۞ فَلَآ أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُوم •⁷⁵•
سوگند به جایگاه ستارگان (و محل طلوع و غروب آنها)
#نکات_تفسیری
۱. «بِمَواقِعِ النُّجُومِ» به محل استقرار و حركت ستارگان گفته می‌شود. سوگند به مسیر گردش كرات آسمانی مهمتر از سوگند به خود آنهاست، چون عظمت و وسعت مواقع نجوم، هزاران برابر كرات است.
۲. هر ستاره‌ای، مدار و مسیر حركت منظّم و مخصوص به خود دارد. «بِمَواقِعِ النُّجُومِ»
۳. بشر به تمام مسیرهای كرات آگاه نیست و علم نجوم و كیهان‌شناسی انسان علی‌رغم تلاش او ناقص است. «لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِیمٌ»
۴. در تعقیب بحثهای فراوانی كه در آیات قبل با ذكر هفت دلیل درباره معاد آمد در اینجا سخن از اهمیت قرآن مجید است، چرا كه مسأله نبوت ونزول قرآن بعد از مسأله مبدأ ومعاد مهمترین اركان اعتقادی را تشكیل می‌دهد.
نخست با یك سوگند عظیم سخن را شروع كرده، می‌فرماید: «سوگند به جایگاه ستارگان» ومحل طلوع وغروب آنها (فَلا اُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ).
هنگامی كه به این نكته توجه كنیم كه طبق گواهی دانشمندان تنها در كهكشان ما حدود یك هزار میلیون ستاره وجود دارد! ودر جهان، كهكشانهای زیادی موجود است كه هركدام مسیر خاصی دارند، به اهمیت این سوگند قرآن آشناتر می‌شویم.
﴿ فرقان نذیر ﴾
۞ و إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ •⁷⁶•
و این قسمی است بسیار بزرگ، اگر بدانید!
#نکات_تفسیری
۱.خدا عظمت آفرینش را به انسان متذکر می‌شود، حتی اگر انسان آن‌را متوجه نشود!
۲. قسم های الهی ، فراتر از فهم و تصور انسان هاست!
﴿ فرقان نذیر ﴾
۞ إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كريم •⁷⁷•
قطعا این قرآنی کریم است.
#نکات_تفسیری
۱. هم گوینده قرآن، كریم است، و هم خود قرآن، و هم آورنده آن، و هم اهداف قرآن كریم است.
۲. قرآن، با نهایت كرامت، معارف خود را در اختیار قرار داده و هر كس می‌تواند به گونه‌ای از آن بهره گیرد. «إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كریم»
﴿ فرقان نذیر ﴾
۞ فی كِتابٍ مَكْنُون •⁷⁸•
كه در كتاب محفوظی جا دارد.
#نکات_تفسیری
۱. قرآن، تنها الفاظ و عبارات نیست، محتوایی والا دارد كه در نزد خداوند محفوظ و مكنون است. «فِی كِتابٍ مَكْنُون»
۲. سپس به توصیف دوم این كتاب آسمانی پرداخته، می‌افزاید: این آیات در همان «لوح محفوظ» در «علم خدا» كه از هرگونه خطا وتغییر وتبدیل محفوظ است.
﴿ فرقان نذیر ﴾
۞لا يَمَسُّهُٓ إِلَّا الْمُطَهَّرون •⁷⁹•
كه جز مطهرون، کسی آن را لمس نمی‌کند!
#ترجمه_اختصاصی
#نکات_تفسیری
۱. حقایق بلند قرآن را افراد آلوده به شرك و كفر و نفاق و عناد درك نمی‌كنند. «لا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُون»
۲. از سوی دیگر حقایق ومفاهیم عالی قرآن را جز پاكان درك نمی‌كنند وحداقل پاكی كه روح «حقیقت جوئی» است برای درك حداقل مفاهیم آن لازم است، وهرقدر پاكی وقداست بیشتر شود درك انسان از مفاهیم قرآن ومحتوای آن افزون خواهد شد.
﴿ فرقان نذیر ﴾
۞ و ما مِنْ دَآبَّةٍ فی الْأَرضِ و لا طَآئِرٍ يَطيرُ بِجَناحَيْهِ إِلَّآ أُمَمٌ أَمْثالُكُمْ ما فَرَّطْنا فی الكِتابِ مِنْ شَيْءٍ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِمْ يُحْشَرون •³⁸•
و هیچ جنبنده‌ای در زمین و هیچ پرنده‌ای كه با دو بال خویش پرواز می‌كند نیست، مگر این كه آنها گروه‌هایی مانند شما هستند. ما در این كتاب از چیزی فروگذار نكرده‌ایم، آن‌گاه [همه] به سوی پروردگارشان محشور می‌گردند.
#نکات_تفسیری
۱. قرآن كریم، جامع‌ترین و كامل‌ترین كتاب آسمانی است.
۲. نظم و زندگی اجتماعی، مخصوص انسان‌ها نیست، بلكه در زندگی حیوانات هم مشاهده می‌شود.
۳. آنچه سبب هدایت، تربیت ورشد انسان‌هاست، در قرآن آمده است.
﴿ فرقان نذیر ﴾
۞ يآ أَيُّهَا الَّذِينَ آمنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيطانِ و مَنْ يَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّيْطانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشآءِ و الْمُنْكَر •²¹•
ای مومنان! از وسوسه های شیطان پیروی نكنید؛ و هر كه از گام‌های شیطان پیروی کند شیطان اورا به گناه آشكار و عمل ناپسند فرمان می‌دهد!
#ترجمه_اختصاصی
#نکات_تفسیری (تفسیرنور)
۱. به ایمان خود مغرور نشویم، توجّه به هشدارهای پی در پی لازم است. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا»
۲. شیطان برای گمراه كردن مؤمنان، تلاش می‌كند. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ»
۳. سیاست شیطان، نفوذ تدریجی و گام به گام است. «خُطُواتِ الشَّیْطانِ» (از همان گام اوّل مواظب باشیم)
۴. اشاعه‌ی فحشا، از گام‌های شیطانی است. (با توجّه به آیه قبل) «لا تَتّبعوا خُطوات الشیطان»
۵. با مردم مستدل سخن بگوییم. خداوند كه می‌فرماید: از شیطان پیروی نكنید، دلیل آن را ذكر می‌كند: زیرا او به گناه فرمان می‌دهد. فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ ...
۶. شیطان در آغاز وسوسه می‌كند و به هركس از وسوسه او پیروی كند فرمان می‌دهد. وَ مَنْ یَتَّبِعْ خُطُواتِ ... فَإِنَّهُ یَأْمُرُ ...
۷. كار شیطان، با نماز در تضادّ است. شیطان به انسان دستور گناه می‌دهد، «فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَر» (امّا نماز انسان را از گناه باز می‌دارد. إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ و الْمُنْكَر...)
﴿ فرقان نذیر ﴾
۞ و تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ و التَّقْوَىٰ و لا تَعاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ و الْعُدْوان •²•
همواره در راه خیر و تقوا همدیگر را یاری كنید!
و (هرگز) در راه گناه همكاری نکنید!
#ترجمه_اختصاصی
#نکات_تفسیری
۱. برای رشد همه جانبه‌ی فضایل باید زمینه‌ها را آماده ساخت و در راه رسیدن به آن هدف، تعاون داشت. «تَعاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ»
۲. به جای حمایت از قبیله، منطقه، نژاد و زبان، باید از «حقّ» حمایت كرد و به «بِرّ» یاری رساند. «تَعاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ»
۳. اگر تحصیل علم یك «بِرّ» است، زمینه‌های آن چون: تأمین مدرسه، كتاب، كتابخانه، آزمایشگاه، وسیله نقلیّه، استاد و ... همه «تعاون بر بِرّ» است.
﴿ فرقان نذیر ﴾
۞ قالَ لَهُ مُوسى هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلى أَنْ تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدا •⁶⁶•
موسى به او (خضر) گفت: آيا (اجازه مى‌دهى) در پى تو بيايم، تا از آنچه براى رشد وكمال به تو آموخته‌اند، به من بياموزى؟
#نکات_تفسیری
۱. براى دريافت علم، بايد در مقابل استاد، ادب و تواضع داشت. هَلْ أَتَّبِعُكَ ...
۲. تواضع نسبت به عالمان و اساتید ، از اخلاق انبیاست.
۳. مسافرت با عالم و تحمّل سختى‌ها در راه كسب علم و دانش و رسيدن به رشد و كمال ارزش دارد. «هَلْ أَتَّبِعُكَ»
۴. كارهاى الهى گرچه گاهى با معجزه پيش مى‌رود، ولى قانون اصلى، پيمودن
مسير طبيعى است. موسى بايد شاگردى كند تا حكمت بياموزد. «أَنْ تُعَلِّمَنِ»
۵. پيامبران اولواالعزم نيز از فراگيرى دانش دريغ نداشتند. «عَلى أَنْ تُعَلِّمَنِ»
۶. پيمودن راه تكامل ورسيدن به معارف ويژه‌ى الهى، به معلّم و راهنما نياز دارد. «تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ»
۷. مراتب انبيا در بهره‌مندى از علم و كمال متفاوت است. تُعَلِّمَنِ مِمَّا ...
۸. برخوردارى از تمام مراتب علم و كمال، شرط نبوّت نيست. «تُعَلِّمَنِ»
۹. علم به تنهايى هدف نيست، بلكه بايد مايه‌ى رشد باشد وانسان را به عمل صالح بكشاند و فروتنى آورد، نه غرور و مجادله. «رُشْداً»
﴿ فرقان نذیر ﴾
۞ إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتابَ اللَّهِ وَأَقامُوا الصَّلاةَ وَأَنْفَقُوا مِمّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا و عَلانِيَةً يَرْجُونَ تِجارَةً لَنْ تَبُور•²⁹•
قطعا کسانی که کتاب خدا (قرآن) را تلاوت میکنند و نماز را برپا میدارند و از آنچه به آنها روزی دادیم آشکار و در خفا انفاق میکنند، به تجارتی امید دارند که هرگز پایان نمیپذیرد
#ترجمه_اختصاصی
#نکات_تفسیری
۱. تلاوت قرآن (گرچه مستحب است،) امّا قبل از واجبات آمده است. یَتْلُونَ ... أَقامُوا ... أَنْفَقُوا
۲. فكر و فرهنگ، مقدّمه‌ی عمل است. «یَتْلُونَ كِتابَ اللَّهِ- أَقامُوا الصَّلاةَ»
۳. دارائی‌های انسان، داده الهی است. «رَزَقْناهُمْ»
۴. با داشتن علم و خشیت الهی (كه در آیه قبل بود) و با تلاوت قرآن و اقامه نماز و كمك به محرومان، باز هم خود را مستحقّ ندانید، تنها امیدوار باشید. «یَرْجُونَ»
۵. در معامله با خدا، حتّی یك درصد زیان نیست. «تِجارَةً لَنْ تَبُور»
۶. گمان نكنید با انفاق، مال شما تمام می‌شود. «تِجارَةً لَنْ تَبُور»
﴿ فرقان نذیر ﴾
۞ و إِذْ قُلْنا لِلْمَلَآئِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوٓا إِلَّآ إِبْلِيسَ أَبىٰ و اسْتَكْبَرَ و کانَ مِنَ الْكافِرِين •³⁴•
و هنگامی كه به فرشتگان گفتیم به آدم سجده كنید پس همه سجده كردند؛ به‌جز ابلیس كه سر باز زد، و تكبر ورزید و از كافران شد.
#ترجمه_اختصاصی
#نکات_تفسیری
۱. سجده‌ی بر آدم نه به خاطر جسم او، بلكه به خاطر روح الهی اوست.
۲. لیاقت، از سابقه مهمتر است. فرشتگان قدیمی باید برای انسان تازه به دوران رسیده امّا لایق، سجده كنند.
۳. خطرناك‌تر از نافرمانی در عمل، بی‌اعتقادی به فرمان است. «أَبی و اسْتَكْبَرَ»
﴿ فرقان نذیر ﴾
۞ فَأَرادَ أَنْ يَسْتَفِزَّهُمْ مِنَ الْأَرْضِ فَأَغْرَقْنَاهُ و مَنْ مَعَهُ جَمِيعا •¹⁰³•
پس (فرعون) تصمیم گرفت آنان را از آن سرزمین ریشه كن سازد؛ ولی ما، او و تمام كسانی را كه با او بودند، غرق كردیم.
#نکات_تفسیری
۱. «استفزاز» به معنای بیرون كردن با زور است. قرآن بارها به این شیوه‌ی ظالمان نسبت به اولیای الهی و ناكام ماندنشان اشاره كرده است. ابراهیم را در آتش افكندند، خدا آتش را سرد كرد، یوسف را به چاه انداختند، عزیز مصرش كرد. پیامبر را از مكّه بیرون كردند، خداوند حكومتِ جهان اسلام را به او عطا كرد. این سنّت و قانون الهی است كه در برابر مكر اهل باطل، تدبیر مناسب دارد.
۲. در برابر اراده‌ی طاغوت، اراده و قهر خداوند است.
۳. همه‌ی قدرت نمایی طاغوت‌ها، در زمین، و محدود است.
﴿ فرقان نذیر ﴾