🔻چیستی شانس ✍️بابک شکورزاده در عرف، گاهی شانس به معنای فرصت، موقعیت و احتمال استعمال می‌شود؛ مثلاً گفته می‌شود که فلانی از شانس خوبی برای عالم شدن برخوردار است و این به خاطر این است که مثلاً آن شخص در خانواده‌ای از اهل علم رشد و نمو کرده و مأنوس با علم و دانش بوده است و قاعدتاً از موقعیت بهتری برای دانشمند شدن برخوردار است. این معنای از شانس صحیح است و مورد بحث نیست. اما معنای دیگری که اکثراً به این معنا استعمال می‌شود، امری تصادفی و بدون حساب و کتاب است که هیچ علتی ندارد و صرفاً به عنوان یک اتفاق از آن یاد می‌شود. شانس به این معنا با آموزه‌های دینی سازگار نیست ؛ چرا که استفاده کننده شانس در این معنا، عملاً معتقد به عدم علیّت در نظام هستی شده است و چنین چیزی قطعاً با واقعیت مخالفت دارد. اگر کسی شغل خوب و پر برکتی دارد، اگر کسی فرزند صالح دارد و...، به خاطر خوش شانسی نیست؛ اگر مثلاً در یک حادثه رانندگی کسی فوت می‌کند، دیگری به شدت مجروح می‌شود و دیگری جراحت سطحی می‌بیند، از روی شانس بد و خوب نیست، تمامش دلیل و حکمت دارد. این گونه نیست که صرفاً از روی اتفاق، ماشینی دچار سانحه شده و عده‌ای کشته و زخمی شده‌اند. حتماً بی‌دلیل نبوده؛ چرا که رابطه علیت در نظام هستی پابرجاست و هیچ حادثه‌ای بی‌حکمت نیست؛ عملکرد خود ما تأثیر به سزا دارد، امتحان الهی است و عوامل دیگری که می‌تواند در این امور اثرگذار باشد و علت محسوب شود. رابطه علیت مسئله «علیّت و معلولیّت» یکی از اصول و ضروریّات عقل است که وحی نیز آن را تأیید کرده است. معنای «علیّت» آن است که اگر هستی چیزی عین ذاتش نبود، یعنی به نحو ضرورت ازلی ضروری‌الوجود نبود، بلکه ممکن‌الوجود بود، چنین پدیده‏ای نه بی‌‏سبب وجود می‌‏یابد و نه بی‌‏سبب از بین می‌‏رود. «بخت»، «شانس» و «اتّفاق» در عالم هستی مستحیل است و هر پدیده‏ای‌، قطعاً علّتی دارد و معجزه نیز از این قانون عقلی استثنا نشده است. قرآن کریم بر اصل علیّت صحّه گذاشته و همه موجودات جهان را نیازمند علّت و مخلوق خدای سبحان می‌‏داند: «اللهُ خالقُ کلِّ شی‌‏ء.» (قرآن در قرآن/ص۹۵) از امام صادق سلام الله علیه روایتی نقل شده است که فرموده‏اند: «أبی الله أن یجریَ الأشیاء إلا بأسبابها فجعل لکلّ شی‏ء سبباً؛ خدای سبحان برای هر چیزی سببی قرار داده و سنّتش بر این است که اشیا و افعال را بر اساس اسباب خود و بر محور نظم و قانون علّت و معلول صورت دهد.» نتیجه آنکه قانون «علیّت» قانونی عقلی است که اساس وحی و کتاب و سنّت نیز بر آن نهاده شده است و از این رو، معجزه توان آن را ندارد که این قانون را نقض کند. (تفسیر تسنیم/ج۱۶/ص ۱۲۳) خود کرده را تدبیر نیست! علی علیه‌السلام می‌فرماید: به خدا قسم، رفاه و خوشی از امتی زایل نمی‌شود، مگر به واسطه کردار زشتی که انجام دادند؛ زیرا خداوند به بندگان ستم نمی‌کند. (نهج البلاغه/خطبه ۱۷۸) در جای دیگر می‌فرماید: از گناهان اجتناب کنید که هیچ بلا و کمبود روزی نیست، مگر به واسطه گناه کردن؛ حتی خراش بدن و زمین خوردن و مصیبت دیدن. خداوند می‌فرماید: «وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدیکُم‏؛ هر مصیبتی که به شما می‌رسد نتیجه و اعمال خود شماست.» (خصال صدوق/ج۲/ص۶۱۶) از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است که انسان گناهی می‌کند و از نماز شب محروم می‌گردد؛ تأثیر عمل شر در صاحبش از تأثیر چاقو بر گوشت سریع‌تر است. (محاسن برقی/ج۱/ص ۱۱۵) امام رضا علیه‌السلام می‌فرماید: هر زمان بندگان گناهان تازه‌ای که قبلا انجام نمی‌دادند مرتکب شوند، خداوند بلاهای ناشناخته‌ای بر آن‌ها مسلط می‌کند. (کافی/ ج۲/ص۲۷۵) #شانس #بخت #تقدیر #سرنوشت #نویسندگان_حوزوی @HOWZAVIAN