- مسجد ضرار
در سال نهم هجرت، پس از غیبت پیامبر از مدینه، که برای غزوه #تبوک عازم آن منطقه شده بود، گروهی از منافقان در جوار مسجد قبا، مسجدی ساختند تا پایگاهی باشد برای توطئهچینی بر ضد اسلام و مسلمانان. هدف آنان اتحاد میان منافقان و ایجاد #تفرقه میان مؤمنان و از رونق انداختن مسجد قبا بود.
آنان برای کسب مشروعیت اقدام خود، حتی از پیامبر خواستند تا در آن مسجد نماز بگزارد، اما خداوند به پیامبرش وحی فرمود: «لاتقم فیه ابداً لمسجد اسّس علی التقوی من اول یوم احق ان تقوم فیه، فیه رجال یحبّون ان یتطهروا والله یحب المطهری افمن اسّس بنیانه علی تقوی منالله و رضوان خیر ام من اسّس بنیانه علی شفا جرف هار فانهار به فی نار جهنم و الله لایهدی القوم الظالمین؛
ای پیامبر، هرگز در آنجا نماز برپا نکن، زیرا آن مسجدی که در اولین روز هجرت بر اساس تقوا بنا شده سزاوارتر است که در آن به نماز بایستی، در آنجا مردانی هستند که دوست دارند خود را از آلودگیها پاک کنند و خدا پاکیزهخویان را دوست دارد، آیا کسی که بنای خویش بر پرهیزگاری خدا و رضای او گذاشته بهتر است یا کسی که بنای خویش را بر لب پرتگاهی مشرف به سقوط پیریزی کرده و با آن در آتش دوزخ فرو میافتد؟...»
در قرآن کریم، این مسجد پایگاه کفر و تفریق و ضرار خوانده شده است: «والذین اتّخذوا مسجداً ضراراً و کفراً و تفریقاً بین المؤمنین و ارصاداً لمن حارب الله و رسوله...»
و پس از آن بود که این مسجد، ضرار نام گرفت. پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) فرمان داد آن را ویران کنند و اصحاب نیز هجوم بردند و آن را خراب کردند و سوزاندند.
یاقوت حِمَوی در اوایل قرن هفتم هجری نوشته است که مسجد ضرار در برابر مسجد قبا ساخته شد و تا به امروز ویرانه آن باقی است.
زائرانی که برای زیارت مسجد قبا به این ناحیه میآیند، به مسجد ضرار هم سری زده و با زدن لگدی به آن، از آنجا میگذرن
🕋مکه و مدینه
https://eitaa.com/fatemi414/528
مسجد قبلتین ـ
متعلق به طایفه بنوسلمه ـ از مساجد بسیار قدیمی در غرب مدینه و در نزدیکی چاه معروف این شهر، بئر رومه است.
۲ - تاریخچه بنای مسجد
به دلیل ارتباط مسجد قبلتین با تغییر قبله، باید زمان بنای آن، در دو سال نخست هجری باشد.
۳ - وجه تسمیه مسجد قبلتین
طبق روایتی در وقت تغییر قبله، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در مسجد قبلتین نماز می خوانده و از این جهت آن را قبلتین نامیده اند.
۴ - نام دیگر مسجد قبلتین
این مسجد بدانجهت که در میان طایفه بنوسلمه بوده، به نام مسجد بنی سلمه نیز مشهور است.
۵ - بازسازی مسجد
این مسجد به احتمال، در روزگار امارت عمربن عبدالعزیز در شهر مدینه بازسازی شده است؛ زیرا او به دستور ولیدبن عبدالملک، تصمیم گرفت تمامی مساجدی را که رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در آنها نماز خوانده بود، بازسازی کند.
۶ - تجدید بنای مسجد
مسجد قبلتین در دوره سلطان سلیمان قانونی در سال ۹۵۰ قمری از نو تجدید بنا شد. بر اساس برخی گزارش ها، این مسجد در اوایل قرن چهاردهم قمری، رو به ویرانی بوده است. مسجد یاد شده از جمله مساجد بازسازی شده در دوره سلطنت فهد است که به صورت بسیار زیبایی بازسازی شد.
افزون بر محرابی که به سوی کعبه است، محلّی هم برای نشان دادن محراب پیشین در برابر آن، روی دیوار مشخص شده است.
کتیبه موجود نشان از آن دارد که تجدید بنای آن در تاریخ ۳۰/۳/۱۴۰۸ قمری، در مساحتِ ۳۹۲۰ متر مربع به انجام رسیده است.
گفتنی است که نوشته های روی دیوار قبله پیشین، در حوالی سال ۱۴۲۰ ق. محو شد و در حال حاضر چیزی روی آن دیوار نوشته نشده است.
۷ - وضعیت فعلی مسجد
مسجد قبلتین در شمال غربی مدینه در فاصله ۵/۳ کیلومتری مسجدالنبی(صلی الله علیه وآله) است و در طول روز، مانند مسجد قبا، در همه ساعات روز باز است؛ زیرا زائران مدینه، از سنی و شیعه، ضمن سفر به این شهر، از این مسجد نیز دیدن می کنند و در آن نماز می گزارند.
🕋مکه و مدینه
https://eitaa.com/fatemi414/528
مسأله تغيير قبله در 15 شعبان سال دوم هجرت يا بنا به قول ديگر 15 رجب آن سال روي داد. تا پيش از آن، مسلمانان به سوي بيت المقدس نماز مي خواندند. آنچه سبب تغيير قبله شد، #طعنه يهوديان بر مسلمانان اين بود که شما قبله نداريد و به قبله ما نماز مي گزاريد ! اين طعنه، سبب آزردگي رسول خدا صلي الله عليه وآله و مسلمانان گرديد.
نکته ديگر آن بود که تاريخ بناي کعبه، بسيار پيش از بيت المقدس بوده و آيه " إِنَّ أَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَکَّةَ مُبَارَکاً... " آل عمران : 96 که حکايت اين قدمت را داشت، نشان مي داد که کعبه بيش از بيت المقدس سزاوار قبله بودن است.
به هر روي، پس از درخواست و دعاي رسول خداصلي الله عليه وآله، تغيير قبله اعلام گرديد تا مسلمانان از لحاظ روحي آسوده خاطر شوند.
خداوند مسأله تغيير قبله را ضمن آيات 142 - 150 سوره بقره، بيان فرموده است. در يکي از اين آيات خطاب به رسول خدا آمده است:
" قَدْ نَرَي تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّکَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا کُنتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْکِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللهُ بِغَافِل عَمَّا يَعْمَلُونَ " بقره : 144
نگريستنت را به اطراف آسمان مي بينيم. تو را به سوي قبله اي که مي پسندي مي گردانيم. پس روي به جانب مسجدالحرام کن. و هر جا که باشيد روي بدان جانب کنيد. اهل کتاب مي دانند که اين دگرگوني به حق و از جانب پروردگارشان بوده است. و خدا از آنچه مي کنند، غافل نيست.
يک نقل تاريخي حکايت از آن دارد که حکم تغيير قبله در #وسط نماز ابلاغ شد و نمازگزاران دو رکعت از نماز ظهر را به سوي بيت المقدس و دو رکعت بعدي را به سوي کعبه خواندند.
تصور گردش در ميانه نماز قدري دشوار به نظر مي رسد; گرچه ممکن است تصور کرد که هم گردش نود درجه اي بوده و هم انتقال از موضعي به موضع ديگر.
در روايتي که ابن نجّار نقل کرده، آمده است که رسول خداصلي الله عليه وآله به زيارت زني از بني سلمه با نام امّ بِشْر ـ دختر براء بن معرور ـ رفت. اين زمان به تازگي فرزند او بشر درگذشته بود. امّ بشر طعامي براي آن حضرت فراهم کرد. وقتي ظهر شد، حضرت با اصحاب خود در محل اين مسجد نماز خواند. پس از سپري شدن دو رکعت نماز، به رسول خداصلي الله عليه وآله امر شد تا به سمت کعبه بايستد. رسول خداصلي الله عليه وآله به سمت کعبه برگشت و به همين دليل آن مسجد را مسجد قبلتين گفتند. در نقلي آمده که مردها به جاي زنان و زنان به جاي مردان نقل مکان کردند.
🔹خبر ديگري حکايت از آن دارد که حکم تغيير قبله ميان نماز ظهر و عصر بود; به طوري که نمازگزاران نماز ظهر را به سوي بيت المقدس و نماز عصر را به سمت کعبه خواندند.
🔹در اين باره نيز که در وقت تغيير قبله، رسول خداصلي الله عليه و آله در مسجد قبلتين نماز مي خوانده يا مسجدالنبي، دو روايت مختلف وارد شده است. يک روايت ـ که متن آن گذشت ـ اين است که رسول خداصلي الله عليه وآله در مسجد قبلتين نماز مي خواند و از اين جهت آن را قبلتين ناميده اند.
🔹 در روايت ديگري آمده است که رسول خداصلي الله عليه وآله در مسجد خود ـ مسجد النبي ـ نماز مي خواند و عده اي نيز در مسجد قبلتين به نماز مشغول بودند.
پس از تغيير قبله، در ميان نماز، خبر تغيير قبله به آنان رسيد و آنها به سوي کعبه برگشتند; به طور معمول، مورّخان اين نظريه را که تغيير قبله زماني بود که حضرت در مسجد قبلتين نماز مي گزارد را پذيرفته اند.
🔹اين مسجد به احتمال، در روزگار امارت عمربن عبدالعزيز در شهر مدينه بازسازي شده است; زيرا او به دستور وليدبن عبدالملک، تصميم گرفت تمامي مساجدي را که رسول خداصلي الله عليه وآله در آنها نماز خوانده بود، بازسازي کند.
مسجد قبلتين در دوره سلطان سليمان قانوني در سال 950 قمري از نو تجديد بنا شد. بر اساس برخي گزارش ها، اين مسجد در اوايل قرن چهاردهم قمري، رو به ويراني بوده است. مسجد ياد شده از جمله مساجد بازسازي شده در دوره سلطنت فهد است که به صورت بسيار زيبايي بازسازي شد.
افزون بر محرابي که به سوي کعبه است، محلّي هم براي نشان دادن محراب پيشين در برابر آن، روي ديوار مشخص شده است. کتيبه موجود نشان از آن دارد که تجديد بناي آن در تاريخ 30/3/1408 قمري، در مساحتِ 3920 متر مربع به انجام رسيده است. گفتني است که نوشته هاي روي ديوار قبله پيشين، در حوالي سال 1420 ق. محو شد و در حال حاضر چيزي روي آن ديوار نوشته نشده است.
مسجد قبلتين در شمال غربي مدينه در فاصله 5/3 کيلومتري مسجدالنبي صلي الله عليه وآله است و در طول روز ، مانند مسجد قبا، در همه ساعات روز باز است; زيرا زائران مدينه، از سني و شيعه، ضمن سفر به اين شهر، از اين مسجد نيز ديدن مي کنند و در آن نماز مي گزارند.
قبله بيت المقدس در سمت راست ورودي مسجد بوده كه قبلاً سنگي به عنوان نشانه آن نصب كرده بودند .
از آنجا كه زائران آن را مسح و لمس كرده و به آن تبرّك مي جستند ، در سال 1398ق . آن سنگ را برداشتند و آيات تغيير قبله را با خطوطي زيبا و زرّين بر ديوار شمالي نگاشتند كه البته در سال هاي اخير آن را نيز برداشته اند .
دو گنبد بزرگ به قطر 8/7 و ارتفاع 8/18 متر نيز بر آن استوار گشته است
انفاقاتی که با تغییر قبله در مسجد النبی رخ داد:
یک : قبله از سمت شمال مسجد به سمت جنوب تغییر کرد.
دو : دری که در دیوار جنوبی مسجد النبی قرار داشت بسته شد و به جای آن دری در سمت شمال مسجد باز گردید.
سه : سه ایوان در سمت جنوب ساخته شد همانگونه که در سمت شمال وجود داشت.
چهار : باب عاتکه و باب عثمان به همان حال باقی ماند.
پنج: مکان صفه از جنوب به شمال مسجد تغییر یافت.
شش : مسجد مناره یا محرابی که در دیوار باشد نداشت.
🕋مکه و مدینه
https://eitaa.com/fatemi414/528
نکاتی در مورد تفسیر آیه شریفه :
مفسرین گفته اند: در نزد پیامبر صلی الله علیه و آله کعبه از بیت المقدس مجبوب تر بود. پیامبر صلی الله علیه و آله به جبرئیل فرمود : دوست دارم خداوند مرا از قبله یهود به قبله دیگر برگرداند . جبرئیل گفت : من نیز مانند تو بنده ای هستم و تو نزد خداوندکریم هستی، پروردگارت را بخوان و بخواه، جبرئیل رفت و پیامبر صلی الله علیه و آله مرتب به آسمان نگاه می کرد تا جبرئیل آنچه را که از خداوند خواسته به او دهد و آیه شریفه آمد.
در علت اینکه چرا پیامبر صلی الله علیه و آله رو به آسمان می کرد گفته اند:
ا – پیامبر صلی الله علیه و آله وعده داده شده بود به تغییر قبله از بیت المقدس، لذا چون منتظر بود تا موعد فرا رسد، به آسمان نگاه می کرد.
2 – پیامبر صلی الله علیه و آله قبله بیت المقدس را دوست نداشت و مشتاق کعبه بود اما از خداوند نمی خواست ، چون بر پیامبران روا نیست چیزی را که اجازه داده نشده اند درخواست کنند چه اینکه ممکن است مصلحت در آن نباشد و به آنها جواب داده نشود و آنها نزد مردم سر افکنده شوند.
در بیان علت اینکه پیامبر صلی الله علیه و آله چرا کعبه را به عنوان قبله می خواست نیز گفته اند :
1. قبله حضرت ابراهیم و پدران حضرت بود . ابن عباس
2 . یهودیان می گفتند پیامبر صلی الله علیه و آله، در دین با ما مخالف است اما قبله ما را دارد. مجاهد
3 . یهودیان می گفتند : پیامبر صلی الله علیه و آله و اصحابش قبله را نمی شناختند تا اینکه ما قبله را نشان دادیم. ابن زید
4 . اعراب کعبه را دوست داشتند و بسیار آن را تعظیم می کردند . توجه به کعبه باعث می شد تا آنها قلوبشان نرم گردد و نسبت به نماز به سوی آن راغب شوند.
5 . همه موارد قبل
در مورد چگونگی نماز پیامبر صلی الله علیه و آله به سوی بیت المقدس گفته اند:
1 . در مکه به سوی کعبه نماز می خوانده است و پس از هجرت به مدینه به امر خدا به سوی بیت المقدس نماز می خوانده است و سپس به کعبه باز گردانده شد.
2 . در مکه به سوی بیت المقدس نماز می گزاردند، به این صورت که کعبه بین او و بیت المقدس قرار می گرفت.
3. در مکه و مدینه به سوی بیت المقدس نماز می خواندند و سپس به سوی کعبه نماز خواندند.
به نقل از بعضی از تفاسیر ذیل آیه شریفه
🕋مکه و مدینه
https://eitaa.com/fatemi414/528
مساجد سبعه
به هفت مسجد مدینه که نزدیک همدیگر قرار دارند «مساجد سبعه» میگویند.
۱ - موقعیت جغرافیایی
در شمال غربی مدینه، در دامنه غربی کوه سلع، تعدادی مسجد وجود دارد که آنها را مساجد سبعه یا مساجد فتح می نامند. این کوه مُشْرف بر خندقی بوده است که مسلمانان در جنگ احزاب در شمال مدینه حفر کردند. خندق از نقطهای در کنار سلع آغاز می شده و به صورت یک نیمدایره کوچک، حرّه غربی را به حرّه شرقی پیوند میداده است، به طوریکه یک مانع طبیعی مصنوعی به همراه موانع طبیعی واقعی که حرّهها بوده، مانع از نفوذ دشمن به درون شهر میشده است.
۲ - مساجد سبعه در کتب تاریخی
ابن شَبّه در کتاب خود ـ کهنترین کتاب موجود در تاریخ مدینه ـ تنها به وجود مساجدی در آن نقطه، بدون تبیین و تعیین دقیق محلّ آنها، اشاره کرده است. در منابع کهن بعدی، تنها نام چهار مسجد با نامهای مسجد فتح، مسجد سلمان، مسجد علی بن ابی طالب و مسجد ابوبکر آمده است.
سمهودی (م ۹۱۱)، مورّخ نامی مدینه هم تنها از چهار مسجد در این منطقه نام برده است.[] حتی تا قرن دوازدهم هجری هم تنها همین چهار مسجد بوده است.
بدین ترتیب، به نظر میرسد افزایش دو مسجد دیگر به نامهای مسجد عمر و مسجد فاطمة الزهراء(علیها السلام) که سنیان آن را مسجد سعد بن معاذ می نامندمربوط به هفتاد ـ هشتاد سال گذشته باشد.
۳ - تغییر نام دو مسجد
بنابر آنچه که محققان مختلف نوشتهاند، یکی از دگرگونیهایی که در سالهای اخیر رخ داد، این است که نام مسجد ابوبکر به مسجد علی بن ابی طالب(علیه السلام) و نام مسجد علی بن ابی طالب(علیه السلام) به مسجد ابوبکر تغییر یافت!
شگفت آن که مسجد ابوبکر که در اصل مسجد علی بن ابی طالب بوده، در حال حاضر در خیابان افتاده و مسجدی که برجای مانده و در اصل منسوب به ابوبکر بوده، به نام مسجد امام علی(علیه السلام) در بالای تپه باقی مانده است.
۴ - مسجد هفتم
مساجد موجود در دامنه سلع که همه در کنار یکدیگر هستند، شش باب است. به نظر برخی از محققان، هفتمین مسجدِ این مجموعه، مسجد قبلتین است که شرح آن خواهد آمد. اما به اعتقاد برخی دیگر، هفتمین مسجد این مجموعه، مسجد بنی حرام است که در گوشهای دیگر از دامنه کوه سلع می باشد.
۵ - اسامی مساجد سبعه
این هفت مسجد عبارتند از:
۱- مسجد فتح
۲- مسجد سلمان فارسی
۳- مسجد امام علی بن ابی طالب(علیه السلام)
۴- مسجد ابوبکر
۵- مسجد فاطمة الزهراء(علیها السلام)
۶- مسجد عمر
۷- مسجد قبلتین
🕋مکه و مدینه
https://eitaa.com/fatemi414/528
مسجد الفتح بزرگترین مسجد در بین مساجد هفتگانه است که بالای یک #تپه در کناره غربی کوه سلع بنا شدهاست و
روایت شدهاست که در جنگ احزاب محل برپا داشتن نماز توسط رسول اکرم بوده و به همین دلیل اینگونه نامگذاری شدهاست یا شاید هم به دلیل اینکه نتایج آن نبرد پیروزی مسلمان بود.
این مسجد را عمر بن عبدالعزیز در زمانی که حاکم مدینه بود با سنگ بنا نمود و سپس مجدداً بدستور وزیر سیف الدین بن ابی الهیجاء بازسازی شد.
در زمان عبدالمجید اول حاکم عثمانی نیز بازسازی مجدد آن انجام گرفت
🕋مکه و مدینه
https://eitaa.com/fatemi414/528
مسجد سلمان الفارسی
مسجد سلمان الفارسی در جنوب مسجد فتح بافاصله ۲۰ متر از پایگاه جبل سلا واقع شدهاست؛ و بنام سلمان فارسی صحابه پیامبر که ایده حفاری خندق برای ایجاد استحکامات در دفاع از مدینه در جنگ احزاب را داده بود نامگذاری شد.
این مسجد دارای یک راهرو با ۷ متر طول و ۲ متر عرض است.
این مسجد در زمان حکومت عمر بن عبدالعزیز در مدینه ساخته شدهاست و با دستور وزیر سیف الدین ابی الحیا در ۵۷۵ هجری قمری بازسازی شد.
در زمان سلطنت سلطان عبدالمجید اول عثمانی نیز بازسازی گردید
🕋مکه و مدینه
https://eitaa.com/fatemi414/528
مسجد علی بن أبی طالب
مسجد علی بن أبی طالب در شرق مسجد فاطمه واقع شده و در بالای یک تپه مستطیلی است،
طول آن ۸٫۵ متر و عرض آن ۶٫۵ متر است،
این مسجد احتمالاً همزمان با مسجد فتح ساخته و مجدداً بازسازی شده باشد و گزارش شدهاست که حضرت علی در این موقعیت عمرو بن عبدود امیری را که در جنگ احزاب از حصار خندق عبور کرده بود را کشتهاست، این مساجد در حال حاضر با حفظ میراث خود بازسازی شدهاند.
شهرداری مدینه منطقه را بهبود داده و آن را به عنوان یک باغ بزرگ با ساختمانهای کوچک کاشتهاست.
مسجد فاطمة الزهراء
در منابع تاریخی این مسجد با نام سعد بن معاذ از صحابی پیامبر اسلام نیز یاد شدهاست.
این مسجد به عنوان کوچکترین مسجد این گروه شناخته میشود که دارای مساحت ۴ × ۳ متر است؛
و آخرین بنای آن با سبک همان ساختمانهای این گروه در دوران عثمانی و در حاکمیت عبدالمجید اول ساخته شدهاست.