📜جنگ جمل در ۱۰جمادی الاولی 🔸به گزارش شیخ مفید، جنگ جمل، اولین نبرد بین دو سپاه مسلمان،۱۰ جمادى الاولی سال ۳۶، در یک روز و نزدیکی شهر بصره اتفاق افتاده است. 📚 الجمل والنصره: ۳۳۶. 🔹بلاذری گزارش می‌‌کند جنگ جمل،‌ به هنگام ظهر آغاز شد و تا غروب آفتاب ادامه یافت و به شکست اصحاب جمل انجامید. 📚جمل من أنساب الأشراف: ۲، ۳۷. @chsiqs

📜مصداق نساءنا در آیه مباهله 🔸ابن‌تیمیه، فقیه حنبلی و سلفی، افراد شرکت‌کننده مباهله را همان اصحاب کساء( پیامبر، علی، فاطمه و حسنین)می‌داند، اما برای اینکه حضور ایشان به عنوان امتیازی برای پنج تن تلقی نشود؛ وجه آن را اقربیت آنان به پیامبر(ص) نه فضیلتِ ایشان گزارش کرده است. 📚منهاج السنة النبویه:۴، ۲۷. 🔹ذهبی، تاریخ‌نگار قرن هشتم، بر این باور است همه معترف هستند که فقط پیامبر، علی، فاطمه و حسنین در رویداد مباهله شرکت کرده‌اند و تأکید می‌کند که‌ مصداق واژه «نساءنا» در آیه ۶۱ -سوره آل عمران، فقط حضرت فاطمه(س) بوده که در روز مباهله حضور داشته نه همسران پیامبر! 📚 تاریخ الاسلام: ۳، ۶۲۷. @chsiqs

📜دفن شبانه حضرت زهرا(س) در منابع‌ 🔹بخاری و مسلم، که در قرن سوم زیسته‌اند، ضمن نقل جریان اعتراض حضرت زهرا(س) به اقدام و عملکرد ابوبکر در مورد غصب فدک و ارث رسول خدا(ص) به دفن شبانه و مخفیانه فاطمه(س)، اشاره می‌کنند. 📚صحیح بخاری: ۵ ،۱۸۲؛ صحیح مسلم: ۵، ۱۵۴. 🔸یکی از گزارش‌های بَلاذُری، عالم نسب‌شناس قرن سوم، این است که پس از رسول اکرم، فاطمه دیگر خندان دیده نشد تا از دنیا رفت و شوهرش او را شبانه بدون اطلاع‌دادن به ابوبکر و عمر به خاک سپرد. 📚جمل فی انساب الاشراف: ۲، ۱۴۵. 🔹 یعقوبی، تاریخ‌نگار قرن سوم، به مخفیانه بودن مراسم تشییع اشاره می‌کند و تنها حاضران این مراسم را ابوذر و سلمان می‌داند. 📚 تاریخ یعقوبی:۲، ۱۱۵. 🔸حاکم نیشابوری، محدث قرن پنجم، نیز مسئله تدفین شبانه را بیان کرده‌است. 📚المستدرک فی الصحيحين: ۳، ۱۶۲. 🔹ابن عبدالبر اندلسی، تاریخ‌نگار قرن پنجم، بر این باور است که فاطمه(س)، به علی(ع) سفارش کرده او را شبانه دفن نماید. 📚 الاستيعاب فی معرفه الأصحاب: ۴، ۳۷۹. 🔹ابن ابی الحدید معتزلی، عالم قرن هفتم، تأکید می‌کند که مخفیانه بودن خاکسپاری و حتی قبر ایشان مثل روز، روشن است. 📚شرح نهج البلاغه: ۱۶، ۲۸۰. @chsiqs

📜 آیا حضرت‌زهرا(س) وصیت کرد تا کسی ایشان را پس از رحلت غسل ندهد؟ 🔹️بنابر گزارشی که احمد بن حنبل نقل کرده، حضرت زهرا ساعتی پیش از آنکه از دنیا برود، غسل کرد و لباس های جدید پوشید و رو به قبله دراز کشید و به خدمتکارش خبر رحلت خود را داد و وصیت کرد که پس از رحلت، کسی ایشان را غسل ندهد، زیرا ایشان خود غسل کرده است. 🏷عن أم سلمى قالت: اشتكت فاطمة شكواها التي قبضت فيها فكنت أمرضها فأصبحت يوما كأمثل ما رأيتها في شكواها تلك قالت وخرج علي لبعض حاجته فقالت: يا أمه، اسكبي لي غسلا فسكبت لها غسلا فاغتسلت كأحسن ما رأيتها تغتسل ثم قالت يا أمة، أعطيني ثيابي الجدد فأعطيتها فلبستها ثم قالت لي: يا أمه، اجعلي لي فراشي في وسط البيت ففعلت فاضطجعت واستقبلت القبلة وجعلت يدها تحت خدها ثم قالت: يا أمه، إني مقبوضة الآن، قد تطهرت الآن، فلا يكشفني أحد فقبضت مكانها قالت: فجاء علي فأخبرته. 📚مسند احمد(الرساله): 45، 587. 🔺️على بن عيسى اربلی، تاریخ نگار شیعه قرن هفتمی، این گزارش را مخالف احکام فقهی موجود می داند، زیرا نبایستی جسد مرده را بدون غسل دادن دفن کرد مگر در موارد خاصی که این مورد از آن موارد محسوب نمی شود. اربلی از اینکه شیعه و سنی، این گزارش را نقل کرده بدون آنکه درباره اش توضیحی بدهند و منافات آن با فقه را گوشزد کنند، تعجب می کند. 🔺️واتفاقهما من طرق الشيعة و السنة على نقله مع كون الحكم على خلافه عجيب فإن الفقهاء من الطريقين لا يجيزون الدفن إلا بعد الغسل إلا في مواضع ليس هذا منه فكيف رويا هذا الحديث و لم يعللاه و لا ذكرا فقهه و لا نبها على الجواز و لا المنع و لعل هذا أمر يخصها و إنما استدل الفقهاء على أنه يجوز للرجل أن يغسل زوجته بأن عليا غسل فاطمة و هو المشهور. 📚کشف الغمه(بنی هاشمی): 1، 502. 🔺️گفتنی است، گزارش مذکور با روایتی که مرحوم کلینی، با اسنادی نامعتبر، نقل کرده دال براینکه امام علی حضرت زهرا را غسل داده، زيرا حضرت زهرا صدیقه بوده اند و صدیقه را بایستی فردی که جزو صدیقان است، غسل دهد، در تنافی می باشد. 🏷عن مفضّل بن عمر قال: قلت لأبي عبد اللَّه جعلت فداك من غسّل‌ فاطمة عليها السلام؟ قال ذاك أمير المؤمنين عليه السلام قال: فكأنّي استعظمت ذلك من قوله قال فكأنّك ضقت ممّا أخبرتك به؟ قلت فقد كان ذلك جعلت فداك قال لا تضيقنّ فإنّها صدّيقة لم يكن يغسّلها إلّا صدّيق أما علمت أنّ مريم لم يغسّلها إلّا عيسى‌. 📚الکافی: 1، 459. 🔺️به نظر می رسد، اینکه راوی روایت یادشده یعنی مفضل بن عمر تعجب کرده و برایش سخت آمده که چگونه امام علی همسر خود را غسل داده است، به این بر می گردد که او عراقی بوده و فقیهان عراقی در این باره، برخلاف فقیهان اهل مدینه همچون مالک، بر این باور بودند که مرد نبایستی همسر خود را غسل دهد. 🏷 تغسّل المرأة زوجها ولايغسّل الرجل امرأته. 📚الآثار (ابويوسف قاضی): 1، 78. 🔺️با توجه به اینکه در چند روایات دیگری که کلینی با اسناد معتبر از امام صادق نقل کرده و غسل دادن همسر توسط شوهر را بی اشکال دانسته، روایت پیشین نیز از جهت متنی مورد سؤال قرار می‌گیرد، زیرا مفضل بن عمر که ظاهرا حکم شرعی جواز غسل همسر توسط شوهر را نمی‌دانسته، چرا در جواب او به این مطلب اشاره نشده بلکه جواب به گونه‌ای بیان شده که گویی غسل همسر توسط شوهر اختصاص به غسل صدیقه توسط صدیق دارد. البته ممکن است، کسی احتمال بدهد که مفضل بن عمر به دلیل تحت تأثیر فضای فقهی عراق بودن، جواب امام یعنی جواز غسل زن توسط شوهر را به گونه ای گزارش کرده که این کار فقط به حضرت زهرا و امام علی اختصاص داشته باشد تا به دیگران اجازه ندهد که مرتکب چنین کاری شوند. 🏷سألته عن الرجل يغسّل إمرأته؟ قال نعم إنما يمنعها أهلها تعصبا. 📚الكافی: ۳، ۱۵۹. @chsiqs

📜 نماز خواندن خلیفه اول بر پیکر حضرت زهرا! 🔸ابن سعد، تاریخ‌نگار قرن سوم، در مورد نماز‌خواندن بر پیکر حضرت زهرا(س) دو گونه گزارش می‌کند: ✔️گزارش اول، حکایت‌گر‌ این است که ابوبکر بر پیکر ایشان نماز خوانده است. 📚 الطبقات الکبیر: ۸، ۲۹. 🔺به باور مزی، عالم رجالی شافعی، در این گزارش، دو راوی تضعیف‌شده وجود دارد: «عبدالأعلی بن ابی‌المساور» و «شبابة بن سوار فزاری» که هر دو فاقد اعتبارند. همچنین راوی دیگر، «ابراهیم نخعی» (م.۹۶ق) نیز اساساً امکان نقل چنین خبری را نداشته، چون هم‌دوره‌ آن‌ها نبوده است. 📚 تهذیب‌الکمال: ۲، ۲۴۰. ✔️گزارش دوم، پرسش امام سجاد(ع) از ابن‌عباس را حکایت می‌کند که در پاسخ می‌گوید، فاطمه(س) شبانه دفن شده و علی(ع) بر او نماز خوانده است. 📚 الطبقات الکبیر: ۸، ۳۰. 🔺گزارش اول ابن‌سعد با حدیث صحیح بخاری در تعارض است: 🏷«لما توفیت فاطمة علیها‌السلام، دفنها علیّ لیلاً ولم یؤذن بها أبابکر، وصلى علیها علیّ». 📚صحیح بخاری: ۵، ۸۲. 🔹حاکم نیشابوری، عالم شافعی، نیز با سندی از عایشه، همین مضمون را نقل کرده است: 🏷«دفنت فاطمه بنت رسول الله لیلاً، دفنها علی و لم یشعر بها أبوبکر حتی دفنت، و صلّی علیها علی بن ابی‌طالب». 📚 المستدرک علی الصحیحین:۴، ۱۲۶، ح۴۸۱. 🔸عبدالرزاق صنعانی، محدث قرن سوم، نیز گزارش می‌کند: 🏷«اوصت فاطمه علیاً أن یدفنها لیلاً و أن لا یصلی علیها أبوبکر». 📚 المصنف: ۳، ۵۲۱. 🔹مولف کتاب دلائل الامامه، گزارش می‌کند که فقط علی(ع)، حسن(ع) و حسین(ع) بر جنازه حضرت فاطمه(س) نماز گزاردند. 📚دلائل الامامه: ۱۳۶. @chsiqs

📜 افضلیت حضرت فاطمه(س) در منابع 🔸به باور ابن ابی شیبه، محدث و فقیه قرن سوم، لقب سیده نساء العالمین برای فاطمه(س) بوده و پیامبر(ص) این لقب را به ایشان داده است. 📚المصنف فی الاحادیث و الآثار: ۷، ۵۲۷. 🔹به گزارش ابن‌حجر عسقلانی، عالم قرن نهم، افضلیت حضرت زهرا(س) بر تمام زنان دوران خود و بعد از خود، در حدیث نبوی آمده است که ایشان سرور زنان دو عالم است و در کمال، احدی از زنان امت اسلام با او شریک نیست و بر افضلیت او اجماع صورت گرفته و اختلاف پس از ایشان، بین حضرت خدیجه و عایشه است. 📚 فتح الباری:۷، ۱۰۵-۱۰۹. 🔸 آلوسی، عالم قرن سیزدهم، به افضلیت فاطمه(س) بر زنان معتقد است و بر این باور است که ایشان افضل است سپس مادرش خدیجه(س) و سپس عایشه! 🏷الذي نختاره وندين الله تعالى به أن فاطمة بنت محمد صلى الله تعالى عليه وسلم أفضل . ثم أمها. ثم عائشة. 📚روح المعانی: ۳، ۱۵۶. @chsiqs

📜 وصیت مالی حضرت زهرا(س) 🔹️بنابر گزارش مرحوم کلینی، با دو اسناد معتبر، حضرت زهرا(س) در وصیتی مسئولیت هفت نخلستان را به امام علی(ع) واگذار کرد و افزود چنانچه امام از دنیا رفت، مسئوليت آن هفت نخلستان با امام حسن(ع) و سپس با امام حسین(ع) و پس از آن با بزرگترین نوه حضرت زهرا، نه بزرگترین نوه امام علی، خواهد بود. بنابر گزارش یادشده، این وصیت را امام علی(ع) مکتوب کرد و مقداد و زبیر، شاهد این وصیت مالی قرار گرفتند. 🏷قال أبو جعفر عليه السّلام ألا أقرئك وصيّة فاطمة عليها السّلام؟ قال: قلت: بلى. قال فأخرج حقّا أو سفطا فأخرج منه كتابا فقرأه بسم اللّه الرّحمن الرحيم. هذا ما أوصت به فاطمة بنت‌ محمّد رسول اللّه صلى الله عليه و اله أوصت بحوائطها السبعة: العواف، و الدّلال، و البرقة، و الميثب، و الحسنى، و الصافية، و مال أمّ إبراهيم إلى عليّ بن أبي طالب عليه السّلام. فإن مضى عليّ فإلى الحسن. فإن مضى الحسن فإلى الحسين. فإن مضى الحسين فإلى الأكبر من ولدي دون ولدک. شهد اللّه على ذلك و المقداد بن الأسود و الزبير بن العوّام و كتب عليّ بن أبي طالب. 📚الکافی: ۷، ۴۸. 🔺️بنابر روایت دیگری که کلینی، با اسنادِ نسبتا معتبری، نقل می کند، این هفت نخلستان، اموال وقفی بوده که پیامبر، آن اموال را برای حضرت زهرا(س) وقف کرده است. بنابر این گزارش، وقتی عباس، عموی پیامبر، مدعی این اموال می شود، امام علی(ع) شهادت می دهد که این اموال وقفی بوده و برای حضرت زهراست و عباس نمی‌تواند ادعای ارث بری از این هفت نخلستان داشته باشد و گویا او نیز قانع می‌شود. آنچه گفته شد، مبتنی است بر الفاظی که در روایت آمده و گرنه ممکن است، کسی ادعا کند مراد از وقف، نحلة و هدیه است. 🏷سألته‌ عن‌ الحيطان‌ السبعة التي‌ كانت‌ ميراث‌ رسول‌ اللَّه‌ لفاطمة فقال لا إنما كانت وقفا- و كان رسول اللَّه يأخذ إليه منها ما ينفق على أضيافه- و التابعة تلزمه فيها فلما قبض جاء العباس يخاصم فاطمة ع فيها- فشهد علي و غيره أنها وقف على فاطمة. 📚الکافی: ۷، ۴۷. 🏷جالب اینکه، در نقلی که حضرت زهرا(س) مسئولیت این هفت نخلستان وقفی را به امام علی(ع) واگذار کرده، مقداد و زبیر در میان افراد متعددی که ممکن بود شاهد قرار بگیرند، به عنوان شاهد بر این وصیت مالی انتخاب شده اند. از یک طرف، مقدادی که جزو قریش و بنی هاشم نبوده و از جهت قبیلگی شخصیت خاصی نداشته، قرار داشت و از طرف دیگر، زبیر بن عوام که از بنی هاشم محسوب می شد و پسر عمه امام علی(ع) بود و در آینده در مقابل ایشان می‌ایستد، انتخاب شده بود. 🔺️گفتنی است، بنابر آنچه از گزارش‌های گذشته فهمیده می‌شود، جریان حاکم پس از پیامبر، این هفت نخلستان وقفی یا هدیه‌ای را غصب نکرده و اختیارِ این هفت نخلستان در دستان حضرت زهرا(س) بوده است. @chsiqs

📜مؤسس دارالعلم در شامات 🔸امین الدوله عماری، دارالعلم در طرابلس شام را بنیان نهاد تا مَدرسی شیعی باشد و بیش از صد هزار جلد به صورت وقف در آن قرار داشت. 📚الاعلاق الخطیره بذکر الامراء الشام و الجزیره: ۱، ۸۰. 🔹 ابن حجر عسقلانی بر این باور است که دارالعلم، محفلی برای نشر علم و ادب بوده است و علمایی مانند حسین بن بشر از رجال امامیه، قاضی طرابلس و رئیس آن حضور داشته‌اند. 📚لسان المیزان: ۲، ۲۵۷. 🔸به باور سبط بن جوزی، مورخ، امین الدوله عماری، مردی عاقل، فقیه ادیب وصاحب نظر بوده و کتابی به نام «ترویح الارواح ومصباح السرور والافراح» تألیف کرده است. 📚مرآه الزمان فی تاریخ الاعیان، ۱۳۸. 🔹ابن شداد، مورخ حلبی، گزارش می‌کند، امین الدوله به شیعیان توجه خاص داشته و به فقرا کمک مالی می‌کرد، به طوری که در میان خاندانش در این مورد، همانندی نداشته است. 📚الاعلاق الخطیره بذکر الامراء الشام و الجزیره:۱، ۸۹. 🔸 به نظر می‌رسد الگوی «دارالعلم» که فاطمیان برای تربیت داعیان در مصر و شمال آفریقا بنیاد کرده بودند، در طرابلس نیز تکرار شد. با حمایت آل‌عمار و حضور عالمانی چون ابن‌البراج، دارالعلمِ طرابلس، تأسیس و به مرکز علمی و فکری امامیه در شام تبدیل گردید. @chsiqs

📜 نخستین کاربرد لقب«خلیفة‌رسول‌الله» برای ابوبکر در منابع‌تاریخی 🔸 اسلم بن سهل الرزّاز الواسطی(۲۹۲ه‌‌.ق)، در گزارشی از ایام بیماری پیامبر(ص) بر پایه‌ی روایت «سالم بن عُبَید» یکی از اصحاب صُفَه، آورده است: 🏷«فقال عمر: لا يتكلّم أحد بموتِه إلا ضربته بسيفي هذا. فقالوا لي: اذهب إلى خليفة رسول الله ـ يعنون أبا بكر». 📚 تاريخ واسط، تحقيق كوركيس عوّاد: ۵۱. 🔹 در این روایت، قبل از درگذشت پیامبر(ص) تعبیر «خلیفة رسول‌الله» برای ابوبکر به‌کار رفته است، اما نه در سخن پیامبر یا تصمیم رسمی، بلکه پیش از سقیفه در گفت‌وگوی برخی صحابه (عمر بن خطاب و اطرافیان). این نکته نشان می‌دهد که عنوان یادشده در آغاز، منشائی پیشا سقیفه‌ای داشته و بعدها جنبه‌ رسمی یافته است. @chsiqs

📜 روایت زنانه از ولایت علی(ع) 🔸به گزارش ابن عساکر، عالم شافعی قرن ششم، امّ سِنان دختر خِیثَمة المِذحَجیّة از زنان فصیح قرن نخست هجری بود که در صفّین رزمندگان را به یاری علی(ع) فرا می‌خوانْد. 📚تاریخ مدینة دمشق:۷۶، ۵۲۲ -۵۳۰. 🔹 ابن عبد ربه اندلسی، عالم قرن چهارم، نیز از او حدیثی گزارش کرده است. 📚العقد الفرید:۱، ۳۴۰. 🔹به باور ابن صباغ مالکی، عالم قرن نهم، وی شاعر زمان امام حسن(ع) است. 📚 الفصول المهمه: ۶۹۶. 🔹به گزارش ابن بکار، عالم قرن سوم، وی برای نجات نوه‌اش نزد معاویه رفته بود. 📚اخبار الوافدات من النساء على معاویه بن ابى سفيان:۶۱. 🔸بنا به نقل ابن‌اعثم کوفی، تاریخ‌نگار قرن چهارم، ام سنان شعری سروده که بر ولایت و خلافت بلافصل علی(ع) دلالت دارد. 🏷قد كنت بعد محمدٍ خلفًا لنا أوصى إليك بنا فكنت وفيّا 📚 الفتوح: ۲، ۳۵۵. @chsiqs

📜 مشاغل شیعیان متقدم: معلمی 🔸تعداد راویانِ امامیه که در کتب رجالی امامیهٔ موجود با شغل معلمی ثبت شده‌اند، چهار نفر است. 🔸مثلا نجاشی گزارش کرده که احمد بن محمد بن خالد برقی، از محدّثان نامدار قم، از مؤدبان بوده است. وی به نوه‌اش علی بن ماجیلویه برقی تعلیم داده و به اسماعیل بن عبدالله بجلی نوشتن آموخته است. 📚الرجال: ۲۶۱. 🔹 افزون بر این، به گزارش فتال نیشابوری، حبیب مازنی، استاد ادبیات عرب در بصره، بود که در کودکی نزد اسماعیل بن شعیب بن میثم تمّار، از اصحاب امام صادق(ع)، مورد تعلیم قرار گرفته بود. 📚 روضه‌الواعظین: ۲، ۳۶۹. @chsiqs

📜مشاغل شیعیان متقدم: شغل دولتی1 🔸به گزارش طبری، علی بن یقطین، یکی از یاران ائمه(ع)، ابتدا از کارگزاران حکومت مهدی عباسی بود. 📚تاریخ الامم: ۳، ۵۲۲. 🔹 به گزارش نجاشی علی بن یقطین، به دستور امام کاظم(ع)، وزارت هارون الرشید را پذیرفت. وی فقیه، متکلم و ثقه بوده و دارای کتاب است. 📚الرجال: ۴۵. 🔹شیخ طوسی، از وی سه کتاب، گزارش کرده است. 📚الفهرست: ۱۵۵. @chsiqs