#خلاصه #جلسه_چهارم #استاد_سبحانی بسم الله الرحمن الرحیم 📍بحث این جلسه درباره کتاب السماء و العالم است. 🔹 در شب گذشته گفته شد این کتاب یکی از بخش‌های مهم بحار الانوار است که بنابر نظر خودشان نخستین اثر در جهان اسلام و سابقه ندارد: « و هذا مما لم يسبقني إليه أحد من علمائنا و المخالفين» 🔸 علت تسمیه این کتاب‌را مرحوم مجلسی اشتمال آن بر برخی مباحث می‌داند: « لاشتماله على كشف الغطاء عن غوامض أسرار الآيات و الروايات المتعلقة بخلق اللوح و القلم و العرش و الكرسي و الحجب و السرادقات و السماوات و أصناف الملائكة و الكواكب و النجوم و ....» 🔹 به نظر می‌رسد علت انتخاب این نام این باشد که فلاسفه یونان در آثارشان که به عربی ترجمه شد مباحث جهان شناسی را تحت عنوان کتاب السماء قرار می‌دادند و این امر هرچند به صورت ارتکازی، سبب شده است که ایشان نام این کتاب را السماء و العالم بگذارند. 🔸 کتاب السماء و العالم ده مجلد از بحار را به خود اختصاص داده و بعد از کتاب الامامه و قبل از ایمان و کفر قرار گرفته است. 🔹 تقریبا کمتر موضوع اساسی را در حوزه معرفتی می‌توان یافت که با جهان شناسی مرتبط نباشد. 🔅 برای مثال وقتی از همان ابتدا سراغ کتاب العقل می‌رویم سوال از چیستی عقل که سوالی جهان‌شناسانه است پیش می‌آید. 🔸 روشن است که اگر مباحث جهانشناسی را از علوم دیگر اخذ کنیم آنگاه درک درستی از بخش قابل توجهی از روایات نخواهیم داشت در نتیجه مرحوم علامه مجلسی با ابتکار خود در طرح کتاب السماء و العالم پازل معرفتی میراث روایی تکمیل کرده است. 🔹 این نظام موضوعات پیش از علامه مجلسی هیچ پیشینه‌ای ندارد در نتیجه این کتاب هم از جهت نظام موضوعات و هم از جهت گردآوری روایات آن کار ارزشمند و بزرگی است. 🔸 وجود شبهات و نظریات مخالف در این مباحث بر دشواری کار علامه مجلسی می‌افزاید. 🔹 علامه مجلسی گویا وظیفه خود می‌داند حال که این بخش از میراث روایی را احیا کرده است می‌بایست نظریات رقیب را نیز در بوته نقد بگذارد و در نتیجه کتاب السماء و العالم اقداماتی انجام داده که در دیگر بخش‌های بحار نظیر ندارد. ▪️1) در کتاب السماء و العالم مرحوم علامه مجلسی برخلاف رویه خود فراوان از کتب اربعه حدیث نقل کرده است و به نظر می‌رسد بیشترین نقل از کتاب کافی در بحارالانوار در همین بخش است. 👈 به نظر می‌رسد علامه مجلسی هر آنچه به فهم این کتاب کمک می‌کند را نقل کرده است و به همین جهت تنوع منابع بحار در کتاب السماء و العالم بی‌نظیر است. 👌راز کتب اربعه تا کتب متهمان به غلو و منابع عامه در دامنه منابع کتاب السماء و العالم حضور دارد. ▫️2) مرحوم علامه مجلسی از تفاسیر عامه در این بخش فراوان استفاده کردند. 👈 درست است که ایشان در ابتدای هر باب آیات قرآن و مباحث تفسیری را آورده و در آن از کتب عامه هم استفاده می‌کند اما در کتاب السماء و العالم به طور فراوان نقل شده است. ▪️3) مرحوم علامه مجلسی در بحارالانوار بنای بر نقل اقوال ندارند اما در این بخش مفصل به اقوال پرداخته و آن‌ها را مورد نقد و بررسی قرار دادند. 👌به نظر می‌رسد در میان ده جلد کتاب السماء و العالم شاید سه جلد آن مباحث تحلیلی است. ▫️4) مرحوم علامه مجلسی در سراسر بحار قلمی توام با حیا و احتیاط دارد حتی در نقد اقوال تنها دیدگاه خود را بیان کرده و آن را اظهر می‌داند اما در کتاب السماء و العالم بی پرده و جدی به نقد اقوال می‌پردازد. ❓با این توضیح سوال می‌شود که طبعا اختلاف علامه مجلسی با برخی اندیشه های رقیب در کتاب التوحید بیش از کتاب السماء و العالم است اما در تمام کتاب التوحید انگشت شمار ایشان به نقدهای جدی می‌پردازد درحالی‌که در کتاب السماء و العالم چه در بحث‌های مهم مانند حدوث و قدم عالم و چه در بحث‌های جزیی‌تر مانند مباحث هیات ایشان به نحوی جدی تر وارد نقد دیدگاه رقیب شده است؟ ✅ پاسخ این است که ارتباط زیاد مباحث جهان‌شناسی با مباحث اعتقادی سبب شده است که ایشان با جدیت به این بحث بپردازند. 👈 گویا در ذهن ایشان این مساله بوده که اگر جهان‌شناسی درست شود مباحث کلامی فراوانی که با آن گره خورده است نیز اصلاح خواهد شد. 👌از بحث قضا و قدر که یک اندیشه پویا است و نیز از نظریه امر بین الامرین و نیز از مساله بداء مفاهیمی سطحی و بی خاصیت به‌وجود آمده است زیرا مباحث جهان شناسی برگرفته از آیات و روایت منقح نشده است. ▪️5) در بحار الانوار شیوه اختصار رعایت شده است اما در کتاب السماء و العالم از شیوه اختصار پیروی نشده است و ابواب پر روایتی در آن دیده میَ‌شود. ▫️ 6) مرحوم علامه مجلسی هرچند در نگارش بحار الانوار به مسایل جامعه نظر داشته و در انتخاب عنوان باب به این سوالات می‌پردازند اما در کتاب السماء و العالم به طور مفصل و در بیان‌ها فراوان به شبهات می‌پردازد. ادامه در پیام بعد👇 🔰@emamhadi_qom

📍شیوه علامه مجلسی کاملا اجتهادی است و به هیچ فکر و جریانی گرایش مکتبی ندارد لذا در مواردی دیدگاه متکلمان و محدثان را نقد می‌کند. 📍علامه مجلسی را نمی‌توان عالمی اخباری دانست و در این باره کتاب آقای ملکی میانجی قابل استفاده است. 📍خلاصه یک جلد از ده جلد السماء و العالم درباره حدوث و قدم است. 👈باب دوم که به طور گسترده ارائه شده است درباره عوالم است. 📍در ادامه استاد سبحانی عناوین ابواب کتاب السماء و العالم را بیان و به طور مختصر توضیح دادند. 📍علامه مجلسی مباحث مربوط به انسان شناسی را به طور مفصل بحث نکردند. 👌شاید یک وجه آن نقل روایات این بخش در کتاب المعاد باشد. 📍همه‌ی ابواب کتاب السماء و العالم از درجه یکسانی از اهمیت برخوردار نیست. برخی از ابواب مانند مباحث مربوط به طب که برای علامه مجلسی اهمیت کمتری دارد به صورت مختصر تر و با بیان‌هایی کمتری از جانب ایشان مدون شده است. 👈 در مقابل در برخی از ابواب مانند حقيقة النفس و الروح و أحوالهما، علامه مجلسی به سبب اهمیت آن گویا رساله‌ای مستقل و مشحون از روایات تدوین کرده است. #خلاصه #جلسه_چهارم #ده_شب_در_محضر_بحارالانوار #استاد_سبحانی #موسسه_امام_هادی_علیه_السلام 🔸معاونت آموزش🔸 🔰 موسسه امام هادی (علیه السلام) 🔰 @emamhadi_qom

#خلاصه #جلسه_پنجم #استاد_حیدری‌فطرت بسم الله الرحمن الرحیم 📍موضوع این جلسه بازخوانی مقدمه بحار الانوار است. 🔹مقدمه بحار حدود 80 صفحه است که اطلاعات فراوانی در اختیار خواننده قرار می‌دهد. 🔸 مراجعه به منابع حدیثی نشان می‌دهد برخی منابع مقدمه ندارند و آثار داری مقدمه نیز خود سه دسته دارند: ▪️1) برخی کتب مانند رجال کشی تنها روایت یا روایتی را به عنوان مقدمه کتاب نقل می‌کنند ▫️۲) برخی مانند مقدمه تفسیر علی بن ابراهیم ترکیبی از عبارت مولف و تعداد زیادی حدیث است ▪️3) برخی کتب مانند کتب اربعه، کتابهای رجال و فهرست قرن 5 و در کتابهای متاخر بحار الانوار مقدمه‌ای با عبارت‌پردازی مولف دارند. 📍کارکردهای تحلیل مقدمه: 🔺1) ترسیم فضای حاکم بر حوزه‌های علمیه عصر تدوین کتاب. 🔅برای نمونه مطالعه مقدمه من لا یحضره الفقیه سودمند است. 🔻2) استخراج داده‌های دانشی از مقدمه کتاب‌ها 👈مرحوم شیخ حرعاملی شاید نخستین کسی است که با این نگاه به مقدمه کتب حدیثی نگریسته و در خاتمه ششم کتاب وسایل الشیعه عبارات اطمینان آور محدثان شیعی در مقدمه کتبشان را جمع‌آوری کرد: في ذكر شهادة جمع كثير من علمائنا بصحة الكتب المذكورة، و أمثالها، و تواترها، و ثبوتها عن مؤلفيها، و ثبوت أحاديثها عن أهل العصمة عليهم السلام) .... 📍اقدامات لازم در مواجهه با مقدمه کتب 🔺1) اثبات اصالت یک مقدمه و صحت انتساب آن به مولف. 🔅برای مثال انتساب مقدمه تفسیر علی بن ابراهیم قمی به او روشن نیست. 👌درباره بحارالانوار هیچ تردیدی در صحت انتساب به علامه مجلسی وجود ندارد. 🔻2) تخمین زمان نگارش مقدمه. 👌اگر مقدمه پیش از نگارش کتاب باشد ممکن است در طول نگارش کتاب مولف نتوانسته باشد به آن عمل کند و یا از آن عدول کرده باشد بخلاف مقدمه‌ای که پس از اتمام کتاب نگارش شود. 👈قرائن متعددی وجود دارد که مقدمه بحار پس از نگارش کتاب نوشته شده است. 🔅برای مثال در مقدمه بحار می‌خوانیم: فجاء بحمد الله كما أردت على أحسن الوفاء و أتاني بفضل ربي فوق ما مهدت و قصدت على أفضل الرجاء . 🔺3) توجه به فضای حاکم و مبانی حدیثی آن زمان برای فهم درست مقدمه. 🔅برای نمونه اگر بخواهیم مراد از احادیث صحیحه عن الصادقین را در مقدمه کتاب کافی بفهمیم باید معنای واژه صحت در آن زمان را بدانیم نه اینکه بر اصطلاح متاخر آن حمل کنیم. 🔅نمونه دیگر عبارت: لكن ما وقع لنا من جهة الثقات من أصحابنا، در مقدمه کامل الزیارات است که باید با توجه به آن عصر فهمیده شود. 🔻4) نمایه زنی و تحلیل مقدمه کتاب‌های حدیثی به منظور ترسیم واقعیات حاکم بر عصر تدوین حدیث ❇️ آشنایی با بحار الانوار 🔸 نگارش کتاب بحار در سال 1070 که سال وفات مجلسی پدر است آغاز شده و تا سال 1106 نزدیک به 36 سال به طول انجامید. 🔹 نگارش آخرین کتاب بحار، السماء و العالم در سال 1104 آغاز شد. 🔸در زمان نگارش بحار علامه مجلسی به منصب شیخ الاسلامی منصوب شد. 🔹کتاب بحار در اصل 25 جلد است که امروزه قالب 110 جلد چاپ می‌شود. 🔸علامه مجلسی در مقدمه فهرستی از مصادر خود را بیان کرده است. 🔹378 کتاب شیعی و 85 کتاب سنی است در این فهرست قرار گرفته است و در این میان اعتبار ۱۸ منبع با نقدهای ایشان همراه شده است. 🔸در متن کتاب اما به 600 منبع ارجاع داده شده است. ادامه در پیام بعد👇 🔰@emamhadi_qom

❇️ همکاران علامه مجلسی در نگارش بحارالانوار 📍بخش اصلی کار نگارش بحار( تبویب و بیان‌ها و ...) برعهده خود علامه مجلسی بود اما دستیارانی هم داشتند. 🔹سید نعمت الله جزایری و خواهرش آمنه خاتون، ملا ذوالفقار، میر محمد صالح خاتون آبادی، میرزا عبدالله افندی، عبدالله بن نورالدین بحرینی از افرادی هستند که به عنوان دستیاران علامه شمرده می‌شوند. 🔸در برخی منابع بالغ بر هزار نفر در نگارش بحار دخیل دانسته شدند. ❇️ ساختار کلی مقدمه بحارالانوار 📍 علامه مجلسی پس از حمد و ثناء خداوند پنج فصل در مقدمه قرار دادند. 🔹۱) في بيان الأصول و الكتب المأخوذ منها 🔸۲) في بيان الوثوق على الكتب المذكورة و اختلافها في ذلك‏ 🔹۳) في بيان الرموز التي وضعناها للكتب المذكورة 🔸۴) في بيان ما اصطلحنا عليه للاختصار في الأسناد. 👈 در این بخش علامه مجلسی المفردات المشتركة را مطرح کردند که مراد از آن راویان مشترک در اسناد روایات است. 🔹۵) في ذكر بعض ما لا بد من ذكره مما ذكره أصحاب الكتب المأخوذ منها في مفتتحها 👈 در این بخش علامه مجلسی مشابه خاتمه ششم کتاب وسائل عمل کرده است. ❇️ داوری پیراون اعتبار روایات کتاب بحارالانوار 🔸۱) گروهی معتقدند علامه مجلسی تنها گردآوری کننده احادیث بوده و نقش گزینشی نداشتند. 👈متاسفانه این دیدگاه غالب است و برخی بزرگان هم چنین می‌پندارند که ایشان در بحارالانوار فقط روایات را جمع آوری کرده است. 🔹۲) علامه مجلسی دست به گزینش زده است اما لزوما به اعتبار احادیث‌اش اعتقاد ندارد. 🔸۳) برخی گویند علامه مجلسی نه تنها دست به گزینش روایات زده بلکه جز در موارد اندکی که به عدم اعتبار روایت تصریح کرده و یا علمش را به اهل بیت علیهم السلام واگذار کرده روایات را معتبر میداند و جز در موارد اندکی که خود بیان کرده است اعتبار روایات را قبول دارد. ❇️ علت نامگذاری بحارالانوار به این نام؟ 📍 لاشتماله علی انواع العلوم و الحکم و الاسرار و اغنائه 👈 وعده نگارش شرح و مستدرک بر بحار در مقدمه: و في بالي إن أمهلني الأجل و ساعدني فضله عز و جل أن أكتب عليه شرحا كاملا يحتوي على كثير من المقاصد التي لم توجد في مصنفات الأصحاب و أشبع فيها الكلام لأولي الألباب‏. ❗️همچنین ایشان به نگارش مستدرکی بر بحار الانوار نیز وعده دادند که متاسفانه هیچکدام محقق نشد. ❇️ برخی از کتبی که علامه مجلسی پیرامون اعتبار آن سخن گفته است: 📍 توضیحاتی پیرامون مصادر بحارالانوار 👈 دو دسته کتاب را مجلسی درباره آن سخن گفته است: 🔹۱) کتبی که درباره نگارنده آن اختلاف وجود دارد مانند قرب الاسناد، روضه الواعظین، مکارم الاخلاق و احتجاج. 🔸۲) کتبی که علامه درباره صحت استناد آن بحث می‌کند: و كتاب مشارق الأنوار و كتاب الألفين للحافظ رجب البرسي و لا أعتمد على ما يتفرد بنقله لاشتمال كتابيه على ما يوهم الخبط و الخلط و الارتفاع و إنما أخرجنا منهما ما يوافق الأخبار المأخوذة من الأصول المعتبرة. و كتاب مصباح الشريعة فيه بعض ما يريب اللبيب الماهر و أسلوبه لا يشبه سائر كلمات الأئمة و آثارهم‏ و كتاب الديوان انتسابه إليه صلوات الله عليه مشهور و كثير من الأشعار المذكورة فيها مروية في سائر الكتب و يشكل الحكم بصحة جميعها و كذا رجال ابن الغضائري و هو إن كان الحسين فهو من أجلة الثقات و إن كان أحمد كما هو الظاهر فلا أعتمد عليه كثيرا و على أي حال فالاعتماد على هذا الكتاب يوجب رد أكثر أخبار الكتب المشهورة. و كتابا الملحمة مشهوران لكن لا أعتمد عليهما كثيرا. ❇️ چرایی استفاده علامه مجلسی از کتب عامه 📍 و أما كتب المخالفين فقد نرجع إليها لتصحيح ألفاظ الخبر و تعيين معانيه مثل كتب اللغة كصحاح الجوهري و قاموس الفيروزآبادي و شروح أخبارهم و قد نورد من كتب أخبارهم للرد عليهم أو لبيان مورد التقية أو لتأييدما روي من طريقنا ❇️ توثیق مصادر بحارالانوار 📍 اعلم أن أكثر الكتب التي اعتمدنا عليها في النقل مشهورة معلومة الانتساب إلى مؤلفيها ككتب الصدوق رحمه الله فإنها سوى الهداية و صفات الشيعة و فضائل الشيعة و مصادقة الإخوان و فضائل الأشهر لا تقصر في الاشتهار عن الكتب الأربعة التي عليها المدار في هذه الأعصار و هي داخلة في إجازاتنا و نقل منها من تأخر عن الصدوق‏ ❇️ علت نقل نکردن از کتب اربعه: 👌 روایات آن متواتر و مشهور است. 👈 نقل از آنها شاید سبب مهجور شدن آن کتب واقع شود #خلاصه #جلسه_پنجم #ده_شب_در_محضر_بحارالانوار #استاد_حیدری‌فطرت #موسسه_امام_هادی_علیه_السلام 🔸معاونت آموزش🔸 🔰 موسسه امام هادی (علیه السلام) 🔰 @emamhadi_qom

#خلاصه #جلسه_ششم #استاد_سرخه‌ای بسم الله الرحمن الرحیم 📍عنوان بحث این جلسه فقه الحدیث کتاب بحارالانوار است. ❇️قبل از پرداختن به مباحث فقه الحدیثی علامه مجلسی می‌بایست مقدماتی درباره مولف و کتاب بیان شود هرچند ممکن است با جلسات گذشته همپوشانی داشته باشد. 📍دیدگاه‌های علامه مجلسی: 🔸 پاسخ به این سوال که علامه مجلسی چه پیش‌فرض هایی در حوزه های مختلف دانشی داشته است در فهم عملکرد فقه الحدیثی ایشان نقش دارد؟ 🔹 از نوشته های علامه مجلسی مانند مقدمه بحارالانوار فهمیده میشود که ایشان علوم مختلفی از جمله فلسفه را فراگرفته بودند اما به این نتیجه می‌رسند که آنچه برای ایشان نافع است پرداختن به حدیث است. 🔸 ایشان کتاب و سنت را تنها راه دستیابی به معارف دانسته و پیرامون عقل نیز معتقدند عقل پیرو شریعت معتبر است. 🔹 به همین جهت عمر شریفشان را صرف احیای آثار حدیثی کردند به نحوی که می‌توان ادعا کرد اگر کارهای علامه مجلسی نبود برخی منابع از میان می‌رفت و حقیقتا امامیه مدیون علامه مجلسی است. 🔸 درباره اخباری یا اصولی بودن علامه مجلسی برخلاف تصور برخی که به سبب شخصیت حدیثی ایشان او را اخباری تلقی می‌کنند؛ ایشان خود را در طریقه میانه اخباری و اصولی دانسته و در قضاوت بیرونی ما به اصولی ها نزدیک تر است. 👈 علامه مجلسی چنین می‌نویسد: حقیر مسلک کسانی که گمان های بد به فقهای امامیه برده و ایشان را به قلت دین متهم می‌کند خطا می‌دانم زیرا ایشان اکابر دین بودند، مساعی ایشان را مشکور و زلات ایشان را مغفور می‌دانم و نیز مسلک کسانی که ایشان را پیشرو قرار می‌دهند و مخالفت ایشان را در هیچ امری جایز نمی‌دانند و مقلد ایشان می‌شوند را نادرست می‌دانم و عمل به اصل عقلیه که از کتاب و سنت مستنبط نباشد را درست نمی‌دانم اما اصول و قواعد کلیه که از عمومات کتاب و سنت به دست می‌آید و با نص بخصوص معارضه ندارد را متبع می‌دانم. 🔹 علامه مجلسی در ابواب علم کتاب بحارالانوار بابی را با عنوان: باب ما یمکن ان یستنبط من الآیات و الاخبار من متفرقات مسائل اصول فقه، به مسائل اصولی اختصاص داده است و هرچند در این باب اعم از اصول مصطح رفتار کرده و قواعد فقهیه را نیز بیان کرده است. 🔸 علامه مجلسی همچنین در مقدمه ملاذ الاخیار و دو موضع از کتاب بحار وعده داده است که بخش مستوفایی پیرامون اصول فقه بنگارد که شوربختانه موفق به آن نشد. ✅ شواهد فراوانی برای اصولی بودن علامه مجلسی وجود دارد. ✔️ پذیرش حجیت ظواهر قرآن و استفاده گسترده از این ظواهر در شرح احادیث بحار الانوار ✔️ نپذیرفتن موردی روایات آحاد در امور اعتقادی از جمله این شواهد است. 📍درباره چگونگی نگارش بحارالانوار باید دانست که علامه مجلسی پیش از نگارش بحارالانوار به خوانش کتب روایی بخصوص کتب شیخ صدوق، برخی تفاسیر اثری، کتاب احتجاج و ... اشتغال داشتند و ضمن این مطالعات به فیش برداری روایات پرداختند بدین شیوه که عناوین مرتبط را نوشته و بعد ارجاعات را ذیل آن نگاشتند. 🔹 بعد از اتمام این کار به سبب دشواری مراجعه به کتب ارجاع داده شده و نیز دسترسی به برخی آثار به فکر تدوین یک جامع حدیثی افتادند. 🔸 با این توضیح روشن می‌شود که بنای اصلی بحارالانوار ازآن مرحوم مجلسی است و دستیاران تنها کمک‌کار ایشان بودند. ❇️ شرح نگاری علامه مجلسی بر روایات 📍مرحوم علامه مجلسی در آثار متعددی به شرح روایات پرداختند. 🔹 عین الحیاة (شرح وصایای پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله به ابوذر غفاری)، الاربعین، مرآه العقول در شرح کتاب کافی و ملاذ الاخیار در شرح کتاب تهذیب از جمله این آثار است. 🔸 در بحارالانوار نیز ایشان شرح‌های فراوانی بر احادیث نگاشتند. 🔹 درباره نسبت این آثار باید گفت شواهد نشان می‌دهد نگارش مرآه العقول و بحار الانوار هم‌زمان بوده است و در موارد متعددی یک شرح به طور یکسان در دو کتاب وجود دارد. 📍بحارالانوار در کنار جامع روایی بودن یک کتاب شرح الحدیثی است. 🔸 علامه مجلسی معمولا انتهای برخی روایات به شرح حدیث می‌پردازد و در مواردی نیز به سبب طولانی بودن در میان روایت توضیحاتی ارائه کردند. 📍مرحوم علامه مجلسی در بیشتر موارد برای شرح الحدیث از تعبیر «بیان» استفاده کردند اما این تعبیر انحصاری نیست بلکه ایشان از تعابیری چون: توضیح، تنویر، تبیان، تفسیر، تحقیق و ... نیز استفاده کرده است. 📍علامه مجلسی در شرح الحدیث بحار الانوار جانب اختصار را رعایت کرده و خود وعده نگارش شرحی مفصل بر بحارالانوار دادند لکن هم شرح احادیث بحار ناتمام ماند و هم متاسفانه ایشان موفق به نگارش این کتاب مفصل نشدند. ادامه در پیام بعد👇 🔰@emamhadi_qom

❇️ مبنای علامه مجلسی در شرح الحدیث 📍مرحوم علامه مجلسی تلاش فراوانی دارد تا متن احادیث گزارش شده در منابعی که مورد اطمینان ایشان است را توجیه و تبیین نماید حتی ایشان در موارد فراوان حتی نسخه بدل‌های یک روایت را نیز توجیه می‌کند. 🔹 ایشان پس از پذیرش منبع و اعتماد به مولف از نفی شتابزده حدیث پرهیز می‌کند و به روایات نهی از رد احادیث و واگذار کردن علم آن روایت به اهلش (اهل بیت علیهم السلام) عمل میکند به تعبیر دیگر علامه مجلسی تنها اگر روایت با ضروریات عقلی، قرآن و یا روایات متواتر مخالف باشد، روایت را نمی‌پذیرد. ❇️ اجزای شروح روایات علامه مجلسی در بحارالانوار 📍 اشاره به روایات، نقل اختلاف کلمات موجود در نسخه ها و منابع مختلف، بررسی و تصحیح الفاظ تصحیف شده روایات، توضیح واژگان و اصطلاحات غریب در روایات، تفسیر عبارات مبهم و مشکلات موجود در احادیث، توضیح نکات ادبی، شرح مفهوم حدیث، حل تعارض و اختلاف حدیث، طرح اشکالات و رد شبهات، توضیح و ارزیابی سند از جمله مواردی است که علامه مجلسی در شرح یک حدیث از آن استفاده می‌کند. 🔸 علامه مجلسی در شرح حدیث به بررسی راویان و اسناد حدیث نیز توجه دارد. 🔹 ایشان به نظارم ارزشگذاری سند محور مکتب حله تسلط دارد و در مرآه العقول و ملاذ الاخیار فراوان طبق این نظام ارزشگذاری کرده و چنین می‌گوید: و إنما أشرنا إلى تلك الاصطلاحات، لأنا نتعرض لحال رجال السند جريا على طريقة الأصحاب، فإن كان مسلكنا فيه مخالفا لمسلك القوم نشير إليه بقولنا" على المشهور" 👈 با این حال علامه مجلسی برای ارزیابی یک روایت تنها به سند اکتفا نکرده و به جایگاه مولف، شهرت کتاب و ... توجه دارد. 👌 در حقیقت ایشان را می‌توان نماینده قدما در قرن یازدهم دانست که برای درک شیوه اعتبار سنجی قدما لازم است با کار بحارالانوار مانوس گشت. 📍 علامه مجلسی در مباحث فقهی تمرکز بیشتری بر ارزیابی راوی دارد اما در سایر بخش ها کمتر به بررسی رجالی می‌پردازد. #خلاصه #جلسه_ششم #ده_شب_در_محضر_بحارالانوار #استاد_سرخه‌ای #موسسه_امام_هادی_علیه_السلام 🔸معاونت آموزش🔸 🔰 موسسه امام هادی (علیه السلام) 🔰 @emamhadi_qom

#خلاصه #جلسه_هفتم #استاد_مروارید بسم الله الرحمن الرحیم ❇️موضوع این جلسه احادیث فقهی بحار الانوار است. 📍برای آغاز این بحث لازم است چند مقدمه بیان شود: 👈 1) جایگاه فقهی علامه مجلسی 🔸 تتبع اجمالی در آثار فقیهان پس از علامه مجلسی نشانگر توجه فقیهان به علامه مجلسی است. 🔹 باید توجه داشت که عنوان محدث که برخی برای علامه مجلسی بکاربردند به معنی انکار فقاهت ایشان نیست چه اینکه مرحوم بحرانی را نیز محدث دانستند درحالی‌که برخی فقیهان مانند آیت الله خویی از کتاب حدایق ایشان بیش از کتاب جواهرالکلام استفاده کردند. 🔸 بکاربردن تعبیر علامه در یادکرد از ایشان در کلمات وحید بهبهانی، سید بحرالعلوم، صاحب مفتاح الکرامه، صاحب جواهر به چشم می‌خورد. 🔹 محقق کاظمی در کتاب مقابس علامه مجلسی را اینگونه توصیف می‌کند: حلال معاضل الاحکام و مشاکل الافهام. 👌 بی‌تردید این توصیف نشانگر جایگاه رفیع ایشان است. 👈 2) جایگاه فقاهت در نظر علامه مجلسی 🔸 مقدمه دوم پیرامون جایگاه مساله فقاهت در نظر علامه مجلسی است. 🔹 علامه مجلسی خود در بحارالانوار می‌نویسد: أكثر مسائل الفقه تحقيقها و ترجيحها موقوف على مقدمات كثيرة لا يطلع عليها و لا يحققها إلا أوحدي الناس و سائر الناس يرجعون إليه بالتقليد. 👌 این عبارت پاسخ روشنی به کسانی است که در صدد اخباری دانستن علامه مجلسی هستند. 👈 3) جایگاه روایات فقهی در میان سایر روایات 🔸 روایات فقهی از سه جهت از دیگر روایات ممتاز هستند. ▪️ 1) کمیت: روایات فقهی حجم قابل توجهی از روایات را به خود اختصاص داده است. ▫️ 2) کیفیت: بسیاری از روایات فقهی به سبب حضور بزرگان اصحاب در مسیر انتقال آن از جهت سندی وضعیت خوبی دارند. ▪️ 3) اهمیت روایات فقهی این جهت که مستند احکام شرعی قرار می‌گیرد. 🔹 جایگاه روایات فقهی در میان سایر روایت سبب شده است علامه مجلسی با اینکه در اسناد روایات بحار الانوار نام کتاب و نام برخی از افراد را با شیوه اختصار ذکر کرده است اما در احادیث فقهی از این دو اختصار پرهیز کرده است. ❇️ 1) ساختار کتاب شریف بحارالانوار 🔸 از مجلد 79 تا 101 بحارالانوار به مباحث فقهی اختصاص دارد. 🔹 البته در این میان مباحث غیر فقهی که به مناسبت مطرح شده است نیز به چشم می‌خورد. 🔸 همچنین علامه مجلسی در انتهای کتاب السماء و العالم به مناسبت بحث حیوانات حلال گوشت و حرام گوشت و اطعمه و اشربه را قرارداده است. 🔹 با این توضیح روشن شد که ایشان در چینش ابواب از طریقه مرسوم پیروی نکرده است. 🔸 علامه بحث صید و ذباحه که معمولا در انتهای ابواب فقهی جای دارد را در انتهای کتاب السماء و العالم قرار داده است و برخی ابواب غیر فقهی را نیز در میان مباحث فقهی وارد کرده است. 📍 از خصوصیات ابواب فقهی بحار این است که مانند دیگر بخش های بحارالانوار به آیات قرآن و تفسیر آن نیز توجه شده است. 📍 در موارد متعددی ایشان با عنوانی چون تتمیم مباحث فقهی را دنبال کرده است. ❇️ مآخذ علامه مجلسی در گردآوری احادیث فقهی 🔹 در مقدمه بحار علامه مجلسی دو بخش مصادر و توثیق مصادر قرار داده است. 🔸 علامه مجلسی خود تصریح کردند که از کتب اربعه نقل نمی‌کند با این حال در بخش‌هایی چون ایمان و کفر و نیز السماء و العالم از کافی فراوان نقل کرده است لکن در بخش روایات فقهی به وعده در مقدمه عمل کرده و از کتب اربعه کمتر نقل می‌کند. 🔹 عدم نقل از کتب اربعه سبب می‌شود که مراجعه به بحارالانوار فقه پژوه را از مراجعه به دیگر مصادر روایی بی نیاز نکند لکن بخش های مشتمل بر احادیث فقهی بحارالانوار به سبب اشتمال بر آیات مرتبط و تفاسیر آن و نیز بیان‌های فروان علامه مجلسی برای طالبان فقه سودمند است. 🔸 مرحوم افندی صاحب کتاب ریاض العلماء پیشنهادی به علامه مجلسی می‌دهد که کتب اربعه در بحار وارد شود و یا دست کم شرحی بر بحار نوشته و این نقص آنجا جبران گردد. 🔹 مرحوم افندی در این نامه معتقد است دیگر مجامع روایی ما را بی نیاز نمی‌کند و یکی از دلایل خود را را عدم اعتماد به فهم مولفان این کتب از روایات معصومان که طبعا این فهم در چینش و تبویب روایات اثرگذار است، بیان کرده است. ادامه در پیام بعد👇 🔰@emamhadi_qom

👈 4) توجه به مذاق شارع 🔸 شخصیتی مانند علامه مجلسی که انس بالایی با روایات اهل بیت علیهم السلام دارد طبعا در تشخیص مذاق شارع نیز می‌تواند دقیق‌تر عمل کند. 🔅 برای نمونه ذیل روایت معروف: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لِي يَا مُعَاوِيَةُ لَا تَدَعْ زِيَارَةَ قَبْرِ الْحُسَيْنِ علیه السلام للِخَوْف‏ که با چندین سند نقل شده است علامه مجلسی می‌نویسد: لعل هذا الخبر بتلك الأسانيد الجمة محمول على خوف ضعيف يكون مع ظن السلامة أو على خوف فوات العزة و الجاه و ذهاب المال لا تلف النفس و العرض لعمومات التقية و النهي عن إلقاء النفس إلى التهلكة و الله يعلم‏. 👌 در این بحث علامه مجلسی مطابق ضوابط اصولی می‌بایست عمومات تقیه و نهی از القای نفس در تهلکه را تخصیص بزند اما توجه ایشان به مذاق شارع سبب شده است که دست از تخصیص کشیده و روایت را تاویل ببرد. #خلاصه #جلسه_هفتم #ده_شب_در_محضر_بحارالانوار #استاد_مروارید #موسسه_امام_هادی_علیه_السلام 🔸معاونت آموزش🔸 🔰 موسسه امام هادی (علیه السلام) 🔰 @emamhadi_qom

#خلاصه #جلسه_هشتم #استاد_ستایش بسم الله الرحمن الرحیم 📍عنوان این جلسه اعتبار سنجی احادیث کتاب بحارالانوار است. ❓هدف این جلسه پاسخ به این سوال‌ها است که علامه مجلسی در نگارش کتاب بحارالانوار چه هدفی را دنبال کرده است؟ ❓برای رسیدن به این هدف چه گام‌هایی را طی کرده است؟ ❓و در آخر آیا ایشان در این مسیر موفق بوده و به هدف رسیدند یا خیر؟ 🔸 مرحوم علامه مجلسی در دوره صفویه زندگی می‌کردند. 🔹 حکومت صفوی هرچند مساله تشیع را به عنوان نماد مطرح می‌کرد اما وابستگی ریشه‌ای به جریان تصوف داشت. 🔸 از پادشاهان صفوی در آن دوران با عنوان مرید یاد شده و از شاه عباس با عنوان مرشد اکبر تعبیر می‌کردند. 🔹 مساله تصوف از یک سو برای حکومت دردسرهایی داشت چرا که دو نحله نعمتی و حیدری که در حقیقت پیروان دو شاگرد شیخ صفی الدین به نام‌های ملا حیدر و ملا نعمت بودند نزاع‌های فراوانی داشتند که یکی از دلایل انتقال پایتخت از اردبیل به قزوین نیز همین اختلافات بود. 🔸 از سوی دیگر در دوران صفویه جریان تصوف به شدت رشد کرده و برای فرهنگ جامعه شیعی مشکل ساز شده بود. 🔹 رواج صوفیه عالمان شیعی را وا داشت تا با مبارزه فرهنگی به تقابل با این جریان بپردازند. 🔸 در این دوران در کنار نگارش ردیه‌های متعدد بر تصوف، عالمان شیعی بهترین کار برای حفظ فرهنگ شیعی را مساله نشر حدیث تلقی کردند. 🔹 همین امر سبب شد که در این زمان کتاب‌های فراوانی به زبان فارسی نگاشته شود و برخی از کتب حدیثی به زبان فارسی ترجمه شود که نمونه آن کتاب لوامع پدر علامه مجلسی است. 🔸 همچنین کتاب‌های فراوانی به شرح و توضیح احادیث پرداختند تا استفاده از حدیث را برای عموم مردم آسان نمایند. 🔹 همه‌ی این کارها برای اقناع جامعه شیعی و جایگزینی معارف حدیثی به جای سخنان متصوفه و خارج ساختن آنان از فضای شیعه بود. 👈به نظر می‌رسد این عبارت از مقدمه کتاب بحارالانوار ناظر به این جریان باشد: 🖋 و لما رأيت الزمان في غاية الفساد و وجدت أكثر أهلها حائدين عما يؤدي إلى الرشاد خشيت أن ترجع عما قليل إلى ما كانت عليه من النسيان و الهجران و خفت أن يتطرق إليها التشتت لعدم مساعدة الدهر الخوان و مع ذلك كانت الأخبار المتعلقة بكل مقصد منها متفرقا في الأبواب متبددا في الفصول قلما يتيسر لأحد العثور على جميع الأخبار المتعلقة بمقصد من المقاصد منه 🔸 با این پیشینه، علامه مجلسی ابتدا یک نمایه موضوعی از ده کتاب معارفی شیعه نگاشتند. 🔹 این کتاب در کنار کتاب بحارالانوار در چاپ 110 جلدی به دست‌خط خود مرحوم مجلسی چاپ شده است. 🔸 نگارش این کتاب در سال 1170 به اتمام رسیده و افزون بر فواید مستقل خود دستمایه نگارش کتاب بحارالانوار قرار گرفته است. 📍در گام بعد علامه مجلسی مصادر حدیثی مشهور و مهجور حدیثی را تجمیع کرده است. 📍ایشان از جایگاه حکومتی خود به عنوان شیخ الاسلام استفاده کرده و از نقاط مختلف جهان کتاب‌ها را جمع‌آوری کردند. 🔅 برای مثال فقه الرضا و برخی نسخ تحف العقول به همین دوره تعلق دارد. 📍علامه در مقدمه بحار جمع‌آوری روایات را اینگونه توصیف می‌کند: 🖋 فطفقت أسأل عنها في شرق البلاد و غربها حينا و ألح في الطلب لدى كل من أظن عنده شيئا من ذلك و إن كان به ضنينا ..... حتى اجتمع عندي بفضل ربي كثير من الأصول المعتبرة التي كان عليها معول العلماء في الأعصار الماضية و إليها رجوع الأفاضل في القرون الخالية فألفيتها مشتملة على فوائد جمة خلت عنها الكتب المشهورة المتداولة و اطلعت فيها على مدارك كثير من الأحكام اعترف الأكثرون بخلو كل منها عما يصلح أن يكون مأخذا له‏ فبذلت غاية جهدي في ترويجها و تصحيحها و تنسيقها و تنقيحها. 📍با این توضیح‌ها روشن شد که علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار برای پاسخگویی به نیاز جامعه شیعی اقدام به گردآوری و تدوین روایات شیعه کرده و بزرگترین جامع روایی شیعه را به‌وجود آورده است. 🔹 بنده در مقاله بحارالانوار و جوامع حدیثی شیعه نشان دادم که علامه مجلسی در شیوه تدوین با استفاده از کارهای پیشینیان بحارالانوار را به سرانجام رسانده است. ادامه در پیام بعد👇 🔰@emamhadi_qom

📍شیوه کار علامه مجلسی در توثیق المصادر نیز با این مدعا سازگارتر است. 🔅 برای مثال وقتی ایشان کتب شیخ صدوق را بحث می‌کند سه دلیل شهرت کتاب، نقل نام کتاب در اجازات، نقل عالمان از این کتاب را به عنوان توثیقات کتب صدوق بیان می‌کند. 🔹 در این بخش علامه مجلسی با استفاده از نکات و ظرایف نسخه پژوهی به اعتبار سنجی می‌پردازد که طبعا با توثیق مصدری سازگار است و نه توثیق تک تک روایات. ▪️5) ارزیابی برخی روایات در بحارالانوار 🔸 برخی معتقدند وقتی علامه مجلسی برخی روایات را در کتاب بحار ارزیابی کرده نشان می‌دهد در مواردی که چنین رفتار نکرده است اعتبار روایت را پذیرفته است. 🔹 در پاسخ گفته می‌شود وقتی یک مولف دست به جامع‌نگاری می‌زند طبعا وظیفه اعتبار سنجی روایات را بر عهده مخاطبان می‌گذارد. 🔸 علامه مجلسی نیز اگر در مواردی به اعتبار سنجی از طریق سند یا متن روایت پرداخته است غالبا برای حل مشکلات اخبار است و نباید از این موارد مفهوم گیری کرده و اعتقاد به اعتبار دیگر روایات را به ایشان نسبت داد. #خلاصه #جلسه_هشتم #ده_شب_در_محضر_بحارالانوار #استاد_ستایش #موسسه_امام_هادی_علیه_السلام 🔸معاونت آموزش🔸 🔰 موسسه امام هادی (علیه السلام) 🔰 @emamhadi_qom

#خلاصه #جلسه_نهم #استاد_موسوی‌بروجردی بسم الله الرحمن الرحیم 📍استاد موسوی بروجردی در این جلسه ابتدا مقدمه‌ای پیرامون جایگاه منبع شناسی در علوم مطرح کرده و پس از آن مولفه‌های این بحث را در کار علامه مجلسی نشان دادند. 📍جمله‌ی معروفی است که هرکس اهل تحقیق است اهل تتبع نیست و هرکس اهل تتبع است اهل تحقیق نیست. 👈 متاسفانه این جمله نوعا درست است و کمتر پیش‌می‌آید که کسی دو عنصر تحقیق و تتبع را بتواند جمع کند لکن علامه مجلسی از نوادر افراد است که میان دقت و تتبع جمع کرده بودند. ❇️ چهار رکن یک پژوهش خوب و تطبیق آن در بحارالانوار: 📍 1) انتخاب موضوع و مساله: 🔹 علامه مجلسی مطابق نقل خود بعد از آنکه دانش‌های مختلف را فراگرفتند علم حقیقی را در قرآن و حدیث یافته و سراغ نگارش بحار رفتند: 🖊 فوجدت العلم كله في كتاب الله العزيز الذي لا يَأْتِيهِ الْباطِلُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ و أخبار أهل بيت الرسالة. علامه مجلسی نیاز زمانه‌ی خود را در نگارش جامع روایی یافته بود و سعی داشت از این رهگذر به اصلاح فرهنگ فاسد آن زمان بپردازد: و لما رأيت الزمان في غاية الفساد و وجدت أكثر أهلها حائدين عما يؤدي إلى الرشاد خشيت أن ترجع عما قليل إلى ما كانت عليه من النسيان و الهجران و خفت أن يتطرق إليها التشتت لعدم مساعدة الدهر الخوان.... 📍2) تسلط کافی به دانش مورد بحث 🔸 علامه مجلسی تسلط شگفت‌آوری بر آیات و روایات داشته و در مقدمه بحار نیز از اعمال دقت در نگارش بحار خبر می‌دهد: 🖊 فاخترت الفحص عن أخبار الأئمة الطاهرين الأبرار سلام الله عليهم و أخذت في البحث عنها و أعطيت النظر فيها حقه و أوفيت التدرب فيها حظه‏ 📍 3) ذهن قوی و شیوه های محققانه 📍 4) آشنایی با منابع مساله 🔹 علامه مجلسی در گردآوری احادیث بحار با تلاش فراوان از همه‌ی منابع دست‌یاب حدیث نقل کرده است: 🖊 ثم بعد الإحاطة بالكتب المتداولة المشهورة تتبعت الأصول المعتبرة المهجورة التي تركت في الأعصار المتطاولة و الأزمان المتمادية 📍 از بررسی نسخ کتب حدیثی که در اختیار علامه مجلسی بوده است نشان می‌دهد ایشان کتب حدیثی را چندین بار مقابله کرده است. 🔅 برای نمونه اسامی برخی از کتب و تاریخ مقابله آن چنین است: نهج البلاغه 1072 و 1092 / صحیفه سجادیه 1072 و 1101/ کافی: 1083 و 1076 و 1088 و 1094/ فقیه 1068و 1075 و 1083 و 1088 و 1097 و 1100 ❇️ منبع شناسی علوم 📍 منبع شناسی خود یک شاخه علمی است. 👌 مهمترین نکات این دانش که در موضوعات معارفی و تاریخی کاربرد دارد: ▪️1) شناخت کامل از منابع پژوهشی ▫️02) صحت انتساب منبع به مولف ▪️3) اعتبار سنجی مطالب ▫️4) کارکردهای مطالب ▪️5) روشهای دستیابی به مطالب ❇️ منابع علامه مجلسی در بحارالانوار: 🔸 معروف است که علامه مجلسی 365 منبع را در مقدمه بیان کرده است اما با مراجعه به متن بحارالانوار روشن می‌شود که ایشان از بیش از 600 منبع نقل کرده است. 👌 بنابر تحقیق بنده ایشان از 615 منبع نقل بلاواسطه داشته است. 🔹 لازم به ذکر است همه‌ی منابع علامه مجلسی امروزه در اختیار ما نیست. 🔸 کتبی مانند الدرالنضيد في مغازي الإمام الشهيد و نیز کتاب رياض الجنان للشيخ فضل الله بن محمود الفارسي از جمله این منابع است. 🔹 از برخی منابع ایشان هم نسخه موجود است اما چاپ نشده است که نمونه آن کتاب ‏مصباح الانوار است. ❇️ مصادر شیعی بحارالانوار: 🔸 علامه مجلسی در توصیف مصادر شیعی خود می‌فرماید: 🖊 فهذه الكتب هي التي عليها مدار النقل و إن كان من بعضها نادرا و إن أخرجنا من غيرها فنصرح في الكتاب عند إيراد الخبر. 📍در انتهای بحار الانوار علامه مجلسی نامه یکی از شاگردانش را نقل می‌کند که به او متذکر شده است که از برخی کتب نقل نکرده است. 🔹 نگارنده نامه برخلاف تصور مشهور میرزا عبدالله افندی نیست بلکه ملاذوالفقار است. 📍 از برخی شواهد به دست می‌آید علامه مجلسی حتی در سفر نیز نگارش بحار را متوقف نکرده است. 🔅 برای نمونه ایشان پیرامون کتاب عتیق غروی می‌نویسد هنگام تالیف مزار بحارالانوار در نجف اشرف این کتاب را دیده است و گویا این سفر به عتبات در طریق حج بوده است. ❇️ گوناگونی مصادر بحارالانوار 🔸 علامه مجلسی در تالیف بحارالانوار از جمیع اقسام کتب حدیثی، تاریخی، فقهی، لغوی و .... و نیز منابع شیعی، سنی، زیدی و اسماعیلی نقل کرده است. 🔹 علامه مجلسی در توضیح چرایی استفاده از منابع اهل سنت می‌نویسد: 🖊 و أما كتب المخالفين فقد نرجع إليها لتصحيح ألفاظ الخبر و تعيين معانيه‏..... و شروح أخبارهم كشرح الطيبي على المشكاة و فتح الباري في شرح البخاري لابن حجر و شرح القسطلاني و.... و قد نورد من كتب أخبارهم للرد عليهم أو لبيان مورد التقية أو لتأييد ما روي من طريقنا مثل ما نقلناه عن صحاحهم الستة ادامه در پیام بعد👇 🔰@emamhadi_qom

📍 برخی از منابع علامه مجلسی منابع شیعی است که مرویات اهل سنت را نقل می‌کند. 🔅 برای نمونه: و كتاب العمدة و كتاب المستدرك و كتاب المناقب كلها في أخبار المخالفين في الإمامة للشيخ أبي الحسين يحيى بن الحسن بن الحسين بن علي بن محمد بن البطريق الأسدي‏ 👈 همچنین: و كتاب طب النبي ص و إن كان أكثر أخباره من طرق المخالفين لكنه مشهور متداول بين علمائنا قال نصير الملة و الدين الطوسي في كتاب آداب المتعلمين و لا بد من أن يتعلم شيئا من الطب و يتبرك بالآثار الواردة في الطب الذي جمعه الشيخ الإمام أبو العباس المستغفري في كتابه المسمى بطب النبي صلی الله علیه و آله ❇️ منابع اعتبار شناسی منابع نزد علامه مجلسی 👌 علامه مجلسی برای وثوق به مصادر خویش گام‌های زیر را طی کرده است 📍الف) اثبات نسبت ها 🔸 برای اثبات نسبت یک کتاب به مولف، علامه مجلسی از راه‌های زیر استفاده کرده است: 👈 تواتر نسبت نسخه‌های کتب به مولف مانند تواتر نسبت نسخ کافی به شیخ کلینی و یا کتاب اقتصاد به شیخ طوسی، انتساب کتاب به مولف در کتب اجازات مانند انتساب کفایه الاثر، استفاده از شواهد تاریخی، استفاده از شواهد درون متنی و استفاده از منابع کتاب شناسی. 📍 در ادامه چند نمونه از بررسی انتساب کتاب به مولف آن در بحار را نقل کرده تا میزان دقت و تسلط ایشان روشن شود: 🔹 1) كتاب مصباح الأنوار في مناقب إمام الأبرار للشيخ هاشم بن محمد و قد ينسب إلى شيخ الطائفة و هو خطأ و كثيرا ما يروي عن الشيخ شاذان بن جبرئيل القمي و هو متأخر عن الشيخ بمراتب‏ 🔸 2) كتاب جامع الأخبار و أخطأ من نسبه إلى الصدوق بل يروي عن الصدوق بخمس‏ وسائط و قد يظن كونه تأليف مؤلف مكارم الأخلاق و يحتمل كونه لعلي بن سعد الخياط لأنه قال الشيخ منتجب الدين في فهرسته الفقيه الصالح أبو الحسن علي بن أبي سعد بن أبي الفرج الخياط عالم ورع واعظ له كتاب الجامع في الأخبار و يظهر من بعض مواضع الكتاب أن اسم مؤلفه محمد بن محمد الشعيري‏ 📍 ب) اعتبارسنجی منابع کتاب 🔹 اول) عدم اعتماد به متن به سبب عدم اعتماد به مولف: و كتاب طب الأئمة من الكتب المشهورة لكنه ليس في درجة سائر الكتب لجهالة مؤلفه‏ 🔸 دوم) عدم اعتبار متفردات منابع مشکوک و كتاب صفوة الأخبار و رياض الجنان مشتملان على أخبار غريبة في المناقب و أخرجنا منهما ما وافق أخبار الكتب المعتبرة. 🔹 سوم) نقل اندک از منابع مشکوک كتابا الملحمة مشهوران لكن لا أعتمد عليهما كثيرا. 🔸 چهارم) عدم اعتماد به مطالب شاذ و كتاب مشارق الأنوار و كتاب الألفين للحافظ رجب البرسي و لا أعتمد على ما يتفرد بنقله لاشتمال كتابيه على ما يوهم الخبط و الخلط و الارتفاع و إنما أخرجنا منهما ما يوافق الأخبار المأخوذة من الأصول المعتبرة. 🔹 پنجم) ارزیابی متن منابع و كتاب مصباح الشريعة فيه بعض ما يريب اللبيب الماهر و أسلوبه لا يشبه سائر كلمات الأئمة و آثارهم و روى الشيخ في مجالسه بعض أخباره هكذا أخبرنا جماعة عن أبي المفضل الشيباني بإسناده عن شقيق البلخي عمن أخبره من أهل العلم. هذا يدل على أنه كان عند الشيخ رحمه الله و في عصره و كان يأخذ منه و لكنه لا يثق به كل الوثوق و لم يثبت عنده كونه مرويا عن الصادق ع و أن سنده ينتهي إلى الصوفية و لذا اشتمل على كثير من اصطلاحاتهم و على الرواية عن مشايخهم و من يعتمدون عليه في رواياتهم و الله يعلم. #خلاصه #جلسه_نهم #ده_شب_در_محضر_بحارالانوار #استاد_موسوی‌بروجردی #موسسه_امام_هادی_علیه_السلام 🔸معاونت آموزش🔸 🔰 موسسه امام هادی (علیه السلام) 🔰 @emamhadi_qom