#دعوت_به_بهشت 57 ؛ شیوه تدریج 3 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع گفتگوی ما شیوه تدریج در دعوت به نماز بود. این شیوه می‌گوید افق نگاهت به نوک قُلّه باشد ولی الان توجه به جلوی پایت داشته باش که چگونه بتوانی قدم از قدم برداری. افق نگاهت نمره‌ی بیست برای همه دانش‌آموزانت باشد ولی فعلاً تمام توجّه خود را به این معطوف دار که چگونه نمره هشت دانش‌آموزت ده بشود. آیت الله بهجت می‌فرمایند : اگر قدم اول در طاعت برداشته شود خداوند توفیق گام‌های بعدی طاعت را به انسان عطا می‌کند. [1] در این جلسه در رابطه با شیوه تدریج پنج نکته را مرور می‌کنیم: یک. بعضی دختر‌ها می‌گویند ما به هیچ‌وجه حاضر نیستیم لاک ناخن را پاک کنیم. آیا می شود با لاک نماز بخوانیم ؟ ما جواب می دهیم که برای وضو باید لاک را پاک کنید تا آب به دست برسد. اما اگر بین دو گزینه قرار شد انتخاب کنیم که اصلاً نماز نخوانید یا با لاک نماز بخوانید، نماز خواندن با لاک را انتخاب کنید. ارتباط خود با خدا را قطع نکنید تا خداوند به شما توفیق گام بعدی را بدهد و بتوانید در آینده به آسانی لاک ناخن را پاک کنید. دو. بنده معلمی را دیدم که وضو، اذان و نماز را در بیست دقیقه به بیست دانش‌آموز به صورت عملی یاد داد. این اشتباه هست. این شیوه می‌گوید نوزده تا جمله واجب نماز را در نوزده جلسه آموزش بدهید. این شیوه می‌گوید به جای یک ساعت آموزش پیوسته نماز، در دوازده جلسه هر جلسه پنج دقیقه آموزش بدهید تا در جان مخاطب بنشیند. بارانی که دفعی نازل بشود خیلی فایده ندارد باران تدریجی برای زمین کشاورزی مفیدتر است. سه. اگر اهلِ نماز شب نیستیم، همه‌ی یازده رکعت را نخوانیم. قبل از خواب دو رکعت بخوانیم و بخوابیم. به مرور زمان که این دو رکعت برای ما آسان شد تعداد رکعات را زیاد کنیم. کسی که هر شب دو رکعت نماز شب می‌خواند برتر است از آن کسی که یک ماه هر شب یازده رکعت نماز می‌خواند بعد خسته می‌شود و رها می‌کند. رهرو آن نیست که گَه تند و گَهی خسته رود * رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود. چهار. حضور قلب در نماز هم به تدریج اتفاق می‌افتد. ابتدا قرار بگذاریم تکبیرةالاحرام نماز و بِسمِ ‌الله را با حضور قلب بگوییم. به مرور که این کار برای ما عادی شد مقدار حضور قلبِ در نماز را افزایش بدهیم. پنج. شخصی به بنده گفت خمس زیادی به گردنم هست ولی مثل قبض روح پرداخت آن برایم سخت است. به او گفتم روزانه به اندازه پول یک بستنی می‌توانی خمس بدهی؟ گفت : بله پرسیدم : برایت سخت نیست ؟ گفت : نه. شماره کارت مرجع تقلیدش را به او دادم و گفتم همین مقدار کم را هر روز بپرداز تا به مرور زمان خمس دادن برایت عادی و آسان بشود و بتوانی مقدار بیشتری خمس بپردازی. [1] در محضر بهجت، ج٣، ص١۴.

#دعوت_به_بهشت 58 ؛ شیوه مشارکت 1 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز درباره شیوه دعوت به نماز صحبت می‌کردیم. یکی از شیوه‌های جذاب برای دعوت کودک و نوجوان شیوه‌ی مشارکت هست. قرآن می‌فرماید: « وَ تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى» [1] در کار خوب و نیکوکاری با هم همکاری و مشارکت کنید. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وقتی وارد مدینه شدند آستین بالا زدند و شروع کردند به ساختِ مسجد و مردم را هم مشارکت دادند و نفرمودند پول می‌دهیم تا چند نفر بیایند برای ما مسجد را بسازند. [2] نوجوان و کودک علاقه دارد به دیده شدن و پذیرفتنِ مسئولیت. هر کجا مسئولیتی به او بدهیم و او را مشارکت بدهیم حضور جذاب‌تر، فعال‌تر و با دوام تری در آن فضا پیدا می‌کند. مادری می‌گفت کودک من فقط سه ماه مسجد می‌رود. پرسیدم: چرا؟ گفت ماه مُحرم و صفر در مجالس امام حسین و ماه رمضان ـ بعد از افطار نماز جماعت که برگزار می‌شود ـ چای می‌دهند و ایشان مسئول پخش قند است. به همین خاطر در این سه ماه حضور منظم در نماز جماعت مسجد دارد. شهید علمدار هیئت داشت به نوجوان‌های تازه ‌وارد در همان جلسه اول و دوم مسئولیت می‌داد. وقتی به او اعتراض کردند که خُب این‌ها قیافه مذهبی که ندارند و تازه‌ وارد هم هستند. این شهید بزرگوار می‌گفت : «اگر مسئولیت دادیم او را جذب کردیم اگر تماشاچی بماند و به او بی‌محلی کنیم می‌رود و دیگر برنمی‌گردد.» [3] اسلام حتی اجازه داده نوجوانِ غیر بالغ اذان بگوید : « لَا بَأْسَ أَنْ یؤَذِّنَ الْغُلَامُ الَّذِی لَمْ یحْتَلِم‏ » [4] آقا امام رضا علیه السلام فرمودند: صدقه را با دست خودت نده بلکه دست کودک خود بده تا او هم در پرداخت صدقه مشارکت کند. « مُرِ الصَّبی فلْیتَصدَّقْ بیدِهِ » [5] مثلاً موبایلِ خود را در اختیارش قرار بدهیم و بگوییم که نوجوان عزیز! تو مسئولیت پرداخت صدقه روزانه را داری هر روز به این شماره کارت با موبایلِ من صدقه خانه را پرداخت کن. علت شلوغی و با نشاطی مجلس امام حسین علیه السلام مشارکتِ بالای مردم در آن هست. این مجلس آشپز دارد، چای ریز دارد، طبل‌زن و مداح دارد، سخنران و مسئول تنظیم‌کننده‌ی میکروفون و نصب کننده کتیبه دارد. در جلسه بعد راهکارهای افزایش مشارکت کودک و نوجوان در نماز را مرور خواهیم کرد. [1] سوره مائده، آیه 2. [2] رسولی محلاتی، زندگانی حضرت محمد صلی الله علیه و آله، ص: 269. [3] قصه عاشقان، دعوت به نماز در سیره شهیدان، ص: 42. [4] حدیث از امیرالمؤمنین علیه السلام : وسائل الشیعة، ج‏5، ص: 441. [5] حدیث از امام رضا علیه السلام (الكافی، ج‏4، ص: 4)

#دعوت_به_بهشت 59 ؛ شیوه مشارکت 2 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع گفت‌وگوی ما شیوه مشارکت در دعوت کودک و نوجوان به نماز بود. خدمت شما عرض شد که هر اندازه مشارکت دانش‌آموزان در فعالیت های مذهبی و نماز جماعت بیشتر باشد حضور آنها در آن مجالس، بانشاط‌تر و فعال‌تر خواهد شد. قرار شد چند نمونه مشارکت را در این جلسه بیان کنیم: یک. بنده در جایی امام جماعت بودم و نوجوانی آمد برای مُکبّری. چون بنده میکروفن یقه‌ای داشتم. یک نمازگزار به مُکبّر گفت : «بچه برو بشین، مُکبّر نمی‌خواهیم». به او گفتم : «شاید من در رکعاتِ نماز اشتباه کنم یا برق برود. پس باید مُکبّر داشته باشیم». آن شخص هم قبول کرد و چیزی نگفت. البته علت اصلی آن بود که من می‌خواستم آن نوجوان را مشارکت بدهم در مراسم نماز جماعت تا حضور پر رنگ تر و با دوام تری در مسجد داشته باشد و چون فرصت نبود نشد برای آن نمازگزار علت اصلی را توضیح بدهم. دو. ‌حتماً اذان حلقومی داشته باشیم و از نوجوان‌های مدرسه بخواهیم خودشان اذان بگوین. اذان رادیو آن صفا را ندارد و آن مشارکت را هم ایجاد نمی‌کند. سه. جدول مُکبّران داشته باشیم و در تابلوی اعلانات نام مُکبّر ها و عکس آنها را بگذاریم. به آنها جایزه بدهیم و تشویق کنیم تا در نماز جماعت فعالیت داشته باشند. بنده با همین شیوه در مسجدی تعداد مُکبّران را از دو نفر به شانزده نفر رساندم. چهار. کارت خادم نماز درست کنیم برای دانش‌آموزانی که علاقه دارند. وظیفه آنها انداختن و جمع کردن نوارِ جا نماز باشد و جلوی در ورودی، عطر یا گلاب به نمازگزاران بزنند و... اگر قرار شد سفره نذری پخش کنیم یا شیرینی و شربتی بین دانش‌آموزان پخش کنیم از آن دانش‌آموزان بخواهیم که فعالیت کنند. هنگام مشارکتِ دانش‌آموزان ابتدایی خودمان هم نظارت کنیم تا سبب هرج‌ومرج و شلوغی نشود. پنج. در برخی مدارس ابتدایی بنده دیدم مراسم دعای توسل دارند و میکروفون را برای هر معصوم به یک دانش‌آموز می‌دهند تا بخواند و دانش آموزان هم استقبال می‌کردند چون دعای توسل دعای آسانی هست و آنها می‌توانند به راحتی آن را یاد بگیرند. شش. اگر در نمازخانه شما مُهرها کثیف یا شکسته هست، آنها را کنار بذاریم و به دانش‌آموزان بگویید هر دانش‌آموزی از خانه یک مُهر به نمازخانه مدرسه هدیه کند. این هدیه سبب علاقه آنها به نمازخانه می شود و یک مدیر با این شیوه بچه‌ها را جذب کرده بود. مدیر دیگری می‌گفت : نمازخانه مدرسه فرش نداشت. به دانش‌آموزان گفتم با پدر و مادر خود صحبت کنید. هر که فرش تمیزِ اضافه دارد به نمازخانه مدرسه هدیه کند. با این تدبیر هم مشکل فرش مدرسه حل شد و هم آن دانش آموزانی که در آوردن مُهر و آوردن فرش مشارکت کرده بودند بیشتر در نمازخانه مدرسه حضور پیدا می کردند.

#دعوت_به_بهشت 60 ؛ شیوه مشارکت 3 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع گفتگوی ما شیوه مشارکت در دعوت دانش‌آموزان به نماز بود. این شیوه می‌گوید دانش‌آموزی که در راه اعتقادش و در مراسمات دینی فعالیت کند در تهاجم به آن اعتقاد مقاومتر و در انجام آن رفتار دینی انگیزه بالاتری خواهد داشت. یک مبلغِ مسلمان در آمریکا توضیح می‌داد که ما متوجه شدیم برای اینکه نوجوانانِ ما از این محیط گناه دور باشند باید از شیوه مشارکت استفاده کنیم. زود به زود دور هم جمع می‌شویم و مراسمات دینی را برگزار می‌کنیم. برای مراسم خود غذا از بیرون تهیه نمی‌کنیم. خودمان آشپزی می‌کنیم، ظرف یکبار مصرف نمی‌خریم و از ظروف خودمان استفاده می‌کنیم چون شستن این ظروف بعد از مراسم خودش نوعی مشارکت هست. دانش‌آموزی که ببیند مدیر و معلمان مدرسه در نماز جماعت مشارکتِ فعال دارد و هر روز حاضر می‌شود و بعضی از روزها اذان می‌گوید و شاید بعضی از مواقع نمازخانه را جارو بزنند ـ تا دانش‌آموزان هنگام نماز جماعت در یک محیط تمیزی بنشینند ـ رغبتش به نماز بیشتر می‌شود. پسر و دختری که ببیند پدرش و مادرش در مراسمات دینی مشارکت فعال دارند و در خانه‌شان هیئت امام حسین علیه السلام و جلسه قرآن می‌گیرند و پدرش در مسجد مثلاً جزء هیئت اُمنا یا چای ریز مسجد هست یا در آشپزخانه مسجد خدمت می‌کند به انجام رفتارهای دینی مثلِ نماز مُقیّد‌‌تر خواهند بود. به دانش‌آموزان بگوییم اگر تولیداتی مثل کلیپ، پادکست، عکس نوشته در موضوع نماز یا اهل‌بیت داشتند یا مثلاً قرائت قرآن زیبایی دارند کلیپ آن را برای ما بفرستند تا ما به نام خودشان در کانال مدرسه در فضای مجازی بارگزاری کنیم. به دانش‌آموزان هنرستان در رشته‌ی خیاطی بگوییم که یک سجاده زیبا بدوزد. در رشته کامپیوتر بگوییم یک طرح زیبا درباره‌ی نماز را با فتوشاپ انجام بدهند در رشته هنر بگوییم یک خطاطی یا نقاشی زیبا درباره‌ی نماز بکشند. در رشته چوب بگوییم یک محراب چوبی بسازد و این در فعالیت‌های کلاسی آنها نمره داشته باشد. در تابلوی اعلانات مدرسه یک تابلو داشته باشیم که فقط ویژه دانش‌آموزان باشد. ستون‌‌های مختلفی داشته باشد مثلاً ستون اهل‌بیت، ستون نماز، ستون شعر، ستون داستان و ستون طنز و به دانش‌آموزان بگوییم که این ستون‌ها را خودتان پُر کنید یعنی مطالب زیبایی که دارید بنویسید یا پرینت بگیرید و در این تابلو بگذارید ما هم آنها را نگاه می‌کنیم و به بهترین آنها جایزه می‌دهیم و روی ستون نماز اهمیت زیادی بدهیم و جوایز بهتری برای این ستون در نظر بگیریم. شما هم فکر کنید ببینید چگونه می‌توانید مشارکت دانش‌آموز خودتان را در موضوع نماز بالاتر ببرید.

#دعوت_به_بهشت 61 ؛ شیوه دوستی 1 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع گفتگوی ما شیوه دعوت به نماز بود این جلسه شیوه دوستی و هم‌نشینی را مرور کنیم. پیامبر اعظم فرمودند: انسان بر دین دوست و رفیقش هست، پس دقت کنید با چه کسی دوست می‌شوید. [1] تو اول بگو با کیان زیستی * سپس من بگویم که تو کیستی بنده بارها مشاوره دادم به بی‌نمازهایی که دوست داشتند اهل نماز بشوند. وقتی از آنها می پرسم دوستانِ شما نماز می‌خوانند؟ آنها گفتند : نه. گفتم قدم اول در اهل نماز شدن این است که یا آنها را هم اهل نماز کنید یا دور آنها را خط بکشید و با آنها قطع ارتباط کنید. چون پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند که هر کسی بخواهد توبه کند ولی دوستانش را تغییر ندهد واقعاً توبه کننده حقیقی نخواهد بود. «مَنْ تَابَ وَ لَمْ یغَیرْ رُفَقَاءَهُ فَلَیسَ بِتَائِبٍ» [2] هر بار که می‌آید نماز بخواند به او تیکه میندازن و مسخره اش می‌کنند و شبهه می‌اندازند تا او را از نماز خواندن منصرف کنند. بنده کسانی را می‌شناسم که پدر و مادرشان بی‌نماز بودند اما چون دوستِ خوب انتخاب کردند توانستند اهل نماز بشوند. همچنین دوستِ بد می‌تواند تمام تلاش پدر و مادر و معلم را در تربیت نمازی بی‌اثر کند. نوجوان رفیق پرست هست و علاقه دارد به گروه هم‌سن‌ و سال هایش و علاقه دارد به تیمی شدن. چگونه نوجوان خود را کمک کنیم تا بتواند دوست خوبی انتخاب کند؟ یک. از سرزنش، توبیخ و تحقیرِ فرزند خودداری کنیم. اشتباهات جزئی او را نادیده بگیریم با او شوخی کنیم تا خود ما اولینِ رفیق‌‌ آنها باشیم. دو. با فامیل و همسایگانی که خانواده‌ی مذهبی دارند و فرزند هم‌سن ‌و سال فرزند ما دارند بیشتر رفت ‌و آمد کنیم. رفتن به مسجد، پارک، استخر و تفریح با آنها سبب می شود تا فرزند ما فرزند آنها را به عنوان دوست انتخاب کند. هیئت امام حسین علیه السلام یا جلسه قرآنی محل را به خانه دعوت کنیم تا غیرمستقیم به فرزند خود این پیام را برسانیم که دوستانش را از این جمع‌ها انتخاب کند. چهار. دوست خوب در مکان خوب پیدا می‌شود. در سنین زیر دوازده سال فرزند خود را زیاد به مسجد ببریم. در پایگاه بسیجی که برنامه منظم دارد و حلقه صالحین برگزار می‌کند ثبت نام کنیم تا این‌گونه دست او را در دست دوستان خوب گذاشته باشیم. [1] الْمَرْءُ عَلَى دِینِ خَلِیلِهِ وَ قَرِینِه‏. (الكافی، ج‏2، ص: 375) [2] مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏12، ص: 131.

#دعوت_به_بهشت 62 ؛ شیوه دوستی 2 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع گفت‌وگوی ما شیوه دوستی و هم‌نشینی در دعوت به نماز بود. دوست مثل عطر یا بوی تعفن می‌ماند. چه بخواهیم چه نخواهیم بر ما اثر می‌گذارد. به همین خاطر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: « اَلْجَلیسُ الصّالِحُ خَیرٌ مِنَ الْوَحْدَةِ وَ الْوَحْدَةُ خَیرٌ مِنْ جَلیسِ السُّوءِ» [1] هم‌نشین خوب از تنهایی بهتر است و تنهایی از هم‌نشین بد. موضوع صحبت ما این بود که چه راهکارهایی را اجرا کنیم تا نوجوان ما دوست خوب را انتخاب کند. پنج. نیروی انتظامی یکی از شهرها برای پیشگیری از فساد این طرح را اجرا کرده بود. مجرمان پرسابقه زندان را به مدارس می‌برد و آن مجرم می‌گفت : «‌ای نوجوان! مواد مخدر، شراب، دزدی، خال‌کوبی کار زشتی هست. من در این چاه افتادم تو نیفت. دور رفیقِ بد را خط بکش تا مثلِ من بدبخت نشوی. بنده با یکی از مدارس که این طرح را اجرا کرده بودند در ارتباط بودم. مسئولین مدرسه می‌گفتند آثار بسیار خوبی روی دانش‌آموز داشته است. خوب است با مدیریت پیشگیری نیروی انتظامی شهر خود هماهنگ کنیم ‌و حتماً این جلسات را داخل مدرسه برگزار کنیم. شش. در مدارسی که دانش‌آموز دوازده تا هیجده سال وجود دارد دیوارنویسی با موضوع دوست داشته باشیم مثلاً این آیه قرآن را به دیوار مدرسه بنویسیم که بدکاران در روز قیامت می‌گویند وای بر من‌ای کاش با فلانی دوست نمی‌شدم. « یا وَیلَتى‏ لَیتَنی‏ لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلیلا » [2] خوبی دیوارنویسی مدرسه این است که مدام جلوی چشم آنها هست و هر روز محاسبه نفس می‌کنند که آیا فلان دوست من خوب است یا نه؟ هفت. معلمان عزیز حدیث، شعر، داستان، حکایت با موضوع دوست پیدا کنید و سر کلاس‌ها برای دانش‌آموزان بگویید. دوست برای نوجوان مساوی هست با بهشتی یا جهنمی شدن او. به همین خاطر اگر هر هفته هم درباره این موضوع صحبت بشود ارزش دارد. درباره اهمیت دوست، عواقب دوست بد، چگونگی پیدا کردن دوست خوب را به دانش‌آموز آموزش بدهیم و سخن امامان در این باره را برای آنها بخوانید. هشت. یک طرحی را برخی مدارس اجرا می‌کنند بسیار خوب است. طرح «دوست شهید داری؟» به آنها بگوییم آیه صد و پنجاه و چهار سوره‌ی بقره می‌فرماید شهدا زنده اند. [3] آیه شصت و نه سوره نساء می‌فرماید: شهدا بهترین دوستان هستند. [4] دوست شهیدش محسن حججی «شهید حاج احمد کاظمی» بود. نوجوان عزیز! آیا دوستِ شهید داری؟ یک شهید را به عنوان دوست انتخاب کن و عکس پروفایل خودت را عکس آن بگذار و به او نامه بنویس. اگر می‌توانی سر مزارش برو و کتاب خاطرات آن شهید را بخوان و با او رفقات داشته باش تا آن شهید دستت را بگیرد و اگر حاجت هم داشتی از همان شهید بگیر. اگر دست آنها را در دست شهیدا گذاشتیم و مُدام از شهدا با آنها صحبت کردیم و آنها را به شهید وصل کردیم دوستان خوبی را برای آنها انتخاب کردیم. [1] وسائل الشیعة، ج‏12، ص: 188. [2] سوره فرقان، آیه 28. [3] وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ یقْتَلُ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ أَمْواتٌ بَلْ أَحْیاءٌ وَ لكِنْ لا تَشْعُرُون‏. [4] وَ مَنْ یطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیهِمْ مِنَ النَّبِیینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفیقا.

#دعوت_به_بهشت 63 ؛ شیوه ورود به قلب مخاطب 1 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع صحبت ما شیوه دعوت به نماز بود. این جلسه شیوه‌ای را توضیح می دهیم که ویژه‌ی دانش‌آموزانی هست که نسبت ‌به نماز و مسجد سرد هستند و نفرت دارند و گریزان هستند. اسم این شیوه هست: «ورود به قلب مخاطب از چهار پنجره‌ی نیاز، نگرانی، علاقه و آرزو» بعضی دانش‌آموزان ذهنیت بدی نسبت ‌به معلم دینی قرآن پرورش دارند و فکر می‌کنند که آنها فقط بلد هستند بگویند این حرام است، این ممنوع است. این معلم ها از این شیوه زیاد می‌توانند استفاده کنند : یک برگه به تک‌تک دانش‌آموزان می‌دهیم که چهار تا سؤال در آن وجود دارد: من می‌ترسم ... من دوست دارم ... من آرزو دارم ... من نیاز دارم به ... به دانش‌آموزان بگوییم این‌ جملات را پُر کنند. بعد از این‌که نیاز، نگرانی، علاقه و آرزوی آنها را کشف کردیم همراه یا قبل ‌از دعوت به نماز به این چهار مورد پاسخ می‌دهیم. اگر خوب پاسخ بدهیم یکی از این دو اتفاق می‌افتد : * یا دانش‌آموز ما نسبت به نماز علاقه‌مند می‌شود. * یا سکوت می‌کند و دیگر در مورد نماز پرخاشگری و تندی نمی‌کند و سنگ اندازی در دعوت دانش‌آموزان دیگر به نماز نمی‌کند. مثلاً کودک نیاز به بازی دارد و من هم‌بازی او شدم ـ مثل پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که شتر امام حسن و امام حسین علیهم السلام می‌شدند ـ و بعد از او درخواست کنم که با من در نماز همراهی کند احتمال پذیرش بسیار بالا می‌رود. یا مثلاً کودک و نوجوان من نیاز شدید به محبت دارد و دوست دارد محبوب باشد. اگر من به او محبت کردم و به او اثبات کردم که عمیقاً او را دوست دارم خیلی رنگ‌پذیری او از من زیاد می شود. مادری می‌گفت عمه‌ی کودک من به فرزند من بسیار محبت می‌کند و علاقه نشان می‌دهد و به او هدیه می‌دهد اما دو ویژگی نامناسب دارد : یک. حجاب خوبی ندارد. دو. نماز نمی‌خواند. هر بار می‌خواهیم به خانه آنها برویم دختر من سر کوچه‌ی آنها چادرش را در می‌آورد و داخل کیف قرار می‌دهد و به من می‌گوید : « در خانه‌ی عمه به من نگو نماز بخوان. وقتی به خانه برگشتیم قضایش را می‌خوانم.» آقا امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: انسان بنده‌ی کوچک کسی است که به او محبت و احسان می‌کند. « اَلاِنسانُ عَبِیْدُ الاِحْسان» [1] این عمّه با محبت آن کودک را شبیه خودش کرده است. چرا منِ مذهبی، منِ پدر و مادر و منِ معلم به دانش آموز خود محبت نکنم؟ احادیثی که یاد می‌دهد چگونه محبوبیت پیدا کنیم را پیدا کنیم و برای دانش‌آموزان دبیرستانی بیان کنیم. راهکارهای افزایشِ محبت را به آنها یاد بدهیم. این‌گونه به خود ما هم علاقمند می‌شوند. امام خمینی فرمودند: با هیچ چیز مثلِ بسط محبت و رأفت و طرح دوستی و مودت نمی‌شود دل مردم را به دست آورد و آنها را از سرکشی و طغیان باز داشت. [2] [1] شرح مصباح الشریعة، ترجمه عبد الرزاق گیلانى، ص: 327. همچنین فرمودند : أَحْسِنْ إِلَى مَنْ شِئْتَ فَأَنْتَ أَمِیرُه‏. (مجموعة ورام، ج‏1، ص: 169) [2] شرح حدیث، جنود عقل و جهل، حضرت امام خمینی رضوان الله علیه، 234.

#دعوت_به_بهشت 64 ؛ شیوه ورود به قلب مخاطب 2 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع صحبت ما شیوه ورود به قلب مخاطب در دعوت او به نماز بود. خدمت شما عرض کردیم که اگر به نیاز، نگرانی، علاقه و آرزوی مخاطب همزمان یا قبل‌ از دعوت به نماز پاسخ مناسب بدهیم، احتمال پذیرش دعوت ما به نماز در او بالاتر می‌رود. این جلسه می‌خواهیم چند تا مثال عملیاتی دوره کنیم. یک. بنده در یک دانشگاه برای دانشجویان دختر دعوت به سخنرانی شدم. مسئولین آنها گفتند مخاطبین به معنویت و نماز علاقه‌ای ندارند. در ابتدای سخنرانی از آنها پرسیدم : دوست دارید پوست صورت شما شفاف باشد. کَک، مَک، لک نداشته باشد؟ با خوشحالی گفتند بله. بنده دقایقی راهکار به آنها نشان دادم برای زیبایی صورت ـ برای آن چیزی که به آن علاقه دارند ـ و بعد سخنرانی خودم را شروع کردم و آنها نسبت ‌به سخنرانی بنده‌ هم علاقه نشان دادند. دو. بنده معلمان ریاضی و زبانی را می‌شناسم که کلاس تقویتی رایگان در مسجد ـ بعد از نماز مغرب و عشا ـ برگزار می‌کنند و دانش‌آموزانی که پول کلاس خصوصی ندارند و نیاز دارند که این درس را قبول بشوند با ذوق و شوق به مسجد می‌روند و در کلاس شرکت می‌کنند. این‌گونه به مرور زمان نسبت ‌به حضور در مسجد هم عادت و علاقه پیدا می‌کنند. سه. امام جماعت موفقی در یک مدرسه بعد از نماز عصر همیشه دو دقیقه سخنرانی می‌کرد و چون متخصص طب اسلامی بود یکی از موضوعات را برای دانش‌آموزان بیان می‌کرد. مثلاً می گفت شما دانش آموزی که روزه می‌گیری آیا دوست داری راهکاری یادت بدهم تا تشنه نشوی یا هنگام روزه تُرش نکنی؟ دوست داری راهکاری را یادت بدهم که چاق نشوی شکم پیدا نکنی و... ؟ دانش‌آموزان با ذوق و شوق در آن نماز جماعت شرکت می‌کردند تا هرروز نکته‌ای را یاد بگیرند و می‌گفت سؤالات خود را بنویسید تا به مرور زمان پاسخ بدهم. این‌گونه با ورود به قلب مخاطب آنها را به نماز دعوت کرده بود. چهار. معلم دینی و قرآن هر جلسه‌ یک نکته کوتاه درباره شیوه تست زدن در کنکور، راهکارهای آرامش و دوری از اضطراب، شیوه مطالعه‌ی موفق و... برای دانش‌آموزان بیان کند و بعد درس را شروع کند. پنج. مساجدی که ابزار ورزشی مثل پینگ‌پنگ و فوتبال دستی دارند یا کلاسِ ورزشی کاراته دارند یا کلاس خیاطی برای دخترا دارند چون به علاقه‌ی دانش‌آموز پاسخ مثبت می‌دهند در جذب آنها به مسجد موفق‌‌تر خواهند بود. شش. در مناطقی که دختران دبیرستانی زود ازدواج می‌کنند احادیثی در رابطه با شیوه‌ی انتخاب همسر و جلسه‌ی خواستگاری در ابتدای کلاس بیان کنیم تا به نیاز آنها پاسخ مثبت داده باشیم و در انتهای صحبت از آنها مثلاً بخواهیم برای اینکه یک انتخاب موفق داشته باشند دو رکعت نماز بخوانند و از خدا درخواست همسر مؤمن داشته باشند. راهکارهفتم. اگر بتوانیم به دانش آموزان اثبات کنیم خداوند با دستوراتی که داده ـ مثل نماز ـ در حقیقت به نیاز، نگرانی علاقه و آرزوی آنها پاسخ داده آنها را به نماز علاقمند کرده‌ایم.

#دعوت_به_بهشت 65 ؛ شیوه تشویق و تنبیه 1 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع صحبت ما شیوه‌های دعوت کودک و نوجوان به نماز بود. این جلسه می‌خواهیم شیوه تشویق و تنبیه را دوره کنیم. آقا امیرالمؤمنین علیه السلام به مالک اشتر فرمودند: « لَا یكُونَنَّ الْمُحْسِنُ وَ الْمُسِی‏ءُ عِنْدَكَ بِمَنْزِلَةٍ سَوَاءٍ » نیکوکار و بدکار، با نماز و بی‌نماز نباید در نظر تو یکسان باشند که اگر این کار را انجام دادیم نیکوکار به انجام خوبیش ـ مثل نماز ـ بی‌رغبت می‌شود و بدکار به انجام بدی خود مصمم‌‌تر می‌شود. [1] پس مدیران محترم مدارس ‌حتماً باید برای نمازگزاران مدرسه امتیازات و تشویق‌‌هایی را قرار بدهند. باز امیرالمؤمنین علیه السلام فرموند: « اُزْجُرِ الْمُسِىءَ بِثَوابِ الْمُحْسِن» [2] تنبیه کن بدکار را با تشویقی که از نیکوکار انجام می‌دهی. تشویق هر اقدامی هست که حسّ خوشایندی در کودک و نوجوان ما ایجاد می‌کند و تنبیه هر اقدامی هست که حال کودک و نوجوان ما را ناخوش می کند. برای اجرای درست این شیوه باید این نکات را در ذهن داشته باشیم. یک. تشویق رحمت است و تنبیه غضب. یکی از اسامی خدا این است : « یَا مَنْ سَبَقَتْ رَحْمَتُهُ غَضَبَهُ» [3]‌ ای کسی که رحمت و تشویق او بر تنبیه و غضبش مقدم می‌شود سبقت می‌گیرد. پس ما از تشویق شروع می‌کنیم اگر نتیجه نداد از تنبیه استفاده می‌کنیم. دو. تشویق سبب می‌شود کودک ما نماز را از روی محبت بخواند و تنبیه باعث می‌شود از روی ترس بخواند . آقا امام صادق علیه السلام فرمودند: « الحُبُّ أفضَلُ مِنَ الخَوفِ» [4] عشق و محبت بهتر از ترس است. پس اولویت اول ما تشویق هست نه تنبیه. سه. والدین و معلمان باید در تنبیه و تشویق هماهنگ باشند که در غیر این صورت اثر تنبیه، خنثی شده یا کاهش داده می شود. مثلا! اگر فرزندی هر روز نماز صبحش قضا می‌شود و یکی از والدین به او اَخم کند که یک نوع تنبیه است اما دیگری بی‌خیال باشد یا به آن فرزند بگوید : «خودت را به ناراحت نکن چون نماز چیز مهمی نیست» اگر معلمی به روی نمازگزاران لبخند بزند یا برای آنها جایزه قرار بده اما معلم دیگر بگوید کار مهمی که نیست یا شبهه نمازی را مطرح کند، اثر آن تشویق کاهش پیدا می کند. چهار. پدر و مادران عزیز! دقت کنیم اگر فرزند ما نماز را خودجوش و با اشتیاق و بدون توقع می‌خواند و ما مدام او را تشویق کنیم و برایش هدیه و جایزه بخریم توقع او را بالا بردیم و انگیزه‌ی او را خراب کردیم. [1] (نهج البلاغه، نامه 53) [2] نهج البلاغه، حکمت 177. [3] مفاتیح الجنان، دعای جوشن کبیر، قسمت 19. [4] الكافی، ج‏8، ص: 129.

#دعوت_به_بهشت 66 ؛ شیوه تشویق و تنبیه 2 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع گفتگوی ما شیوه تشویق و تنبیه در دعوت به نماز بود. قرار شد برای اجرای درست این شیوه چند نکته را مرور کنیم. پنج. ما یک تشویق مادی داریم ـ مثلاً به خاطر نمازی که می‌خوانند آن لباسی که دوست دارند برایشان بخریم ـ و یک تشویق معنوی داریم. بیایم تشویق معنوی را دست‌کم نگیریم این‌که : * وقتی کودک ما نماز می‌خواند برایش دست بزنیم و به او بگوییم آفرین. * به فرزند خود بگوییم چون نماز صبح‌هایت را می‌خوانی من از تو راضی‌ هستم،خدا هم از تو راضی باشد. * به او بگوییم چون نماز تو اول وقت هست « من دوستت دارم، امام زمان هم تو را دوست داشته باشد» * به او بگوییم وقتی نماز می‌خوانی آن‌قدر خوشحال می‌شویم که انگار خدا کل دنیا را به ما داده است. * پدر بزرگی پیشانی نوه اش را می‌بوسید و می‌گفت پیشانی که به سجده برود، خوشمزه‌‌تر می‌شود. * مدیر مدرسه بگوید : همه جهت سلامتی مُکبّر و مؤذن مدرسه صلوات بفرستیم. * مدیر و معلم‌‌های عزیز بعد از نماز با لبخند با دانش‌آموزان دست بدهند و به آنها بگویند : «قبول باشد» شش. جایزه باید متناسب باشد اگر خیلی زیاد باشد فرزند ما پُر توقع می‌شود و اگر کم باشد آن حسّ خوشایند در او ایجاد نمی‌شود. پدری گلایه می‌کرد و می‌گفت : « به فرزند من گفتند یک ماه بیا نماز جماعت تا به تو جایزه بدهیم. یک ماه هر روز در نماز جماعت حاضر شده، بعد به او یک مداد قرمز و یک مداد مشکی دادند». این گونه تشویق‌ها حسّ نفرت نسبت ‌به نماز را در کودک زنده می کند. هفت. جایزه و تشویق غیرمنتظره اثر تشویق را بالاتر می‌برود. یک مدیر دبیرستان در تهران می‌گفت ما بدون اطلاع قبلی هر ماه یکی دو بار بستنی سنتی درجه یک به همه نمازگزاران مدرسه می‌دهیم. این یک حسّ خیلی خوبی در آن‌ها ایجاد می‌کند. هشت. اساتید تربیت می‌گویند تشویق مستقیم برای کودک زیر سن هفت سال سمّ مهلک است. گاهی اوقات آنها ما را در نماز همراهی می‌کنند، سجاده خود را کنار ما می‌اندازند یا با ما به مسجد می‌آیند اگر بگوییم این بستنی به خاطر این نماز است به این می‌گویند « تشویق مستقیم». «تشویق غیرمستقیم» این است که در مسیر رفتن یا برگشت از مسجد بدون این‌که بیان کنیم این تشویق نماز است برایش بستنی بخریم یا بعد از مسجد او را به پارکی که دوست دارد ببریم یا وقتی کنار ما به نماز می‌ایستد زیر سجاده اش خوراکی قرار بدهیم و نگوییم این جایزه توست و به دروغ هم نگوییم که این را فرشته‌ها برای تو آوردند. یا بعد از نماز که با هم می‌خوانیم یک خوراکی خوشمزه بیاریم و دوتایی آن خوراکی را بخوریم.

#دعوت_به_بهشت 67 ؛ شیوه تشویق و تنبیه 3 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع صحبت ما شیوه تشویق و تنبیه در دعوت به نماز بود. گفتیم برای اجرای درست این شیوه باید به نکاتی توجه کنیم: نُه. تشویق باید همان لحظه‌ای که انجام می‌شود حسّ خوشایند را در کودک و نوجوان ما بگذارد. در یک مراسمی قرآنِ نفیس رنگارنگی را به یک دختر نه ساله‌ای که نماز خوانده بود جایزه دادند اما لبخند هم بر روی لب‌های او نیامد. اگر با یک دهم آن پول یک دفتر خوشگل یا گل سرِ زیبا به او هدیه می‌دادند اثر تشویق او در دعوت به نماز بیشتر بود. ده. تشویق درونی اثر بیشتری دارد تا تشویق بیرونی. تشویق بیرونی مثل خرید لباس می‌ماند و تشویق درونی این است که در جمع نمازگزاران مدرسه کاری کنیم که اعضا با نشاط باشد و آن مراسم پُر از شوخی و لبخند باشد و در آن محیط به آنها خوش بگذرد. مثلاً دختر من با خاله ش ـ که خیلی به او علاقه دارد ـ مسجد برود. پسرم را با دوست خودش به مسجد ببرم که همراهی آن دوست سبب می‌شود در مسجد به او خوش بگذرد. یازده. بیان پاداش‌ها و تشویق‌های خدا برای نمازگزاران در دنیا، در لحظه‌ی جان دادن، در قبر و قیامت خودش یک تشویق حساب می‌شود و در نوجوان ما اثر ماندگارتری دارد تا تشویق مادی که من از رفتار او داشته باشم. و بیان تنبیه‌‌های خدا برای بی‌نماز و سست نمازها اثر ماندگارتری دارد تا تنبیه کلامی و رفتاری که من داشته باشم. دوازده. دانش‌آموز ما گرفتن نمره را نوعی تشویق می‌داند. معلمی می‌تواند بگوید هر کسی این مقدار در نماز جماعت شرکت کرد این مقدار به نمره کلاسی او اضافه می‌کنم. سیزده. «تشویق» می‌تواند برداشتن یک محرومیت باشد یا بخشش یک خطا باشد مثلاً مدیر بگوید کسانی که این مقدار در نماز جماعت شرکت کردند اگر قرار باشد نمره انضباط آنها را کم شود را می بخشیم. مدیری می‌گفت قانون مدرسه‌ی ما این بود هر کسی موبایلی را می‌آورد موبایل او ضبط می‌شد و فردا والدین او می‌آمدند تا موبایل را تحویل بگیرند. یک دانش‌آموز کلاس دوازدهم موبایلش را ضبط کردم. گفت ببخشید. قبول نکردم. اصرار کرد گفتم پدر و مادرت بیاید. التماس کرد که ببخشم، یک فکر به ذهنم رسید. گفتم قرآن می‌فرماید: « إِنَّ الْحَسَنَاتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ» [1] خوبی‌ها بدی‌ها را پاک می کند. یک کار خوب بکن تا این خطای تو را ندیده بگیرم. گفت « چه کنم؟» گفتم : «تا ده روز در نماز جماعت شرکت کن» قبول کرد و من تلفن همراهش را به او دادم. سال بعد وقتی او را در خیابان دیدم به من گفت : « آن روز برای اولین بار با نامحرمی قرارِ گناه گذاشته بودم و پیامکش را هم در تلفن همراه نوشته بودم، با خودم گفتم اگر پدر و مادرم از محتوای پیامک آگاه بشوند آبروی من می‌رود و به همین خاطر ـ با اینکه نماز را دوست نداشتم ـ گفتم ده روز در نماز جماعت شرکت می‌کنم تا آبروی من پیش پدر و مادرم نرود. با حضور در اولین نماز جماعت ه بفکرم رسید اگر پدر و مادرم از متن پیامک آگاه می شدند آبرویم می‌رفت. حالا اگر آن عمل را انجام بدهم و لو برود چقدر بی آبرو می‌شوم. تصمیم گرفتم که دیگر آن گناه را انجام ندهم. آن مدیر می گفت : بعد از آن ده روز هم آن دانش‌آموز در نماز جماعت شرکت می‌کرد و به من گفت آن اتفاق سبب شد مسیر زندگیِ من عوض بشود. [1] سوره هود، آیه 114.

#دعوت_به_بهشت 68 ؛ شیوه تشویق و تنبیه 4 بِسمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم سلام به شما والدین و معلمان عزیز موضوع صحبت ما شیوه تشویق و تنبیه در دعوت به نماز بود. خدمت شما عرض کردیم که برای اجرای درست این شیوه باید به نکاتی توجه کنیم: چهارده. این اشتباه هست که به فرزند خود بگوییم هر نمازی را بخوانی دو هزار تومان به تو می‌دهم و اگر یک شبانه‌روز نماز بخوانی ده هزار تومان کاسب می شوی. او هم بعد از مدتی به ما می‌گوید : «اگر هر نمازی سه هزار تومان می‌دهی بخوانم، اگر نمی‌دهی نمی‌خوانم». برای اصل نماز جایز قرار ندهیم برای مستحبات جایزه بگذاریم مثلاً اگر این تعداد نمازت را اول وقت خواندی یا در نمازِ جماعت مسجد شرکت کردی برایت جایزه می‌خرم. پانزده. بنده بارها در مدارس دیدم که عکس رتبه‌های برتر علمی را بنر کردند و به دیوار نصب کردند اما ندیدم که عکس مُکبر و مؤذن و رتبه‌های برتر قرآن و اذان مدرسه را بنر کرده باشند و به دیوار زده باشند این کار را انجام بدهیم که هم تکریم، هم تقدیر و هم تشویق است. شانزده. برای انجام مکروهات یا ترک مستحبات هرگز تنبیه قرار ندهیم مثلاً اگر فرزند تعقیبات نماز را نمی‌خواند یا در نماز مسجد شرکت نمی‌کند او را تنبیه نکن. هفده. تنبیه خشن سبب می‌شود فرزند از پدرش دور بشود و نسبت ‌به نماز نفرت ایجاد بشود. آقای سی ساله‌ای می‌گفت از نوزده ‌سالگی دیگر نماز نخواندم. پرسیدم چرا؟ گفت: من نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشاء را می‌خواندم اما بیدار شدن برای نماز صبح برایم سختم بود. پدرم مرا صدا می‌زد و من مقاومت می‌کردم. سه بار اتفاق افتاد که شیشه اتاقم را شکست تا من را برای نماز بیدار کند. من با ترس از خواب می‌پریدم و در من ایجاد نفرت نسبت ‌به نماز شکل گرفت. تصمیم گرفتم انتقام بگیرم و بقیه نمازها را هم نخوانم البته الان پشیمان هستم. هیجده. اگر ما رابطه عاطفی قوی با فرزند یا دانش‌آموزان داشته باشیم می‌توانیم از قهر به عنوان یک تنبیه مؤثر استفاده کنیم. البته اگر زمان قهر خیلی کوتاه باشد اثر ندارد اگر خیلی هم زیاد باشد ایجاد نفرت می‌کند در خطاهای بسیار بزرگ حداکثر زمان قهر را به ما فرمودند سه روز باشد. [1] در آن موقعیت هم یکی از معلم‌ها یا در خانه یکی از والدین واسطه ‌شود و بگوید : «به خاطر من این نوجوان را ببخش، از این به بعد قول می‌دهد همه‌ی نمازهایش را بخواند». [1] هَجرُ المُؤمنَینِ ثَلاثا، فإن تَكَلَّما وإلّا أعرَضَ اللّه ُ عَزَّوجلَّ عَنهُما حتّى یتَكلَّما . (الترغیب والترهیب، ج 3، ص: 457)