هدایت شده از ادیان و فرق
✡ پروتستانتیزم، عهد عتیق و مارتین لوتر
1⃣ #پروتستانتیزم حرکتی بود که نظام اروپایی ایجاد شده تحت اقتدار کلیسای کاتولیک را ویران ساخت. همراه با پروتستانتیزم دین از مفهوم حقیقی خود جدا شده، به کاتالیزوری اجتماعی تبدیل شد که اهداف نظام فکری #سکولار را تقدیس نمود و بدین‌ترتیب پیشاهنگ حرکتی گردید که حیات دنیوی را به اساسی‌ترین هدف انسان بدل ساخت.
2⃣ باید پرسید آن چیزی که معماران پروتستانتیزم را ضمن جدا نمودن از کلیسای کاتولیک دچار چنین گمراهی بنیادی نمود چه بود؟ چگونه و از چه طریقی به سمت آرمان #بهشت_زمینی متمایل شده بودند؟
3⃣ هنگامی که چگونگی پیوستن #مارتین_لوتر به عنوان مهم‌ترین رهبر و پیشوای پروتستانتیزم به این باور را مورد مطالعه قرار می‌دهیم، با تمایلات شدید و فوق‌العاده او به دین عبرانی و منابع این دین روبه‌رو می‌شویم.
4⃣ تأثیر‌پذیری مارتین لوتر از #عهد_عتیق موجب بروز تغییرات در فهم دینی کلیسای کاتولیک گردید. تغییرات بزرگی که پیش از این در آن وجود نداشت. در عهد عتیق #آخرت‌گرایی وجود ندارد. باور به بهشت و جهنم وجود ندارد. «هر چه هست» در همین دنیاست. بهشت در دنیا – و همواره با آمدن مسیح – بر پا خواهد گردید.
5⃣ رویکرد به عهد عتیق دستاورد مهم دیگری هم داشت. کلیسای کاتولیک بر اساس تفسیر آیه 35 از بخش ششم انجیل لوقا سود و #ربا را «حرام» شمرده و آن را ممنوع نموده بود، در حالی‌که در عهد عتیق (تورات) سود و ربا ممنوع نگردیده و بر عکس مورد تشویق قرار می‌گیرد. به همین علت نیز در عصر میانه غیر از #یهودیان کمتر مسیحی وجود داشت که به #رباخواری اقدام نماید. معماران پروتستانتیزم تحت تأثیر عهد عتیق و با «اجتهاد»، ممنوعیت ربا و سود را لغو نمودند.
6⃣ بدین ترتیب رباخواری و #بانکداری که در طول قرن‌ها، حرفه‌ای #یهودی محسوب می‌شد، در تمامی منطقه شمال اروپا که تحت تأثیر و نفوذ پروتستانتیزم بود با سرعت گسترش یافت.
7⃣ مارتین لوتر و همفکران او با سرلوحه قرار دادن عهد عتیق و مطرح نمودن چنین نظریه‌ای به طور طبیعی حکم قابل توجه دیگری را نیز پذیرا شده بودند: بنابر عهد عتیق، یهودیان #قوم_برگزیده خداوند بوده، از دیگر ادیان و ملت‌ها برترند. سرزمین‌های مقدس از سوی خداوند به آنها هدیه شده است و «متعلق» به آنهاست.
8⃣ مارتین لوتر در کتابی که در سال 1523 م تحت عنوان «عیسی مسیح یک یهودی زاده شده» به رشته تحریر در آورده بود، به تفصیل به طرح نظریات خود در این‌باره پرداخت. وی به عنوان پیشوای بزرگ پروتستانتیزم اعلام داشت:
📝 «یهودیان خویشاوندان خداوند ما (عیسی مسیح) هستند، برادران و پسرعموهای اویند، روی سخنم با کاتولیک‌هاست، اگر از این‌که مرا کافر بنامند خسته شده‌اند، بهتر است مرا یهودی بخوانند.»
✍ نصیر صاحب‌خلق
✡️ پیدایش کابالا
1️⃣ سرآغاز طریقت #کابالا به اوایل سده 13 میلادی و به #اسحاق_کور (1160-1235) می‌رسد. او در جنوب فرانسه می‌زیست. تعالیم اسحاق کور چون سایر آموزش‌های عرفانی است که برای کمال معنوی مراتب مختلف قائل‌اند و سیری را برای رسیدن به کمال مطلق پیشنهاد می‌کنند. مفهوم #عین_صوف ساخته اوست. این مفهوم را، که به معنی «لایتناهی» است، اسحاق به معنی خداوند به کار برد ولی بعدها به معنی نظام هستی به‌طور عام به کار گرفته شد.
2️⃣ دوران شهرت اسحاق کور مصادف است با سلطنت جیمز اوّل، شاه آراگون (1213-1276). جیمز اوّل از سال 627 ق./ 1229 م. به #اندلس هجوم برد و موجی از #جنگ‌های_صلیبی را برانگیخت. در حوالی نیمه سده 13میلادی جیمز اوّل، که اینک به «جیمز فاتح شهرت داشت، از قدرت‌های سیاسی و نظامی درجه اوّل اروپا و از سرکردگان جنگ‌های صلیبی به‌شمار می‌رفت.
3️⃣ #جیمز_فاتح با #الیگارشی_یهودی رابطه نزدیک داشت؛ وزیر مالیه‌اش یهودا لاوی بود و در دربارش یهودیان ثروتمند دیگر نیز حضور داشتند. در تهاجم جیمز به سرزمین‌های اسلامی، این #یهودیان نقش مهمی ایفا کردند و حکومتِ شهرهایی که به اشغال در می‌آمد عموماً به ایشان واگذار می‌شد.
4️⃣ در این زمان یک حاخام یهودی به نام #موسی_بن_نهمان معروف به نهمانیدس (1194-1270)، در دربار جیمز حضور داشت که بزرگترین مقام دینی یهودیان عصر خود در اسپانیا به‌شمار می‌رفت. نهمانیدس مورد علاقه فراوان و مشاور جیمز اوّل بود.
5️⃣ #نهمانیدس با الهام از نظرات اسحاق کور یک مرکز فعال #تصوف_یهودی ایجاد کرد. مرکز فوق در پیدایش فرقه کابالا، اشاعه آن در سراسر شبه‌جزیره ایبری و تولید انبوهی از رساله‌های کابالی نقش اصلی را ایفا نمود. تألیفات نهمانیدس در سه زمینه تفسیر تورات، فقه تلمودی و کابالاست. رساله‌های نهمانیدس تا سال‌ها منبع اصلی تغذیه فکری #کابالیست‌ها بود.
6️⃣ اندیشه‌پردازان و گردانندگان فرقه کابالا مدعی بودند که این طریقت، مکمل #تورات و اسراری است که خداوند به‌طور شفاهی و خصوصی به موسی ابلاغ کرد تا تنها در اختیار مَحرمانِ #قوم_برگزیده قرار گیرد. #دین_یهود پوسته‌ای است آشکار و همه‌فهم از مفاهیم رازآمیز هستی که قلبِ ناشناخته‌ی آن کابالاست. این اسرار از زمان موسی، نسل به نسل، در خواص یهودیان ماند تا به امروز رسید. این ادعا در فضای آن روز اروپا، که #ساحری و #کیمیاگری بازار گرم داشت، جاذبه‌ای شگرف یافت و تأثیری چنان عمیق برجای نهاد که تا به امروز پابرجاست.
7️⃣ مکتب کابالا کارکرد احیاء و ترویج #آرمان‌های_مسیحایی را به‌دست گرفت. این آرمان‌ها در بنیادِ تحریکات جنگ‌افروزانه صلیبی سده 13 و تکاپوهای شِبه‌صلیبی و نو‌صلیبی سده‌های پسین جای داشت. در سده 14 میلادی، هسته‌های فرقه کابالا در جوامع یهودی سراسر جهان، به‌ویژه در بنادر ایتالیا، گسترده شد. از طریق ایتالیا، که قلب جهان مسیحیت به شمار می‌رفت، پیشگویی‌های اسرارآمیز درباره #ظهور قریب‌الوقوع مسیح و استقرار سلطنت جهانی او، به مرکزیت #بیت‌المقدس، رواج یافت و دربار پاپ در رم و سایر کانون‌های فکری و سیاسیِ دنیای مسیحی را به‌شدت متأثر ساخت.
✍️ عبدالله شهبازی