هدایت شده از پاورقی
📝محمدصدرا مازنی
💠آموزش پژوهش محور
🔻یکی از دغدغه های چند سال اخیرم مساله آموزش پژوهش محور است؛ در این زمینه مطالعاتی داشتم و کارگاههایی نیز برگزار کردم. از این رو فرصت ها را برای اصلاح و تکمیل مطالعه ام غنیمت می شمرم.
روز گذشته(سی و یکم شهریور ماه) به مناسبت مراسم پایانی یازدهمین دوره جشنواره علامه حلی آیت الله اعرافی سخنرانی کردند که بخشی از بیاناتشان درباره آموزش پژوهش‌محور بود. در فرصت محدود حدود ده دقیقه امکان بحث دربارۀ همه اجزاء و ارکان آموزش‌پژوهش محور امکان پذیر نیست؛ با این حال می توان نوع نگاه و رویکرد ایشان را درباره موضوع یاد شده دریافت کرد؛ امیدوارم در فرصتی مناسب بتوانیم همۀ مؤلفه‌ها، عناصر، امتیازات، مخاطرات و لوازم آموزش‌پژوهش‌محور را از منظر ایشان به دست آوریم.
نکاتی که در جلسه یادداشت کردم و می‌تواند رهیافت اخیر اینجانب در بحث آموزش پژوهش‌محور را تکمیل نماید به قرار زیر است.
🔻آیت الله اعرافی به اصلاح متون درسی بر محور پژوهش تأکید کردند. از نظر آقای اعرافی متن درسی باید ضمن روانی از دقت و عمق لازم برخوردار باشد، مسأله برانگیز و سؤال‌ساز باشد؛ با خواندن متن پرسش‌هایی در ذهن طلبه شکل بگیرد.
🔻همچنین استاد باید رویکرد پژوهشی داشته باشد.
🔻نظام‌های ارزیابی باید بر محور پژوهش استوار شود.
🔻طلبه در این نظام سنت‌های علمی را عمق بخشی نماید و؛
1. قبل از کلاس مطالعه کند؛
2. به مباحثه اهتمام ورزد؛
3. برای مباحثه آمادگی لازم را کسب کند(پیش مباحثه)؛
4. مطالب استاد را تقریر نماید؛
5. مطالعه پیرامونی داشته و به منابع تکمیلی مراجعه کند؛
6. با استاد به طور مستمر گفتگو نماید(از فرصت‌های مختلف خارج از کلاس استفاده کرده و با استاد وارد گفتگوی علمی شود.)؛
7. از ارائه تحقیق کلاسی دریغ نورزد؛
8. تحقیق خویش را در قالب نشست علمی ارائه نماید؛
9. حتی از فرصت گعده‌ها و فراغت برای طرح مباحث علمی استفاده کند؛
10. در ر قابت‌های علمی مانند جشنواره علامه حلی مشارکت کند؛
11. در کنار تحصیل تدریس نماید؛
12. به تحقیق و پایان‌نامه اهتمام بورزد؛
13. در مسیر تحقیق از نرم‌افزارهای دیجیتال استفاده کند؛
14. با روش‌های اجتهادی آشنا شود.
🔻این موارد می تواند با مراجعه به سخنان پیشین ایشان و یا دوستانی که از سیره و روش تدریسشان اطلاع دارند تکمیل شود.
#آموزش_پژوهش_محور
#آیت_الله_اعرافی
#جشنواره_علامه_حلی
#مسائل_پژوهشی
#محمدصدرامازنی
@masaelepazuheshi
بسم‌الله الرحمن الرحیم
📝شیوه تدریس مکتب سامرائی میرزای شیرازی در آینه تجربه‌های نوین
روز پنجشنبه سعادت نصیب شد تا در محضر آیت‌الله علی عندلیبی از تجربه‌هایش درباره آموزش پژوهش‌محور بشنویم. محل نشست سالن همایش‌های دبیرخانه انجمن‌های علمی بود. واقع در خیابان جمهوری. برنامه با حضور جمعی از مدرسان جوان حوزه برگزار شد. جمعی که بیش از یک‌سالی است با همین موضوع آموزش پژوهش‌محور گردهم می‌آییم و تا اکنون نیز بیش از ده نشست و گعده علمی برگزار شد.
حدود بیست نفر در سالن همایش حضور داشتند و امکان شرکت در نشست از طریق فضای مجازی هم فراهم بود. آقای عندلیبی به سابقه شیوه‌اش اشاره کرد و اینکه به ۵۰ سال تجربه عملی بر می‌گردد. ۲۰ سال مباحثه و ۳۰ سال تدریس به این شیوه نکته مهمی بود که بر قوت و استحکام این تجربه می‌افزود
جلسه دوساعتی به طول انجامید. با مقدمات کوتاه من در معرفی جمع و نشریه رهنامه پژوهش که بانی دیگر نشست بود، شروع شد. بعد ایشان به بیاناتشان پرداختند و دست آخر پرسش و پاسخ و نظرات فضلای محترم. امیدوارم مشروح نشست پیاده شود تا همگان از آن بهره ببرند. اما آنچه از این نشست در حافظه‌ام بجا مانده را برای خوانندگان پاورقی به اشتراک می‌گذارم.
۱. در گزینش و ورودی طلبه برای شرکت در دوره باید به استعدادها توجه شود.
۲. از استعدادهای هم‌سطح باید برای شرکت در دوره دعوت شود.
۳. دوره در هفت سال انجام می‌شود.
۴. امکان تدریس همه ابواب فقه و اصول فراهم نیست؛ اگر بخواهیم همه ابواب را به شیوه سامرائی تدریس کنیم پنجاه سال زمان می‌بَرد.
۵. شایدنیازی به تدریس همه ابواب نیست؛ برای اینکه شیوه تدریس به‌گونه‌ای است که روش و قواعد و مسیر استنباط آموزش داده می‌شود. لذا وقتی فرمول آموزش داده شد باقی ابواب را خود شرکت‌کنندگان در دوره می‌توانند پیش ببرند.
۶. موضوعات پرچالشی که امکان مانور بیشتری دارد و آکنده از بحث‌های عقلی‌و‌نقلی است، محل بحث خواهند بود.
۷ ارتباط شرکت کنندگان در دوره پس از پایان دوره قطع نمی‌شود، بلکه از طریق مباحثه استمرار می‌یابد.
۸. این دوره‌ها فاقد پِرت و خروجی‌اش صد درصدی است.
۹. خروجی‌های دوره همگی از اساتید درس خارج حوزه‌اند.
۱۰. اساتیدی که با روشی غیر از پژوهش‌محور خو گرفتند برای تدریس این شیوه باید آموزش داده شوند، از این‌رو تربیت مدرس به شیوه پژوهش‌محور موضوعیت می‌یابد.
۱۱. برای اجرای دوره کامل، باید سه مرحله طی شود.
۱۲. مرحله اول اصطلاحا مرحله موسوعه‌ای است. هفت هشت کتاب سنگین فقهی یا اصولی انتخاب می‌شود. شرکت کنندگان درس به چند گروه سه نفره تقسیم می‌شوند، موضوع به گروه‌ها داده می‌شود، و روز بعد باید با دست پر برگردند. قبل از کلاس موظف به مباحثه‌اند و در کلاس باید تدریس کنند. این دوره یک سال زمان می‌خواهد.
۱۳ مرحله دوم به مرحله تلفیقی معروف است. تلفیقی بین مرحله اول و سوم_من اینطور فهمیدم_این دوره نیز سه سال طول می‌کشد.
۱۴. مرحله سوم به مرحله تنظیم موسوم است. طلاب در نقش مدرس درس خارج موظف به تدریس‌اند. این مرحله نیز چند سالی زمان می‌خواهد.
نتیجه این دوره این است که همه طلاب شرکت کننده در دوره اگرچه تا تسلط بر علم زمان می‌خواهند، اما توانایی بالایی پیدا می‌کنند. می‌توانند به عنوان مدرس درس بگویند. و دیگر نقش‌های اجتماعی را نیز با اطمینان علمی بیشتری ایفا کنند.
#محمدصدرامازنی
@pavaragi
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
📝سه به‌اضافه یک رویکرد در پژوهش
سه رسم و رویکرد در پژوهش‌های محققان که فراوان از آن‌ها یاد می‌شود عبارتند از: ۱)رویکرد موضوع‌محوری؛۲)رویکرد مسئله‌محوری؛ و ۳) رویکرد نیازمحوری.
اولی مدل سنتی تحقیق بود که در طول تاریخ پُرسابقه و نتایج آن در کتاب‌خانه‌های دنیا فراوان است. در این رویکرد یک موضوع طرح شده و مطالب مرتبط با آن موضوع به‌صورت درختواره‌ای و مبتنی برساختار دانشی طرح می‌شود. اگرچه برخی آن را بدون جهت‌گیری مشخص و فاقد هدف می‌دانند، اما به‌‌گمانم این اتهامی ناروا است. هدف‌گذاری در ذات پژوهش و فحص علمی نهفته است و محققان به صورت هدفمند و همراه با جهت‌گیری روشن به پژوهش مبادرت می‌ورزند. اگرچه در این رویکرد امکان اتلاف وقت نسبت به رویکردهای بدیل وجود دارد، اما محقق به ابعاد و اضلاع موضوع اشراف بیشتری دارد.
رویکرد دوم مسئله‌محوری است. تمرکز بر یک مسئله خاص و حل مسائل مطرح ویژگی این رویکرد است. گفته می‌شود یکی از علومی که به‌صورت مسئله‌محور شکل گرفته است دانش فقه است که در آن، حکم هریک از افعال مکلفین به‌مثابه یک مسئله، مطرح و با روش معیار(اجتهاد)، پاسخ آن از دل منابع اسلامی کشف می‌شده است. البته همین فقه هم عمدتا در حال حاضر به شیوه موضوع‌محور مطرح می‌شود. مثلا موضوع طهارت برای پژوهش مطرح و همه مباحث مربوط به آن به صورت موضوعی و دائره‌المعارفی تبیین می‌شود. اغلب درس‌های خارج_به‌مثابه پژوهش شفاهی_ از جنس موضوع‌محور است.
رویکرد سوم نیازمحوری است. مسئله‌محوری نسبت به موضوع‌محوری برتری‌هایی دارد، اما وجود یک اشکال اساسی در آن موجب شد تا رویکرد نیازمحور مطرح شود. روشن است که همه مسئله‌ها لزوما مبتنی بر نیاز نیستند. چون ممکن است موضوع یک تحقیق مسئله باشد، اما مورد نیاز نباشد. یا دست‌کم آن نیاز مبتلابه نباشد پس مسئله ممکن است نیازمحور نباشد. این یعنی مسئله‌محوری هرگاه با نیازها منطبق باشد کاربردی‌تر خواهد بود.
رویکرد دیگری نیز به سه رویکرد پیشین اضافه می‌شود. این رویکرد را که به مسئله‌محوری و نیازمحوری نزدیک است اولویت‌محوری می‌نامم. براین اساس ممکن است موضوع یک تحقیق مسئله و مورد نیاز، اما فاقد اولویت باشد. اولویت‌ها بر اساس فرایندی با توجه به ابعاد و معیارهای مختلفی تعیین می‌شوند. سیاست‌های سازمانی و منابع مالی و تقاضاها ازجمله ملاک‌های پرداختن به اولویت‌ها است.
#محمدصدرامازنی
@pavaragi