#سفینه_البحار سفینة البحار، کتابی برای تبیین معنای احادیث ✍ محمد مهدی احسانی فر سفینة البحار، مجموعه‌ای موضوعی از احادیث بحار الانوار و تعداد اندکی از احادیث برگرفته از غیر بحار الانوار است. این مجموعه را مرحوم حاج شیخ عبّاس قمی (م1359ق) تهیه کرده است. ایشان مقدّمه‌ای بر این اثر نگاشته و روش خویش را توضیح می‌دهد. اگر فارغ از اینکه نویسنده، چه در نظر داشته و در مقدّمه، چه نگاشته، به سراغ این کتاب برویم، با چند قوّت و ضعف مواجه می‌شویم: 1⃣ موضوعی‌شدن احادیث بحار الانوار بر اساس مادّه، رویداد مبارکی بود که صاحب مفاتیح الجنان آن را رقم زد؛ چراکه این کار به طور طبیعی باید به کاربردی‌تر شدن بحار الانوار می‌انجامید. 2⃣ گزینش احادیث بحار الانوار ذیل هر ریشه، رویداد مبارک دیگری بود که موجب می‌شد مخاطب بتواند در دریاهای پرنور این کتاب با سرعت شنا کند و به طور خلاصه یک دور بحار الانوار را بخواند. 3⃣ در برابر، گزینش‌های صاحب منتهی الآمال، از حیث موضوعی، نه جامع است وج نه مانع؛ از این رو نمی‌تواند جای تلخیصی موضوعی و روشمند (با روش امروزین) از بحار الانوار را پر کند. 4⃣ نگارنده با مطالعه هر چهار جلد سفینة البحار در تابستان امسال که از مرحوم روح الله یارعلی طلبه متّقی، کوشا و فاضل مدرسه علمیه حقّانی به بنده رسیده، این کتاب را بسیار ارزشمند یافتم و از اینکه پیشتر به مطالعه مروری آن اقدام نکرده و به مراجعه اتّفاقی، اکتفا کرده بودم، پشیمان شدم. به نظر می‌رسد که بهره اصلی این کتاب برای کسانی که به ادبیات عرب به ویژه فقه اللغة و بلاغت اهمّیت می‌دهند و نیز برای کسانی که به صورت تخصّصی به فعالیت علمی در زمینه حدیث مشغولند، نَه موضوعی‌شدن روایات بحار الانوار باشد و نه گزینش‌های مرحوم شیخ عبّاس قمی (رحمة الله علیه) بلکه این اثر ارزشمند #بهره‌ای_دیگر دارد: با مطالعه هر مادّه از سفینة البحار، بهره فقه اللغوی فراوانی عاید مخاطب (با ویژگی یادشده در بالا) می‌شود. گویا نویسنده، روایاتی را گزینش کرده که بتواند با آن، معنای یک مادّه را در مشتقّات مستعمَل متعدّد آن و نیز معنای یک ترکیب را در امکنه استعمالی مختلفش تبیین نماید. هرچند شاید چنین نیّتی در قلم نویسنده نبوده ولی کتاب سفینة چنین هدفی را تأمین می‌کند. توضیحات لغوی و معناشناسی راهگشای مرحوم قمی ذیل برخی از مواد، نشان می‌دهد که ایشان با احادیث انس بسیاری داشته و با نگاهی همه‌جانبه‌نگر، لغت و ترکیب را معنا می‌کند؛ به گونه‌ای که این معنا با روایات دیگر، تناسب داشته باشد. 🔰بنابراین مهم‌ترین بهره سفینة البحار برای اهالی بلاغت و فقه اللغة و حدیث، تبیین معنای مواد و ترکیبات حدیثی است که این امر از دو طریق «گزینش و چینش روایات مشیر به معنا و یا مفید در معنا» و «توضیحات مستند و تحلیلی نویسنده» محقّق می‌شود. می‌توان گفت که با یک دور مطالعه‌کردن این کتاب، می‌توان تسلّطی با نسبتی قابل قبول بر معنای احادیث پیدا کرد و این بهره، بسیار ارزشمند است. خداوند کریم آن عالِم توانا و متواضع را رحمت کند. از خداوند رحمن و رحیم برای مرحوم حجت الاسلام روح الله یارعلی رحمت و مغفرت را مسألت می‌کنم. والحمد لله ربّ العالمین 🆔 مجموعه علمی ابن‌سکّیت اهوازی ره 💬 گروه روش شناسی تحلیلی لغویان