استاد سید محمد جواد شبیری آیت الله والد _مد ظله_ به حقیر امر فرمودند که دعاهای مأثوره را که مناسب است در سجده نماز خوانده‌ شود از کتب حدیثی استخراج کنم. این یادداشت کوتاه در امتثال امر معظم له نگارش یافت. اول ربیع الاول المولود ۱۴۳۵ پاره ای از دعاهای مأثور درسجود یکی از رسمهای شایع در میان مومنان دعا کردن در سجده آخر نماز، بویژه در نماز جماعت است. در این سجده، دعاهای چندی مرسوم است، از جمله: «یا ولی العافیة نسألک العافیة، عافیة الدنیا و الآخرة» «یا لطیف ارحم عبدک الضعیف» «یا من له الدنیا و الآخرة ارحم من لیس له الدنیا و الآخرة» #هیچ_یک از این دعاها مأثور نیست[۱]، نه در خصوص سجده و نه در جای دیگر. لذا پیشنهاد می‌شود به جای این دعاها در سجده، دعاهای وارد شده در احادیث، بویژه احادیث معتبر خوانده‌ شود. ما در اینجا #دو_دعا را که در خصوص سجده نماز واجب و در سجده به طور کلی وارد شده نقل می‌کنیم. دعای اول: با سند صحیح از زید شحام _ثقة_ عن ابی جعفر علیه‌السلام قال: ادع فی طلب الرزق فی المکتوبة و انت ساجد: «یا خیر المسؤولین و یا خیر المعطین ارزقنی و ارزق عیالی من فضلک فانک ذوالفضل العظیم» گفتنی است که در چاپ دارالکتب الاسلامیه از کافی ج۲ ص۵۵۱ ح۴، این دعا با افزودن کلمه «الواسع» بعد از «من فضلک» نقل شده است. ولی در پنج نسخه خطی معتبر کافی[۲] و مصادر حدیثی و فقهی بسیار، این واژه ذکر نشده است[۳]. و نیز این دعا در مصباح المتهجد بدون این کلمه نقل شده است[۴]. به نظر می‌رسد که انس ذهنی برخی از ناسخان کافی با تعبیر «فضلک الواسع»[۵] سبب افزوده شدن سهوی این واژه شده است. بویژه با عنایت به این که در حدیث آغاز این باب کافی، که اندکی قبل از حدیث مورد بحث قرار گرفته دو بار این تعبیر تکرار شده است: «اللهم ارزقنی من فضلک الواسع الحلال الطیب … الا سعة من فضلک الواسع[۶]». دعای دوم: «اللهم انی اسألک الراحة عند الموت و العفو عند الحساب» این دعا را که به نقل راوندی در دعوات، امام کاظم علیه السلام آن را در سجده خود بسیار می خوانده اند[۷]. مرحوم کلینی درباب السجود و التسبیح و الدعاء فیه فی الفرائض والنوافل و مایقال بین السجدتین با سند صحیح از ابو جریر رواسی نقل کرده است. قال: سمعت ابا الحسن موس علیه السلام و هو یقول: … یرددها[۸]. در این باب کافی دعاهای چندی آورده شده که در سجده خوانده می شود. ———————— [۱] البته تعبیر «یا ولیّ العافیة» در منابعی همچون تهذیب ج۳، ص۷۲، ح۲۳۲ و ص۹۵، ح۲۵۷ وارد شده و نیز دعا برای عافیت دنیا و آخرة نیز در کتب حدیثی فراوان ذکر شده است. از جمله: صحیفه سجادیه، دعاء۲۳، مصباح المتهجد ص۶۳، اقبال ص۵۵۱. ولی تعبیر فوق در جایی یافت نشد. [۲] ر.ک. کافی، چاپ دارالحدیث، ج۴، ص۴۸۶، حاشیه ۱. [۳] وسائل ج۶، ص۳۷۲، ح۸۲۱۲ و ج۷، ص۱۲۱، ح۸۹۰۲ و وافی ج۹ ص ۱۶۰۸، ح۸۸۲۹ و حدائق ج۸، ص۲۹۹ و کشف الغطاء ج۳، ص ۲۰۷ (و مقایسه کنید با ص ۵۰۶)، مستند الشیعه ج۵، ص۲۹۳ و العروة الوثقی(المحشی) ج۲، ص۲۴۷ و منهاج الصالحین للسید الحکیم ج۲، ص۵۷۴ و منهاج الصالحین للسید الخوئی ج۱، ص۱۷۶ و وسیلة النجاة ج۱، ص۱۶۰ و تحریر الوسیلة ج۱، ص۱۷۶ و توضیح المسائل محشی ج۱، ص۵۹۱. [۴] مصباح المتهجد ص۱۹۹: یستحب ان یقول فی سجود الفرض لطلب الرزق: یا خیر المسؤولین … (به نقل از آن در مصباح کفعمی، ص۱۷۰) [۵] این تعبیر در دعاهای بسیاری دیده می‌شود. از جمله: صحیفه سجادیه، دعاء ۲۵، کافی ج۳، ص۴۷۴، ح۱. فقیه ج۲، ص۵۲۶ و ج۳، ص۴۱۶. مزار شیخ مفید، ص۱۳۱ و تهذیب ج۳، ص۳۱۲، ح۹۶۷ و ج۵، ص۲۷۷، ح۹۴۶ و ج۶، ص۶۹ و مصباح المتهجد ج۱، ص۹۰ و ۱۴۸ و ۱۵۰ و ۱۸۱ و ۲۰۷ و ۲۵۹ و ج۲، ص۵۹۵ و ۶۰۱ و ۷۰۶ و ۷۲۹ و … [۶] کافی ج۲، ص۵۵۰، ح۱. [۷] دعوات راوندی، ص۱۷۹، ونیز ر.ک. مصباح المتهجد، ج۲، ص۸۵۱ و مزار کبیر ص۴۱۳ و اقبال ج۱، ص۴۴. [۸] کافی ج۳، ص۳۲۳، ح۱۰ و نیز تهذیب ج۲، ص۳۰۰، ح۱۲۰۹. گفتنی است که در متن روایت کافی از خواندن دعا در سجده ذکری به میان نیامده است، ولی از عنوان باب کافی برمی‌آید که دعا را مربوط به حالت سجده دانسته‌اند. شاید در اصل مصدر حدیث قرینه‌ای بر این امر بوده و یا مرحوم کلینی به نقل دیگر حدیث مشابه نقل راوندی برخورده است که تصریح به سجده در آن شده باشد. نیز ر.ک. منتهی المطلب ج۵، ص۱۵۰. در بحار ج۸۶، ص۲۱۶، ح۳۱ آمده است: جامع بزنطی، نقلا من خط بعض الأفاضل عن جمیل عن الحسن بن زیاد، قال سمعت اباعبدالله علیه‌السلام یقول وهو ساجد: «اللهم انی اسألک الراحة عند الموت و الراحة عند الحساب»، قال اسماعیل فی حدیثه: و الامن عند الحساب. در مـرآة العقول ۱۵: ۱۳۱ این حدیث را از خط شیخنا البهائی نقل کرده‌است که ظاهرا ایشان، مراد از بعض الافاضل است. https://mfeb.ir/home/zkrhadis16-3/ •┈••✾••┈• کانال اصول فقه شیعه : @halgheysaniye