📚#فرهنگ_عامه 💠#‌واژگان #قاجار 📖#واژه‌نامه دیوانی در دوره قاجار 1⃣ ✍واژه‌نامه دیوانی در دوره قاجار، فرهنگ کوچکی از اصطلاحات و القاب دیوانی دوره قاجار، به ویژه دوره ناصرالدین شاه قاجار است. این اصطلاحات بیشتر در کار با اسناد بیوتات، فرمان‌ها و مکاتبات دولتی مورد استفاده قرار می‌گرفت و تحت الشعاع پنج وزارتخانه مالیه (دارایی) داخله (کشور) جنگ، خارجه و دربار بود و پاره‌ای اصطلاحات نامأنوس دارد که امروزه متروک و نامتداول شده‌است. برخی مربوط به شغل یا لقب اشخاص است. بعضی مرتبط با تشکیلات وزارتخانه‌ای می‌باشد و شماری دیگر در زمینه رسومات مالیاتی و تعداد کمی از آنها، اختصاص به نام شهرها دارد. 📖فهرست آ ا ب پ ت ث ج چ ح خ د ذ ر ز ژ س ش ص ض ط ظ ع غ ف ق ک گ ل م ن و ه ی 🔲آ آب بها یا حق الشّرب: مالیاتی که از آب رودخانه‌ها و قناتهای دولتی و گاه از چاه‌ها، گرفته می‌شد آبپا، آب پاینده؛ میراب؛ آنکه در تقسیم آب، نظارت کند آبدارباشی: رئیس قهوه‌خانه یا آبدارخانه آبدارخانه: مکانی برای تدارک چای و قهوه (و به‌طور کلی، پذیرایی از وظایف آبدارخانه بوده و رئیس این قسمت را آبدارباشی می‌نامیدند) آتاشه: وابسته آخور سالار: میرآخور؛ آنکه ریاست کارکنان اصطبل را داشته‌است آدم: افراد دستگاه هر وزیر، والی یا حاکم (کارمندان زیر نظر وزیر و والی را آدم ایشان می‌گفتند) آردل؛ گماشته («آردلباشی: رئیس گماشتگان؛ فرّاشی که برای احضار افراد می‌فرستادند؛ فراّشی که مأمور فراخواندن و احضار سپاهیان یا متهمان و گناهکاران است) آردباشی: رک ← آردل آژان دیپلماتیک: از کارمندان وزارت خارجه آغاباشی: از اعضای حرمسرا 🔲الف ابوابجمعی: دخلها و دریافتهای صاحبجمعی؛ وصولیهای مادر حسابی؛ مأخوذیهای محصل خراج و مانند آن ابواب کردن: حساب کشیدن از صاحب ابوابجمعی اتاماژر: اَرکانِ حَرب؛ ستاد (مستعمل در دوره قاجار) احتساب آقاسی: شهردار احتساب الملک: شهردار (بعدها به عنوان لقب شغلی نبود) احکام نگار: از کارمندان وزارت خارجه اخراجات: (جمع اخراج): وجه معاش؛ وجه گذران؛ هزینه؛ آنچه از شهر یا کشوری از کالای بازرگانی و جز آن، بیرون برند؛ *صادرات؛ مالیات غیر مستمر بیش از میزان عادی اخراجات دیوانی: مالیاتی که برای مصارف دیوانی، وصول می‌شود اداره احتساب: شهرداری اداره بنّایی: تمام بنّاییهای دولتی را ــ که از کارهای پرسود بوده ــ بر عهده داشته است؛ رک ← بنّاخانه و فخارخانه اداره پلیس: شهربانی اداره تخشایی: وزارت قورخانه اداره تذکره: اداره گذرنامه اداره صاحبجمعی شترخانه و قاطرخانه: کار ادارات باربری و حمل و نقل کنونی را انجام می‌داده‌است اداره صرف جیب مبارک: خزانه داری؛ خزانه اندرون ــ که از مشاغل درباری بوده است؛ رک ← خازن صرف جیب اداره فنّی: اداره هنر اداره متعلقه به رسیدگی امتیازات: اداره رسیدگی به امتیازات؛ از ادارات وزارت خارجه اداره محاکمات قشون: اداره دادرسی ارتش اداره ملبوس و خیاطخانه: تدارکات ارتش اداره مهر مبارک و خزانت خاتم همایون: عنوان مهرداری شاه، در زمان سلطنت ناصری استیفا: وزارت دارایی (در دوره ناصرالدین شاه، مدتی نامش وزارت محاسبات بوده)؛ رک ← مستوفی استیفا و سررشته داری کل مالیات: ریاست حسابداری ارتش اسکول: نام کالجی در انگلستان اشرف: در دورهٔ صفویه، یکی از القاب پادشاهان بوده و چیزهای منسوب به شاه را با مضاف الیه «اشرف»، به کار می‌بردند (تالار اشرف؛ مظفرالدّین شاه، امین السّلطان را «جناب اشرف» می‌خوانده) اعیانی: برادرانی که از یک پدر و مادر باشند اَمارت دیوان: وزارت عدلیه امیر تومان: فرماندهٔ ده هزار نفر؛ سپهبد؛ امیر لشکر؛ سرلشکر امیر دیوان: امیر دیوانخانه؛ وزیر دادگستری امیر دیوانخانه: رئیس دیوانخانه؛ وزیر دیوانخانه؛ وزیر دیوان عدالت؛ وزیر عدلیه؛ وزیر دادگستری امیر دیوانخانه عدلیه: وزیر دادگستری امیر لشکر: رک ← امیر تومان امیر نظام: فرمانده قوا؛ فرمانده سپاه امیر نویان: فرمانده صد هزار نفر؛ ارتشبد؛ بالاترین منصب سپاهی در قاجار امین الصّره: تحویلدار صرف جیب را تا زمان محمد شاه قاجار میگفتند امین بقایا: رئیس اجرائیات وزارت دارایی؛ مأمور وصول بقایا (ابتدا داروغه دفترخانه، محصّل بقایا، محصّل محاسبات می‌گفتند و معاون وزیر بقایا را امین بقایا مینامیدند) انبار: زندان واقع در ارگ انگلوفیل: طرفدار انگلیس ایچ آقاسی: خواجه باشی ایشیک آقاسی: رئیس تشریفات سلطنتی (رئیس بیرون آقاسی: سردار حاجب دربار)؛ رئیس دربار صفویان؛ داروغه دیوانخانه (ایشیک آقاسی باشی: رئیس تشریفات) ایشیکخانه: اداره تشریفات سلطنتی ایل: مطیع https://mohsendadashpour2021.blogfa.com/post/3834 @edmolavand 📡✦‎‌‌‌࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─ ادامه👇