#دستور_زبان_فارسی
#انواع_ی
۱)یای اسنادی:تو خوب هستی؟
فرمول:بنِ فعل+ شناسه.
۲)یای مصدری یا حاصل مصدر
:یایی که معنی مصدری از آن مستفاد شود،
مثال:زیبایی:زیبابودن/جوانمردی:جوانمرد بودن،
شعر:خوشا عشقی خاصه فصل "جوانی"
خوشا با پریچهرگان"زندگانی"
۳)یای نکره:وندی است.
کلمه ای که یای نکره دارد همیشه هجای قبل از آخرش تکیه می گیرد:
یکی دختری داشت خاقان چوماه
یا:گشته هر گوشه ی چشم از غمِ دل،"دریایی"
۴)یای وحدت:کمی شبیه یای نکره است.
یای وحدت حتما باید به معنی ۱یک باشد👉
مثلا: ده درویش به "گلیمی"
بخسبند و دو سگ به"مرداری" به سر نبرند.
یا: گوهری طفلی به قرصی(یک قرص)👉 نان دهد.
یا:آرد کیلویی سی ریال است یعنی هر یک 👉کیلو ....
۵)یای میانجی:کلماتی که به های بیان حرکت(ه) مختوم شوند،یای میانجی شکاف آن ها را پر می کند تا بهتر تلفظ شوند.به همین راحتی،مثال:
خانه ی دوست کجاست؟
ادبی+ی+ات:ادبیّات
۶)یای استمراری:که در ساخت ماضی استمراریِ تاریخی به کار می روند،مثلا گفتندی=می گفتند و
خندیدندی=می خندیدند.
دو برادر یکی خدمت سلطان کردی(می کرد)👉 و دیگری به قوّتِ بازو نان خوردی(می خورد)👉.
نه خوردی" که خاطر بیاسایدش
نه دادی" که فردا به کار آیدش
۷)یای نسبت:آخر اسم ها ظاهر می شوند و آن ها را با صفت نسبی مبدّل می کنند،مثال:
تهرانی رشتی خاکی و ...
نوعی دیگر:رازی=اهل ری
ساروی=اهل ساری .
۸)یای لیاقت:اگر(ی) به مصادر اضافه شود و معنای لیاقت از آن مستفاد شود صفت لیاقت ساخته می شود،مثال :
رفتند از این قفس گشتند:
پریدنی،یعنی لایق پریدن شدند.
گاهی هم صورت منفی دارد:
از بس شنیده ام سخن "ناشیدنی"
توجه:صفت لیاقت ۳ تکواژ دارد،
مثال:پرید+ َن + ی
۹)یای فاعلی:در معانی مختلف:
دارایِ / مالکِ / دارنده یِ و نظایر آن باشند،مثال:
شش انگشتی👋👆، نحوی،
کاکلی،چرمی،ساغری و ...
۱۰)یای ممال:کلماتِ معرّبی که در جوف آن ها مصوت بلند(ا)👉
به مصوت بلند(ی)👉 تبدیل شود و کلمه ی جدیدی زاده شود،آن را "ممال" گویند،مثال:
سلاح👈سلیح/ مزاح👈مزیح
جهاز👈جهیز/ رکاب👈رکیب
دنیا👈دنی/ اسلامی👈اسلیمی
۱۱)یای مفعولی:تیر پرتابی یعنی پرتاب شده.
۱۲)یای قیدساز:ور امروز اندر این منزل تو را"جانی"=از سوی جان زیان آمد.
🌹در تداول عامه می گوییم:
"عصری"به مهمانی می رویم.
۱۳)یای نشانه ی مخاطب
(شناسه):ضمیر پیوسته ی فاعلی برای دوم شخص مفرد در افعال:می روی،گفتی،مثال:
"گفتی"ز خاک بیشترند اهل عشق من!
🦋همان یای خطاب می باشد،
مثال:
اگر آزمایمت صدبار دیگر
((همانی ،همانی،همانی،همانی))
۱۴)یای اتّصاف و دارندگی:همان وند نسبت است که معنای فاعلی می دهد،مثال:
هنری=هنرمند/نامی=نامدار.
۱۵)یای بزرگداشت و تفخیم:
نور چشمی👀/ استادی،مثال:
چندیست تا که حضرتاستادی"
از بندگان خود نکند یادی
۱۶)یای وصف یا توصیف: این یا برخلاف یای نکره،به کمک "که" می آید،مثال:مردی👉که داخل شد،عموی من است.
۱۷)یای تمنّی و ترجّی و حسرت:
چه"بودی"؟!از سرِ زلفش به دستم افتادی؟!
۱۸)یای شک و تردید:که پس از ادات تشبیه:پنداری،گویی و ... می آید،چند مثال:
بیار آن می که پنداری"روان یاقوت "نابستی"
و یا چون برکشیده تیغ پیش "آفتابستی"
یا:
درخت سرو را گویی بت لاغر "میانستی"
به دو دستم به شادی بر می چون "ارغوانستی" کانال درسی11 https://eitaa.com/hedayate11
هدایت شده از کانال درسی10
#دستور_زبان_فارسی
#ساختمان_اسم
❇️ درباره ساختمان اسم: اسم یکی از انواع کلمات است که نقشی مهم در زبان به عهده دارد. ساختمان اسم از این جهت مورد بررسی قرار میگیرد که آیا از یک جزء تشکیل شده ( مثل کلمه سفید ) و یا قابل تجزیه به جزء های کوچکتر است. ( مثل واژه گلخانه)
ساختمان واژه دو شکل کلی دارد؛
⭕️ 1. واژه ساده
اسم های ساده ، آن دسته از اسم ها هستند که قابل تجزیه به بخشهای کوچکتر نباشند و فقط از یک جزء تشکیل شده باشند. مثلا: کتاب – خدا – دین – درس- معلم
باید ببینیم که آیا می توان این کلمات را به دو یا چند جزء تقسیم کرد؟ اگر نشد آن کلمه ساده است.
⭕️ 2. واژه غیر ساده
واژه غیر ساده آن است که فقط از یک جزء تشکیل نشده باشد. مثلا از قرار گرفتن دو جزء معنا دار در کنار هم شکل بگیرد. مثلا: راهنما ( راه + نما ) ، حسابدار ( حساب + دار ) ، کمربند (کمر + بند )
و یا یک کلمه می تواند از کنار هم قرار گرفتن یک جزء معنادار و یک جزء بی معنا ( وند ، پیشوند ، پسوند ) ساخته شده باشد. مثلا: پردازش ( پرداز + ــِ ش ) ، دسته ( دست + ه)
واژه های غیر ساده انواعی دارند که در اصل در پایه هفتم با آنها آشنا می شوید اما به دلیل اهمیت موضوع در آزمونهای نمونه و تیزهوشان مختصری به انواع واژه غیر ساده اشاره می کنیم.
#انواع_واژه_های_غیر_ساده
اسم #مرکب : اسمی که از کنار هم قرار گرفتن دو جزء معنادار ساخته شود. این جزء ها خود می توانند اسم ، صفت ، ضمیر و یا بن فعل باشند.
مثالها : جانباز – پایدار – گلخانه
اسم #مشتق: اسمی که از ترکیب یک جزء معنادار و یک یا چند وند ( پیشوند و پسوند ) به وجود آمده باشد.
مثالها:
خندان ( خند + ان ) – صبحانه ( صبح + انه ) – هنرمند (هنر + مند)
برای آنکه بهتر اسمهای مشتق را بشناسیم لازم است که ابتدا با انواع وند ها ( اجزای بی معنا) آشنا شویم.
#مهمترین_وند_ها
پر کاربرد ترین پیشوند ها:
با ( با هنر ) – بی ( بی عقل ) – باز ( بازپرس ) – هم ( همراه ) – بر ( بر گشت ) – نا ( نا سپاس ) – نَ (نَسوز )
پر کاربردترین پسوند ها:
بان ( دروازه بان) – دان ( قلم دان) – ستان ( بیمارستان ) – سار ( چشمه سار ) – زار ( لاله زار ) – گر ( کوزه گر) – گری ( یاغی گری) – گاه ( آزمایش گاه) - ــِـ ش ( دانش ) – وار ( امیدوار، دیوانه وار) – چه ( کتابچه) – گین ( اندوهگین) – ناک ( سوزناک) – مند ( اندیش مند) – گار ( آموزگار) - ــَــنده ( دونده) – ان (به غیر از نشانه جمع مثلا گریان، کوهان) – انه ( روزانه) – ار ( دیدار) – ا ( بینا و شنوا) - ه ( نوشته ، هفته ) – ی ( به غیر از ی نکره ، مثلا آهنی ) – ور ( هنرور) - ــــَک ( عروسک)
https://eitaa.com/hedayate10 کانال درسی10