#دعوت_به_بهشت 42 ؛ شیوه اخلاق زیبا 2 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع صحبتِ ما شیوه‌ی اخلاق زیبا در دعوت به نماز کودک و نوجوان بود. خدمت شما عرض کردیم که خوش اخلاق‌ها بهتر می‌توانند دانش‌آموز و فرزند خود را اهل نماز کنند. روانشناس‌ها یک آزمایشی را انجام دادند به این صورت که کودکانی را آوردند و به شخصی گفتند به بعضی از اینها محبت کن و به بعضی محبت نکن. و سپس با آنها همبازی شو. مشاهده کردند کودکانی که محبت دیده بودند رفتار خانم را با علاقه تقلید می‌کردند ولی آنهایی که بی‌مهری دیده بودند در بازی به رفتار خانم توجهی نشان نمی‌دادند و تقلید هم نمی‌کردند‌‌. بله، شاه کلید اخلاقِ زیبا «محبت» است. آقا امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند : با محبت و نیکی سلطان مملکتِ قلب‌ها می‌شوی [1] و در آن صورت اگر دستوری بدهی که « نماز بخوان » زودتر و بهتر از شما می‌پذیرد. یادمان باشد هر اندازه اخلاقِ ما بهتر باشد محبت بیشتر باشد و کمتر نیاز است که امر و نهی مستقیم کنیم. برای محبت به کودک و نوجوان این چندتا کار را انجام دهیم : یک. امام صادق علیه السلام فرمودند : هر که را دوست داشتی به او خبر بده من تو را دوست دارم. [2] ‌حتماً به دانش‌آموز و فرزندمان بگوییم که دوستش داریم‌‌. دو. لبخند همیشه روی لب ما باشد. خوب است هنگام تدریس لبخند داشته باشیم. لبخند در جذب قلوب خیلی خوب جواب می‌دهد‌‌. امام باقر علیه السلام فرمودند : خداوند لبخند انسام به صورت براد دینی اش را عبادت می‌داند و برایش حسنه منظور کرده و پاداش می‌دهد‌‌. « تَبَسُّمُ الرَّجُلِ فِی وَجْهِ أَخِیهِ حَسَنَة» [3] سه. ما اول به آنها سلام کنیم تا از 70 ثوابِ سلام کردن 69 ثواب آن نصیبِ ما ‌شود. [4] هم تواضعِ ما بیشتر می‌شود و هم اِعلام محبت به آنهاست. آنها هم یاد می‌گیرند سلام کنند‌‌. چهار. حتماً به آنها دست دهید. در یک مدرسه‌ی ۱۵۰ نفری، ۸۰ درصد دانش آموزان با اختیار خودشان در نماز جماعت حاضر می‌شدند. آن مدیر در از طرف آموزش و پرورش مدیر موفقی شناخته شد. علت را از او پرسیدند. گفت : یکی از اقدامات من این است که به دانش آموز خود اثبات می‌کنم که دوستش دارم و آینده‌ی او برای من مهم است. مثلاً هر روز پنج دقیقه قبل باز شدنِ در مدرسه من کنار در ورودی حاضر می‌شوم و هر دانش‌آموزی وارد حیاط مدرسه می‌شود به او سلام می‌کنم و دست می‌دهم و حال و احوال پدر و مادرش را می‌پرسم‌‌. بعضی از معلمان فکر می‌کنند اگر با دانش‌آموز دست دهند، حُرمت معلمی آنهل پایین می‌آید، در حالی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با همه دست می‌دادند و فکر نمی‌کردند که حرمت پیامبری ایشان پایین بیاید. هر کسی که پیامبر را می‌دید سه تا رفتار را از پیامبر مشاهده می‌کرد : یک. پیامبر به او سلام می‌کرد دو. و دست می‌داد سه. و همزمان لبخند روی لبان ایشان بود. [1] بِالْإِحْسَانِ تُمْلَكُ الْقُلُوب‏. (تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص: 385) [2] إِذَا أَحْبَبْتَ رَجُلًا فَأَخْبِرْهُ بِذَلِكَ فَإِنَّهُ أَثْبَتُ لِلْمَوَدَّةِ بَینَكُمَا. (الكافی، ج‏2، ص: 644) [3] وسائل الشیعة، ج‏16، ص: 349. [4] امیرالمؤمنین : السلامُ سَبعونَ حَسَنةً، تِسعَةٌ وسِتُّونَ لِلمُبتَدی وَ واحِدَةٌ لِلرّادِّ. (بحار الأنوار، ج‏73، ص: 11)

#دعوت_به_بهشت 43 ؛ شیوه اخلاق زیبا 3 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع صحبتِ ما شیوه‌ی اخلاق زیبا در دعوت به نماز کودک و نوجوان بود. قرآن رمز موفقیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را اخلاق زیبای او معرفی می‌کند : « إِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِیمٍ » [1] می‌فرماید: اگر تو مهربان و خوش خُلق نبودی، مردم از دور تو پراکنده می‌شدند و به دستورات تو مثل نماز عمل نمی‌کردند : « فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ ». [2] یه سؤال : چقدر از اخلاق پیامبر اطلاع داریم؟! چند جلد کتاب در این باره خواندیم؟! اگر من مدیر آموزش پرورش بودم جلد اول کتاب «همنام گلهای محمدی» [3] که درباره زندگی پیامبر هست را به عنوان طرح ضمن خدمت قرار می‌دادم. هر روز یک نکته از این کتاب داخل کانال ویژه معلم‌ها در اپلیکیشنِ شاد قرار می‌دادم تا هر روز با یک نکته از زندگی پیامبر آشنا بشوند. آقای حسین سیدی ده‌ها جلد کتاب را مطالعه کرده تا خلاصه آنها را به صورت جذّاب داخل کتابش قرار بدهد. ‌حتماً ‌حتماً این کتاب را بخریم و سالی یکبار مطالعه کنیم. شیر را بچه همی ماند بدو * تو به پیغمبر چه می‌مانی بگو؟ بچه شیر سایز کوچک همان شیره، ما اخلاقیات پیامبر را بخوانیم سایز کوچیکش را انجام بدهیم. فرزندان از پدر و مادر خود گلایه دارند که ما از شما رفتار دینی را می‌بینیم مثلِ نماز، روزه، حجاب‌‌ و... اما اخلاق دینی را نمی‌بینیم مثلِ راستگویی، گذشت، خوش قولی‌‌ و... می‌گویند : « اگر نماز خوب است و رفتار انسان را خوب می‌کند پس چرا شما خوش اخلاق نشدی و فحش می‌دهی و غیبت می‌کنی ؟! چرا تهمت می‌زنی ؟! » یادمان باشد دعوت به نماز یک رفتار و یک عمل هست. آقا امام صادق علیه السلام فرمودند: اخلاق بد عمل را نابود می‌کند همان‌گونه که سرکه عسل را نابود می‌کند. « إنَّ سُوءَ الخُلقِ لَیفسِدُ العَملَ كما یفسِدُ الخَلُّ العسَلَ » [4] بد اخلاقی تمام تلاش‌‌های ما را برای دعوت فرزندان و دانش آموزان به نماز نابود می‌کند. [1] سوره قلم، آیه 4. [2] سوره آل عمران، آیه 159. [3] ناشر : دفتر نشر معارف. [4] الكافی، ج‏2، ص: 321.

#دعوت_به_بهشت 44 ؛ شیوه گفتاری 1 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع صحبت ما مهارتهای دعوت به نماز بود. در این جلسه شیوه گفتاری را مرور می‌کنیم. بعضی پدر و مادرها شیوه گفتاری را قبول ندارند، می‌گویند: ما به فرزند خود نمی‌گوییم نماز بخوان خودش باید بفهمد نماز برایش خوب است بخواند . ما هم می‌گوییم پس به فرزندت نگو : «مدرسه برو و مشق بنویس. خودش باید بفهمد درس خواندن خوب است و درسش را بخواند». قرآن شیوه گفتاری را قبول دارد و بیش از سیصد بار واژه « قُلْ» در قرآن آمده است. یعنی : «ای پیامبر با زبانت به مردم بگو». قرآن می‌فرماید: حضرت لقمان علیه السلام با زبان به فرزندش گفت: « یا بُنَی أَقِمِ الصَّلَاةَ » [1] پسر گُلم نماز بخوان. به پیامبر دستور می‌دهد که خانواده خودت را امر کن به نماز. « وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ » [2] امر با چه صورت می‌گیرد؟ با زبان. امام صادق علیه السلام می‌فرماید : با غیر زبان هایتان مردم را به خوبیها دعوت کنید. [3] منظور حضرت آن نیست که با زبان دعوت به خوبی نکنید بلکه منظور آن است که رفتار انسان اثرش بیشتر است از گفتار انسانِ. چون خود امام صادق علیه السلام صدها حدیث در مورد اهمیت و آثار و دعوت به نماز و... دارند که با زبان بیان کردند. برخلاف تصور برخی که فکر می‌کنند شیوه‌ی گفتاری از آسان‌‌ترین شیوه هاست بنده اعتقاد دارم از سخت‌‌ترین شیوه هاست. چرخاندن زبان داخل دهان آسان است اما اینکه چگونه بچرخانیم که مثلِ کلیدی قفل‌های بسته را باز کند هنر می‌خواهد. آقا امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: « أَجْمِلُوا فِی الْخِطَابِ تَسْمَعُوا جَمِیلَ الْجَوَاب‏ » [4] زیبا بگویید تا زیبا بشنوید. اگر من زیبا بگویم یا قبول می‌کند یا سکوت می‌کند‌‌. چنانچه تندی و پرخاشگری کرد و گفت : « به تو ربطی ندارد » متهم ردیف اول خودِ من هستم و احتمالاً زیبا نگفتم. اگر بعد از اینکه کسی را با زبان دعوت به نماز کردیم با کدورت و کینه از او جدا شدیم معلوم می‌شود این شیوه را خوب اجرا نکرده‌ایم، اما اگر با صفا و صمیمیت با لبخند از هم جدا شدیم معلوم می‌شود شیوه را درست اجرا کردیم. ای زبان! تو چه عَجب جادوگری * هم ابوجهلیّ و هم پیغمبری در باره این شیوه باز هم گفتگو خواهیم کرد. [1] سوره لقمان، آیه 17. [2] سوره طه، آیه 132. [3] (الکافی، جلد۲، صفحه77) [4] تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص: 436.

#دعوت_به_بهشت 45 ؛ شیوه گفتاری 2 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز درباره شیوه گفتاری در دعوت کودک ونوجوان به نماز صحبت کردیم. شیوه گفتاری دو قسمت می‌شود : گفتاری مستقیم مثل «نماز بخوان». گفتاری غیرمستقیم که جمله «نماز بخوان» در آن نیست. این جلسه می‌خواهیم شیوه گفتاری غیرمستقیم را توضیح بدهیم. آقا امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند: «مَن أحَبَّ شیئاً لَهِجَ بِذِكرِهِ» [1] هر کس چیزی را دوست داشته باشد یاد آن چیز وِرد زبانش می‌شود. خواسته یا ناخواسته درباره‌ی آن موضوع صحبت می‌کند مثلِ نماز، امام حسین، خدا، قیامت و... و آن موضوعات محور گفتگویش در خانواده می‌شود. در بعضی از خانواده‌ها هنگامی‌که سفره پهنه یا همه خانواده دور هم جمع شدند درباره گرانی، مدلِ ماشین، مدل لباسِ، انتخابات، سریال، فوتبال، آب‌ و هوا، درس، کنکور صحبت می‌شود اما از موضعاتِ معنوی صحبتی نمی‌شود. درباره آن موضوعات هم‌ صحبت باشیم اما فرزندان ما ببینند محور گفتگوها معنویت و نماز هست. مثلاً مادر خانواده بگوید : «فلان مسجد تمیزتر هست». پدر خانواده بگوید : «فلان امام جماعت قرائت زیباتری دارد» یا بگوید : « من یک کلیپ زیبا دارم که می‌خواهم همه با هم ببینیم » و وقتی آن کلیپ باز می‌شود ببینند درباره‌ی امام حسین یا نماز هست. خاطرات نمازی گفته بشود مثلاً مادر بگوید: «خدا رحمت کند مادر بزرگم را که نمازش را این‌گونه می‌خواند» پدر بگوید : «خدا رحمت کند پدر بزرگم را اولین‌بار او من را به مسجد بُرد» یا «وقتی من نماز خواندم فلان هدیه و جایزه را به من داد». شیوه گفتاری غیرمستقیم می‌گوید درباره‌ی هر موضوعی زیاد صحبت کنیم فرزندان ما به آن موضوع حساس می‌شوند مثلاً پدری در جمع اعضای خانواده بگوید : « وصیت می‌کنم از ارثی که باقی می‌گذارم یک سال برایم نماز قضا بخوانند» بعضی مادرها می‌گویند : «زود بخواب تا صبح از سرویس مدرسه جا نمانی». بعضی مادرها می‌گویند : «زود بخوابیم تا نماز صبح آسان‌تر بلند شویم» مادری می‌گوید : «غذای شب را سبک درست می‌کنم تا موقع بیدار شدن برای نماز صبح اذیت نشویم غذا سنگین باشد بلند نمی‌شویم » مادری موقعِ اذان می‌گوید: «چشم خدا جون! آمدم» کودک می‌پرسد مامان چی می‌گویی؟ می‌گوید: «صدای اذان آمد و خدا گفت بیا نماز بخوان» به او گفتم : « چَشم آمدم» پدری لباس پوشیده و می‌خواهد از خانه بیرون برود. کودک می‌پرسد که بابا کجا می‌روی؟ می‌گوید: « می‌خوام برم خونه‌ی خدا * تا بخونم نماز و دعا » شیوه‌ی گفتاری غیر مستقیم می‌گوید : معلمِ عزیز! داخل کلاس درباره‌ی نماز گفتگو کن و خاطراتِ زیبایِ نمازیِ خودت را برای دانش آموزان بیان کن. قصه‌‌هایی از نمازهای پیامبران، امامان و شهدا برای دانش‌آموز تعریف کن. [1] تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص: 65.

#دعوت_به_بهشت 46 ؛ شیوه گفتاری 3 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع صحبتِ ‌ما شیوه گفتاری در دعوت به نماز بود. شیوه‌ی گفتاری غیرمستقیم را توضیح دادیم و درباره‌ی شیوه‌ی گفتاری مستقیم به چند نکته باید توجه داشته باشیم:‌ یک. شعار تبلیغاتی داشته باشیم. مثلاً یک بیت شعر زیبا یا جمله‌ی قشنگ را درباره‌ی نماز بارها و بارها تکرار کنیم تا به جانِ مخاطب بنشیند. تیزرهای تبلیغاتی تلویزیون از این شیوه استفاده می‌کنند مثل تبلیغ شامپو : گُل‌، گُل، گُل * گُل از همه رنگ سرت را با چی می‌شوری * با شامپو گُلرنگ. سال‌هاست که این تبلیغ دیگر انجام نمی‌شود ولی هنوز این شعار تبلیغاتی در ذهن ها مانده است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نُه ماه‌ هنگام اذان می‌آمدند کنار خانه حضرت زهرا علیه السلام سلام می‌کردند و می‌فرمودند: « اَلصَّلاة، اَلصَّلاة » [1] خوب است این شعار تبلیغاتی پیامبر را هنگام اذان تو خانه بگوییم تا در ذهن کودک نقش ببندد. با صدای بلند بگوییم : « نمــــــــاز * نمــــــــاز » شعار تبلیغاتی شهید رجایی چه بود؟ « به نماز نگویید کار دارم به کار بگویید وقت نماز است». مدیری در مراسم صبحگاه به جای اینکه بگوید : « از جلو نظام» می‌پرسید: «نمازِ مطلوبِ رسول ‌الله؟» و دانش‌آموزان یک‌صدا می‌گفتند: « اولِ وقت * در مسجد * به جماعت» آن مدیر دستور داده بود این شعار زیبا را با خط زیبا به دیوار مدرسه نوشته بودند. معلم ابتدایی هنگام خداحافظی همیشه بگوید: یک دختر نمونه * چه خوب و مهربونه نمازش رو همیشه * اول وقت می‌خونه بچه‌های عزیز خداحافظ. صبح که می‌خواهیم کودک خود را برای نماز صبح بلند کنیم شعار تبلیغاتی داشته باشیم: « وضو بگیر یه دیقه * نماز بخون دو دیقه با هم میشه سه دیقه * بگیر بخواب یک عـــــــالمه » یا بگوییم : « بیدار شو از خواب نازنین که صبح شده باز * أشهَدُ أَنّ عَلیاً وَلیُّ‌َّالله ببین مؤذن دوباره اذان میگه باز * أشهَدُ أَنّ عَلیاً وَلیُّ‌َّالله » [2] با یک صدای ملایم برایشان بخوانیم. شما هم فکر کنید و یک شعار تبلیغاتی نماز، ویژه خودتان تولید کنید. [1] بحار الأنوار، ج‏35، ص: 236. [2] این شعر را در ایترنت بنویسید تا با دانلود صوت آن، سبک خواندن آن را یاد بگیرید.

#دعوت_به_بهشت 47 ؛ شیوه گفتاری 4 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز قرار شد درباره‌ی شیوه‌ی گفتاری مستقیم در دعوت به نماز به چند نکته توجه داشته باشیم:‌ دو. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: هر که را مخفیانه نصیحت کردی او را آراسته ای و اگر در جمع نصیحتش کردی او را خوار و ذلیل کرده ای. [1] شخصی در جمعِ مهمانی به بنده گفت: « برادرم نماز نمی‌خواند. حاج‌آقا شما به او بگویید نماز بخواند » من گفتم: می‌خواند ان‌شاءالله و برادرش گفت: من نماز می‌خونم. آن بنده خدا گفت: « حاج‌آقا دروغ می‌گوید. نماز نمی‌خواند.» و این‌گونه برادرش را ضایع کرد. ‌ای کاش بیرون از مجلس مخفیانه به بنده می‌گفت : « یک بی‌نماز در جمع حضور دارد لطفاً غیرمستقیم دعوت به نماز کنید» شخصی می‌گفت: دو تا برادر بی‌نماز دارم هیجده ساله و بیست ساله. پدرم گفت نماز بخوانید. آنها قبول نکردند. او هم رفت در جمع بسیج که فرمانده‌هان و دوستان آن دو حاضر بودند آبروی آنها را ریخت و گفت : «من که هر چه می‌گویم قبول نمی‌کنند. لطفاً شما که فرمانده آنها هستید به آنها بگویید نماز بخوانند.» دو برادر من هم می‌گویند: «حالا که آبروی ما را بُرد. دیگر اصلاً نماز نمی‌خوانیم» اگر در جمع مهمانی خواستم به نوجوانم بگویم : « بلند شو نمازت را بخوان تا نمازت قضا نشود» با کنایه و اشاره طوری‌ بگویم که دیگران متوجه نشوند. شخصی در جمع مهمانی گفت: « پسرم بلند شو نماز بخوان» یک بی‌ادب هم از روی تمسخر گفت: « تارک‌الصلاة پاشو نمازت را بخوان » و بقیه به او خندیدند. اگر می‌خواهیم دلسوزی کنیم مخفیانه بگوییم و اگر می‌خواهیم آبروریزی کنیم در جمع تذکر بدهیم. سه. نگوییم : «وضویت را خوب بگیر و نمازت را درست بخوان.» این جملات مبهم هست و جمله‌ی مبهم اضطراب را زیاد می‌کند که کجای نماز یا وضوی من باطل و اشتباه هست. بگوییم : «پسرم وقتی به رکوع یا سجده می‌روی در حال آرامش ذکر را بگو نه در حال حرکت و وقتی وضو می‌گیری کنارِ آرنج تو خشک نماند. آن‌ قسمت را هم بشور» چهار. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله همراه با لبخند سخن خودشان را بیان می‌فرمودند نه با خشم و غضب و می‌فرمودند: « لا أَدَبَ مَعَ غَضَب» [2] هنگام غضب، تربیت خوب اتفاق نمی‌افتد. به همین خاطر فرمودند وقتی خشمگین شدید دعوت به خوبی نکنید بلکه سکوت کنید. «إِذَا غَضِبْتَ فَاسْكُتْ» [3] وقتی فرزند من نمره امتحانش کم شده و استکان را هم شکسته و من از دست او عصبی هستم و می‌گویم : « حالا پاشو برو نماز تو بخوان تا نمازت دیر نشود» این جمله اثر معکوس میگذارد و نسبت به نماز هم نفرت پیدا می‌کند. [1] مَنْ وَعَظَ أَخَاهُ سِرّاً فَقَدْ زَانَهُ وَ مَنْ وَعَظَهُ عَلَانِیةً فَقَدْ شَانَه‏. (دیلمی، أعلام الدین فی صفات المؤمنین، ص: 178) [2] تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص: 303. [3] بحار الأنوار، ج‏70، ص: 272.

#دعوت_به_بهشت 48 ؛ شیوه گفتاری 5 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز درباره شیوه گفتاری در دعوت دانش‌آموزان به نماز ‌صحبت می‌کردیم. قرار شد برای اجرای موفق این شیوه به این نکات دقت کنیم : پنج. آقا امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند وقتی برای گفتارت زمانی را مناسب نمی‌بینی سخن مگو. « لَا تَتَكَلَّمَنَّ إِذَا لَمْ تَجِدْ لِلْكَلَامِ مَوْقِعا ». [1] در زمان‌ها و مکان‌های معنوی پذیرش سخنان معنوی ـ مثل دعوت به نماز ـ بالاتر می‌رود. قرآن در آیه ۱۳۳ سوره مبارکه بقره می‌فرماید: وقتی حضرت یعقوب علیه السلام در آستانه رحلت بود و فرزندانش دور او جمع شده بودند ـ یعنی زمان بسیار معنوی ـ حضرت سفارش کرد که فرزندانش از مدارِ توحید خارج نشوند. وقتی ما بیمار می‌شویم و فرزندان ما دور ما جمع می‌شود یا یا او بیمار می‌شود احتمالاً پذیرش برای دعوت به نماز بالاتر رفته است. آقا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در قبرستان از کنار قبری رد می‌شدند که شخصی تازه از دنیا رفته بود. حضرت این زمان را مناسب برای سخن گفتن از نماز انتخاب کردند و به یارانشان فرمودند : « این شخص تازه گذشته، اگر قرار باشد زنده بشود و بین این دو گزینه انتخاب کند که تمام نعمت‌های دنیا داشته باشد یا فقط دو رکعت نماز بخواند و دوباره قبض روح شود حتماً دو رکعت نماز را انتخاب می‌کند. بنده خاطراتی خواندم از کسانی که بی‌نماز بودند و اهل نماز شده بودند. بعضی از آنها گفته بودند : «وقتی در مجلس روضه قرار می‌گرفتم و در بین گریه و اشک می‌شنیدم که امام حسین علیه السلام در ظهر عاشورا نماز را ترک نکرد و حضرت زینب علیها السلام در شام عاشورا ـ با آن ‌همه مصیبت ـ نماز شب را ترک نکرد به خودم لرزیدم و تصمیم گرفتم نماز بخوانم». اگر مداحی می‌آوریم داخل مدرسه تا مداحی کند به او بگوییم که در بین روضه اشاره‌ای هم به نماز بکند. در شرایط صمیمی و عاطفی باز هم پذیرش مطالب معنوی بالاتر می‌رود. وقتی فرزند ما در روز پدرِ و روز مادرِ برای ما هدیه‌ای گرفتند نگوییم : «تو که نماز نمی‌خوانی هدیه‌ات را نمی‌پذیرم بردار ببر». بلند شویم آن لباس را بپوشیم و بگوییم بَه بَه به سلیقه شما ـ چقدر خوشگل شده‌ام ـ خیلی ممنونم خوشحالم کردی و بعد مخفیانه به او بگوییم که اگر نمازت را هم بخوانی خیلی من را بیشتر خوشحال می‌کنی. در آن روزی که به دانش‌آموز یا فرزند خود دوچرخه یا هدیه زیبا می‌دهیم، پذیرش سخن ما بالاتر می‌رود. شش. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: « فَکِّرْ ثُمَّ تَکَلَّمْ» [2] اول بیندیش بعد سخن بگو. برای استفاده از شیوه گفتاری در دعوت به نماز سه دقیقه یا سی دقیقه فکر کنیم که « چه بگوییم و چگونه بگوییم؟» مثلاً * با لحن تند نگوییم. * چگونه با لحنِ طنز و شوخی بگوییم که نوجوان بهتر و بیشتر بپسندد. * چه زمان و چه مکانی بگوییم؟ * چند بار بگوییم؟ * چه کسی بگوید؟ (من بگویم بهتر است یا خاله اش یا معلم او) پاسخ درست به این پرسش ها سبب می‌شود پذیرشِ دعوت ما به نماز از سوی دانش آموز بالاتر برود. [1] تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص: 213. [2] تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص: 58.

#دعوت_به_بهشت 49 ؛ شیوه گفتاری 6 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز درباره شیوه گفتاری در دعوت به نماز ‌صحبت می‌کردیم. قرار شد برای دعوت بهتر این نکات را اجرا کنیم. هفت. برچسب منفی نزنید. نوجوانی می‌گفت : « پدر من می‌گوید کافرِ ملحدِ بی‌دین بلند شو نمازت را بخوان ». من هم می‌گویم : « کدام کافرِ ملحدِ بی‌دین نماز خوانده که من دومی آن باشم » بلکه برچسب مثبت بزنیم. اگر تازه از کربلا آمده است بگوییم : «کربلایی حسن» . اگر مداحِ امام حسینِ به او بگوییم : « بُلبل امام حسین» . اگر سید هست بگوییم : «دختر حضرت زهرا، پسر امیرالمؤمنین بلند شو نماز بخوان. » در جبهه گاهی برای بیدار کردن نماز صبح این‌گونه صدا می‌زدند : «سربازان امام زمان! برای نماز صبح بلند شوید» هشت. مقایسه با دیگران ممنوع نگوییم : « نمره درس پسرعموی تو بیست و نمازش هم اول وقتِ هست برو از او یاد بگیر». نگوییم : « دختر خاله‌ی تو همیشه نمازش اول وقت است و پدر و مادر او را صدا نمی‌زند، برو از او یاد بگیر» اگر این‌گونه بگوییم کینه ما را به دل می‌گیرد و دخترخاله خودش را رقیب خود حساب می‌کند و ممکن است به او حسادت کند. حتی ممکن است بگوید: « خُب، پدر و مادر او برای او این را خریدند و آن کار را کردند شما هم برای من این کار و انجام بدهید». او را با خودش مقایسه کنیم و بگوییم : « شما که قبلاً نمازت اول وقت بود چرا الان سستی می‌کنی؟ شما که قبلاً نماز را همیشه می‌خواندی چرا الان یکی در میان می‌خوانی؟» نُه. از کار شخص ابراز نفرت و ناراحتی کنیم نه از خود شخص. قرآن می‌فرماید: حضرت لوط علیه السلام فرمود: من با کار شما دشمن هستم « إِنِّی لِعَمَلِكُمْ مِنَ الْقَالِینَ » [1] و نفرمود با خود شما دشمن هستم. پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله فرمودند: «إِنِّی بَرِیءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ» [2] من از آن کاری که شما می‌کنید بیزار هستم. به فرزند خود نگوییم : « من از تو بدم می‌آید و از تو ناراحتم» بلکه بگوییم : « وقتی نمازت دیر می‌شود من ناراحت می‌شوم و وقتی نمازت را نمی‌خوانی من حسّ بدی پیدا می‌کنم » نگوییم : « تو اعصابم را خُرد کردی». بگوییم : « وقتی نماز تو نوک کلاغی می‌شود چون بی‌ادبی به خداوند است عصبی می‌شوم». ده. از طنز استفاده کنیم به خصوص برای نوجوان‌ها. پدری به فرزندش ـ وقتی نمازش را سریع و نوک کلاغی می‌خواند ـ می‌گفت: هر کسی سرِ خدا کلاه بگذارد خدا سر او بشکه می‌گذارد. اگر نمازت را کوتاه کنی و دو دقیقه کم خدا بگذاری، خداوند بیست دقیقه تو زندگی تو می‌چرخاند و این را با لبخند می‌گفت. شخصی وضو می‌گرفت و آب وضوی او به اطراف می‌پاشید. دوستش به شوخی به او گفت : « خودت وضو می‌گیری و ما را غسل می‌دهی!» سعی کنیم این شیوه‌ها را اجرا کنیم. [1] سوره شعراء، آیه 168. [2] سوره شعراء، آیه 216.

#دعوت_به_بهشت 50 ؛ شیوه گفتاری 7 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز درباره شیوه گفتاری در دعوت به نماز‌ صحبت می‌کردیم و قرار شد به این نکات توجه ویژه کنیم تا بهتر بتوانیم این شیوه را اجرا کنیم. یازده. از نماز با شکوه و احترام یاد کنیم. بعضی‌ها به فرزندشان می‌گویند : « نمازت را بزن به کمرت»، بعضی‌ها می‌گویند : « نمازت را بخوان » ما بگوییم : «نمازت را اقامه کن»، «پسرم! نمازت را اقامه کردی؟» مدیر بگوید : « ساعت اقامه‌ی نماز در مدرسه دوازده و نیم است». قرآن سخن از «قرائتِ نماز» نگفته، از «اقامه نماز» سخن گفته است. اگر من بگویم : «نمازت را بخوان تا راحت بشوی » معنایش این است که نماز یک غم و غصه‌ است که وقتی آن را می‌خوانی و تمام می‌شود ما راحت می‌شویم. در حالی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمودند: « ای بلال اذان بگو تا با نماز از غم و غصه دنیا راحت بشوم» [1] یعنی نماز با آمدنش راحتی می‌آورد نه این‌که با تمام شدنش راحتی بیاید. دوازده. تذکر مُدام سبب لجبازی می‌شود. فرزندِ ما در جواب می‌گوید : «من اصلاً نمی‌خواهم نماز بخوانم. هر کاری می‌خوای بکنی بکن». سخن مثل موشک است. به جای اینکه تعداد زیادی موشک بزنیم ولی دقیق نباشد و به جاهای پَرت بخورد، از موشک نقطه زن استفاده کنیم. ابتدا زمان و مکان دعوت فرزند به نماز را تشخیص بدهیم و در آن زمان و مکانِ خاص مثل لحظات صمیمی عاطفی و مکان‌های معنوی سخن بگوییم تا مثل موشک نقطه زن اثرگذار باشد. سیزده. از فرمول انتقادِ درست استفاده کنیم. اول یک خوبی را بگوییم، بعد انتقاد را کوتاه بگوییم بعد دوباره یک خوبی بگوییم. مثلاً : «آفرین که نمره‌ی ریاضیت را خوب شدی، خوشحال شدم که کارنامه خوبی داری» بعد بگوییم : «ناراحت شدم امروز صبح برای نماز صبح هر چه صدایت زدم بیدار نشدی» و بعد دوباره یک خوبی بگوییم که : «خوب است که قفسه‌ی کتاب هایت را خوب و منظم می‌چینی و آشفته نیست». چهارده. چون بچه‌های هفت و هشت ساله تعداد رکعات نماز ظهر، عصر، مغرب و عشا را اشتباه می‌کنند خوب است امام جماعت یا پدر و مادر نیت نماز را با صدای بلند بگویند : «چهار رکعت نماز ظهر می‌خوانم برای رضای خدا» تا هم نیت و هم تعداد رکعات نمازهای روزانه را یاد بگیرند. پانزده. بعضی پدر و مادرها وقتی فززندشان را برای نماز صبح صدا می‌زنند به او می‌گویند : «بلند می‌شوی یا نمی‌شوی؟ او هم می‌گوید : « بلند نمی‌شوم». اگر قرار هست دو گزینه انتخاب کنید بگویید : «الان بلند می‌شوی یا ده دقیقه دیگر دوباره صدایت بزنم؟» در این صورت چون معمولاً راحت طلب هستند گزینه ده دقیقه دیگر را انتخاب می‌کنند. پس روی جملاتی که درباره‌ی دعوت به نماز استفاده می‌کنیم دقت بیشتری داشته باشیم. [1] جُعِلَتْ قُرَّةُ عَینِی فِی الصَّلَاةِ وَ كَانَ یقُولُ أَرِحْنَا یا بِلَال‏. (بحار الأنوار، ج‏79، ص: 193)

#دعوت_به_بهشت 51 ؛ شیوه اعتقاد سازی 1 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع گفتگوی ما شیوه دعوت فرزندان به نماز بود. این جلسه می‌خواهیم شیوه اعتقادسازی را مرور کنیم. آقا امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند: « تَكَاسُلُ المَرءِ فِی الصَّلاة مِنْ ضَعفِ الإیمَانِ » [1] سستی و تنبلی انسان در نماز که یا بی‌نماز هست یا یکی در میان نماز می‌خواند یا دیر می‌خواند یا تند و نوک کلاغی می‌خواند به ‌خاطر ضعیف بودن باور و اعتقادش هست. روان‌شناسی جدید هم به این مطلب رسیده است که هر چقدر باور انسان نسبت ‌به کاری بالاتر برود انگیزه و علاقه‌اش نسبت به انجام آن کار بالاتر می‌رود. اعتقاد به این‌که خدایی که حکیم هست ـ یعنی همه دستوراتش حساب‌ شده است ـ فرمانِ به نماز داده و این نماز در آخرت انسان آن‌قدر تأثیرگذار هست که اولین پرسش روز قیامت هست [2] و هر کس نمازش را خوب اقامه کند کلید بهشت در دستان اوست. [3] ببینید ساختمان یک پِی دارد که ناپیداست و یک ستون دارد که پیداست و آن ستون روی آن پِی سوار می‌شود و ساختمان دین ما هم ستونی دارد به نام نماز. « الصَّلاةُ عَمودُ الدِّینِ». [4] و پِی‌ و زیربنای آن باور قلبی به توحید و معاد هست. اگر دوست داریم ستون دین فرزندان ما مُحکم باشد و بر نمازشان ثابت‌قدم باشند باید پِی ساختمان آنها را محکم کنیم. خداوند در اولین گفتگو با حضرت موسی علیه السلام ابتدا به او فرمود: « إِنَّنِی أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا » بدان که خدایی جز من نیست یعنی درباره توحید با او صحبت کرد بعد فرمود: « و أَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِی » [5] برای یاد من نماز بخوان. و بلافاصله فرمود: « إِنَّ السَّاعَةَ آتِیةٌ أَكَادُ أُخْفِیهَا لِتُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا تَسْعَى» [6] یقیناً روز قیامت می‌آید که در آن روز هر کس خوبی کرده پاداش می‌بیند و هر کس بدی کرده تنبیه می‌شود. حضرت لقمان علیه السلام هم وقتی می‌خواهد فرزندش را به نماز دعوت کند اول به او می‌گوید: «لَا تُشْرِكْ بِاللَّه» [7] برای خدا شریکی قائل نشو. اعتقاد به توحید او را تقویت می‌کند. بعد می‌فرماید: «إِلَیهِ مَرْجِعُكُمْ» [8] بدانیم که ما ‌حتماً روزی به محضر خدا می‌رویم و آنجا اگر به اندازه‌ی ارزنی کار خوب یا بد کرده باشیم خداوند حاضر می‌کند و آن را محاسبه می‌کند. و در پایان می‌فرماید: «یا بُنَی أَقِمِ الصَّلَاةَ» [9] پس توحید باوری و معاد باوری فرزند خود را تقویت کنیم تا آنها را به آسانی بتوانیم به نماز دعوت کنیم. [1] شیخ طبرسی، نثر اللآلئ، ترجمه شیخى، النص، ص: 57. [2] امام باقر علیه السلام: إنَّ أوَّلَ ما یحاسَبُ بِهِ العَبدُ الصَّلاةُ، فَإِن قُبِلَت قُبِلَ ما سِواها (الكافی: ج 3 ص: 268) [3] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله : مِفتاحُ الجَنَّةِ الصَّلاة. (شناخت نامه نماز، ج‏1، ص: 218) [4] شناخت نامه نماز، ج‏1، ص: 118. [5] سوره طه، آیه 14. [6] سوره طه، آیه 15. [7] سوره لقمان، آیه 13. [8] سوره لقمان، آیه 15. [9] سوره لقمان، آیه 17.

#دعوت_به_بهشت 52 ؛ شیوه اعتقاد سازی 2 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع صحبت ما شیوه اعتقاد سازی در دعوت فرزندان به نماز بود. خدمت شما عرض کردیم که درمان تنبلی و سستی نسبت‌ به نماز تقویت اعتقادات هست. هر قدر اعتقاد انسان به خدا و روز قیامت بالاتر برود انگیزه‌ی انسان برای عمل به دستورات خدا مثل نماز بالاتر می‌رود. امام صادق علیه السلام فرمودند: «ما ضَعُفَ بَدَنٌ عمّا قَوِیت علَیهِ النِّیةُ» [1] اگر انگیزه انسان نسبت ‌به هر کاری بالا برود در آن کار سستی و تنبلی نمی‌کند. شیوه اعتقادسازی سه پله دارد: یک. تصحیح : اگر اعتقادش اشتباه هست، درست کنیم. دو. تحکیم : اگر اعتقادش درست هست، محکم کنیم. سه. تکرار: اگر اعتقادش محکم هست این اعتقاد محکم را مُدام تکرار کنیم. علت این‌که فرمودند : دعای عهد را هر صبح بخوانید و دعای کمیل را هر شب جمعه بخوانید این است که اعتقادات صحیح که در فکر ما محکم شده را تکرار کنیم. همین‌طور که موبایل ما هرروز نیاز به شارژ دارد اعتقادات ما هم نیاز به شارژ دارد که شارژ آن همین ادعیه و تلاوت روزانه قرآن هست. برای تقویت خداباوری فرزندان خود روی این صفات خدا بیشتر تأکید کنیم: یک. خدا شاهد است. عالم محضر خداست و خدا دارد ما را می‌بیند: « أَلَمْ یعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یرَى» [2] دو. خداوند هم مِهر دارد و هم قَهر دارد. هم خوشنود می‌شود و هم خشمگین می‌شود: « اِعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ وَ أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ» [3] نسبت ‌به کسی که دستورش را اجرا کند و نماز بخواند یا می‌خواهد توبه کند و از این به بعد نماز بخواند مهربانِ و نسبت ‌به کسی که دستورات او را اجرا نمی‌کند با دستوراتش مخالفت می‌کند خشمگین می‌شود. سه. خداوند حکیم است. یعنی تمام دستوراتش حساب شده است. خوشبختی دنیا و آخرت ما و سلامت جسم و روح ما را در نظر گرفته و بعد دستوراتی به ما داده است مثل این‌که نماز بخوانید تا خوشبخت بشوید. « قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُون‏» [4] چهار. خداوند «غَنی» است یعنی بی‌نیاز. «صَمد» است یعنی ما به او نیاز داریم. گر جمله‌ی کائنات بی‌نماز گردند * بر دامن کبریاش ننشیند گرد «إِنْ تَكْفُرُوا أَنْتُمْ وَمَنْ فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِی حَمِیدٌ» [5] اگر همه‌ی انسان‌ها بی‌نماز بشوند یک ریال از ثروتش یک وات از قدرتش و یک اتم از حکومتش کم نمی‌شود. این جملات را برای دانش آموزان بگوییم و تکرار کنیم. پنج. خداوند یک صفات جمال دارد که محبت و رحمت خداست و یک صفاتِ جلال دارد که قدرت، شکوه و عظمت خداوند است. اگر از هر دو صفات برای دانش آموزان بگوییم خوب است، ولی تجربه بنده نشان می‌دهد که برای دانش‌آموزان دختر بهتر است بیشتر از صفات جمالِ خدا یعنی از محبت و رحمت او بگوییم. چون خودشان عاطفی تر هستند از این زاویه بهتر می‌توانیم آنها را به نماز دعوت کنیم. و برای دانش‌آموزان پسر دبیرستانی از جلال خدا بگوییم از قدرت، شکوه و عظمت خدا بگوییم. چون از قدرت بسیار لذت می‌برند از این زاویه بهتر می‌توانیم آنها را به نماز دعوت کنیم. [1] من لا یحضره الفقیه، ج‏4، ص: 400. [2] سوره علق، آیه 14. [3] سوره مائده، آیه 98. [4] سوره مؤمنون، آیه 1 و 2. در اذان هم می گوییم : «حَیَّ عَلَی الفَلاح» بشتابید به سوی خوشبختی. [5] سوره ابراهیم، آیه 8.

#دعوت_به_بهشت 53 ؛ شیوه اعتقاد سازی 3 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع صحبت‌ ما شیوه اعتقاد سازی در دعوت به نماز بود. خدمت شما عرض کردیم که هر اندازه باور دانش آموزان را نسبت ‌به خدا و روز قیامت تقویت کنیم به همان اندازه ـ غیرمستقیم ـ آنها را به نماز دعوت کردیم. قرآن می‌فرماید: نماز سخت است، سنگین است مگر بر کسانی که به وجود خدا اعتقاد دارند و اعتقاد دارند در روز قیامت خدا را ملاقات می‌کنند « وَاسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ * وَإِنَّهَا لَكَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِینَ الَّذِینَ یظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ » [1] به خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی گفتند که منبر رفتن آداب دارد، سرعت و فرصت دارد، اوج و فرود دارد این چه منبری هست که شما می‌روی؟ کتاب را دست می‌گیری و از روی کتاب برای مردم می‌خوانی و توضیح می‌دهی. این‌ که منبر نشد! ایشان فرمودند من با همین شیوه ده‌ها بی‌نماز را اهل نماز کردم شما که آن‌قدر آداب منبر را رعایت می‌کنید چند بی‌نماز را با نماز کردید؟!! آن شخص با تعجب پرسید چگونه شما توانستی آن‌ها را اهل نماز کنی؟ ایشان فرمودند من روایاتی درباره لحظه جان دادن، قبر، قیامت، بهشت، جهنم، پل صراط برای مردم می‌خوانم و توضیح می‌دهم و باور معاد را در آنها تقویت می‌کنم. [2] شیوه ایشان شیوه درستی بود، چون آقا امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: « مَن أكثَرَ مِن ذِكرِ الآخِرةِ قَلَّتْ مَعصیتُهُ» [3] هر اندازه انسان‌ها اعتقاد به ‌روز قیامت را یادآور شوند گناه‌شان کمتر می‌شود و این‌گونه بی‌نمازها کم‌تر و اهل نماز بیشتر می‌شوند. بهترین زمان برای شیوه اعتقادسازی سنین نوجوانی هست، چون آقا امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: « إِنَّمَا قَلْبُ الْحَدَثِ كَالْأَرْضِ الْخَالِیةِ مَا أُلْقِی فِیهَا مِنْ شَی‏ءٍ قَبِلَتْهُ » [4] قلب نوجوان مثل یک زمین آماده کشتِ که هر بذری در آن بپاشی ثمر می‌دهد. چه بذری بهتر از بذر اعتقادات که اگر اعتقاد نوجوان را صحیح و محکم کردیم و آن اعتقاد را تکرار کردیم آینده‌ی او را بیمه کرده‌ایم. می‌خواهم چند کتاب در رابطه با اعتقاد سازی به شما معرفی کنم. یک. کتاب «عقاید استاد قرائتی» را بخوانید ـ به ویژه فصل توحید، عدل و معاد ـ و آیاتش را در دفترچه‌ای بنویسید و هر جلسه که می‌خواهیم کلاس را شروع کنیم یک آیه یا روایت درباره توحید یا معاد برای دانش آموزان بیان کنیم. دو. کتاب «خداشناسی قرآنی کودک» از آقای غلامرضا ابهری مطالب بسیار زیادی دارد که می‌توانیم مطالعه و برای دانش‌آموزان ابتدایی بیان کنیم. کتاب بسیار زیبایی دارد جناب آقای سید رضا طباطبایی به نام «شصت پرسش اعتقادی» که برای هر پرسش سه نوع جواب دارد که برای سنین زیر ابتدایی یا ابتدایی یا دبیرستان چگونه این پرسش را پاسخ بدهیم. برای دانش‌آموزان ابتدایی از رحمت خدا و نعمت‌‌های بهشتی بگوییم ولی از غضب خدا و عذاب‌‌های جهنم نیاز نیست بگوییم چون درک و فهم آنها پایین هست و ممکن است چهره خشنی از خدا در ذهن آنها نقش ببندد. برای دانش‌آموزان دبیرستان اگر ریشه بی‌نمازی شخصی این است که از رحمت خدا نا امید شده از رحمت خدا برایش بگوییم که خداوند توبه پذیر، بخشنده و مهربان است. اما اگر علت بی‌نمازی او این است که به رحمت خدا مغرور شده و می‌گوید آن خدایی که من می‌شناسم هر چه گناه کنیم باز می‌بخشد، آیات و روایاتی را بخوانیم که خداوند بی‌نماز را در لحظه جان دادن، در قبر و در روز قیامت و داخل جهنم تنبیه می‌کند. [1] سوره بقره، آیه 45 و 46. [2] هزار و یک نکته اخلاقی از دانشمندان، اکبر دهقان، نکته 823. [3] تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص: 146. [4] نهج البلاغه، نامه 31.