معقول ثانی از منظر ابن سینا؛ تلخیص حکمت اشراق استاد یزدان پناه.pdf
427K
#تلخیص معقول ثانی از منظر ابن سینا، بهمنیار، شیخ اشراق؛
✅حکمت اشراق، جلد اول، تالیف #استاد_یزدان_پناه
#معقول
#معقولات_فلسفی
#مفاهیم_فلسفی
#مفاهیم_منطقی
#ماهیت
#معقول_ثانی
@esra_rasane
مکتب خانه
#تلخیص معقول ثانی از منظر ابن سینا، بهمنیار، شیخ اشراق؛ ✅حکمت اشراق، جلد اول، تالیف #استاد_یزدان_
#معقول
#معقول_ثانی
#مفاهیم_فلسفی
#مفاهیم_منطقی
مدتی است با جمعی از دوستان عزیز در قالب یک گروه علمی، بحث #معقولات را مورد بررسی و مطالعه قرار داده ایم.
در این مدت کتاب شرح مبسوط منظومه #استاد_مطهری و شرح حکمت اشراق #استاد_یزدان_پناه به عنوان دو منبع روان و خوب، مورد مطالعه و مباحثه قرار گرفتند.
جامع ترین منبع در این زمینه کتاب آقای اسماعیلی محسوب می شود.
اما در این میان از یک منبع خوب غفلت شده بود که در ادامه نکاتی از این منبع خوب تقدیم می شود.
#منبع_مطالعاتی
یکی از بهترین منابع جهت آشنایی با دیدگاه #مرحوم_ملاصدرا در باب معقولات ثانیه، جلد اول اسفار هست.
✅ اسفار، ج 1، المرحله الثانيه، فصل 2
✅ رحیق مختوم، جلد 4، ص 411 تا 491
✅ نکاتی درباره معقول ثانی منطقی
1. اینها شامل مفاهیمی می شود که معقولات اولی پس از حضور در ظرف ذهن به آنها متصف می شود.
2. اینها از شیء خارجی انتزاع نشده و بر اشياء خارجی نیز هیچ گاه صدق نمی کنند بلکه از امور ذهنی انتزاع شده و فقط بر آنها حمل می شوند.
3. وجود ذهنی امور در انتزاع و صدق معقول منطقی دخیل است.
4. مطابَق و محکی آنها نحوه وجود ذهنی اشیا هست؛ یعنی معقولات اولی به شرط آنکه در فضای ذهن بوده و مقید به وجود ذهنی باشند، نه اینکه وجود ذهنی شطر و جزء آنها باشد، مصداق از برای معقولات ثانی بوده و به آنها متصف می گردند. ص 414
5. قضایای ساخته شده از معقولات منطقی همواره قضیه ذهنی هست.
✅ خصوصیت بارز معقولات ثانیه فلسفی این است که اشیای خارجی یا ذهنی و معقولات اولی اعم از اینکه در خارج و یا در ذهن باشند، به آنها متصف می گردند.
رحیق مختوم، ج 4،ص 412 و 413
✅ تعلیقه بنده
معقولات منطقی نسبت به ذهنی بودن بشرط شی هستند در حالیکه معقولات فلسفی لا بشرط هستند یعنی هم بر موجود ذهنی بما هو ذهنی صدق می کنند و هم بر خارجی بما هو خارجی صدق می کنند.
✅ استاد جوادی می فرمایند: معقولات ثانیه مفاهیمی هستند که دارای فرد خارجی نیستند... این دسته از مفاهیم بر خلاف معقولات اولی بل آنکه می توانند دارای مصداق خارجی باشند ولیکن دارای فرد خارجی نبوده و به همین دلیل خود به خارج راه نمی برند.
رحیق مختوم، ج 4، ص 412
✅ خلاصه اینکه معقولات ثانیه فلسفی مصداق خارجی می توانند داشته باشند ولی فرد خارجی ندارند.
✅ سوال: تفاوت بین فرد خارجی و مصداق خارجی چیست؟!
✅ وجه ثانی بودن معقول ثانی منطقی چیست؟
استاد جوادی در ص 412 می فرمایند:
1. معقولات اولی پس از حضور در ذهن متصف به مفاهیم منطقی می شوند.
(پس باید معقول اولی باشد تا مفاهیم منطقی مطرح شوند، و این همان وجه ثانویت مفاهیم منطقی هست)
2. ایشان در ص 413 در توضیح معنای ثانی بودن مفاهیم منطقی، نکته ای را تذکر داده و می فرمایند:
معقولات منطقی در مرتبه دوم و موخر از معقولات اولی هستند و مراد از رتبه دوم بودن اولی نبودن آنهاست و از این جهت شامل معقولات رتبه سوم یا بعد از آن نیز می شود.
ایشان در ادامه درباره مراتب بعدی معقول ثانی منطقی توضیح داده و مثال می زنند.
3. ایشان در ص 414 درباره تکیه معقول منطقی بر معقول اول چنین توضیح می دهند:
اینکه گفته می شود معقول ثانی [منطقی] به معقول اول تکیه می کند، به دلیل همین است که معقول ثانی [منطقی] پس از حضور معقول اول در ذهن بر آن حمل می شود یعنی معقول ثانی [منطقی] علاوه بر اینکه خود دارای وجود خارجی نبوده و در نتیجه از خارج به ذهن منتقل نمی شود، همواره وصف غیر بوده و غیر بعد از حضور در ذهن به آن متصف می شود.
البته معقولات فلسفی چنین خصوصیتی ندارند.
✅ تفاوت معقول اول و ثانی
1. تفاوت اثباتی؛ تفاوت در مجرای ادراکی
استاد مطهری در این خصوص، درباره معقولات اولی می فرمایند که اینها مسبوق به احساس و تخیل هستند بر خلاف معقولات ثانیه.
سوال: آیا جوهر که از جمله معقولات اولی هست، محسوس هست؟!
استاد جوادی در ص 421 می فرمایند:
برخی امتیاز معقول اول و ثانی را در این می دانند که معقول اول در خارج وجود داشته و از طریق حس اصطیاد شده و به تجرید، تقشیر، انتزاع و مانند آن به ذهن منتقل شده و تعقل می شود و معقول ثانی بر خلاف معقول اول از طریق حس به دست نمی آید.
وليکن این امیتاز به دلیل اینکه برخی از معقولات اولی نظیر جوهر با آنکه دارای فرد خارجی هستند، به حس امیتاز نمی شوند، نا تمام است.
✅ تقسیم معقولات فلسفی
تقسیم زیر براساس نگاه ابتدایی هست:
قسم اول: دسته ای که به خارج راه پیدا نمی کنند یعنی آنگونه که در ذهن هستند در خارج یافت نمی شوند و به بیان دیگر با آن که فاقد فرد خارجی هستند، از مصادیق خارجی برخوردارند؛ مثل وحدت و وجود.
قسم دوم: دسته ای که نه فرد خارجی دارند و نه مصداق خارجی، یعنی اشیا خارجی متصف به این مفاهیم می شوند ولیکن در ازاء این مفاهیم هیچ فرد و مصداق خارجی یافت نمی شود.
@esra_rasane
مکتب خانه
#تلخیص معقول ثانی از منظر ابن سینا، بهمنیار، شیخ اشراق؛ ✅حکمت اشراق، جلد اول، تالیف #استاد_یزدان_
#معقول
#ماهیت
#معقول_ثانی
تقسیم مفاهیم (علم حصولی) در بیان #علامه_طباطبایی
علم حصولی تقسیم می‌شود به:
1. حقیقی؛ ماهیت به معنای اخص: مفهومی که مصداق آن می تواند در خارج یافت شده و آثارش بر آن مترتب شود و می تواند در ذهن یافت شده و آثار خارجی‌اش بر آن مترتب نشود.
2. اعتباری؛ معقولات ثانیه: چنین مفاهیمی [از این منظر که مصداقشان چگونه است] بر سه قسم هستند:
1. وجود و صفات حقیقی وجود: مفاهیمی که حیثیت مصداقشان، حیثیت خارجی بودن و ترتب آثار است و از همین رو وارد ذهن – که حیثیتش حیثیت عدم ترتب آثار خارجی است- نمی‌شود.
2. عدم: مفاهیمی که حیثیت مصداقشان این است که در خارج وجود ندارند پس وارد ذهن نیز نمی‌شوند چه اینکه اگر وارد ذهن شوند به مفهومی که وجود خارجی را قبول می‌کند، تبدیل می‌شود پس مفهومی که وجود خارجی ندارد، وجود ذهنی نیز ندارد.
3. معقولات ثانیه منطقی: مفاهیمی که حیثیت مصداقشان، حیثیت ذهنی بودن است.
ينقسم العلم الحصولي إلى حقيقي و اعتباري؛ و الحقيقي هو المفهوم الذي يوجد تارة في الخارج فيترتب عليه آثاره و تارة في الذهن فلا يترتب عليه آثاره الخارجية كمفهوم الإنسان و لازم ذلك أن تتساوى نسبته إلى الوجود و العدم و هذا هو الماهية المقولة على الشيء في جواب ما هو؛ و الاعتباري خلاف الحقيقي و هو إما من المفاهيم التي حيثية مصداقها حيثية أنه في الخارج مترتبا عليه آثاره فلا يدخل الذهن الذي حيثيته حيثية عدم ترتب الآثار الخارجية لاستلزام ذلك انقلابه عما هو عليه كالوجود و صفاته الحقيقية كالوحدة و الوجوب و نحوها أو حيثية أنه ليس في الخارج كالعدم فلا يدخل الذهن و إلا لانقلب إلى ما يقبل الوجود الخارجي فلا وجود ذهنيا لما لا وجود خارجيا له؛ و أما من المفاهيم التي حيثية مصداقها حيثية أنه في الذهن كمفهوم الكلي و الجنس و الفصل فلا يوجد في الخارج و إلا لانقلب.
نهایه الحکمه و بدائه الحکمه (مرحله 11، فصل10)
@esra_rasane
#معرفی_کتاب
بررسی «مفهوم #معقولات ثانی فلسفی» و سیر تاریخی آن نزد فلاسفه مسلمان موضوع این اثر می باشد.
نویسنده معتقد است که مفهوم امور محوری در فلسفه از مباحث پر اهمیت بوده و دیدگاه خاص فیلسوفان در باره این مفاهیم، در واقعیت آن ها نیز تاثیرگذار بوده و مکتبی خاص را در باب هستی رقم می زند.
از این رو توصیف جامع و تحلیلی مفاهیم فلسفی (که در فلسفه متاخر اسلامی #معقول ثانی فلسفی نامیده می شود) فراز و فرودهای آن، و تاثیر و تاثرات فلاسفه در این زمینه، افزون بر نتیجه علمی در تاریخ فلسفه، به فهم درست بسیاری از اقوال و اصطلاحات فیلسوفان اسلامی که اغلب ناظر به اقوال یک یا چند فیلسوف متقدم است، کمک می نماید.
وی سعی در مستندسازی و ضمانت حداکثری صحت آرای منسوب به فیلسوفان داشته است.
مکتب خانه
#تلخیص معقول ثانی از منظر ابن سینا، بهمنیار، شیخ اشراق؛ ✅حکمت اشراق، جلد اول، تالیف #استاد_یزدان_
تاکنون بدین نتیجه رسیدیم که درباره #مفاهیم _فلسفی سه دیدگاه وجود دارد:
1. دیدگاه #شیخ_اشراق و تابعان وی و دیدگاه #کانت : این مفاهیم ذهنی صرف هستند و هیچ پایی در خارج ندارند.
2. دیدگاه ملاعلی قوشچی و سید سند: اتصاف این مفاهیم خارجی و عروضشان ذهنی هست؛ مبدا محمول مثلا امکان در ذهن هست ولی حمل و اتصاف در خارج هست.
3. دیدگاه #مرحوم_صدرا و علامه در حواشی اسفار: عروض و اتصاف هم مفاهیم ماهوی و هم مفاهیم فلسفی خارجی هست.
#معقول_ثانی
#معقول
#جمع_بندی