نباید محصور در سخنرانی کرد. دیده شدن کسی که نماد دین است در محافل و خانه های مردم خودش مهم است. به دینداری مردم مدد میرساند. صرف همین حضور الدالّ علی الخیر است. خودش حسنه است. هر چقدر کیفیّت این حضور بالاتر باشد اجرش بالاتر است. مهمترین کار است. ایجاد و تأیید و امداد ایمان! 🔹همچنین تبلیغ در میان آشنایان و فامیل و منطقه ای که در آن بزرگ شده ایم از طرفی میتواند اثر بیشتری بگذارد! زیرا تأثیرش بیش از صرف سخنرانی است. ممکن است همین نکته را بتوان به شکلی از آیه ی نفر نیز برداشت نمود. 📖«فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي‏ الدِّينِ‏ وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ‏ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُون‏» 👈شاید انذار قوم خود و رجوع به سمت آنها از جهاتی خودش گاهی مطلوبیّت داشته باشد. بنده که این را دیدم. 👈زمینه های تبلیغ را به شدت بالا میبرد. امکان حضور در منازل آنها و صحبت با افرادی که سر و کاری با مسجد و حسینیه ندارند و حتی صحبت با زنان و فرزندان را مهیا میکند. خبرش همه جا میپیچد. امکان اطلاع از مشکلات مردم و سعی در رفع آن را با واسطه گری مهیا میکند. زمینه برای ارتباط طولانی مدت و برنامه ریزی شده را مهیا میکند. 👈شاید اگر روحانی دیگری به روستای ما میرفت هر چند در علم و یا تقوا و سخنوری و روضه خوانی خیلی موفّقتر بود ولی احتمالا برخی از تأثیرات مطلوب را نمیگذاشت. ✔همان تأثیراتی که اگر این روحانی از خودشان بود میتوانست در میان آنها بگذارد. مجرایی برای ارتباط بعدی آنها باشد. یخ های ایجاد ارتباط به راحتی برایشان باز میشد. احساس قرابت بیشتری میکردند. از اینکه این روحانی تولید داخل است لذّت میبردند! احساس خود کفایی میکردند! احساس قدرت و استقلال میکردند و... 👈از همینجاست که رسولان الهی از جمله ی همین انسانها مبعوث شدند. ملائکه نیامدند. و باز شاید از همینجاست که در قرآن کریم انبیاء الهی معمولا برای انذار قوم خودشان مبعوث میشدند و دلسوزانه ندای (یا قومِ) سر میدادند. یکی از جنس خودشان و از منطقه و نوع زندگی خودشان. یکی از خودشان! قابل تأمل نیست؟! این نوع تبلیغ هم در خود مبلغ و هم در مخاطبین تاثیر گذار است. ⚪رفقا دیده اید که در روایت آمده است که: «المؤمنُ کالجبلِ الراسخِ لا تُحرِّکُه العَواصِف»؟! یعنی ایمانش به جایی رسیده که هیچ بادی آن را نمیبرد! مانند کوه پایدار و مستحکم است. کوه آنقدر ریشه دار و سنگین و با وقار است که هیچ بادی نمیتواند آن را حرکت دهد. 🔹ولی یک نکته ی دیگر نیز در این تشبیه وجود دارد. کوه اثر دیگری نیز در عالم دارد. همان اثری که در قرآن کریم آمده که: «و الجبالَ أوتاداً»؛ این کوهها مانند میخهایی محکم زمین را نگه داشته است! از عجایب است. ✅به همین قیاس وقتی روحانی مؤمنی که در ایمانش راسخ است در میان فامیل و اطرافیانش قرار میگیرد همه را آرام میکند! مانند میخهایی خیمه ی ایمان را بر سر جامعه محکم میکند. هر که به او نگاه کند آرامش ایمانی میگیرد! 👈هر چند امری تشکیکی است. اگر ایمان این روحانی قویتر و حضورش با کیفیت تر باشد و توجّه به او نیز بیشتر و استکبار کمتر شود غم و حزنها را با خود میبرد!

👈مانند پناهگاهی مردم مؤمن در روانشان به او پناه می آورند! شیاطین را میراند. از صرف حضور او انگیزه میگیرند. از دیدن او نشاط ایمانی میگیرند. هر چند به شکلهای رقیقی که اصلا نه به چشم ما بیاید و نه به چشم مخاطبین! 👈شاید یکی از معانی روایت معروف همین باشد که: (اذا مات المؤمن الفقیه ثلم فی الاسلام ثلمه لا یسدّها شیء). 👈در روایت دیگری نیز در کافی اینگونه آمده که شیطان از مرگ چنین انسان فقیهی بسیار شادمان میشود (لأن المؤمنین الفقهاء حصون الاسلام کحصن سور المدینه لها). 🔹بلکه اگر مؤمن در مراتب نهایی ایمان باشد حتّی همین کوهها و زمین هم آرامششان را از او میگیرند! «لولا الحجة لساخت الأرض»! ⚪خدا رحمت کند صاحب دل معاصرمان مرحوم دولابی را! جایی دیدم که فرموده بودند: 📖«در سیر ایمانی خود، وقتی حجّت خدا را ملاقات کردی، به سکون و آرامش میرسی! به نحوی که اگر آسمان ها و زمین زیر و رو شود تکان نمیخوری! صاحب این مسکن امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف است ... 📖غصه های دنیا را به کسی نگو! با بزرگان بنشین غصّه ات از بین میرود! در مجلس عزای امام حسین علیه السلام بنشین غصّه ات زائل میشود!» 🔸رفقا نکند فایده ی این تبلیغ ها را منحصر در سخنرانی کنیم! وقتی چنین انحصاری رخ میدهد خیلی در معیار هایمان تأثیر میگذارد. قضاوتهای معیوبی میکنیم. 👈این تبلیغ و حضور خیلی آثار متنوّع و نا محسوسی میتواند داشته باشد. بهترین تبلیغ نیز به نظر حقیر تبلیغ در میان آشنایان و فامیل و روستا و شهر خودمان میتواند باشد. البته استثناء هم هست. بحثم کلّی است. 👈یادم نمیرود. اوّلین تبلیغی که رفتم به روستاهای محروم جنوب کرمان بود! بسیاری قاچاقچی و کپر نشین بودند. جرم خیز بود. 👈فرمانده ی انتظامی آنجا از ما تشکّر میکرد که وقتی شما می آیید آمار جرم خیلی پایین می آید. 🔻شاید این مجرمین پای منبر ما هم ننشینند ولی امواجی از این حضور معنوی حتی آنها را هم میگیرد🔺

باسمه تبارک و تعالی (۱۶۵) «تفاوت عصر قدیم و جدید» (۲) «تغییر در کدام دانی ها و أسّ المطالب» «سرّ تفاوتهای علوم قدیم و جدید» 🔵در ایام تبلیغ شخصی از بنده پرسید شما در حوزه چکار میکنید؟! علم پیشرفت کرده! ماهواره به فضا میفرستند! تلسکوپ جیمز وب! ماشین فلان میسازند! و... در منبر از چه چیزی میگویید! موضوعات تکراری! 👈جوانها را نمیتوانید جذب کنید! پسر من دکترای شیمی دارد و از خارج برای او دعوت نامه میفرستند ولی شما ... ✅رفقا میدانید در واقع از چه شکوه میکرد؟! از اینکه مطالبی که شما در منبر میگویید أسّ المطالب نیست! علم نافع نیست! چرا از اینها میگویی؟! 👈امسال وقتی بحث منازل الآخرة را در منبر مطرح کردم همین شخص به تدریج مطلوبش تغییر کرد! به فکر فرو میرفت! میگفتم نه از اقتصاد میگویم و نه سیاست و نه فرهنگ و نه ... ! 👈از چیزی که به همه ی اینها معنا و جهت میدهد. بحث از معاد بحث از مرگ نیست بلکه بحث از چگونه زندگی کردن است. یعنی ای انسان آسمانی باش و در زمین زندگی کن! 👈به همین دلیل است که بحث از معاد اینقدر در قرآن و روایات اهمیت دارد. مطلوب و علم نافع انسان را تغییر میدهد. أسّ المطالب را! 💡به ذهنم خطور کرد که یکی از تفاوتهای اساسی بین عصر قدیم و جدید تغییرات کلان در مسائل اصلی یا همان اسّ المطالب است. ✅هندسه ی واقعی حاکم بر پرسشهای بنیادین را تغییر داده اند.

🔸«أسّ المطالب»🔸 رفقا گویا انسان قدیم و جدید تفاوت زیادی در کدام دانی ها و أسّ المطالب پیدا کرده اند. اگر این را خوب درک نکنیم عمق تفاوت علوم نوین مدرن را با علوم قدیم درک نمیکنیم. مدام دچار سوء تفاهم میشود. نمیفهیم که چرا قدیم مایل به علوم کلّی و استدلال بودند و جدید مایل به علوم جزئی و توصیفات منسجم. 🔴حکمای قدیم اساسی ترین مطلب در نحوه مواجهه با اشیاء را در سه پرسش اصلی خلاصه میکردند. گاهی مطلب أیّ را نیز اضافه میکردند و چهار پرسش میشد. اینها اصول پرسشها بودند. سؤالات را به اصلی و فرعی تقسیم کرده بودند. 👈منظورشان از پرسش اصلی و فرعی چیست؟ خواجه در شرح اشارات میگوید: 📖«المطالب العلمية تنقسم إلى أصول و إلى فروع، و الأصول هي الكلية التي لا بد منها و لا يقوم غيرها مقامها و يسمى بالأمهات، و الفروع هي الجزئية التي عنها بد في بعض المواضع و يمكن أن يقوم غيرها مقامها» 👈در علم منطق قبل از آنکه به بیان فکر صحیح و سقیم بپردازند یک سؤال شناسی دقیقی را مطرح کرده بودند. انواع مطالب را دسته بندی کرده بودند. این هم کار ارسطو بود. 🔹با مقداری تسامح برای تسهیل در انتقال معنا و تلخیص آن را بیان میکنم. ابتدا به پرسش از هستی و نیستی آن شیء بعد از تصوّر اجمالی از آن میپرداختند. به عقیده ی آنها تا از این گردنه عبور نکنیم و در آن شک داشته باشیم بحثهای دیگر فایده ی چندانی ندارد. به این پرسش مطلب هل میگفتند. 👈اگر از این گردنه عبور شد به شکل واقعی از صورت و نوع وجود آن شیء پرسش میکردند. به این پرسش مطلب ما میگفتند. گاهی به اوّلی پرسش از وجود اوّل و به دوّمی پرسش از وجود ثانی شیء میگفتند. 👈بعد از این دو پرسش، آخرین پرسشی که برایشان مهم بود این بود که هدف از وجود این شیء چیست. یکی از کارهای ارسطو در تاریخ فلسفه این بود که این پرسش را خیلی برجسته به چشم آورد. با این پرسش کمال شیء را تشخیص میدادند. 👈نوعی پرسش از وجود ثالث شیء بود. وجودی که وجود کمالی آن است. به این پرسش مطلب لِمَ میگفتند. به اعتقاد آنها بعد از پاسخ به این سه پرسش دیگر بحثی اساسی باقی نمانده و علم تام به شیء حاصل میشود. 👈همه ی شکها پیرامون آن شیء از میان میرود. دیگر چیزی نمی ماند تا نفس انسانی شوقی برای دانستنش پیرامون آن شیء داشته باشد. اساسی ترین پرسشها پیرامون امورات عالم یا همان اسّ المطالب همینها بود! 👈پرسش از چیستی، هستی و چرایی! ارسطو این مباحث را در مقاله ی دوم از کتاب برهان ارگانون آورده است. این تقریر مسکویه در هوامل و شوامل بود. ⚪اگر بخواهم بیانی فنّی تر از آنچه گذشت بیان کنم باید گفت ابتدا باید از چیستی لفظی چیزی پرسید زیرا تا معنای لفظی را ندانیم نمیتوانیم از وجود آن سؤال کنیم. این همان تقدّم مطلب ما شارحه بر مطلب هل بسیطه است. 👈در ادامه از وجود داشتن آن شیء پرسش میکنیم و سپس به دنبال پرسش از ماهیت آن شیء هستیم. این همان تقدّم مطلب هل بسیط بر ما حقیقیه است. 👈دلیلش هم روشن است. چیزی که وجود ندارد ماهیت ندارد. از همینجاست که گفته میشود بیان حدّ چیزی قبل از اثبات وجودش شرح اسم است و بعد از آن بیان ماهیّت واقعی آن. 👈در ادامه باید دانست مطلب ما حقیقیه بر مطلب هل مرکّب مقدّم است. زیرا تا ماهیت چیزی معلوم نباشد نمیتوان از وجود چیزی برای آن و احکام آن پرسش نمود. 🔹خلاصه اینکه ترتيب منطقى مطالب از این قرار است: ما شارحه، هل بسيط، ما حقيقيه، هل مركّب، لم اثبات، لم ثبوت. مطلب لم (اعم از لم اثبات و لم ثبوت) از جهتى بر مطلب‏ هل‏ (اعم از هل بسيط و هل مركّب) مقدّم و از جهتى ديگر متأخر است. 👈از اين‏جهت تقدّم دارد كه تا علت تصديق امرى روشن نباشد تصديق وجود مطلوب حاصل نم‏یشود، و از اين‏جهت متأخر است كه طلب علت وجود چيزى بعد از وجود آن چيز مطرح میشود. 👈پرسش از چیستی و هستی را موکول به علم فلسفه الهی میکردند. در پاسخ به پرسش چرایی نیز در مورد علل نهایی که خودشان معلول چیز دیگر نیستند نیز در فلسفه الهی بحث میکردند. 👈اما در زمینه علل و چراهای نزدیکتر و جزئی آنها را به عهده ی علوم دیگر میگذاشتند. همچنین پاسخ دیگر سؤالات فرعی مانند سؤال از چگونگیها و چندیها و کجائیها و کیها ، همه بر عهده علوم جزئی دیگر بود. 🔹قبل از شروع بحث در علوم باید تصوّر صحیحی از موضوع دانش داشت. این امر بر عهده ی مطلب ما حقیقیه است. وجود داشتن موضوع دانش را نیز با مطلب هل بسیط دنبال میکنیم. این دو مطلب از مبادی علوم هستند. در ادامه مسائل علوم همان مفاد هل مرکّبند. زیرا مسأله قضیه ای است که در آن محمولی بر موضوعی حمل میشود. اثبات شیء لشیء است. 👈اثبات محمول برای موضوع نیز از طریق حد وسط و برهان است و حدّ وسط نیز همان مطلب لمَ است. لذا برای اثبات مطالب هل مرکّب باید از مطلب لم که یا علّت وجود است یا علّت تصدیق استفاده کرد. براهین علوم به مطلب لمَ تکیه میکند.

⚪اگر خوب در آنچه گذشت دقّت کنیم متوجّه میشویم که همه مطالب بالقوّه در دو مطلب ما و هل هضم میشود. به تعبیری أسّ المطالب همان پرسش از ما و هل است. همه ی سؤالات فرعی همانگونه که ابن سینا در برهان شفا بیان میکند به مطلب هل مرکّب برمیگردد. مطلب لمَ نیز در واقع به مطلب ما برمیگردد. به قول خواجه در اساس الاقتباس حقیقت لمَ همان: «ما الحدّ الاوسط یا ما العلّة فی ذلک» است. 👈حال که چنین است سرّ این مطلب را متوجّه میشویم که چرا عمده ی مباحث منطق به دو بخش مباحث تعریف و مباحث برهان تقسیم شده است. به قول سیّد سند در حواشی شرح مطالع: 📖«لنا مطلبان: مطلب ما و يطلب به التصوّر و مطلب هل و يطلب به التصديق» 👈البته از آنجا که مطلب هل بر مای حقیقی تقدّم دارد مباحث برهان بر مباحث حدّ حقیقی مقدّم بوده است. راستی مرحوم علّامه حلّی در الجوهر النضید چه زیبا این بحث را تلخیص کرده است: 📖«لما كان الكسبي ينقسم إلى تصور و تصديق كان الطلب متوجها إلى طلب التصور و إلى طلب التصديق و لكل واحد من المطلبين أداة و صيغة تدل عليه و تنقسم تلك الصيغ إلى أصول و فروع و نعني بالأصول ما يستغني بها في أكثر المواضع عن غيرها و بالفروع ما لا يستغني بها في أكثر المواضع عن غيرها فالأصول ثلاثة مطالب واحد للتصور و مطلبان للتصديق و السبب في تعدد مطلب التصديق دون مطلب التصور أن التصديق يحتاج إلى أمرين العلم بالحكم و العلم بالعلة و التصور إنما يتوقف على أمر واحد» 🔸«تغییر گسترده در کدام دانی انسان جدید»🔸 یکی از تفاوتهای انسان قدیم و جدید گویا این است که أسّ المطالب ها تغییر کرده است! سنخ مجهولات و نظام پرسشهای اساسی تغییر کرده است. مطلوبات محوری عوض شده است! أسّ المطالب انسان جدید عمدتا مطالب دیگر است! فهم چرایی مهمترین مطلب در دنیای قدیم بود. ولی فهم چگونگی و کیفیتها مهمترین مطلب در دنیای جدید است. 👈بشر جدید بیش از آن که در پی حقائق بزرگ هستی و فهم غایات باشد در پی فهم روابط و چگونگی ها برای زیست آسانتر است. این هم از تبعات انسان گرایی مدرن است. 👈مبالغه در فهم چگونگی ها ابزاری برای بالا بردن مهارتها و معرفتهای عملیاتی است تا باعث رفاه و زیست دنیایی بهتر شود. 🔹در دنیای قدیم به انسان یاد داده بودند و تمدّن نیز بر اساس آن شکل گرفته بود که در مواجهه با عالم پیرامون خود همواره خود را مسلّح به سه پرسش اصلی کند. کلاه سرش نرود! پرسش از چیستی، هستی و چرایی! 👈به او یاد داده بودند که نکند از این پرسشهای اساسی غافل شود! اینها أسّ المطالب است. یعنی چه؟ یعنی به تعبیر خواجه در أساس الاقتباس: «اقتصار بر آن كافى بود در اكثر مواضع»؛ انسان را به حقیقت میرساند. ✔دنیای امروزی با چشم بندی خاصّ خود این سؤالات را تغییر داده است. کدام دانی ها را تغییر داده اند. چرایی ها را حذف کرده اند. پرسش از حقائق بزرگ را حذف کرده اند. به جایش پرسشهای اصلی را به برخی از اقسام هل مرکّب تقلیل داده اند. از همینجاست که به جای مطلب لِمَ و اثبات مسائل، وادی دانش را به مسابقه توصیف برتر بر اساس فرضیه آوری و نظریه پردازی و انسجام گرایی کشانده اند. ✅رفقا وقتی با این انسانهای مدرن نشست و برخاست میکنید احساس میکنید بیشتر معرفتشان، معرفت عملی است. دنبال بلد بودن هستند! دنبال مهارت هستند. دنبال سیطره بر روشهای استفاده هستند! ✅از چنین معرفتی لذّت میبرند! مطلوبشان فهم این چگونگی هاست. کاری به چیستی ها و غایات و هستی های بزرگ ندارند. ✅در همین اینترنت و فضای مجازی هم بگردید میبینید بسیار بسیار بیش از آنکه تعریف، استدلال یا غایتی ببینید مدام اطلاعات و روابط میبینید! روشهای سیطره میبینید. ✅در دل این اطلاعات مطلوب مخاطبین فهم چگونگی هاست. اموری که بتوانند از آن استفاده کنند! از همینجاست که گویا بسیاری چیزها را بلد هستند ولی نمیفهمند! ✅بیش از آنکه به دنبال معرفت صادق موجّه باشند به دنبال اطلاعات هستند. اطلاعاتی که مقدمه ی فهم چگونگی ها و استفاده است. ✅از همینجاست که به جای اینکه استدلال و تحقیق صدق گزاره ها باشند به دنبال توصیفات جامع و منسجم تر هستند 👈اگر خوب توانسته باشم مطلب را بگویم یک نکته مهم روشن میشود. اینکه چرا وادی علم در دنیای نوین به جای استدلال عقلی و یا استنباط دینی به دنبال توصیف رفته است. 👈چندان کاری با أسّ المطالب قدیم ندارد. به دنبال ارائه ی یک توصیف دقیق و منسجم از امور است تا بتواند آن را به خدمت بگیرد. از همینجاست که فنّ توصیف خیلی در دنیای معاصر از جهاتی رونق گرفته است. 👈داشتن توصیف دقیق ابزار اصلی برای احاطه و بلد بودن و سپس استفاده است. دنیای قدیم در این زمینه ضعیف بوده است. این را باید در جای دیگری بحث کنیم.

⚪از همینجاست که باز متوجّه میشویم که یکی از تفاوتهای دنیای قدیم و جدید در تغییرات گسترده ای است که در زمینه «کدام دانی» رخ داده است! مهندسی رغبتها و علاقه های دانایی! به دنبال فهم چیستی ها و هستی ها جزئی هستند که زمینه برای فهم چگونگی هایی باشند که با دانستن آن بتوانند از آنها استفاده کنند. آنها را به خدمت خودشان بگیرند. 👈حقیقت را به خدمت خود بگیرد نه آنکه خود کمر به خدمت حقیقت ببندد. قبلا هم در بذل خاطر شماره ۱۵۲ گفتم که دنیای امروزی دنیای عدم ثبات و تغییر است. 👈بشر از براهین کلی دور شده و تمایل به علوم جزئی پیدا کرده است. این هم متناسب با حس گرایی اوست. با همین جزئیّات است که در ظاهر زندگی میکند. گمان میکند کلیات موهومات است و به دردش نمیخورد! محسوس نیست! 👈قدیمیها دنبال حکمت بودند و امروزی ها دنبال اطلاعات! چنین تمایلی که مبتنی بر انسان گرایی و دنیا گرایی و حس گرایی نوین است مقتضی آن است که کدام دانی او تغییر گسترده ای یافته و در ادامه مایل به فهم چگونگی ها و توصیفها باشد. فرهنگ کدام دانی انسانها تغییر کرده است. 🔹بشر در دنیای امروزی طوری شده که به گمانش خوب بلد است چطوری از محیط پیرامونش بهره کشی کند. همه اش به دنبال ارتقا این امر است. همین را پیشرفت علم میداند. 👈به خاطر همین رویکرد نسبت به مقوله ی دانایی است که نسبت به گذشته بد بین و نسبت به آینده خوش بین است. زیرا آینده نوید پیشرفتهای بیشتری در فهم چگونگی ها و روشهای سیطره میدهد. 👈بشر امروزی بسیاری چیزها را بلد است ولی نمیداند! از اختر شناسی بگیرید تا فیزیک و شیمی و علوم انسانی و... . نمیداند اینها برای چیست؟ غایتش چیست؟ مبدأش چیست؟ 👈بلکه بالاتر از این را بگویم! گویا نمیخواهد هم اینها را بداند! دانستن اینها افسار او را میکشد! علوم مزاحمی است! در ناخودآگاه تمدّنی تمایلی به این فهمها نشان نمیدهد. 👈از همینجاست که در علوم نوین نفس الحادی و شرک دمیده شده است. علمی که خود آیتی میتواند باشد باعث دوری شده است. علوم بشری افسار پاره کرده اند. رئیسشان را که باید فلسفه الهی باشد کناری نهاده اند. دستشان را از دست پدرشان رها کرده اند. 🔹رفقا وقتی أسّ المطالب فرهیختگان و جامعه ی انسانی تغییر کرد میدانید چه میشود؟ تمدّنی دیگر ایجاد میشود. انسانی دیگر متولّد میشود. قیمت انسان به قیمت مطالبش است. به تعبیر زیبای امیر المؤمنین علی علیه السلام: «قیمة کلّ امرئ ما یحسنه»! 👈از همینجاست که وادی دانش در دنیای مدرن طوری شده که انسان را از عالم دین و ایمان دور میکند. أسّ المطالبش فرق دارد. 👈در آموزش و پرورش امروزی چیزی بیرون نمی آید که در امتداد قرآن و کربلا و مهدویت باشد. گویا غرابت دارند! گویا ایمان چیزی میگوید و علم چیز دیگر! 👈اینها به دلیل تغییر در نظام پرسشهاست. به دلیل شکاکیت دستوری و عدم تمایل به پرداختن به أمّهات المسائل و هندسه ی حقیقی حاکم بر پرسشهاست. 👈همان نظرگاهی که بر اساس آن این آیات الهی قابل فهم است: 📖«إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ لَآياتٍ لِأُولِي الْأَلْبابِ* الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‏ جُنُوبِهِمْ وَ يَتَفَكَّرُونَ‏ فِي‏ خَلْقِ‏ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلًا سُبْحانَكَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ* 📖رَبَّنا إِنَّكَ مَنْ تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَيْتَهُ وَ ما لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنْصارٍ* رَبَّنا إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِياً يُنادِي لِلْإِيمانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ كَفِّرْ عَنَّا سَيِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ* 📖رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى‏ رُسُلِكَ وَ لا تُخْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّكَ لا تُخْلِفُ الْمِيعاد»

باسمه تبارک و تعالی (۱۶۶) «تولید احساسات و مدیریت گرایشات با نیروی اراده» «دینداری نوعی بازیگری است»! 🔹گاهی در منبر به دیگران میگوییم از خدا بترسید! از خدا شرم کنید! به خدا ایمان داشته باشید! از مستی دنیا شادمان نباشید! برادران دینی تان را دوست داشته باشید! از سختی های دنیا غمی نداشته باشید! در راه خدا از کسی نترسید و... . ✋دقیقا به چه چیزی امر و نهی میکنیم؟! در عبارات دینی بسیاری از اوامر و نواهی به حالات درونی تعلّق گرفته است. تکلیف ما نسبت به اینها چیست؟! 🔹معمولا در مواجهه با این عبارات به سرعت آنها را تأویل میبریم. میگوییم امر و نهی تنها به آن چیزی معقول است که متعلَّق اراده باشد. بتوان آن را اراده کرد. 👈پس در این موارد امر و نهی در واقع به زمینه های ارادی این امور تعلّق گرفته است! ولی آیا واقعا همین است؟ ✔این پرسش در واقع به این امر برمیگردد که دائره ی اراده ی ما چقدر است؟ آیا ما میتوانیم امور قلبی خود را با اراده ی خودمان تنظیم و مدیریت کنیم؟ یا تنها مالک رفتارهای بیرونی خود هستیم؟! نسبت به درون به خودی خود هیچ وظیفه ای نداریم؟! آیا ما در برابر احساسات و گرایشات باطنی ورای توان بروز یا عدم بروز خارجی آن کاملا منفعل هستیم؟! به راستی آیا ما نمیتوانیم بر احساسات و گرایشاتمان اعمال اراده کنیم؟!

🔻آیا ما میتوانیم برای خودمان و در درون خودمان شوق ایجاد کنیم؟ شجاعت ایجاد کنیم؟ ترس ایجاد کنیم؟ شادی ایجاد کنیم؟ غم ایجاد کنیم؟ ایمان و باور ایجاد کنیم؟ شک ایجاد کنیم؟ خوش بینی ایجاد کنیم؟ بد بینی ایجاد کنیم؟ شرم و خجالت ایجاد کنیم؟ بی پروایی ایجاد کنیم؟ اهمیت ایجاد کنیم؟ بی اهمیتی ایجاد کنیم؟ دوست داشتن ایجاد کنیم؟ بی علاقگی ایجاد کنیم؟ و...🔺 ⚪رفقا واقعیت آن است که آدمی در برابر احساسات و گرایشاتش تسلیم محض نیست. اراده اش فراتر از ترتیب اثر دادن یا ندادن بعد از هجوم احساسات و امیال است. انسان حتّی قدرت آن را دارد که به درون خود نیز حکم براند! 🔹میدانید این یعنی چه؟! یعنی قلب ما نیز اراده دارد. در مملکت درونمان هم قبل از آنکه بدنی مطرح باشد تا به تدبیرش بپردازیم توان حکمرانی ارادی داریم. کمتر برایمان از اراده و عمل قلب سخن گفته اند. 👈آن قلبی که قرآن کریم و روایات به ما معرّفی کرده اند و آن قلبی که خودمان با آن مواجه هستیم اراده و عمل دارد. همان قلبی که چشمه ی احساسات و گرایشات است. 👈اگر فعلا به دلیل عدم تربیت این قلب نمیتوانیم با آن کار کنیم و اراده و عمل قلبی داشته باشیم حرف دیگری است. زمانی به دلیل عدم تربیت همین بدن هم نمیتوانستیم بر آن اعمال اراده کنیم. 👈خیلی طول کشید تا با تمرین یاد بگیریم به شکل طبیعی اراده مان را سوار بر دستگاه حنجره و دست و پا و... کنیم. ولی آخرش توانستیم. 🔹حالا آن اعمال قلبی بزرگ و خارق العاده پیشکش! کما بیش همه ی ما تا حدودی میتوانیم اراده های قلبی داشته باشیم. ✅اگر چیزی را دوست داریم یا نداریم میتوانیم اندازه و به تعبیر امروزی ها ولوم آن را با اراده ی خودمان کم و زیاد کنیم. چیزی را جدی بگیریم و چیزی را از اولویت خارج کنیم. ✅ما میتوانیم با نیروی اراده علائقمان را ضریب دهیم یا کم کنیم! گرایشتمان را تغییر دهیم یا کم و زیاد کنیم! چیزی را مهم کنیم و چیزی را از اهمیت بیاندازیم. برخی علائقمان را بیدار کنیم و برخی دیگر را با بی توجّهی دور کنیم. ✅ما گاهی توان مدیریت حالات و گرایشات را میتوانیم داشته باشیم. میتوانیم تنظیم علائق کنیم. ✅اینها مهارت میخواهد. خود آگاهی و کنترل ذهن می خواهد. اینها قابل اراده است. محاسبه و سپس مراقبه انسان را در این ابعاد قوی میکند. ✋باور کنید میشود. اگر فعلا نمیتوانیم انقلاب قلبی داشته باشیم و توانش را نداریم توان عملهای اندک و تدریجی قلبی را که داریم. توجّه و تلقین کنیم. 👈ترس یا شجاعت را هم میتوان اراده کرد! لااقل درجاتی از آن را به خودمان تلقین کنیم. 👈ما از بس با وادی عمل قلبی غریبه هستیم اصلا بلد نیستیم. البته در متن زندگی با چنین عملی سر و کار داریم ولی به آن خودآگاهی پیدا نکرده ایم. 🔴برای شروع چه کنیم؟ همانگونه که گفتم مراقبه نفس خیلی در این زمینه مهم است. آگاهی به درون خود زمینه برای در اختیار گرفتن زمام قلب است. از این قلب کارها بر می آید! اساسا تقرّب به خداوند متعال و سلوک انسان با همین عمل قلب است. با همین مراتب اراده ی درون است. با همین عزمهای بزرگ است. 👈به تعبیر عمیق امیر المؤمنین که اساس منازل السائرین است سلوک توحیدی بر اساس عمل قلب است: 📖قَدْ أَحْيَا عَقْلَهُ وَ أَمَاتَ نَفْسَهُ، حَتَّى دَقَّ جَلِيلُهُ وَ لَطُفَ غَلِيظُهُ، وَ بَرَقَ لَهُ لَامِعٌ كَثِيرُ الْبَرْقِ، فَأَبَانَ لَهُ الطَّرِيقَ وَ سَلَكَ بِهِ السَّبِيلَ 📖وَ تَدَافَعَتْهُ الْأَبْوَابُ إِلَى بَابِ السَّلَامَةِ وَ دَارِ الْإِقَامَةِ، وَ ثَبَتَتْ رِجْلَاهُ بِطُمَأْنِينَةِ بَدَنِهِ فِي قَرَارِ الْأَمْنِ وَ الرَّاحَةِ بِمَا اسْتَعْمَلَ قَلْبَهُ وَ أَرْضَى رَبَّهُ ✔برای شروع باید مقداری بازیگری کنیم! چیز بدی نیست. بازیگری مبتنی بر واقعیت و عقل! مانند بازیگران حسّ بگیریم و در نقشی که عقل و شرع برایمان تعریف میکند فرو رویم. تشبّه بورزیم. به تعبیر منقول از امیر المؤمنین علی علیه السلام: قلّ من تشبّه بقوم الّا أوشک أن یکون منهم. ✔ما باید نقش ایمانی خودمان را خوب و قوی بازی کنیم! در وجودمان بنشیند! این اصلا نفاق و ریا نیست. همه اش از روی باور است. آیا ما بلدیم نقش بازی کنیم؟! آیا ما بلدیم خوب نقش بازی کنیم؟! 🔻بسیاری مشکل دینداریشان این است که نفهمیده اند باید نقش هم بازی کنند! خجالت میکشند! یا احساس میکنند نفاق و ریا است! نه اینها نیست. مسأله عمل و اراده ی قلب است. خودش وظیفه است.🔺 ⚪وقتی گناهی میشنوی یا میبینی با تمام وجودت تلقین کن از آن بیزاری! سعی کن قلبت اراده ی بیزاری کند! بگو: نستجیر باللّه! العیاذ باللّه! با قلبت اراده ی ترس و تقوای از خداوند متعال را داشته باش. همین را مدّتی ملازمت داشته باشیم آثارش را خواهیم دید.

👈وقتی کار خوبی کردی با قلبت بگو: شکراً للّه! با قلبت خوشنودی را اراده کن! بعد با زبان هم بگو. اصلا این اذکار و تعابیر دینی زبانی نمود نوعی عمل قلبی است که ما از روحشان که عمل قلبی است غافلیم. ذکر گفتن نوعی عمل قلب است. ✅منتظر یک انقلاب و جذبه ی عجیب نباشیم! با همین اراده های کوچک قلبی راه بیافتیم. 👈ما در جنگها میتوانیم اراده کنیم بی رحم و شجاع باشیم. در صلح ها میتوانیم اراده کنیم مهربان و محتاط باشیم. اصلا اگر توان چنین اراده هایی را نداشتیم که کارمان ساخته بود! 🔵رفقا هم عرف مردم تا کنون به قلب جفا کرده و هم تاریخ فلسفه! جفای عرفی به قلب در آن بوده که قلب را آنگونه که باید تربیت نکرده و از عجایبش غافل مانده اند. 👈قلب را با عمل کردن و تاتی تاتی کردن به راه نیانداخته اند! با توجّه و مراقبه و درون نگری به او اعتناء نکرده اند. 👈باورشان شده که هیچ کاری از او بر نمی آید. تحقیرش کرده اند! باورش نکرده اند. ✅همانطور که با کار بدنی بازو قوت ميگیرد با عمل قلبی و تمرین درونی نیز قلب قوی میشود و قوت میگیرد. این را از کودکی به ما یاد نداده اند. 🔹اما جفای تاریخ فلسفه به قلب چه بوده؟ این بوده که تاریخ فلسفه نیز عمدتا تاریخ فلسفه همین اهل عرف بوده است. کمتر به تفلسف با عقل منوّر و رشد یافته مواجه بوده ایم. 👈خوب این را باز نکرده اند که قلب انسانی خود هم درک دارد و هم عمل و احساس. در تاریخ فلسفه قلب انسان را به نفس ناطقه معهود تقلیل دادند. 👈از همینجا بود که درک حضوری قلب به خوبی باز نشد و در حیطه ی عمل نیز عمل قلب تنها منحصر در تدبیر بدن شده و به تدبیر خیال و سرّ و مانند آن نپرداخته اند. 👈در مقوله ی احساس نیز تنها گرایشات نزوعی حیوانی را بیان کرده اند و از گرایشات عقلی غافل مانده و احساسات معنوی و توحیدی را خوب باز نکرده اند. 👈به ما گفته اند یک خطور و تصوّری می آید و سپس تصدیق و سپس شوق و در انتها یا اراده میکنیم یا نه! دیگر نگفته اند میتوانیم در این مراحل نیز اعمال اراده کنیم. ✔زوایای مختلف عالم قلب و وادی بزرگ اراده ی قلبی انسان هنوز هم خوب باز نشده است. بحثی بسیار مهم است. بسیاری از اسرار آیات و روایات ما در گرو باز کردن قفل همین بحث است.

باسمه تبارک و تعالی (۱۶۷) «انفجار اطلاعات و نابودی فهمها»! «مفهومی به نام: تقوای فهم» «بیشتر بودن اطلاعات از فهم در فرهنگ علمی دانشگاه ها و بیشتر بودن فهم از اطلاعات در فرهنگ علمی حوزه ها» 🔵ایام تبلیغ امسال مشکل خاصی با افراد سنتی نداشتم. بعضا خوب مطلب را میفهمیدند. ولی مشکل با فضلای گوگل دان بود! آن اطلاع بازهای ماهر! آن تازه به دوران رسیده های عرصه ی دانش! بعضا دکتر و مهندس بودند! ✔رفقا امان از وقتی که اطلاعات آدم بیشتر از قدرت تحلیلش باشد! به همین قیاس امان از وقتی که علم برخی بیشتر از عقلشان باشد. اگر این دو در توازنی صحیح با هم رشد نکند آسیب زاست. 🔹با یکی از فامیل که در دانشگاه تاریخ خوانده بود صحبت میکردم. با اطلاعات زیاد میخواست خیانت شیخ فضل الله نوری را ثابت کند! اصلا احمقانه بحث میکرد! 👈مانده بودم چرا اینقدر این شخص قدرت تحلیل و نقّادی ندارد. آفتابه لگن هفت دست؛ شام و ناهار هیچی! حیف از این همه اطلاعات که دارد در این ذهن تلف میشود! چقدر خام و بی ربط جلوی دیدگان ذهن او سان میرود! تقوای فکری ندارد. ⚪مایکل پاتریک لینچ در کتاب «اینترنت ما: اطلاعات زیاد و فهم کم در عصر کلان داده ها» به بررسی فضای سایبر از منظر معرفت شناسی پرداخته است. وی در ص۳۷ این کتاب میگوید:

📖«فرضیه من این است که تکنولوژی اطلاعات توانایی ما در دانستن به یک شیوه خاص را ارتقا بخشیده اما در عین حال توانایی ما برای دانستن از شیوه های پیچیده تر دیگر را تضعیف کرده است. 📖مراد من شیوه هایی هستند که می طلبند اولا مسئولیت باورهایمان را بر عهده بگیریم و ثانیا برای کسب اطلاعات و هماهنگ کردن آنها با یکدیگر خلاقیت به خرج دهیم . 📖به بیان دیگر تکنولوژی های اطلاعات با همه کاربری های هیجان انگیزشان این حقیقت ساده اما مهم را پنهان میکنند که دانش بیشتر لزوما به فهم بیشتر منجر نمیشود» انتهی. 🔹حرف بدی نیست! به عقیده ی او اینترنت ما را واداشته که به شیوه های ابتدایی دست یافتن به اطلاعات آماده بسنده کرده و تلاشی برای فهم آنها نداشته باشیم. 👈در بذل خاطر شماره ۱۶۵ بیان کردم که یکی از تحوّلات بشری تقلیل دادن أسّ المطالب به برخی از اقسام هلیّه مرکّبه و آن هم فهم چگونگی هاست! مقداری از آن بحث کردیم. 👈عصر اطلاعات همین است. عصر میل به محسوسات و امور جزئی برای استفاده همین است. ✅فضای مجازی با انفجار اطلاعات نیاز و فرصتی برای فهم عمق و ارتباط و تلازم و استنتاج و چرایی ها به انسان نمیدهد. ✅توان نقّادی و قدرت پردازش را از او میگیرد! او را مقلّد بار می آورد. با مقداری بالا پایین کردن مطلب میبینید آچمز میشود! ✅فضای سایبر علاقه ی خاصی از خود به این مطلب نشان میدهد که مخاطبینش افرادی خنگ و زود باور باشند! ✅اساسش بر فضای نقّادی ریخته نشده است! اثر پیگمالیونش همین است. انسان را کوچک میکند! انس با این فضا تفکّر فاخر را از انسان میگیرد! از فضای فرهیختگی با باورهای صادق موجّه دور میکند. 👈بلکه گاهی اخیرا به سمتی رفته که به تکثّر معرفتی دامن میزند! طوری به مخاطب القاء میکند که میتواند نظر شخصی خودش را داشته باشد! 👈گاهی حتّی رگه های قوی از سیاست سایبری را نیز میتوان در این عصر اطلاعات مشاهده کرد! حالت جنگ اطلاعاتی به خود میگیرد! 👈جنگی که در آن در پی بی خود کردن انسان هستند. او را برده ی اطلاعات بار می آورد. او را امیر قرار نمیدهد. او را در برابر این بمباران این اطلاعات حقیر میکند. وقتی حقیر شد مطیع میشود؛ استخفّ قومَه فأطاعوه! 👈سابقا در بذل خاطر شماره ۱۵۷ از آبشارهای اطلاعاتی و رفتارهای گلّه ای مقداری صحبت کردیم. 🔹فضای مجازی فضای اطلاعات است ولی از اطلاعات به عنوان ارتباطات استفاده میکند؛ نه به عنوان اموری که باید دانسته و فهمیده شود. ردّ و بدل شدن اطلاعات وسیله ای برای تفریح و تداوم ارتباط است. 🔸تقوای فهم🔸 👈همه ی آنچه گذشت زمینه آن شده که دنیای کنونی و فضای مجازی به شکل عجیبی انسانها را میهمان سفره اطلاعات کند ولی «تقوای فهم» را از آنها بگیرد! 📖وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ ۚ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَٰئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا 🔴رفقا الآن یکی از مشکلات فضاهای دانشگاهی همین است که اطلاعات بیش از قدرت تحلیل است. مقلّد بار می آیند! کثرت و سعه ی اطلاعاتشان باعث قضاوتهای اشتباه و کوچک پنداری علمای راستین و حکمتهای عمیق میشود. البته برعکس هم صادق است. 🔻یکی از آسیبهای فضای حوزوی ما این است که قدرت تحلیلمان بیشتر از اطلاعاتمان است. همین باعث شده که چندان نتوانیم از برکات نیروهای قوی استدلالی و استنباطیمان استفاده کنیم. حتّی گاهی برخی از ما مغرور میشویم! عادت میکنیم بر اساس مقدار اطلاعات محدودمان قضاوت کنیم! یکی از ضرورتها برای عالم و فاضل حوزوی در زمان ما انبوه خوانی و بالا بردن اطلاعات است🔺 👈ان شاء الله در نوشته ی دیگر در زمینه فوائد انبوه خوانی نکاتی را بیان میکنم.

باسمه تبارک و تعالی (۱۶۸) «دو مفهوم جالب در انسان شناسی قرآنی» «پدیده ای به نام اراده اعراض مستمر» «پدیده ای به نام اراده ضلالت و گم گشتگی عالمانه: أضلّه الله علی علم»! 🔴اخیرا رأس فتنه سیاسی سالهای اخیر متنی را منتشر کرد که اگر نامش پای آن نوشته نشده بود شاید حتّی اجانب و دشمنان و دیگر مغرضان خارجی وادی حقیقت هم از انتساب چنین مضامین مغرضانه ای به خودشان ابا میداشتند! آخر هر چیزی حدی دارد! 👈ولی دیدیم که شخصی که عمری را در این نظام در بالاترین مناصب آن گذرانده و با خوبان و بزرگان این نظام همکار، دوست و فامیل بوده آن را نوشته است! 👈شاید تقریبا همه به نوعی تعجّب کردند. از این حجم مکابره، کتمان حقایق، تحریف حقائق و... ! در یک کلمه روضه ی قتلگاه حقیقت خواند 🔹حالا اینها مدّ نظرم نیست. بحثم این است که دقیقا چه میشود که انسان میتواند به مرز چنین اختلال ادراکی بزرگی برسد! آن هم انسانی که از همه ما اطلاعات بیشتر در امور سیاسی و مجالست با بزرگان انقلاب و... داشته است! 🔸اگر سرّش را بفهمیم دیگر تعجّبمان زائل میشود! برای خودمان نیز درس میشود. توان تحلیل تشکیکی موارد مختلف را پیدا میکنیم. انسان شناسیمان قوی میشود 👈این تعجّبها همه ریشه در جهل انسان دارد اذا ظهر السبب بطل العجب! اگر دنبال اسباب آن نباشیم حتّی گاهی دچار شبهه هم ممکن است بشویم! 👈ممکن است بگوییم لااقل چیزی بوده! چیزی دیده! چیزی شنیده! آخر نمیشود یک شخصی اینقدر سیاه فکر باشد! شاید مبنایی دارد!

👈سخنم در همینجاست. آیا ممکن است انسان آگاه و با سوادی مانند او که مدّتها در رأس قدرت بوده واقعا این همه باطل فهمیده باشد؟! آیا نباید ولو درصدی اندک به او حق داد؟! ⚪قرآن کریم در برخی از آیاتش پرده از روی حقیقتی برداشته که میتواند پاسخ این امر باشد. آری اگر انسان مبتلا به بیماری مهلکی به نام اعراض مستمرّ و استکبار در برابر حقّ شود دیگر قتلگاه حقیقت به پا میکند! فاتحه اش را بخوانید! دنبال هیچ منطق دیگری نگردید! منطق کفر حاکم شده است. 🔹بگذارید دقایقی را بر سفره ی انسان شناسی قرآنی بنشینیم. قرآن میخواندم به این آیه ی سوره مبارکه یس رسیدم که: 📖«وَ ما تَأْتِيهِمْ مِنْ آيَةٍ مِنْ آياتِ رَبِّهِمْ إِلَّا كانُوا عَنْها مُعْرِضِين‏» 👈یعنی اراده ی اعراض مستمر کرده اند! یک اراده کرده اند و آن هم اراده ی اینکه دیگر حق را نبینند و نشنوند! اراده ی استکبار و جحود کرده اند. اعراض یعنی چه؟! یعنی اینکه انسان با پشتش به استقبال حقیقت برود! به حقیقت پشت کند! خوب دقت کنید چه دارد رخ میدهد! انسان قدرت آن را دارد که به حقیقت پشت کند! 👈راستی که انسان موجود عجیب است! ما ها معمولا با اراده های جزئی آشنا هستیم. کارمان اینقدر خراب نمیشود که مبتلا به چنین اراده های کلّی شومی شویم! به خاطر همین دچار خطا در تحلیل میشویم. 👈فکر میکنیم یک جا، دو جا، ده جا، ولی نمیشود در همه جا در زمینه خاصی باطل گفت! ولی واقعا میشود. آن هم وقتی که انسان فقط یک اراده کند! آن هم اراده ی اینکه در آن زمینه حق را نبیند! 👈دستش را در مقابل خورشید حقیقت بگیرد و صادقانه بگوید حقّ را نمیبینم! کسی که خودش را به خواب زده را نمیتوان بیدار کرد! 📖«كَذلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلى‏ كُلِّ قَلْبِ مُتَكَبِّرٍ جَبَّار» 🔹وقتی چنین شد ذرّه ای در صحّت مواضع ایمانیمان تردید نکنیم! ذرّه ای هم به آنها حقّ ندهیم! فقط بگوییم؛ لقد صدق الله و رسوله؛ هذا ما وعدنا الله و رسوله: 📖أَ فَمَنْ كانَ عَلى‏ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ كَمَنْ زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ وَ اتَّبَعُوا أَهْواءَهُم‏ ✔اینها دیگر هیچ حرفی نخواهند شنید! مسأله که دیگر حقّ و باطل نیست که بتوان با بحث برایشان چیزی را اثبات کرد! نفس الامر ندارد تا دنبال تحقیق صدق گزاره ها باشیم! مسأله هوای نفس است. مسأله اراده ی اعراض مستمر است! 📖فَإِنْ لَمْ يَسْتَجيبُوا لَكَ فَاعْلَمْ أَنَّما يَتَّبِعُونَ أَهْواءَهُمْ وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَواهُ بِغَيْرِ هُدىً مِنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمين‏ ⚪اصلا حقیقت ناب که مانند آبی گواران تشنگان حقیقت را سیراب میکند برای آنها مانند زهر ناب است! اصلا بدشان می آید از حقیقت! این همان حقیقت انسان شناسانه است که امام صادق علیه السلام بعد از بحث با ابن ابی العوجاء و دیدن استکبار او بر حقیقت افشا نمود! 📖إِنَّ مَنْ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلی عِلم وَ أَعْمَى قَلْبَهُ اسْتَوْخَمَ الْحَقَّ وَ لَمْ يَسْتَعْذِبْهُ‏ وَ صَارَ الشَّيْطَانُ وَلِيَّهُ وَ رَبَّهُ وَ قَرِينَهُ يُورِدُهُ مَنَاهِلَ الْهَلَكَةِ ثُمَّ لَا يُصْدِرُه‏ 👈الله اکبر! «من أضلّه الله علی علم»! یعنی ضلالت با علم! دانسته گم میشود! چه زمانی؟! وقتی که حق در کام چنین شخصی وخیم و تلخ است! اصلا گوارا نیست! شیطان افسارش را گرفته است! به جای چشمه های آب گوارا او را به سمت مناهل الهلکه و چشمه های زقّوم میکشاند! 📖«أَ فَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ وَ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلى‏ عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلى‏ سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلى‏ بَصَرِهِ غِشاوَةً فَمَنْ يَهْديهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ أَ فَلا تَذَكَّرُونَ» 🔻پدیده گم گشتگی خودخواسته یا همان أضلّه الله علی علم خود توأم با پدیده اعراض و پشت کردن و لجاجت ورزیدن در برابر حقیقت است🔺 ✔کارشان به جایی میرسد که هر چقدر با آنها بحث کنید و آنها را در تنگنای حقیقت قرار دهید نفرتشان بیشتر میشود! کفرشان بیشتر در می آید! مانند گربه ای که در جایی گیر افتاده باشد یک دفعه وحشی میشود! 📖«وَ إِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ الَّذينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجاباً مَسْتُوراً * وَ جَعَلْنا عَلى‏ قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَنْ يَفْقَهُوهُ وَ في‏ آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِذا ذَكَرْتَ رَبَّكَ فِي الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلى‏ أَدْبارِهِمْ نُفُورا» 🔹شاید تجلی همین اراده مرموز است که در جای دیگری از سوره یس اینطور بیان شده است؛ عالم عالم تسانخ است:

📖«إِنَّا جَعَلْنا في‏ أَعْناقِهِمْ أَغْلالاً فَهِيَ إِلَى الْأَذْقانِ فَهُمْ مُقْمَحُونَ * وَ جَعَلْنا مِنْ بَيْنِ أَيْديهِمْ سَدًّا وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَيْناهُمْ فَهُمْ لا يُبْصِرُونَ * وَ سَواءٌ عَلَيْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا يُؤْمِنُونَ * إِنَّما تُنْذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّكْرَ وَ خَشِيَ الرَّحْمنَ بِالْغَيْبِ فَبَشِّرْهُ بِمَغْفِرَةٍ وَ أَجْرٍ كَريمٍ» ⚪رفقا اگر بخواهیم کتابی در زمینه انسانی شناسی از منظر قرآن کریم بنویسم یکی از فصولش همین اراده ی اعراض مستمرّ است. یعنی تعجب نکنید! قیاس به نفس نکنید! دچار شک و تردید نشوید! با یک ابر اراده ی شیطانی طرفید! 🔴حالا چه میشود که انسان اینطور میشود باید جای دیگر صحبت کرد! اینکه چه زمینه هایی رخ میدهد که انسان به این درک اسفل می افتد بحث دیگری است. 👈این هم تکیه بر استکبار دارد. بی خود نیست اولین گناه همین بود. اینقدر عذابش شدید است. چون ظلمتش اینقدر شدید است. لامصّب یک تنه جلوی اصل هدایت را گرفته! 👈البته اعراض مستمرّ اسباب مختلفی میتواند داشته باشد. گاهی معلول کینه های شخصی است. گاهی معلول کینه های نظریه ای است. گاهی برای مستی مقام پرستی است. ولی در یک کلمه ریشه در تعلّقات انسان دارد. آن چیزهایی که محکم آنها را چسبیده و رهایشان نمیکند. ⚪رفقا فکر کرده اید اینها که انبیاء الهی را با آن همه بیّنات انکار میکردند از مرّیخ آمده بودند! نه خیر! همین ها بودند! همینها که اراده ی اعراض مستمرّ کرده بودند! شقّ القمر هم ببینند فائده ای ندارد! مشکل جای دیگر است! این کفّار خبیث کی ها بودند؟! این ابوجهل ها و ابو سفیان ها و ابو لهب ها ... . 👈اینها نمادهای تاریخ هستند. مانند حقایقی در همه ادواری که حق و باطل در برابر هم بوده اند جریان دارند! کاراکترهای نبرد حق و باطل اند! ✋در قرآن کریم اینها افرادی معرفی شده اند که هیچ معالجه ای ندارند! چون خودشان اراده ی بیماری مهلکشان را کرده اند! تا دست از این اراده استکبار در برابر حقیقت دست بر ندارند همینطورند! ابدا درمانی ندارد! 📖«إِنَّا جَعَلْنا عَلى‏ قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَنْ‏ يَفْقَهُوهُ‏ وَ فِي آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِنْ تَدْعُهُمْ إِلَى الْهُدى‏ فَلَنْ يَهْتَدُوا إِذاً أَبَدا» 👈مگر میشود دست بردارند؟! از اینجاست که در قرآن کریم به تهدید آنها بسنده کرده است! اینکه زمانی که بواطن امور ظواهر امور شود این اراده ی تاریکتان بیچاره تان میکند! 📖اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ * وَ إِنْ يَرَوْا آيَةً يُعْرِضُوا وَ يَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌّ * وَ كَذَّبُوا وَ اتَّبَعُوا أَهْواءَهُمْ وَ كُلُّ أَمْرٍ مُسْتَقِرٌّ * وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مِنَ الْأَنْباءِ ما فيهِ مُزْدَجَرٌ * حِكْمَةٌ بالِغَةٌ فَما تُغْنِ النُّذُرُ * فَتَوَلَّ عَنْهُمْ يَوْمَ يَدْعُ الدَّاعِ إِلى‏ شَيْ‏ءٍ نُكُرٍ * خُشَّعاً أَبْصارُهُمْ يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْداثِ كَأَنَّهُمْ جَرادٌ مُنْتَشِرٌ * مُهْطِعينَ إِلَى الدَّاعِ يَقُولُ الْكافِرُونَ هذا يَوْمٌ عَسِرٌ» 🔹دشواری این بیماری در آن است که خود شخص هم گاهی نمیداند اینقدر وضعش وخیم شده است! گاهی تدریجی اینطور میشود. 🔻ویژگی مبارزه با حقیقت آن است که معمولا شخص را دچار استدراج میکند. حقیقت آنقدر قوی است که کسی مستقیما به نبردش نمیرود! معمولا نبرد با حقیقت در واقع کتمان حقیقت، انکار حقیقت، تحریف حقیقت، فرار از حقیقت و... است. اینطور نیست که شخص بگوید میدانم حقیقت چیز دیگری است ولی من چیز دیگری میخواهم! معمولا با حقیقت به نبرد حقیقت میروند! اینجاست که کار دشوار میشود. به فرموده ی امیر مؤمنان: «الْحَقُّ أَوْسَعُ الْأَشْيَاءِ فِي‏ التَّوَاصُفِ‏ وَ أَضْيَقُهَا فِي التَّنَاصُف‏»🔺 ✔نبرد با حقیقت در روان یک انسان چگونه است؟ اراده ی اعراض مستمر از حقیقت چطور است؟! این خودش بحث مستقلی است. ولی اجمالا گاهی با نشنیدن حقیقت است. گاهی با سوء تفسیر و تأویل حقیقت است. گاهی با برجسته سازی نقاط ضعف و حذف نقاط قوّت است. گاهی با تمایل به نظریّات به ظاهر علمی است که مخالف حقیقت است. گاهی با چینش غلط و پردازش باطل اطلاعات و خود فریبی است. خلاصه این اراده ی اعراض مستمرّ هر مجرا و منفذی پیدا کند همانجا کار خودش را میکند! 👈از همینجاست که قرآن کریم سدّ بزرگ اهریمنی را در برابر هدایت جوامع و آحاد سدّ استکبار و استعلاء بر حقیقت میداند. ابتدا باید این حالت شوم شکسته شود: 📖«وَ مِنْهُمْ مَنْ يَسْتَمِعُ إِلَيْكَ وَ جَعَلْنا عَلى‏ قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَنْ يَفْقَهُوهُ وَ في‏ آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِنْ يَرَوْا كُلَّ آيَةٍ لا يُؤْمِنُوا بِها حَتَّى إِذا جاؤُكَ يُجادِلُونَكَ يَقُولُ الَّذينَ كَفَرُوا إِنْ هذا إِلاَّ أَساطيرُ الْأَوَّلين‏»

باسمه تبارک و تعالی (۱۶۹) «أفلا ینظرون الی الجبال کیف نصبت؟!» «حکمت آفرینش کوه ها» 🔵روستای اجدادیمان جایی میان پنج کوه زیباست. کوههایی که شمال، جنوب، شرق و غربش را با مقداری فاصله گرفته است. گاهی وقتی محو این منظره ی زیبای طبیعت میشدم احساس این را داشتم که گویا یک تابلوی زیبای نقّاشی است. آسمان و زمین به هم وصل شده است. نقّاشی آفرینش. چه رنگ آمیزی زیبایی! 👈آن طرف یک کوه بزرگتری قرار دارد. کوه بیشه میگویند. گاهی به این کوه نگاه میکردم و میگفتم خدایا واقعا این کوه برای چه آفریده شده است؟! 👈چه حکمتی داشت که این کوه به این شکل در اینجا قرار گیرد؟! واقعا چه قدر ما جاهلیم! هیچ از اسرار عالم خبر نداریم! ⚪در منبر وقتی بحث از قیامت بود به مردم روستا میگفتم همه ما از لحظه جان دادن یا شب اوّل قبر و نکیر و منکر میترسیم و یا فوقش از برزخ! ولی اینها آنقدرها ترس ندارد! فزع اکبر اینها نیست! فزع اکبر قیامت است! 👈آن زمانی که حتّی فرشتگان و اموات و این صحراها و دریاها و حیوانات هم از آن ترسان هستند! حتّی این کوه بیشه و این کوههای اطراف روستایمان هم از آن هراسان هستند! 👈همان روزی است که این کوه بیشه با این عظمتش متلاشی خواهد شد! این کوهها متلاشی میشود! دماوند و اورست و... متلاشی میشوند. زمین صاف صاف میشود! عالم قیامت بر پا میشود! 📖«وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْجِبالِ فَقُلْ يَنْسِفُها رَبِّي نَسْفاً، فَيَذَرُها قاعاً صَفْصَفاً، لا تَرى‏ فِيها عِوَجاً وَ لا أَمْتا»

👈به فرموده ی امیر المؤمنین: 📖«حَتَّى إِذَا بَلَغَ الْكِتَابُ أَجَلَهُ وَ الْأَمْرُ مَقَادِيرَهُ وَ أُلْحِقَ آخِرُ الْخَلْقِ بِأَوَّلِهِ وَ جَاءَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ مَا يُرِيدُهُ مِنْ تَجْدِيدِ خَلْقِهِ أَمَادَ السَّمَاءَ وَ فَطَرَهَا وَ أَرَجَّ الْأَرْضَ وَ أَرْجَفَهَا وَ قَلَعَ جِبَالَهَا وَ نَسَفَهَا وَ دَكَّ بَعْضُهَا بَعْضاً مِنْ هَيْبَةِ جَلَالَتِهِ وَ مَخُوفِ سَطْوَتِهِ وَ أَخْرَجَ مَنْ فِيهَا فَجَدَّدَهُمْ بَعْدَ إِخْلَاقِهِمْ وَ جَمَعَهُمْ بَعْدَ تَفَرُّقِهِمْ ثُمَّ مَيَّزَهُمْ لِمَا يُرِيدُهُ مِنْ مَسْأَلَتِهِمْ عَنْ خَفَايَا الْأَعْمَالِ وَ خَبَايَا الْأَفْعَالِ» 🔹قرآن کریم وقتی میخواهد کفّار را بترساند آنها را از قیامت میترساند! یعنی خیلی بعدترها! «فذرهم یخوضوا و یلعبوا حتّی یلاقوا یومهم الّذی یوعدون* یوم یخرجون من الأجداث سراعا» 👈قیامت خودش عالمی است! عالمی میان دنیا و برزخ از طرفی و آخرت و بهشت و جهنم موعود از طرف دیگر! بخشی از حیات ما در عالم قیامت خواهد گذشت! 👈به تعبیر منقول از امیر المؤمنین علی علیه السلام پنجاه موقف دارد و هر موقفش هزار سال طول میکشد! نفخ صور و نشر صحف و وضع موازین و حساب و صراط دارد. همین صراط مسیر عجیب و بسیار طولانی است که خودش پلهای متعدد دارد! 👈فعلا صحبتم در زمینه قیامت نیست! صحبتم این بود که در آن روز این کوه بیشه و دیگر کوهها نیز متلاشی میشود! 💡به ذهنم خطور کرد مقداری از حکمت آفرینش این کوهها بنویسم! اینها را باید برای مردم گفت. باید دانست! فعل خدا را باید شناخت! اینها آثار عظمت و حکمت و قدرت الهی است. 👈باید نگاه معنا داری به آنها نمود. ایمان انسان را بالا میبرد. باور کنید یک نگاه معنا دار به این کوه ها و این افعال الهی برای حلّ شبهات و مشکلات روحی و... کافی است. سابقا در بذل خاطر شماره ۹ در مورد حکمت خلقت ستارگان و اجرام آسمانی مطلبی نوشتم. برای خودم که خیلی جالب بود. ✋قرآن کریم صراحتا با لحن توبیخی بشر را خطاب قرار داده و به آنها میگوید چرا با چنین نگاهی به پیرامونتان نگاه نمیکنید؟! به این کوه ها! این یعنی مسأله مهمی است. ما چنین نگاه هایی نداریم بعد کارمان مشکل میشود! کارمان طولانی میشود! 👈یکی از این آیات بزرگ الهی همین کوه ها هستند! از دیرباز نیز به دلیل عظمت کوه معمولا جایگاه خدایان لحاظ میشدند. کوه های مقدس زیادی وجود داشته است. در ادیان ابراهیمی نیز خداوند متعال در بالای کوه طور با حضرت موسی علیه السلام سخن گفت. 🔸«کوه ها مایه آرامش زمین»: «وَجَعَلْنَا فِى الْأَرْضِ رَوَاسِىَ أَن تَمِيدَ بِهِمْ»🔸 قرآن کریم در آیات متعدّدی حکمت از آفرینش این کوهها را برای آرامش زمین میداند! آنها را رواسی میداند! شاید بتوان گفت حکمت اصلی کوهها در قرآن کریم همین امر است «وَجَعَلْنَا فِى الْأَرْضِ رَوَاسِىَ أَن تَمِيدَ بِهِمْ»؛ 👈در نگاه قرآن کریم این زمین اصلا پر از اضطراب و لرزش است! آرام و قرار ندارد. زیر زمین خبرهاست. اگر این کوهها نبودند این زمین مدام در حال لرزش و عدم قرار بود! دیگر قابل سکونت نبود! 👈در علوم زمین شناسی نیز اثبات شده که سطح زمین برخلاف تصوّر اوّلیه یک پارچه نیست. سطوح مختلفی است که روی گازهای آماده انفجار و موادّ مذابی که در درون لایه های زمین است شناور است. 👈این کوهها مانند میخ این سطوح را به همدیگر اتّصال داده است. قرآن کریم تعبیر جالبی دارد. 🔹میگوید اگر میبینید این زمین مانند گهواره باعث آرامش است بدانید این آرامش مرهون گردش منظّم و کوه های استوار است: «ألم نجعل الأرض مهادا و الجبال اوتادا»! 👈خاصیت میخ آن است که تنها سر آن بیرون است و بیشتر آن در درون ریشه کرده است. امروزه نیز ثابت شده که این کوهها ریشه های قوی در زیر زمین دارند. 👈هم تکانهای زیر زمین را مهار میکند و هم تکانهای روزی زمین که ناشی از حرکتهای مختلف زمین است را مهار میکند. کوه ها بسان موجودات عظیم الجثه ای هستند که ثابت روی زمین نشسته اند و به آن قرار و ثبات داده اند! 👈شاید از همینجاست که در احوالات روز قیامت روی این مسأله تأکید شده که این کوه ها متلاشی میشود! یعنی میخ های زمین کنده میشود! 👈این کوه ها نیز مانند دیگر امور عالم نوعی حیات داشته و در حال تسبیح خداوند متعال هستند. در روایتی در کافی جابر بن یزید جعفی از امام باقر علیه السلام نقل میکند که حضرت موسی علیه السلام از مصر احرام بست و لبّیک میگفت و کوه ها نیز با او همراهی میکردند! «يُلَبِّي وَ تُجِيبُهُ الْجِبَالُ‏» 👈در روایتی در کافی در زمینه ائمه اثنی عشر ابو الجارود از امام باقر علیه السلام از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل میکند که ما میخها و کوه های زمین هستیم که با ما خداوند متعال زمین را از آنکه متلاشی شود حفظ نموده است!

📖«إِنِّي وَ اثْنَيْ عَشَرَ مِنْ وُلْدِي وَ أَنْتَ يَا عَلِيُّ زِرُّ الْأَرْضِ يَعْنِي أَوْتَادَهَا وَ جِبَالَهَا بِنَا أَوْتَدَ اللَّهُ الْأَرْضَ أَنْ تَسِيخَ بِأَهْلِهَا فَإِذَا ذَهَبَ الِاثْنَا عَشَرَ مِنْ وُلْدِي سَاخَتِ الْأَرْضُ بِأَهْلِهَا وَ لَمْ يُنْظَرُوا» 👈امام صادق علیه السلام نیز در روایتی در زیارت امام حسین علیه السلام فرمودند: 📖«بِكُمْ تَسِيخُ الْأَرْضُ‏ الَّتِي تَحْمِلُ أَبْدَانَكُمْ وَ تَسْتَقِرُّ جِبَالُهَا عَنْ مَرَاسِيهَا» 🔸«کوه ها عامل مطبوع و خنک شدن هوا»: «وَ جَعَلَ لَكُم مِّنَ الْجِبَالِ أَكْنَانًا»🔸 از آیه ی دیگر نیز می توان تأثیرات کوهها را در کیفیت هوا استنباط نمود: 📖«وَ اللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِمَّا خَلَقَ ظِلالاً وَ جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الْجِبالِ أَكْناناً وَ جَعَلَ لَكُمْ سَرابيلَ تَقيكُمُ الْحَرَّ وَ سَرابيلَ تَقيكُمْ بَأْسَكُمْ كَذلِكَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْلِمُون‏». 👈این سپر بودن بودن زمین معنای عامّی داشته و مخصوصا با توجّه به مقارنات آن در این آیه ی شریفه میتوان آن را به عنوان سپر آب و هوایی نیز در نظر گرفت. 👈سپری در برابر تابش آفتاب که باعث ایجاد سایه و کاهش دما میشود و همچنین سپری به عنوان موانع دفاعی در جنگها و تهاجمها و استفاده از غارها و... ! این کوهها باعث ایجاد مناطق صعب العبور و سپر طبیعی و همچنین عاملی طبیعی برای ترسیم مرزها و ایجاد نشانی های طبیعی هستند. 🔹ولی اگر این آیه را به دست یک دانشمند بدهید انواع دیگری از سپر بودن این کوه ها را نیز میفهمد. مثلا از طرفی همین کوه ها سدّ عظیمی جلوی بادهای اقیانوس منجمد شمالی کشیده اند و اگر نبودند بادهای سخت و سرد شرایط زیستی کره زمین را مختلّ میکرد. 🔴اما یکی از فوائد مهم کوه ها در زمین بر اساس برخی گفته ها آن است که این کوه ها باعث شده اند هوای محصور در بین آنها نیز همراه حرکتهای مختلف زمین با زمین مجاورشان در حرکت باشد. اگر چنین نبود بر اثر برخورد زمین با ملکول‌های هوای ساکن که همه‌ جوانب آن را مانند پوسته‌ پیاز فرا گرفته حرارت شدیدی تولید میشد. 👈این کوه ها و رشته کوه ها باعث میشود هوای چسبیده به این فواصل که از بالا مانند یک زمین شخم زده را پیدا کرده اند داغ نشود! 👈از همینجاست که معمولا در نواحی کوهستانی شاهد خنکی خاصی هستیم و در کویرها معمولا کوه ها اندک هستند. آری این کوه ها نیز با همه عظمتشان با سرعت در حال گردش اند! 📖«وَ تَرَی الجِبالَ تَحسَبُها جامِدَهً وَ هِیَ تَمُرَّ مَرَّ السَّحابِ صُنعُ اللهِ الَّذی أتقَنَ کُلَّ شَیءٍ إنَّهُ خَبیرٌ بِما تَفعَلون» 🔸«کوه ها عامل ذخیره، تصفیه و خنک شدن آبها»🔸 در برخی آیات قرآن خلقت کوه ها در کنار انهار و آب گوارا مطرح شده است. از همینجا میتوان نوعی تأثیر عجیب کوه ها در زمینه جاری شدن آبها و گوارا بودن آن را مشاهده کرد: 📖«وَ جَعَلْنَا فِيهَا رَوَ سِىَ شَـمِخَـتٍ وَ أَسْقَيْنَـكُم مَّاءً فُرَاتًا» و «وأَلْقَى فِى الأرْضِ رَوَاسِىَ أَنْ تَمِيدَ بِكُمْ وَأَنْهَاراً وَسُبُلا لَّعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ». 👈کوه ها باعث تراکم ابرها و بارش باران و همچنین تنظیم بارشها و ایجاد اقلیمهای متنوّع آب و هوایی میشوند. 👈به عنوان نمونه میتوان به تأثیرات رشته کوه های البرز در این زمینه اشاره نمود. 🔹يكى از راه هاى تصفيه طبیعی آب، آن است كه آن را از طبقات مختلفى كه بر روى هم انباشته شده است، عبور دهند . آبى كه از اين طبقات عبور مى كند ، فضولات و ميكروب هايش در لايه هاى منافذ مى ماند و در زير آنها آب گوارايى جريان مى يابد. 👈برف هايى كه در زمستان بر فراز كوه ها ذخيره شده ، به تدريج آب مى شود و از لابه لاى طبقات سنگ ها عبور كرده ، به طور طبيعى تصفيه مى شود و از زير كوه ، به صورت چشمه هاى صاف و گوارا جارى مى گردد. 👈همین باعث بستر زیستگاهی بسیار مهیّایی در دامنه ی کوه ها شده که در جای دیگر به این سان یافت نمیشود. 🔸«فوائد دیگر کوه ها»🔸 فوائد کوه ها محصور در آنچه گفته شد نیست. حکمت الهی مگر قابل احاطه است؟! در توحید مفضّل بعد از بیان برخی از این فوائد اینگونه بیان شده که: 📖«فِيهَا خِلَالٌ أُخَرُ لَا يَعْرِفُهَا إِلَّا الْمُقَدِّرُ لَهَا فِي سَابِقِ عِلْمِه‏» 👈به برخی از آنها در خلال فوائد کلّی پیش گفته اشاره شد. شاید بتوان در رأس آنها ایجاد تنوّع های آب و هوایی و زیستی اشاره نمود. 👈مانند تنوّع میان شمال البرز و جنوب آن که باعث به وجود آمدن شرایطهای مختلف زیستی شده که مورد نیاز انسانها است.

👈از جمله فوائد دیگری که در کتاب توحید مفضّل که بیانات منسوب به امام صادق علیه السلام در بیان حکمت آفرینش است نیز میتوان به ظهور معادن و گیاهان دارویی در کنار کوه ها اشاره کرد: 📖«يَنْبُتُ فِيهَا ضُرُوبٌ مِنَ النَّبَاتِ وَ الْعَقَاقِيرِ الَّتِي لَا يَنْبُتُ مِثْلُهَا فِي السَّهْل‏» 👈همچنین به ایجاد یخچالهای طبیعی و استفاده از یخ ها نیز اشاره شده است. تاثیر کوهها در کاستن از شدت جریان باد و ممانعت از طوفانها و سیلها نیز در خور توجه است. 👈 همچنین کوه ها به دلیل همین ذخیره گاه بودن برای آب باعث جاری شدن نهر ها و سرچشمه رودخانه های بزرگ شده اند. 👈همچنین میتوان به نکات زیبایی شناسانه آفرینش کوه ها نیز پرداخت. باعث ایجاد مناظر و منظرهای زیبا شده اند: «و من الجبال جدد بیض و حمر مختلف الوانها». 👈همچنین کوهها باعث ایجاد معنایی گردیده اند که سبب غنای ادبیاتی بین بشر و قدرت بیان با تمثیل به کوه ها شده است و... . 🔵حکیم بزرگ اسلامی مسکویه نیز در مسأله ۱۶۵ از کتاب الهوامل و الشوامل در پاسخ پرسش ابوحیّان توحیدی به بحث از حکمت آفرینش کوه ها پرداخته است. یکی از نکات قابل توجّه در بیان ایشان هم این است که این کوه ها هستند که باعث جریان آب در تمام فصول سال شده اند. اگر نبودند تنها در زمان باران آبها جاری میشدند. 👈ولی این کوه ها با ذخیره ی برفها و منابع آبی باعث سرچشمه گرفتن نهرها و رودها در همه طول سال میشوند. به تعبیر ایشان: 📖«الدلیل علی أنّ العیون و الأنهار و الأودیة کلّها من الجبال أنّک لا ترتقی فی نهر و لا واد الّا أفضی بک الی جبل فأمّا العیون فإنّها لا توجد الّا بالقرب من الجبال البتّة و کذلک ما یستنبط من القُنیّ و ما یجری مجراها فالجبال تجری من الأرض فی اساحة الماء علیها من الامطار مجری اسفنجة أو صوفة تُبَلّ بالماء فتحملُ منه شیئا کثیرا ثم توضیع علی مکان یسیل منه الماء قلیلا قلیلا و یصیر هذا التدبیر سببا لعمارة العالَم و وجود النبات و الحیوان فیه». 👈مسکویه در انتها میگوید ثابت بن قرّه فیلسوف، طبیب و مترجم مشهور کتابی در زمینه منافع کوه ها نگاشته و بحث را به حدّ استقصاء رسانده که البته نگارنده به آن دسترسی پیدا نکردم. 🔹در طبیعیّات شفا نیز مطالبی در زمینه منافع کوه ها بیان شده که عمدتا ناظر به چگونگی مهار آبها و جاری ساختن آن در زمین است. ✔این خود یکی از نکات جالب توجّه است که قرآن کریم بیشتر به جنبه ی مخفی مایه استقرار بودن کوه ها برای زمین استدلال میکند ولی حکمت قدیم که بیشتر ناظر به ظواهر بوده تنها به جنبه ی ظاهری تأثیر کوه ها در تنظیم آبهای جاری روی زمین پرداخته اند. 🔹در رساله الحکمة فی مخلوقات الله تعالی ابوحامد غزّالی نیز دیدم نکته ی جالب دیگری در زمینه کوه ها بیان کرده است. آن هم رشد درختان تنومند و کهنسال که میتوان از چوبهای آنها در ساخت کشتی ها و امور بزرگ استفاده کرد: 📖«و ما يثبت فيها من أنواع الأخشاب العظيمة فيعمل منها السفن و تعمر منها المساكن، و فيها الشعارى التي لا يوجد ما يعظم من الأخشاب إلا فيه». 👈همینطور به جنبه ی نشانه ای و جغرافیایی کوه ها نیز توجّه نموده است: 📖«من فوائدها أن جعلت أعلاما يستدل بها المسافرون على الطرقات في نواحي الأرض» ⚪اما اینکه این کوه ها چگونه تشکیل میشود بحث دیگری است. از نکات جالب توجّهی که در این زمینه دیدم کلام ابن سینا در طبیعیات شفا است که حدس میزند این کوهها نوعا زمانی زیر آبها بوده اند و خاک لزج در چنان محیطی تبدیل به سنگ شده باشد و برای اثبات فرضیه ی خود به فسیلهای دریایی در کوه ها هم استدلال میکند: 📖الغالب أن تكوّنها من طين لزج جف على طول الزمان، تحجر فى مدد لا تضبط، فيشبه أن تكون هذه المعمورة قد كانت فى سالف الأيام غير معمورة؛ بل مغمورة فى البحار، فتحجرت، إما بعد الانكشاف قليلا قليلا فى مدد لا تفى التأريخات بحفظ أطرافها، و إما تحت المياه لشدة الحرارة المحتقنة تحت البحر ... و لهذا ما يوجد فى كثير من الأحجار، إذا كسرت أجزاء الحيوانات المائية كالأصداف و غيرها 👈وقتی بعد از اینها قسمتی از خطبه ی امیر المؤمنین علی علیه السلام در زمینه حکمت آفرینش کوه ها را مرور کنیم تازه متوجّه عظمت وادی بلاغت و دانش میشویم: 📖«فَلَمَّا سَكَنَ هَيْجُ الْمَاءِ مِنْ تَحْتِ أَكْنَافِهَا وَ حَمَلَ شَوَاهِقَ الْجِبَالِ‏ الشُّمَّخِ الْبُذَّخِ عَلَى أَكْتَافِهَا فَجَّرَ يَنَابِيعَ الْعُيُونِ مِنْ عَرَانِينِ أُنُوفِهَا وَ فَرَّقَهَا فِي سُهُوبِ بِيدِهَا وَ أَخَادِيدِهَا وَ عَدَّلَ حَرَكَاتِهَا بِالرَّاسِيَاتِ مِنْ جَلَامِيدِهَا وَ ذَوَاتِ الشَّنَاخِيبِ الشُّمِّ مِنْ صَيَاخِيدِهَا فَسَكَنَتْ مِنَ الْمَيَدَانِ لِرُسُوبِ الْجِبَالِ‏ فِي قِطَعِ أَدِيمِهَا وَ تَغَلْغُلِهَا مُتَسَرِّبَةً فِي جَوْبَاتِ خَيَاشِيمِهَا وَ رُكُوبِهَا أَعْنَاقَ سُهُولِ الْأَرَضِينَ وَ جَرَاثِيمها ..

باسمه تبارک و تعالی (۱۷۰) «چرا کولر گازی را روشن نمیکنید؟!» «نیرویی مرموز به نام فرهنگ» 🔵تابستان هوا در قم گاهی خیلی گرم میشود. در قدیم هم علما در این ایّام به مناطق دیگر میرفتند. در حواشی مرحوم امام بر الفوائد الرضویة مرحوم قاضی سعید قمّی دیدم که آن را در تابستانی که از شدّت گرما از قم به خمین رفته بود در ۲۸ سالگی نوشته است: 📖«هاجرت من قم الشريفة من شدة الحر و تطيل الدروس»! ⚪هنوز شروع نکرده مقداری از موضوع خارج میشوم و برمیگردم! گعده و بذل خطورات است دیگر! در همین حواشی که در زمان رضا خان و در زمان زعامت مرحوم حائری یزدی نوشته شده نیز اوج ظلم ستیزی امام خمینی را میتوان دید. 👈در این کتاب میفرمایند کسب معارف و طلبگی در زمان ما عار عار شده است! فوج فوج دارند از این فضا خارج میشوند! دین و ایمان را ترک میکنند! 👈دین و اهل دین را تحقیر میکنند و بر اهل شریعت و علم تکبّر میورزند! در خفا و آشکار حرمتی برای اسلام و قرآن نگذاشته اند! 👈قوانینی ملعون را بر خلاف صریح اوامر قرآنی وضع میکنند! در قضاوت از طریق بیّنات و ایمان خارج شده اند! 👈وضع آنچنان شده که زمین با همه ی وسعتش بر اهل علم و دین تنگ شده و بلاد ما شبیه بلاد کفر شده و لباس روحانیّت لباس شهرت و ذلّت گشته است! 👈یکی از شواهد استکبار ستیزی و ریشه های اجمالی اندیشه های ولایت فقیه را میتوان در همین انتهای این کتاب دید که در فرازی میفرماید: 📖«... وجلس في مقام النبي صلى الله عليه وآله والوصي كل فاسق وجاهل ، وتولى الحكومة على الناس كل سافل وأراذل ، مع هذه القواعد المجعولة والعقول الناقصة»

👈یعنی از همان زمان جوانی اندیشه مبارزه و نامشروع بودن این حکومتها بسیار جدّی در ذهن شریف ایشان مطرح بوده است. 🔵برگردیم به بحث خودمان. فصل بهار هم گاهی هوا گرم میشد. شاید گرمتر از برخی روزهای تابستان ولی چون عرف نبود از کولر استفاده نمیکردیم. آن هم برایم مسأله بود! گاهی که میگفتم نیاز به کولر است میگفتند هنوز بهار است! در حالیکه گرما همان گرما بود! 👈شاید همین گرما اگر در تابستان بود حتما کولر را روشن میکردند. برایم سؤال بود که این چه نیرویی است که انسانها را در انتخابهایشان اینقدر در بند خود میکند؟! نیروی مرموزی است! غیبی است ولی واقعا وجود دارد. از آثارش میشود دیدش! 🔹باز هم بگذریم! در زمان ما با وجود رشد تکنولوژی و وسایل سرمایشی دیگر مانند قدیم مشکلات تابستان را نداریم. ولی بعضا همین کولر آبی نیز دیگر جواب نمیدهد! گاهی آدم احساس میکند نکند کولر خراب شده! ولی نه اینها نیست! دیگر کاری از دست این وسیله هم بر نمی آید! چون قضا آید طبیب ابله شود وآن دوا در نفع هم گمره شود 👈آدم مانند گل پژمرده میشود! نمیگویم نمیشود تحمّل کرد ولی چه تحمّلی! به چه قیمتی؟! کاری هم از دست آدم بر نمی آید! 👈میتواند بیافتد یک گوشه ای! دیگر حوصله ای هر کاری را ندارد. امّا اینجا یک مسأله ای بود که امسال حل شد! وقتی حلّ شد با ماهیّت شگفت انگیز آن نیروی مرموز نیز بیش از پیش آشنا شدم. 💡امسال با خود گفتم مگر ما کولر گازی نداریم؟! پس چرا حاضریم تحمّل کنیم! فقط در وقت ضرورت استفاده کنیم! 👈آیا پول برق است؟! خب میدهیم! اینقدر خسیس و فقیر شده ایم؟! أنفق و لا تخشَ من ذی العرش اقتارا! 👈آیا سرمایش مضر است یا بدن را خشک میکند و ...؟! بابا بیخیال! از کی تا حالا اینقدر با کلاس و پاستوریزه شده ایم خبر نداریم؟! 👈آیا برای صرفه جویی در برق است؟! خب بروند تولید برق کنند برای چنین مصارف مهمّی! اسرافی که نیست! 👈خودشان وقتی در یک اداره بروید در تمام اتاق ها بدون استثناء دارند! حالا به ما با چند بچه کوچک رسیده صرفه جویی مطرح میشود؟! مگر خود این کولر آبی کم آب مصرف میکند؟! 👈اصلا اینها به کنار! مگر ما اینقدر مثبتیم که به این استدلالها وقتی خلاف راحتیمان باشد به سادگی گوش کنیم؟! ✋پس چرا اینجا اینقدر مطیع شده ایم! نکند پای نیروی دیگری در میان است؟! 🔹وقتی تبلیغ به روستایمان رفته بودم آنجا که دیگر اصلا کولری هم در کار نبود! چه آبی و چه گازی! البته شبها واقعا سرد میشد و معمولا نیاز به پتو پیدا میکردم. ولی خب روزها گاهی گرم میشد! همان گرمایی که واقعا نیاز به کولر داشت. 👈ولی مردم از اینکه کولر خریداری کنند ابا داشتند! اصلا گویا یک نیرویی آنها را به این سمت هل میداد که اینجا نیازی به کولر ندارد! در حالیکه نیاز همان نیاز بود! 👈یک توجیهات عجیبی هم میکردند! میگفتم بابا در این مسجد نیاز به کولر هست! مخصوصا برای بانوان در بالای مسجد که شبها گرم میشود! 👈اصلا انگار نمیفهمیدند! بدیهی میدانستند که به کولر نیازی نیست! 🔹کی مسأله حلّ شد؟ وقتی برخی طلّاب از یکی از حوزه های علمیه شهرهای جنوب استان فارس به قم آمده بودند! آنها از گرمای قم اذیّت میشدند! بابا ایول! شما چرا؟! شما که در اوج گرما بزرگ شده اید! صبرتان کجا رفته! 👈بعد فهمیدم برای آنها این گرما قابل تحمّل نیست چون راحتی استفاده از کولر گازی و اسپیلت را در مناطق خود به شکل عرفی تجربه کرده اند! 👈برایشان تعجّب بود که وقتی میشود آن راحتی را داشت چرا خودمان را اذیّت کنیم؟! 💡رفقا مسأله حلّ شد! دیگر به راحتی کولر گازی را روشن کردم! البته اگر کولر آبی جواب دهد خب از آن هم استفاده میکنم. عقده که نداریم! 🔻مسأله چه بود؟! این بود که استفاده از این وسیله سرمایشی در منازل قم هنوز «فرهنگ» نشده است. همین نیروی مرموز، مخفی و قوی است که باعث میشود در جایی همه بدون تردید از کولر گازی استفاده کنند و در جایی دیگر همه بدون تردید اصلا از کولر آبی هم استفاده نکنند و در جای دیگری نیز در استفاده از کولر گازی با وجود کولر آبی کاملا ابا کنند یا تردید داشته باشند! گرما نیز همان گرماست! سرّ این انتخابها نه اتقان دلیل است و نه میزان گرما بلکه وجود و عدم فرهنگ است🔺 ✔اگر مطلب را خوب گفته باشم با فرهنگ آشنا شده ایم. نیرویی که بر ما به نوعی ولایت داشته و حکمرانی میکند! امور موافق خود را تسهیل نموده و انتخابهای مخالف خود را دشوار میکند ✅فرهنگ دکمه های ماشین رفتار انسان است. فرهنگ نرم افزار و سامانه عمل است. فرهنگ کپسول رفتاری است! فرهنگ مجموعه رفتارهای آموخته شده در مواجهه با موقعیتهای گوناگون است. ✅فرهنگ دلال و میانجیگر بین فکر و رفتار بشر است. فرهنگ الگو، منطق، ادب، سنّت و عرف رفتار و مواجهه و تلقّی است. فرهنگ عقل عملی جامعه است. فرهنگ راهکارهای شایع و موجه یک جامعه برای رفع هرگونه نیاز واقعی یا غیر واقعی است.

✅فرهنگ، راه مشترک زندگی، اندیشه و کنش انسان در یک جامعه است. انسانها را در یک جامعه قالب زده و پیش بینی پذیر میکند. فرهنگ استاندارد جوامع است. فرهنگ قالب مشروع و مقبول رفع نیازهاست. فرهنگ ... . ⚪انسان فاعلی علمی است! از روی استدلال رفتار میکند. ولی مگر میشود برای هر چیزی استدلالی قویم داشته باشد؟! از اینجاست که مایل به اعتماد و تقلید میشود! از همینجاست که فرهنگها قوّت میگیرد! فرهنگها همان مراجع فتوا دهنده برای پر کردن فاصله میان نظر و عمل در آدمی هستند! 👈همان چیزی است که وقتی به شهر دیگر یا کشور دیگر یا تمدّن دیگری میرویم و به خاطرش احساس غربت میکنیم! غربت ناشی از غربت فرهنگی! 👈همان چیزی که راهنمای نحوه رفتار، پوشش لباس، زبان، و حرکت در یک موقعیت خاص و همچنین انتظارات و... در یک گروه اجتماعی است. ✋آیا ما فکری به حال این فرهنگها میکنیم؟! چقدر این نیروی مخفی و بسیار قوی منطبق بر عقل و شرع است؟ چقدر نیازمند مبارزه فرهنگی و مهندسی فرهنگی و... داریم. 👈این همان نیروی عرف است! نیروی عادت! نیروی فهم علی آثارهم یهرعون است! همان نیروی أفحکم الجاهلیة یبغون است! 🔴در اینجا صرفا نقش فرهنگ را در پر کردن فاصله اندیشه و رفتار پر رنگ کردم. ولی فرهنگ گاهی به معانی بیشتری نیز اشاره دارد. گاهی در تعریف آن میگویند فرهنگ هر چیزی است که فرد به عنوان عضوی از جامعه خویش فرا میگیرد. هر منطقه از هر کشوری می‌تواند فرهنگ متفاوتی با دیگر مناطق آن کشور داشته باشد. 👈گاهی آن را یک مفهوم گسترده ای میگیرند که شامل ارزش‌های اجتماعی و هنجار‌های موجود در جوامع بشری و همچنین دانش، باورها، هنرها، قوانین، آداب و رسوم، توانایی‌ها و عادت‌های افراد گروه یا جامعه است که به وسیله انسان به عنوان عضو جمع کسب میشود. این تعریف خیلی وسیع از فرهنگ تقریبا جزء اوّلین تعریفهایی است که در اواخر قرن ۱۹ توسّط برخی مردم شناسان انگلیسی ابراز شد. در ادامه مداقه های فراوانی بر این تعریف انجام شده است. 👈برخی از محقّقین غربی در تعریف فرهنگ معتقدند که: فرهنگ مجموعه بهم پیوسته ای از شیوه های تفکر و احساس و عمل است که کم و بیش مشخص است و توسط تعداد زیادی افراد فراگرفته می شود و بین آنها مشترک است و به دو شیوه عینی و نمادین بکار گرفته می شود تا این اشخاص را به یک جمع خاص و متمایز مبدل سازد. 👈یکی دیگر از دانشمندان غربی در تعریف فرهنگ میگوید: فرهنگ را می توان به عنوان مجموع ویژگیهای رفتاری و عقیدتی اکتسابی اعضای یک جامعه خاص تعریف کرد. 👈گاهی نیز اینگونه بیان میشود - معمولا در بیانات رهبر معظّم انقلاب وجود دارد- که فرهنگ به معنای خاص برای یک ملت، عبارت از ذهنیات، اندیشه ها، ایمان ها، باورها، سنت ها، آداب و ذخیره های فکری و ذهنی است. 👈در این تلقّی درست است که مقوله فرهنگ در موارد زیادی شامل رفتارها هم می شود، اما اساس و ریشه فرهنگ، عبارت است از عقیده، برداشت و تلقی هر انسانی از واقعیات و حقایق عالم و نیز خلقیات فردی و خلقیات اجتماعی و ملی. 👈بر این اساس حرکت جامعه، بر اساس فرهنگ آن جامعه است. اندیشیدن و تصمیم گیری جامعه، بر اساس فرهنگی است که بر ذهن آن حاکم است. 👈اندیشه و تصمیم در عرصه های مختلف مانند فرهنگ ازدواج، فرهنگ رانندگی، فرهنگ خانواده، فرهنگ اداره، فرهنگ جامعه علمی، فرهنگ خوراک، فرهنگ لباس و... است. 🔹اما نکته اساسی در همه این تعاریف مفهوم اکتساب است فرهنگ با هر تعریف و تعبیری امری غریزی نیست و اکتسابی است و هر گروه یا جامعه ای ولو این که توسط جوامع بزرگتر و گاه مترقی تر ، بی فرهنگ نامیده شوند، دارای فرهنگ خاص خود هستند. 👈فعلا کاری به نقادی معنای فرهنگ و قلمرو آن و عوامل شکل گیری و تحوّل فرهنگی ندارم. برخی تا ۱۶۴ تعریف برای آن استقصاء کرده اند. بحثهای خیلی مهمی است. ⚪فعلا خواستم اصلش را به چشم بیاورم. اهمیتش را بیان کنم. اینکه بدانیم ریشه ی بسیاری از امور به چه نیروی مرموزی برمیگردد. فرهنگ به شدّت مسری است. به محض عضویّت در یک جامعه خود را وارد حوزه ی وجودی شخص میکند. قدرت اقناعی بسیار بالایی دارد. 🔹رفقا معضل حجاب هم در زمان ما ریشه در فرهنگ دارد. فرهنگ بد حجابی و بی حجابی را گسترش داده اند. حمله ی فرهنگی رخ داده است. وقتی بد حجابی فرهنگ شد دیگر بحثش از امر به معروف و نهی از منکر میگذرد! چون دیگر نزد عرف مردم منکر نیست! 👈طوری میشود که وقتی به روستاهای دور افتاده هم بروید میبنید بد حجاب شده اند! اصلا بحث استدلال و بیان نیست! حتّی بحث بد دینی هم نیست! 👈مثل همان جریان روشن کردن یا نکردن کولر است. همان منطق استفاده یا عدم استفاده از کولر گازی! شاید هم توجیه کنند ولی مسأله آن است که فرهنگ را تغییر داده اند. برای درمان اینگونه مشکلات باید از روش دیگری استفاده کرد. 👈ورود به عالم تفکّر فرهنگی خودش یک تحوّل ادراکی، بصیرت و توفیق میخواهد.

باسمه تبارک و تعالی (۱۷۱) «نماز، سه تار ملکوت»! «لزوم قدردانی از نعمت نماز» 🔵مسافرت آمده ام! با یکی از مؤمنین در مهمانی صحبت میکردم. انسان دغدغه مندی است. میگفت واقعا برنامه دین برای رشد معنوی چیست؟ این همه ما نماز میخوانیم و دیگر اعمال عبادی را انجام میدهیم ولی رشدی نمیبینیم! 👈میگفت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دقیقا چه برنامه ای برای رشد اصحابش داشت؟ ✋گویا تلقّی اش این بود که اینها نیست! مطلب چیز دیگری است. آن را باید کشف کرد! سلمان با این نماز و روزه و... سلمان نشده! ⚪بنده عرض کردم نه سرّ دیگری در کار نیست. مگر میشود امری که بیشترین تأثیر در سعادت انسان دارد را از ما مخفی نموده و امور غیر مهم را تبلیغ کرده باشند؟! مگر میشود که مهمترین امری که باید تبلیغ میشد از اسرار باشد؟! 👈بلاغت و حکمت حکم میکند که لابد مهمترین برنامه سلوک در رأس تبلیغ دینی قرار گرفته باشد. خب اگر مثلا مدیتیشن و اذکار عجیب و غریب و... بود میگفتند! چه دلیل داشت کار را سخت کنند؟! 👈به این مؤمن عرض کردم برای سلوک همین ایمان و عمل صالح مطرح شده است. همین ترک گناه و انجام واجبات همراه با عزمی راسخ و مخلصانه! 📖«وَ ما أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ‏ مُخْلِصِينَ‏ لَهُ الدِّين‏» 👈مراتب ایمان نیز به تقوا و یقین ختم میشود. در رأس اعمال نیز همین نماز است. چیز دیگری بنده با غور در آیات و روایات استنباط نکردم! به فرموده ی امیر المؤمنین علی علیه السلام: 📖«وَ اعْلَمْ أَنَّ كُلَّ شَيْ‏ءٍ مِنْ عَمَلِكَ تَبَعٌ‏ لِصَلَاتِك‏»!