✡️ زرسالاران یهودی و پیدایش بابی‌گری (٢)
1️⃣ نقش شبکهٔ #زرسالاران_یهودی و شرکا و کارگزاران ایشان در گسترش #بابی‌گری و بهائی‌گری را از دو طریق می‌توان پیگیری کرد:
2️⃣ اول، حرکت‌های سنجیده و برنامه‌ریزی‌شدهٔ برخی از دولتمردان قجر، به‌ویژه #حاج_میرزا_آقاسی صدراعظم و #منوچهرخان_معتمدالدوله گرجی حاکم اصفهان، که به گسترش بابی‌گری انجامید.
3️⃣ دوم، گروش وسیع #یهودیان به بهائی‌گری که سبب افزایش کمّی و کیفی این فرقه و گسترش جدّی آن در ایران شد.
4️⃣ حاج میرزا آقاسی ایروانی از رابطهٔ بسیار نزدیک با #جدیدالاسلام‌های_یهودی، به‌ویژه اعضای #خاندان_قوام_شیرازی، برخوردار بود و این گروه، از جمله حیدرعلی‌خان شیرازی، در برکشیدن وی به مقام صدراعظمی ایران نقش اساسی داشتند.
5️⃣ حیدرعلی خان مدتی مهردار عباس میرزا بود و از دشمنان قائم‌مقام. قائم‌مقام در هجویه‌ای خطاب به عباس میرزا دربارهٔ نفوذ وی و حاجی میرزا آقاسی در دستگاه ولیعهد چنین گفته است:
🔸از آن دم کاین #جهود بدقدم را بسط ید دادی
🔸ترا زحمت پیاپی، درد و محنت دم به دم باشد
🔸سپید نر که داری، با سیاه ماده سودا کن
🔸که باجی خوشقدم بهتر ز حاجی بدقدم باشد
6️⃣ «باجی خوشقدم» کنیز عباس میرزاست. منظور از «حاجی بدقدم» حاج میرزا آقاسی و «جهود بدقدم» حیدرعلی خان شیرازی، از اعضای خاندان قوام شیرازی، است.
✡️ زرسالاران یهودی و پیدایش بابی‌گری (٣)
1️⃣ آغاز دعوی #علی‌محمد_باب (١٢۶٠ق) مقارن با صدارت #حاج_میرزا_آقاسی است. هما ناطق می‌نویسد:
📝 باب مریدان نخستین خود را نه در میان «جُهّال» بلکه در «طبقات بالای کشور» یافت… حاج میرزا آقاسی که جای خود داشت. باب از او به ستایش یاد می‌کند و می‌نویسد: «بدیهی است حاجی به حقیقت آگاه است.»
2️⃣ علیقلی‌خان اعتضادالسلطنه، شاهزادهٔ فرهیخته و خوش‌نام قجر، حاج میرزا آقاسی را مسبّب گسترش نایرهٔ فتنهٔ بابیه می‌بیند و می‌نویسد:
📝 اما حاجی میرزا آقاسی هم، چون صوفی بود و از علماء دینی و فقها، آن هم علمای صاحب نفوذ اصفهان، دل خوشی نداشت، ابتدا بدش نمی‌آمد که باب مایهٔ وحشتی برای علما باشد!
3️⃣ عبدالحسین آیتی می‌نویسد:
📝 در ابتدای پیدایش باب دو تن از دولتیان سوء سیاستی بروز دادند که هریک از جهتی خسارت کلی به این ملت وارد کرد و قضیهٔ باب را کاملاً به موقع اهمیت گذاشتند: اول، حاجی میرزا آقاسی به‌صورت مخالف؛ دوّم، #منوچهرخان_معتمدالدوله به‌صورت موافقت… شبهه[ای] نیست که اگر از طرف حاجی میرزا آقاسی سختی و فشار و نفی بر باب و حبس وارد نشده بود و بالعکس از طرف معتمدالدوله (منوچهرخان خواجه) حاکم اصفهان پذیرایی و نگهداری به عمل نیامده بود و قضیهٔ باب به خونسردی تلقی شده بود، تا این درجه خسارت به مال و جان و حیثیات مدنی و ملّی ایران وارد نمی‌شد.
4️⃣ آیتی این اقدامات را نتیجهٔ سیاست خارجی قدرت‌های بزرگ می‌داند:
📝 خلاصه این‌که برای این مسائل به عوامل خارجی معتقد شده، آن را نتیجهٔ یک نوع سیاست‌هایی شناخته‌ام که در دورهٔ قاجاریه در ایران شایع شده بوده است.
✍️ استاد عبدالله شهبازی