💠گزارش پیش اجلاسیه «روش‌شناسی جامع تحلیل وجوه و نظائر در قرآن» قسمت دوم
💠بررسی ۲۲۵ مدخل و ۱۷ کتاب
⏺در ادامه عباس مصلایی‌پور به عنوان ناقد گفت: ارائه‌دهنده بحث ۲۲۵ مدخل را بررسی کرده است؛ پیشینه بحث را به خوبی ارائه کرده و ۱۷ کتاب را در این زمنیه معرفی و محاسن و عیوب آنها را بیان کرده است؛ لذا زحمات زیادی برای این کار کشیده‌اند.
♈️وی با بیان اینکه عنوان این اجلاسیه، نوآوری در بحث وجوه و نظائر است، اضافه کرد: استفاده از روایات شیعه و برخی موارد دیگر جنبه نوآوری ارائه‌دهنده هست، ولی از علوم جدید و علوم دیگر مانند صرف و نحو و یا علوم ۱۵گانه سیوطی هم می‌توان در بحث وجوه استفاده کرد؛ لذا انحصار در هفت مورد دلیلی ندارد، ضمن اینکه مبنای خود را تعریف ابن‌جوزی گرفته‌اید، ولی در واژه «صد» و برخی واژگان دیگر این مورد رعایت نشده است.
❇️این قرآن‌پژوه اظهار کرد: در صفحه ۳۰۴ کتاب شما کاربردهای صلاة در قرآن به معنای نماز، دعا، رحمت ویژه، کنیسه‌های یهود به کار رفته، ولی همین واژه در آیه ۴۳ نساء «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَى...» احتمالاً به معنای مسجد هم هست، ولی چرا استفاده نشده است یا در واژه خیر آن را به معنای مال، آمادگی، اسب و ... گرفته‌اید، ولی یکی از موارد افعل تعیینی است که جا دارد اضافه کنید.
🔽مصلایی‌پور اظهار کرد: مثلاً از واژه اَلٌا و «ان لا» یاد شده و آن را جزء وجوه دانسته‌اید که اگر این باب باز شود برای انّما هم می‌توان در برخی موارد، مای کافه بگیریم و در برخی موارد مانند «إِنَّما تُوعَدُونَ لَصادِقٌ» غلط املایی است، ولی در این اثر بیان نشده است.
📔ادامه این گزارش مفصل در پست بعدی بخوانید👇👇👇👇
https://eitaa.com/isca24
💠گزارش پیش اجلاسیه «روش‌شناسی جامع تحلیل وجوه و نظائر در قرآن» قسمت سوم
وجوه بیشتری برای کلمات باید لحاظ شود
حجت‌الاسلام والمسلمین خداوردی نیز به عنوان ناقد دیگر این کرسی با بیان اینکه تولید فرهنگنامهها در حوزه قم جای خوشحالی دارد، گفت: چون به سمت روش جامع رفته‌اید باید منابع بیشتری دیده می‌شد؛ مثلاً در واژه «اب» در کلمه «ابویکم» به معنی آدم و حوا در منابع اهل سنت آمده است.
وی تأکید کرد: در مباحث علمی باید به سمت کارهای متهورانه برویم؛ مثلاً واژه «انفس» را به معنای روح و جان گرفته‌اید؛ یعنی پیش‌فرض فلسفی بر لغت تحمیل شده است در حالی که معادل‌های دیگری هم دارد که به آن اشاره نشده است؛ مثلاً در برخی ترجمه‌ها این کلمه به معنای حیات گرفته شده است نه روح و نفس ناطقه مستقل از بدن یا در ترجمه طبری «یتوفی» را «میراند» گرفته است، البته این نظر را قبول نداریم، ولی چون باید روش جامع باشد این موارد هم باید مورد توجه قرار می‌گرفت و وجوه آن ذکر می‌شد.
خداوردی افزود: در مورد کلمه اسلام در تعبیر «إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ» اسلام را به معنای اصطلاح اسلام امروزی نگرفته‌اید و معنایی که گرفته‌اید، انقیاد و تسلیم است، ولی به این نکته توجه نشده که در بحث لغوی، اولین معنای اسلام سلامت و عافیت بود که در این آیه به این معنا گرفته نشده و نیاوردن آن هم تحلیل نشده است. یا در «ذَوَيْ عَدْلٍ مِنْكُمْ» خوب است معنای فقها در بحث عدل را بگیریم، ولی باید دلائل قوی داشته باشیم؛ زیرا محتمل است عدل به معنای انصاف باشد نه اجتناب از انجام واجبات و ترک محرمات که این تعریف فقهی با آیه مربوطه در این زمینه یکسان نیست.
📔ادامه این گزارش مفصل در پست بعدی بخوانید👇👇👇👇
https://eitaa.com/isca24
💠گزارش پیش اجلاسیه «روش‌شناسی جامع تحلیل وجوه و نظائر در قرآن» قسمت چهارم
💠جایگاه علوم جدید در وجوه و نظائر دیده نشده است
❇️همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی مسترحمی، مدیرگروه قرآن و علوم مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره)، با بیان اینکه می‌توان مدعی شد که خداوند با یک واژه چندمعنا را مورد توجه داشته است، افزود: برخی واژگان در یک آیه ممکن است به کار رفته باشد، ولی در عین حال همین یک واژه می‌تواند چند وجه و معنا داشته باشد که در اثر شما نبود.
♈️وی با بیان اینکه شما از آیات مشابه استفاده کرده‌اید، ولی ممکن است این مسئله لغزنده باشد، تصریح کرد: مثلاً در تعبیر «مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَمَغَارِبَهَا الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا»، گفته‌اید که اطراف مسجدالاقصی و مکه است ولی احتمال دارد مکان سومی هم باشد که قرآن سومی را ذکر نکرده است.
مسترحمی با بیان اینکه شما از روش تطبیقی بهره برده‌اید، بیان کرد: مطالعات مقارن بسیار مهم و ثمربخش است؛ آیت‌الله سبحانی هفت مرحله و گام در تفسیر تطبیقی را در یک سخنرانی بیان کردند که شما هم باید در این اثر همه یا بسیاری از این مراحل را طی می‌کردید. شما مدعی روش جامع هستید. باید مشخص کنید در این روش جایگاه علوم جدید کجاست؟ جایگاه عقل، تاریخ و دانش تجربی کجاست؟.
دفاع مجدد ارائه‌دهنده
حجت‌الاسلام والمسلمین کوثری در دفاع مجدد در مورد ذکر معانی بیشتر برای واژگان گفت: این مسئله طبیعی و درست است و اگر بازنگری داشته باشیم می‌توانیم احتمالات دیگری را بیاوریم گرچه این احتمالات باید مستند باشد، لذا برخی موارد نمی‌تواند جزء وجوه و نظائر باشند.
وی افزود: مثلاً اینکه صلات را به معنای مسجد بتوانیم بگیریم آیا ظهور در این معنا دارد؟ یا براساس کدام استناد باید این کار را انجام دهیم؛ این کار جای تأمل دارد و باید مستند به لغت و تفسیر شود یا در بحث «يَتَوَفَّي الْأَنْفُسَ» توفیه به معنای اخذ کامل است که نمی‌تواند صرفاً به بدن اطلاق شود.
این محقق تصریح کرد: احتمالات مختلف در کتاب دیده شده، ولی بنا بر ذکر احتمالات مستدل و داشتن استناد بوده است نه احتمالاتی که موافق نبوده است؛ همچنین اشاره شد که پیش‌فرض فقهی داشته‌اید؛ بنده موافقم محقق باید آزادانه تحقیق کند، ولی وقتی روایت صحیحه‌ای وجود دارد نمی‌توانیم آن معنا را به راحتی رها کنیم.
کوثری اضافه کرد: همچنین گفتند که یک لفظ در یک آیه را چرا اشاره نکردید که پاسخ این است که در این صورت از بحث وجوه خارج می‌شدیم؛ چون وجوه بحث کلمه مشابه در آیات مختلف است نه یک کلمه در یک آیه.
https://eitaa.com/isca24
💠در کرسی «روش‌شناسی جامع تحلیل وجوه و نظائر در قرآن» صورت گرفت؛
▶️جدال بر سر اعتبار تفسیر علمی قرآن از نسخ تا ضرورت
☸️گروه حوزه‌های علمیه ــ در جریان برگزاری کرسی «روش‌شناسی جامع تحلیل وجوه و نظائر در قرآن» جدالی علمی بر سر اعتبار تفسیر علمی درگرفت؛ برخی اعتبار آن را زیر سؤال بردند و برخی از آن دفاع کردند و برخی نیز پیشنهاد مناظره دادند.
جدال بر سر اعتبار تفسیر علمی قرآنبه گزارش ایکنا، پیش‌اجلاسیه «روش‌شناسی جامع تحلیل وجوه و نظائر در قرآن» شامگاه سه‌شنبه، ۲۵ تیر، در تالار امام مهدی(عج) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد؛ در بخشی از این کرسی، جدالی علمی بر سر اعتبار تفسیر علمی از قرآن شکل گرفت.
⭕️این جدال زمانی شروع شد که ارائه‌دهنده این کرسی یعنی حجت‌الاسلام والمسلمین عباس کوثری، قرآن‌پژوه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در دفاع از خود در برابر نقد ناقدان بر مباحث وی در مورد وجوه و نظائر قرآن کریم، از جمله اینکه چرا وی به علوم جدید در این بحث بی‌توجه بوده است، بیان کرد که تفسیر علمی منسوخ شده است.
بیان این تعبیر که «تفسیر علمی منسوخ شده است» کافی بود تا باعث واکنش حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی مسترحمی، مدیر گروه قرآن و علوم مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره)، که ۱۱ رشته را در زمینه قرآن و علوم مانند قرآن و نجوم، قرآن و روان‌شناسی، قرآن و جامعه‌شناسی و ... راه‌اندازی کرده است، برانگیزد.
کوثری تأکید کرد: در مورد استفاده از علوم جدید که حجت‌الاسلام والمسلمین مسترحمی بیان کردند: باید گفت که تفسیر علمی منسوخ شده است؛ زیرا اشکالات فراوانی دارد و این اشکالات هم آشکار شده است و مضرات زیادی هم برای نسبت دادن برداشت‌ها به قرآن داشته و ممکن است در شأن قرآن خدشه ایجاد کند.
🔵مسترحمی هم در واکنش به سخنان کوثری گفت: «تفسیر علمی بی‌ضابطه» می‌تواند این پیامدها و مضرات را داشته باشد، وگرنه تفسیر علمی باضابطه ایرادی ندارد، بلکه در عصر کنونی ضروری است.
برپایی مناظره
به دنبال این بحث حجت‌الاسلام والمسلمین محمد فاکر میبدی، عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی(ص) و داور این کرسی، تأکید کرد: بنده پیشنهاد می‌دهم مناظره‌ای با حضور آقای کوثری و مسترحمی که مدیرگروه قرآن و علوم است برگزار شود و برخی اساتید مانند مهدوی‌راد هم حضور داشته باشند.
🔴مقابله وهابیت با تفسیر علمی
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدوی‌راد، دیگر داور این کرسی، هم تصریح کرد: آقای مسترحمی باید چند جلسه برای تبیین ماهیت تفسیر علمی تشکیل دهد؛ زیرا درک‌های غلطی از این موضوع وجود دارد. همچنین درک غلطی از طنطاوی وجود دارد، زیرا او اصلاً انسانی علمی در معنای تسلط بر علوم تجربی نیست؛ جریان تفسیر علمی در جهان اسلام جریان مبارکی است، گرچه مشکلاتی هم داشته است.
وی در پایان بیان کرد: جریان وهابیت به شدت به جریان علمی حمله می‌کنند و نمی‌گذارند رشد کند؛ داماد آقای کردی که تاریخ قرآن و تبرک‌الصحابه را دارد و عضو شورای استفتاء عربستان هم هست به بنده می‌گفت که آقای کردی تفسیری علمی در ۲۸ جلد دارد، ولی وهابیت اجازه نمی‌دهد که چاپ شود و بنده هم هزینه آن را ندارم. «جامعی» بین طنطاوی و عبده و دیگران با رهیدن از کاستی‌های تفسیر آنان است.
https://eitaa.com/isca24
💠به همت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی؛
✅نسخه الکترونیکی کتاب «جامعه شناسی در عرصه تبلیغ دینی» منتشر شد
💠در این اثر، جامعه‌شناسی دین، از دیدگاه «دورکیم» که دارای دیدگاه سکولاریزم با نگاه مثبت به دین می‌باشد و «ابن‌سینا» که دارای نگاه وحیانی و قدسی به دین است بررسی کرده است.
▶️محمد پهلوانی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری ایسکا ا با اشاره به آماده سازی نسخه الکترونیکی کتاب «جامعه شناسی در عرصه تبلیغ دینی» اظهار داشت: جامعه‌شناسی دین، کارکرد و نقش دین در درون جامعه را مورد بررسی قرار می‌دهد.
وی گفت: این اثر، این موضوع را از دیدگاه «دورکیم» که دارای دیدگاه سکولاریزم با نگاه مثبت به دین می‌باشد و «ابن‌سینا» که دارای نگاه وحیانی و قدسی به دین است را بررسی کرده است.
⏺مدیر فناوری اطلاعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: شباهت‌ها و تفاوت‌های میان این دو دیدگاه را در سه فصل کاویده است: فصل اوّل و دوم به ترتیب به تبیین و تفسیر دین و جامعه از دیدگاه دورکیم و ابن‌سینا پرداخته و فصل سوم، شباهت‌ها و تفاوت‌های دیدگاه آنان را بیان می‌کند.
وی به معرفی کتاب «جامعه شناسی در عرصه تبلیغ دینی» پرداخت و افزود: این کتاب نوشته شمس الله مریجی و در انتشارات بوستان کتاب به چاپ رسیده است.
▶️پهلوانی افزود: کتاب «جامعه شناسی در عرصه تبلیغ دینی» با 285 صفحه به زبان فارسی منتشر شده و اداره فناوری اطلاعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی این کتاب را به صورت کتاب الکترونیکی و در قالب کتابخوان همراه پژوهان با قابلیت اجرا در سیستم عامل اندروید، ویندوز و iOS منتشر کرده است.
وی درباره خرید نسخه الکترونیکی این کتاب اظهار داشت: علاقه مندان برای دریافت نرم افزار این کتاب می توانند به نشانی اینترنتی کتابخوان همراه پژوهان به آدرس www.pajoohaan.ir مراجعه کرده و با خرید نسخه الکترونیکی این کتاب، از مطالب آن بهره مند شوند
🌐https://eitaa.com/isca24
کتاب جامعه شناسی در عرصه تبلیغ دینی را در کتابخوان پژوهان ببینید.
pajoohaan.ir/document/3935
✳️نشست نقد ایده فقه سیاسی منصور میراحمدی برگزار می شود
▶️نشست نقد ایده فقه سیاسی حجت الاسلام منصور میراحمدی شهریور ماه در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار می شود.
💠ششمین نشست نقد ایده در حوزه اندیشه سیاسی که به همت پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برپا می شود به نقد ایده فقه سیاسی حجت الاسلام منصور میراحمدی استاد اندیشه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی اختصاص دارد.
⏹میراحمدی، ایده فقه سیاسی خود را طی سه کتاب مطرح کرده است:
1. فقه سیاسی، نشر سمت
۲. ملاحظاتی بر چالش های فقه سیاسی انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
۳. درسگفتارهایی در فقه سیاسی نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
🖊ایده مطرح شده وی در کتاب فقه سیاسی از اهمیت بالایی برخوردار است.
به نظر می رسد خوانش جدیدی از فقه سیاسی ارائه شده است. ماهیت فقه سیاسی، ماهیتی ارتباطی معرفی شده که حاصل تلاقی و ارتباط معرفتی فقه و سیاست است.
در این خوانش، فقه سیاسی، از نظر مبنا و روش، با فقه و از نظر موضوع، با سیاست در ارتباط است. بر خلاف تلقی های رایج و سنتی از فقه سیاسی، این حوزه دانشی، ذیل دانش سیاسی اسلامی تعریف میشود نه فقه؛ گرچه همان طور که قبلاً هم اشاره شد، ارتباط خود را با دانش فقه حفظ می کند. کتاب از لحاظ سلاست انشا و اتقان گزاره ها (به جهت مهارت ویژه حجت الاسلام میراحمدی در امر نگارش و نیز ذهن منظمی که دارند)، در اوج است، البته نقدهایی هم به لحاظ محتوایی به کتاب وارد است که در نشست شهریور، توسط میرموسوی عضو هیئت علمی اندیشه سیاسی دانشگاه مفید بیان خواهد شد.
🔰محسن جبارنژاد دبیر این نشستها در نکته ای درباره موضوع این نشست نوشت:
اگر بخواهیم تقسیم بندی فارابی که علم مدنی اسلامی را به دو دسته فلسفه سیاسی و فقه سیاسی تقسیم می کند، مد نظر قرار بدهیم، شاید ایده مطرح شده در کتاب فقه سیاسی را چندان حاوی وجوه نوآورانه ندانیم، اما نوع تقریری که مؤلف از فقه سیاسی ارائه می دهد و همچنین تأکیدی که بر هویت ارتباطی دانش فقه سیاسی و نظریه تلاقی دارد و نیز نقدهایی که به سایر خوانش ها (خوانش هایی نظیر تباین فقه و سیاست، تساوی فقه و سیاست و جامعیت معرفتی فقه و سیاست) وارد می کند، حرف های نوی این کتاب محسوب می شود.
#پژوهشکده_علوم_واندیشه_سیاسی
#میر_احمدی
#محین_جبار_نژاد
#فقه_سیاسی
https://eitaa.com/isca24/4779
✳️مدیر مرکز همکاری‌های علمی و بین‌الملل پژوهشگاه:
⬅️خواستار اهتمام ویژه اعضای هیات علمی در کرسی های تخصصی شد
🔰پیش اجلاسیه کرسی تخصصی روش‌شناسی جامع در تحلیل وجوه و نظایر در قرآن کریم روز سه شنبه ۲۵ تیر ماه ۹۸ در تالار امام مهدی(عج) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با حضور ناقدان و داوران محترم برگزار گردید.
⬅️مدیر مرکز همکاری‌های علمی و بین‌الملل پژوهشگاه در گفت‌وگویی کوتاه ضمن تشکر از اهتمام ویژه رییس محترم پژوهشگاه و حضور ایشان در این جلسه، اظهار نمودند که توقع و انتظار از مدیران محترم پژوهشکده‌ها و مراکز و نیز اعضای محترم هیأت علمی پژوهشگاه است که با حضور در این جلسات بر تجربه حضور در کرسی‌های تخصصی خود بیفزایند.
🌐دکتر اسفندیار با اشاره به جلسات مرکز همکاری‌های علمی و بین‌الملل با پژوهشکده‌ها و مراکز و نیز کارگاهی که اخیراً با حضور اعضای هیأت علمی پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی در موضوع کرسی‌های ترویجی و تخصصی برگزار شده است، حضور در جلسات کرسی‌های تخصصی را جهت تجربه‌اندوزی و بهره‌گیری از فضای نقد و گفت‌وگو بسیار مفید دانستند و اظهار امیدواری کردند که در جلسات آینده شاهد حضور بیشتر مدیران محترم پژوهشکده‌ها و مراکز و اعضای محترم هیأت علمی، به‌ویژه اعضای هیأت علمی‌ای که طرح‌نامه‌های آنان در دست اجرا قرار دارد، باشیم.
#مرکز_همکاری_های_علمی_وبین_الملل
#رجبعلی_اسفندیار
#کرسی_تخصصی
دین وزری عاقلانه در نگاه رضوی علیه السلام/حجت الاسلام و المسلمین علی شفیعی مدیر گروه گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی
✳️یادداشتی از حجت الاسلام و المسلمین علی شفیعی مدیر گروه و عضو هیأت علمی گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی در روزنامه شرق:
♈️دین وزری عاقلانه در نگاه رضوی علیه السلام
دین ورزی اصنافی دارد که هر یک بر مبانی؛ روش ها و …متفاوتی استوار ند و پیامدهای ویژه ای دارند. دین ورزی می تواند عارفانه باشد کما این که می تواند فقیهانه باشد. دین ورزی می تواند اخلاقی باشد همان گونه که می تواند عاقلانه باشد.
هر یک از این اصناف دین ورزی مبانی دارند و پیامدهایی که پرداختن به آن می تواند جامعه دین ورز پیرامونی ما را پویا نگه دارد.
⬇️دین ورزی عاقلانه هم نیازمند مباحثی از سنخ عقل نظری است و هم نیازمند طرح مباحثی با رویکرد عقل عملی است که از سنخ پیامدها و آسیب های آن است.
دین ورزی عاقلانه که می توان آن را مفهومی نزدیک به آن چیزی دانست که پاره ای اندیشمندان از آن به «دین ورزی معرفت اندیش» یاد کرده اند در پاره ای آموزه های امامان شیعه مورد توجه بوده است و تلاش کرده اند این گونه دین ورزی را در جوامع پیرامونی خویش به گفت و گو بگذارند.
🌐ادامه این یاداشت را از لینک زیر مطالعه کنید
http://yon.ir/8h7Zh
#پژوهشکده_اسلام_تمدنی
#علی_شفیعی
#یادداشت
✳️به همت اداره نشریات شعبه خراسان رضوی
🔼شماره 90 فصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش‌های قرآنی منتشر شد.
⬇️نودمین شماره فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی پژوهش‌های قرآنی، به همت اداره نشریات شعبه خراسان رضوی چاپ و منتشر شد.
🖊به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان رضوی نودمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «پژوهش‌های قرآنی» مربوط به بهار 1398 به همت اداره نشریات شعبه خراسان رضوی چاپ و منتشر شد و مقالات این شماره بر روی سامانه نشریه به آدرس http:jqr.isca.ac.ir نمایه گردید.
💠مقالات چاپ شده در این شماره همراه نام نویسندگان بدین قرار است:
⬅️«كشف دلالت‌هاي اجتماعي‌ـ سياسي سوره نمل با روش تحليل محتواي كيفي» نوشته غلامرضا بهروزی لک و حسین میرچراغ‌خانی؛
⬅️«هنجارگریزی نحوی در گفتمان قرآنی» به قلم فرشته فرضی‌شوب و مهدی محمدی‌نژاد؛
⬅️«تبیین و تحلیل حکمت الهی در مهندسی تنزیلی توصیف قرآن در قرآن» اثر زینب بهجت‌پور و سید حمید جزایری؛
⬅️«موانع پایبندی به هنجارها از نگاه قرآن کریم» نوشته سید محسن میرسندسی؛
⬅️«اعتبارسنجی دلایل و معیارهای تعیین ترتیب نزول قرآن» به قلم ایوب اکرمی؛
⬅️«بازشناسی و تحلیل کمّی منابع کتاب «التفسیر الاثری الجامع»» اثر سعیده مطیعیان نجار و فاطمه علایی رحمانی؛
⬅️«الگوهای تفسیری قرآن به قرآن علامه طباطبایی» نوشته علیرضا فخّاری، طیبه یزدان مدد.
#پژوهشکده_اسلام_تمدنی
#اداره_نشریات_شعبه_خراسان_رضوی
https://eitaa.com/isca24/4782
🔵مدیر پیش اجلاسیه کرسی تخصصی روش شناسی وجوه ونظایر در قرآن:
♈️نوآوری های کتاب روش شناسی جامع در تحلیل وجوه ونظایر در قرآن تبیین کرد
💠مدیر جلسه جناب حجت الاسلام و المسلمین عیسی زاده در گزارش مختصری اظهار داشتند: جناب استاد عباس کوثری به عنوان ارائه کننده طرح ، در ابتدا به تبیین طرح با عنوان روش شناسی جامع در تحلیل وجوه و نظایر در قرآن پرداختند ودر بیان مساله اصلی در این طرح فرمودند: برای کشف معانی دقیق تر وجوه و نظایر قرآن از روش های نو همانند، تحلیل وریشه یابی لغات،استفاده ازآیات مشابه ،استفاده از روایات مرتبط،استفاده از قاعده سیاق ،توجه به تفسیر مقارن از شیعه واهل سنّت وتوجه به مبانی کلامی شیعه استفاده شده است.
🔰 ایشان در باره پیشینه وجوه ونظایر گفتند: پیشینیان کتابهای بسیاری با شیوه ای خاصّ نگاشته‌اند که برخی از آنها چاپ شده و برخی دیگر به صورت خطی و تعدادی دیگر از آنها درکتاب‌های تراجم از آنها یاد شده است بانگاهی به کتابهای پیشین نقایص از جهت روش در معناشناسی مشهود است .
🌐آقای کوثری در بیان دلایل نوآوری اثر خود بیان کردند:
وجوه و نظائر یکی از زیرمجموعه‌های علوم قرآن است که درباره آن کتابهای زیادی نگاشته شده است؛ کتاب‌هایی که در نوع خود ارزشمند و مفید می باشد ولی با نگاهی به مجموعه آن نقائص زیر مشهود می‌باشد:
⭕️الف:.در ذیل هر یک از کلمات قرآن فقط به ذکر معانی پرداخته‌اند بدون آن که دلیل و مستندی را ذکر نمایند بویژه آن که در همان مورد احتمالات مختلفی از سوی مفسران وجود دارد.
⬅️ب: .در بسیاری از موارد، مبانی شیعه لحاظ نشده است، مثل آن چه که در معنای «اب» در رابطه با پدر ابراهیم آمده و در آن آزر به عنوان پدر ابراهیم معرفی شده است.
⬅️ج: از روایات اهل بیت معصومین علیهم‌السلام که بیان معنا و تعیین مصداق کلمات مرتبط با وجوه و نظائر آمده است، سخنی به میان نیامده است.
✳️ اما از ویژگی های جدید در این طرح که جبران کار گذشتگان را می کند می شود به موارد ذیل اشاره کرد:
1️⃣ استفاده از آیات همسان
بر اساس قاعده «الآیات تفسّر بعضها بعضاً» می توان برای تفسیر واژگان یک آیه از آیه ای دیگر کمک گرفت چه بسا در واژه ای از یک آیه احتمالات مختلفی نقل شده اما هنگامی که فرد آیات همسان و همانند آن آیه را مورد نظر قرار می دهد که در آثار قبلی کمتر بدان اسشراه شده است.ودر این راستا به بیان مصادیق پرداختند.
2️⃣ تفسیر به روایات
روایات تفسیری چند گروه و دسته اند: برخی بیان کننده مصادیقند که این ها چند قسم هستند بعضی از آنها بیانگر مصادیق انحصاری هستند مثل آن چه از روایات ذیل « اطیعوا لله واطیعوا الرّسول و اولی الامر منکم»آمده است که مقصود فقط ائمه معصومین (ع) می باشد. در حدیث جابر از پیامبر (ص) نام‌های ائمه معصومین (ع) در بیان مقصود از اولی الامر ذکر شده است.
دسته دوم روایاتی است که مفهوم لفظ را بیان نموده است که ازجمله شاخصه های نوآوری در این طرح استفاده قرار گرفته است.
3️⃣ قاعده سیاق
در تبیین معانی وجوه و نظایر از قاعده سیاق استفاده شده است که این امر در آثار گذشتکان کمترمورد توجه قرار نگرفته است. ایشان در این قسمت با ذکر موارد متعدد از مفهوم سیاق در آیات از تفاسیر فریقین به مصادیق پرداخته وآنها را تبیین کردند.
🔰پس از استاد کوثری ناقدان طرح ملاحظاتی را ارائه نمودند.
ناقدان طرح، آقایان دکتر مصلایی پور ،دکتر مسترحمی ودکتر خداوردی نکاتی را به شرح ذیل در باره طرح اظهار داشتند:
کتاب دو جلدی فرهنگ نامه تحلیل وجوه و نظایر قرآن که مولف محترم طرح خویش را بر اساس آن ارائه نمودند از آثار ارزشمندی است که توانسته است زمینه دست رسی پژوهشگران قرآنی را به مفاهیم دقیق وجوه و نظایر قرآن فراهم نماید و جای چنین اثری در کتابخانه های تخصصی قرآن پژوهی خالی بود ودر جایگاه خودش کار نویی می باشد.
💠ادامه این گزارش را از پایگاه اطلاع رسانی ایسکا مطالعه کنید.
http://yon.ir/7lydW
🔼حجت الاسلام والمسلمین یوسفی مقدم خبر داد:
✳️برگزاری همایش ملی «مقاومت اسلامی از نگاه قرآن» به همت پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن
🔰حجت الاسلام والمسلمین یوسفی مقدم رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی از برگزاری همایش ملی «مقاومت اسلامی از نگاه قرآن» در بهمن ماه 98 خبر داد.
🌐به گزارش پرتال جامع علوم و معارف قرآن، حجت الاسلام والمسلمین یوسفی مقدم ضمن اعلام خبر برگزاری همایش ملی «مقاومت از نگاه قرآن» گفت:
در پاسخ به ندای رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، مبنی بر تبیین نظریه مقامت و ضرورت گفتمان سازی برای آن، و با هدف تبیین مبانی اعتقادی، سیاسی، اخلاقی و اجتماعی مقاومت اسلامی، معرفی الگوهای قرآنی مقاومت، ارائه دستاوردها و بررسی چالش‌های مقاومت از منظر قرآن و تشریح روشهای گفتمان سازی برای مقاومت، پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن همایش ملی «مقاومت اسلامی از نگاه قرآن» را برگزار خواهد کرد.
📝یوسفی مقدم در مورد اقدامات صورت گرفته جهت برگزاری این همایش گفت: تا کنون دو پیش همایش با عناوین «روشهای مقاومت در برابر راهبرد آمریکا در منطقه غرب آسیا» و «قرآن و مبانی سیاسی مقاومت اسلامی» برگزار شده و تا زمان برگزاری همایش لااقل ده پیش همایش دیگر برگزار خواهد شد.
💠رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن در خصوص محورهای اصلی همایش افزود: محورهای اصلی این همایش در پنج موضوع: مفاهیم، مبانی و اصول مقاومت اسلامی از منظر قرآن؛ الگوهای مقاومت در قرآن کریم؛ دستاوردهای مقاومت از منظر قرآن کریم؛ چالش‌های مقاومت از منظر قرآن کریم؛ گفتمان‌سازی مقاومت، از منظر قرآن کریم خواهد بود.
♈️وی همچنین در خصوص میزان استقبال مراکز و موسسات علمی و پژوهشی در خصوص مشارکت در برگزاری این همایش گفت: تاکنون بیش از 20 مرکز و موسسه آموزشی و پژوهشی جهت همکاری در خصوص برگزاری این همایش اعلام آمادگی کرده اند و این تعداد رو به افزایش است.
⬅️وی در پایان خاطر نشان کرد: در حال حاضر با مشارکت مرکز همکاری‌های علمی و بین الملل پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در حال ثبت همایش در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) می باشیم، که پس از انجام این فرایند، نسبت اطلاع‌رسانی فراخوان ارسال مقالات به همایش اقدام خواهد شد.
https://eitaa.com/isca24/4785
#پژوهشکده_فرهنگ_ومعارف_قرآن
#همایش_ملی_مقاومت_اسلامی
▶️در شبکه چهار صورت گرفت:
❇️گونه‌های غرب‌شناسی از زبان حجت‌الاسلام حبیب‌الله بابایی
برنامه تلویزیونی «درسگفتار» شبکه چهار در هفته جاری به بررسی گونه‌های غرب‌شناسی با حضور حجت‌الاسلام حبیب‌الله بابایی، عضو هیئت‌علمی و مدیر گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پرداخت.
✅به گزارش ایکنا؛ برنامه تلویزیونی «درسگفتار» شبکه چهار در هفته جاری به بررسی گونه‌های غرب‌شناسی با حضور حجت‌الاسلام دکتر حبیب‌الله بابایی عضو هیئت‌علمی و مدیر گروه مطالعات تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پرداخت. از آثار ایشان می‌توان به دو کتاب «کاوش‌های نظری در الهیات و تمدن» و «تمدن و تجدد در اندیشه معاصر غرب»، اشاره کرد. همچنین از ایشان مقالات متعددی به چاپ رسیده است که در این میان می‌توان از دو مقاله عیار و اساس در اسلامی بودن تمدن، و تمدن در طبقه‌بندی علوم اسلامی نام برد.
✳️ایشان در این «درسگفتار»، طی پنج جلسه به موضوع گونه‌های غرب‌شناسی می پردازد. در اولین جلسه مقدمات بحث غرب‌شناسی،. در جلسه دوم مروری بر غرب‌شناسی تاریخی ، در جلسه سوم به غرب‌شناسی موضوعی، چهارمین جلسه به غرب‌شناسی انتقادی و جلسه پایانی به غرب‌شناسی تطبیقی اختصاص خواهد یافت. در گزارش پیش‌رو خلاصه‌ای از دو جلسه اول این «درسگفتار» ارائه شده است.
💠برای مطالعه گزارش به پایگاه اطلاع رسانی ایسکا مراجعه کنید.
http://yon.ir/TqqNz
#درسگفتارها
#حبیب_الله_بابایی
#مرکز_مطالعات_اجتماعی_ونمدنی
#مصاحبه_علمی
#مصاحبه_تلویزیونی
کرسی ترویجی مناسبات اخلاق و سیاست در حکمت متعالیه
http://www.aparat.com/v/5QJDG
درسگفتار غرب شناسی دکتر حبیب الله بابایی -جلسه اول
http://www.aparat.com/v/xisYy
درس گفتار غرب شناسی دکتر حبیب الله بابایی -جلسه دوم
http://www.aparat.com/v/6KzIG
درس گفتار غرب شناسی دکتر حبیب الله بابایی -جلسه سوم
http://www.aparat.com/v/AyOW6
درس گفتار غرب شناسی دکتر حبیب الله بابایی -جلسه چهارم
http://www.aparat.com/v/owuAO
درس گفتار غرب شناسی دکتر حبیب الله بابایی -جلسه پنجم و پایانی
http://www.aparat.com/v/8p2IA
✳️عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی:
⏺روش‌شناسی فهم تمدنی سیره اهل بیت روزآمد شود
❇️عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه باید روش‌شناسی فهم تمدنی سیره اهل بیت(ع) روزآمد شود، گفت:
♈️ معتقدم مهمتر از قانون، استفاده از مکتب اخلاقی اهل بیت(ع) در پیشبرد اهداف سیاسی و اجتماعی کشور است و باید این مسئله از دوره آموزش و پرورش شکل گیرد.
💠به گزارش ایسکاحجت‌الاسلام حبیب‌الله بابایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در گفت‌وگویی در مورد نگاه تمدنی به سیره امام رضا(ع) با بیان اینکه اصل مراجعه به تاریخ و گذشته تاریخ اسلام و ایران و غرب از نگاه عام برای کسی که به فکر طراحی تمدن اسلامی است ضرورت دارد، گفت: تاریخ را نمی‌توان مرده تصور کرد و اهمیت آن را نادیده گرفت.
وی افزود: در تاریخ اسلام با عنایت به اینکه آبشخور مشروعیت یک تمدن که بخواهد به نام اسلام ایجاد شود در سیره پیامبر(ص) و ائمه(ع) است و ایجاد این ارتباط اهمیت زیادتری دارد. بنابراین کسانی که دنبال نگاه تمدنی به اهل بیت(ع) هستند، باید بدانند که تاریخ زندگانی ایشان افت و خیز و فراز و نشیب‌های زیادی داشته است و داده‌ها به تنهایی برای تحلیل تمدنی کافی نیست.
🔽روش‌شناسی فهم تمدنی سیره اهل بیت روزآمد شود
بابایی با بیان اینکه باید متدلوژی خود را برای فهم تمدنی اهل بیت(ع) به‌روز و مشکلات روشی را برطرف کنیم، تصریح کرد: یکسری نکته‌های کلی که عموماً در مطالعات تاریخ به صورت عام هم بیان شده است می‌تواند محور قرار گیرد و در سیره تمدنی اهل بیت(ع) مورد توجه باشد، ولی باید نکات و پرسش‌های جدیدی در مورد این سیره انجام شود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه پرسش‌های جدید متناسب با نیازهای زمانه و دوره کنونی می‌تواند، برداشتهای متفاوت و در عین حال مفید برای امروز را از سیره اهل بیت(ع) به دست دهد، گفت: در سیره امام رضا(ع) به صورت کلی موضوعاتی مانند روش گفت‌وگو با صاحبان اندیشه‌های دیگر، مواجهه سخت با غلو و غالیان، پذیرش ولیعهدی و … قابل تأمل است.
✳️وی تأکید کرد: در حیطه همین نکات کلی یکی از موضوعات بسیار مهم ادبیات امت در بیانات و فرمایشات امام رضا(ع) است، یعنی جایی که اختلافات مذهبی به اوج می‌رسد، امام چه مواجهه‌ای دارند؟ فرقه‌بندی‌های سیاسی در جامعه به علت اعوجاجی است که از ناحیه برخی افراد رخ می‌دهد و حضرت در این میانه به امت اسلامی فکر و راه را برای جلوگیری از تشتت امت هموار می‌کنند؛ این آموزه در مناظرات و سخنرانی‌های حضرت نمود واضحی دارد و حضرت به امت‌گرایی اهمیت زیادی می‌دهند.
⏺تمدنی بودن مرجعیت قرآن و سنت نبوی
بابایی تصریح کرد: وحدت آموزه‌ای کلیدی در اسلام است که قرآن در آیات فراوان بر آن تصریح و تأکید داشته و سیره و روایات ائمه(ع) هم مشحون از این توصیه و رفتار عملی است. بنابراین کسانی که مشی متفاوتی در پیش گرفته و راه را برای سوء استفاده دشمنان دین فراهم می‌کنند پشتوانه دینی و منطقی ندارند.
❇️بابایی با بیان اینکه مرجعیت قرآن و سنت نبوی به عنوان ثقلین موضوعی صرفاً اعتقادی نیست، بلکه تمدنی هم هست، اظهار کرد: اگر بخواهیم در مورد هر امامی فهم تمدنی مطرح کنیم، باید ببینیم که آورده انسانی آن امام برای انسان دوره خود چه بوده است؛ مثلاً آورده مکتب امام رضا(ع) در سخن و در عمل به جهت اخلاقی، ارزشی و … چه چیزی بوده که توانسته‌اند معضلات را حل یا در بحث عدالت چشم‌انداز جدیدی خلق کنند که قطعاً پاسخ به این پرسشها شکل‌دهنده مقولات تمدنی است.
⏺استفاده از مکتب اخلاقی امام رضا
♈️عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پاسخ به این سؤال که آیا می‌توان سیره امام رضا(ع) را با توجه به تفاوت‌ها و اقتضائات زمانه کنونی در قالب برخی قوانین تبدیل به برنامه و نظام‌سازی کنیم بیان کرد: معتقدم مهمتر از قانون، استفاده از مکتب اخلاقی اهل بیت(ع) در پیشبرد سیاسی و اجتماعی کشور است و باید این مسئله از دوره آموزش و پرورش شکل بگیرد، زیرا تا زمانی که نسل ما در حوزه و دانشگاه و آموزش و پرورش براساس مرام اخلاقی تربیت نشوند و شاکله آنها بر این اساس شکل نگیرد، رفتن سراغ قانون، بی نتیجه است.
⏺وی افزود: البته این مشکلات به نظام تربیتی یعنی خانواده و مدرسه و … برمی‌گردد و ضمن اینکه جای این مطالب صرفاً هم در منابر و حسینیه و مساجد نیست و باید در متن زندگی جاری و ساری باشد؛ اینکه از همنوع و همکار و همسر خود با خودمحوری و خودگرایی و غرور و تکبر دوری کنیم و حرمت دیگران را داشته باشیم، متأسفانه قاعده‌ای است متروک و مهجور، اما ساده. مشکلات ترافیکی، کاری و اداری مانند بروکراسی و … هم با همین قاعده قابل حل است.
♈️سومین نشست تخصصی انگلیسی پژوهشکده اخلاق و معنویت:
✳️اخلاق سلامت تطبیقی بر اساس مبانی دینی
🔰اخلاق سلامت تطبیقی بر اساس مبانی دینی (Religious Bases for comparative Healthcare Ethics: an overview)
▶️ به گزارش خبرنگار ایسکا: گروه اسلام و مطالعات معنویتِ پژوهشکده اخلاق و معنویت، روز دوشنبه ۲۴ تیرماه، مصادف با ۱۵ ژولای ۲۰۱۹، در ادامه سلسله نشست های معنویت پژوهی، نشستی تخصصی به زبان انگلیسی و با عنوان Religious Bases for comparative Healthcare Ethics: an overview (= اخلاق سلامت تطبیقی بر اساس مبانی دینی) برگزار کرد که خانم پروفسور آیرین ژلسون از دانشگاه جرج تاون، بحث خود را در این زمینه ارائه کرد.
⬇️پروفسور ژلسون در این نشست، با محور قراردادن اخلاق و مطالعات اخلاقی، در موضوعات زیر به بحث پرداخت:
🌐- اخلاق زیستی در ادیان (رویکرد مقایسه ای)؛
🅾️- رویکردها و جریان های مطالعاتی معاصر درباره اخلاق زیستی؛
⭕️- پیشینه مطالعات اسلامی درباره اخلاق سلامت؛
⭕️- پرسش و پاسخ؛ به ویژه درباره دیدگاه های موجود در خصوص موضوعات شبیه سازی و بِهمرگی (اتانازی).
🔴این جلسه، سومین نشست تخصصی بود که گروه اسلام و مطالعات معنویتِ پژوهشکده اخلاق و معنویت به زبان انگلیسی برگزار می کرد و علاقه مندان به سلسله مباحث معنویت پژوهی در آن حضور داشتند.
💠حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدتقی اسلامی، مدیر گروه اخلاقِ پژوهشکده اخلاق و معنویت، دبیر علمی این نشست بود که با حضور جمعی از اندیشمندان و فرهیختگان حوزوی و دانشگاهی، از ساعت ۱۷ الی ۱۹ در تالار شیخ انصاری پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی واقع در خیابان معلم برگزار گردید.
https://eitaa.com/isca24/4801
✳️به منظور بررسی راه‌های تعامل و همکاری
♈️جلسه مشترک پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن و پژوهشکده فناوری اطلاعات برگزار شد
🔰جلسه مشترک پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و پژوهشكده فناوری اطلاعات پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات به منظور بررسی شیوه‌های همکاری طرفین با هدف بهره‌مندی از ظرفیت‌های متقابل برگزار شد.
▶️به گزارش پرتال جامع علوم و معارف قرآن، در ابتدای جلسه حجت الاسلام والمسلمین محمدصادق یوسفی مقدم رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن به معرفی گروه‌های علمی و اهم پروژه‌های در حال انجام این پژوهشکده پرداخت و گفت: پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن به عنوان یکی از بزرگترین مراکز قرآن پژوهی کشور با سابقه بیش از سه دهه فعالیت، دارای ۵ گروه علمی تفسیر قرآن، علوم قرآنی، مطالعات تطبیقی، دایره المعارف‌های قرآنی و فرهنگنامهها و معاجم قرآنی و ۲ اداره پژوهش و فناوری و فراوری اطلاعات می باشد و در حوزه‌هایی همچون توسعه و ترویج فرهنگ قرآنی، مرجعیت علمی قرآن در علوم، تدوین فرهنگنامهها و دایره‌المعارفهاى متنوع قرآنى، پدیدآوردن تفاسیر گوناگون، مطالعات قرآن و مستشرقان، پاسخگویى به پرسشها و شبهات و شناسایى کمبودها و نیازها در عرصه فرهنگ قرآنى، فعالیت دارد.
سپس حجت الاسلام والمسلمین علی اصغر جعفرزاده، رئیس شورای فرهنگی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات اظهار داشت: بنده نسبت به فعالیت ها، پژوهش‌ها و نرم‌افزارهای تولیدی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن آشنایی دارم و با شناختی که از ظرفیت موجود در این پژوهشکده سراغ داریم به دنبال ایجاد همکاری و استفاده از ظرفیت‌های متقابل با توجه به تخصص‌های موجود در دو پژوهشکده هستیم.
💠در ادامه حجت الاسلام والمسلمین عیسی عیسی‌زاده مدیر گروه فرهنگنامه‌های قرآنی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن به معرفی برخی کلان پروژه‌های این پژوهشکده پرداخت و گفت: این پژوهشکده دارای کلان پروژه‌هایی هم چون فرهنگ قرآن و دائره المعارف قرآن کریم است که در جهان اسلام بی نظیر است. تاکنون بیش از ۲۰۰ عنوان اثر قرآنی در این پژوهشکده منتشر شده و مفتخر هستیم که اولین نرم افزار قرآنی در سطح کشور به نام «تبیان» توسط این پژوهشکده تولید شده است.
🔰ادامه این گزارش از پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مطالعه کنید.
http://yon.ir/LXhFw
💠بررسی رابطۀ تفسیر سیاسی قرآن و فقه سیاسی در گفت‌وگو با نجف لکزایی؛(قسمت اول)
♈️*فقه سیاسی در معرض تکانه‌های شدید*
🔵می‌توان گفت در جهان معاصر هم در ایران و هم در جهان اسلام توجه به مباحث اجتماعیات و سیاسیات قرآن افزایش یافت.
البته در تفاسیر قدما نیز بحث‌های سیاسی قرآن وجود دارد و با مراجعه‌ای که به تفاسیر آنها می‌کنیم این مطلب خودش را نشان می‌دهد، اما در دورۀ معاصر مسلمانان متوجه شدند که نسبت به غرب دچار عقب‌ماندگی شده‌اند. پرسشی که پیش آمد این بود: چرا ما از قافلۀ تمدن و آنچه در مغرب‌زمین در جریان است عقب مانده‌ایم؟
✳️فرهنگ امروز/ قرآن کریم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع استخراج احکام شرعی است. به موازات تلقی فقیه از جایگاه معرفتی قرآن، نظام اندیشۀ فقهی نیز ساختار می‌یابد. اینکه آیا قرآن فقط در ساحت هدایت معنوی بشر ورود داشته است و یا به دنبال ارائۀ یک مدل هماهنگ از زیست بشری بوده است باعث به وجود آمدن امکانات متفاوتی برای فقیه در عرصۀ اجتماعیات و سیاست میشود. در همین رابطه و در خصوص رابطۀ تفسیر سیاسی قرآن و فقه سیاسی در دوران با نجف لکزایی رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
*🌐برای شروع، در رابطه با امکان و چیستی گرایش تفسیر سیاسی و اینکه در میان متفکران جهان اسلام چه جایگاهی دارد توضیحاتی بفرمایید.
🔵واژۀ تفسیر به معنای پرده‌برداری از مقاصد متن است؛ بر این اساس، منظور از تفسیر قرآن پرده‌برداری از مقاصد قرآنی و تفسیر سیاسی قرآن به معنای پرده برداشتن از مقاصد سیاسی قرآن است که ممکن است در ظاهر الفاظ نبوده و با دلالت مطابقی قابل دریافت نباشد؛ ازاین‌جهت شاید بسیاری از آثاری که به‌عنوان تفسیر قرآن یاد میشود تفسیر نباشد و توضیح و تشریح همان مطالبی باشند که در الفاظ قرآن به شکل مطابقی وجود دارد. در قران کریم هم آیات سیاسی هست و هم اینکه می‌توان از الفاظ آن انتظار اهداف سیاسی را داشت؛ بنابراین قرآن کتاب دربردارندۀ اهداف سیاسی نیز هست.
🔵می‌توان گفت در جهان معاصر هم در ایران و هم در جهان اسلام توجه به مباحث اجتماعیات و سیاسیات قرآن افزایش یافت. البته در تفاسیر قدما نیز بحث‌های سیاسی قرآن وجود دارد و با مراجعه‌ای که به تفاسیر آنها می‌کنیم این مطلب خودش را نشان می‌دهد، اما در دورۀ معاصر مسلمانان متوجه شدند که نسبت به غرب دچار عقب‌ماندگی شده‌اند. پرسشی که پیش آمد این بود: چرا ما از قافلۀ تمدن و آنچه در مغرب‌زمین در جریان است عقب مانده‌ایم؟ یکی از پاسخ‌های متفکران به این پرسش این بود که علت عقب‌ماندگی ما عمل نکردن به آموزه‌های اسلام است؛ بنابراین مفهوم بازگشت را مطرح کردند.
▶️نزد برخی از متفکران این بازگشت به خویشتن، بازگشت به قرآن هم بود؛ اینکه قرآن به‌عنوان یک نقشۀ زندگی مورد مطالعه قرار گیرد که از سوی خدای متعال به‌عنوان کتاب هدایت انسان‌ها آمده است. در مضامین قرآنی مفاهیم عدالت، ظلم، استبداد، طاغوت، فضایل و رذایل آمده است. برای نمونه در قرآن کریم آمده: «ان الله لایغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم»؛ در واقع این آیه پاسخی به چرایی عقب‌ماندگی و پیشرفت است. مضمون این آیۀ شریفه این است که خداوند متعال سرنوشت هیچ قوم و گروهی را تغییر نمی‌دهد مگر اینکه آنها محتوای باطنی خود را تغییر دهند؛ به عبارتی، تغییرات ظاهری ریشه در تغییرات باطنی دارد، در نتیجه با تغییر افکار، اندیشه‌ها و خواسته‌های انسان سرنوشت انسان نیز تغییر می‌کند.
♈️برخی از متفکران نیز می‌خواستند با مراجعه به قرآن از مراجعه به منابع دیگر بی‌نیاز شوند یا تصورشان این بود که اگر به قرآن مراجعه کنند دیگر نیازی به مراجعه به منابع دیگر مانند روایات نخواهند داشت، گروه‌های دیگری نیز بودند که تصور می‌کردند اگر به قرآن مراجعه کنند آن زمان می‌توانند راحت‌تر با افکار خرافی و افکار ناصواب مبارزه کنند.
💠بررسی رابطۀ تفسیر سیاسی قرآن و فقه سیاسی در گفت‌وگو با نجف لکزایی؛(قسمت دوم)
💠*مهم‌ترین انگیزه‌های تاریخی برای بازگشت به قرآن در این دوران چیست؟
▶️شاید بتوان گفت قوی‌ترین انگیزه، پیشرفت و از بین بردن استکبار، استبداد و عقب‌ماندگی بوده است؛ برای مثال در قرآن کریم داستان حضرت موسی (ع) و فرعون یک نمونه از مبارزۀ کامل از مبارزه با نظام‌های استبدادی است، چراکه این داستان ویژگی‌های یک حکومت استبدادی و دیکتاتوری را دارد. مبارزۀ حضرت موسی (ع) با فرعون در واقع دستور خداوند برای مبارزه با استبدادهای طاغوتی است؛ بنابراین انقلابیون که می‌خواستند با استبداد مبارزه کنند، می‌توانستند از این آیات برای مبارزه با طاغوت الگو بگیرند.
برای مثال، در آثار امام خمینی (ره) و فرمایشات ایشان نمونه‌های فراوانی داریم که به همین داستان حضرت موسی (ع) و فرعون استناد می‌کند و می‌فرماید: به‌هرحال استبداد پهلوی که از استبداد فرعون شدیدتر نیست؛ همان‌طور که حضرت موسی (ع) مأمور به مبارزه با استبداد فرعونی شد ما نیز برای مبارزه با طاغوت به تأسی از حضرت موسی (ع) مبارزه کنیم.
در جهان شیعه، در میان آثار متفکران و بزرگانی همچون امام خمینی (ره)، شهید بهشتی، مهندس بازرگان و جلال‌الدین فارسی شاهد گرایش تفسیر سیاسی قرآن هستیم؛ برای نمونه، جلال‌الدین فارسی سوره‌های قرآن را بر اساس تاریخ نزول در سه جلد تحت عناوین «پیامبری و انقلاب»، «پیامبری و جهاد» و «پیامبری و حکومت» نام‌گذاری کرده است؛ و یا مرحوم بازرگان در آثار خود تلاش وسیعی انجام داد که با استفاده از قرآن بتواند مبارزه با استبداد و دفاع از آزادی را تئوریزه کند. در خارج از ایران نیز امام موسی صدر در لبنان مباحث تفسیری با رویکرد سیاسی داشت و یا شهید محمدباقر صدر نیز همین‌گونه بود.
💠*بعد از انقلاب آیا این نوع نگاه به قرآن ادامه یافت؟
▶️بعد از انقلاب مباحث تفسیر سیاسی قرآن را به شکل مستقل داریم؛ برای مثال در کتاب «پیام قرآن» در جلد دهم به مباحث «حکومت در قرآن» آیت‌الله مکارم شیرازی پرداخته‌اند و یا «تفسیر راهنما» که آیت‌الله هاشمی رفسنجانی قبل از انقلاب در زندان شروع کرده بودند و هدفشان تهیه کلید در قرآن بود (به این معنا که هرکسی در قرآن کریم به دنبال هر بحثی ازجمله مباحث سیاسی است به‌راحتی بتواند به این مباحث دسترسی پیدا کند).
همچنین مباحث تفسیری شهید مطهری نیز جزو مباحث تفسیر سیاسی قرآن قرار می‌گیرد. می‌توان گفت حتی گروه‌های انقلابی قبل از انقلاب نیز تفاسیر سیاسی ارائه داده‌اند، سازمان مجاهدین خلق و گروه‌هایی مانند آن نیز اقدام به ارائۀ تفاسیر سیاسی قرآن می‌کردند.
بنابراین در طیف‌های مختلف از علمای حوزه و بزرگان و مراجع گرفته تا جوان‌هایی که تنها قصدشان بهره‌برداری مبارزاتی از قرآن بود (طیف‌های مختلفی بامبنا یا بی‌مبنا، باروش یا بی‌روش، به‌صورت ضابطه‌مند یا بی‌ضابطه) ممکن است به قرآن مراجع کنند و برداشتهای سیاسی از قرآن داشته باشند. همچنین در اوایل قرن بیستم نیز شخصیت‌هایی مانند شریعت سنگلجی، خالصی‌زاده و یا پدر مرحوم دکتر علی شریعتی (محمدتقی شریعتی) برداشتهای سیاسی از قرآن داشته‌اند. همچنین شخص دکتر شریعتی از آیات قرآن استفادۀ سیاسی کرده، اما به‌صورت خیلی کم. ایشان به ماجرای هابیل و قابیل اشاره و از آن برداشت سیاسی می‌کند و می‌خواهد از تاریخ اسلام بهره ببرد تا اینکه از قرآن استفاده کند.
💠بررسی رابطۀ تفسیر سیاسی قرآن و فقه سیاسی در گفت‌وگو با نجف لکزایی؛(قسمت سوم)
💠* چه رابطه‌ای بین تفسیر سیاسی قرآن با فقه سیاسی در این دوره‌ها شکل گرفت؟
▶️برخی از برداشتهای سیاسی به ساحت فقه سیاسی نیز وارد شده است. آن دسته از کسانی که فقیه بودند و به تفسیر سیاسی قرآن پرداخته و توجه کرده‌اند، در واقع از قرآن هم به‌عنوان یکی از منابع فقه و فقه سیاسی استفاده کرده‌اند؛ چراکه فقها منابعشان را عمدتاً طبق یک مبنای مشهوری که دارند کتاب، سنت، عقل و اجماع ذکر می‌کنند. منظور از کتاب یعنی قرآن کریم، منظور از سنت یعنی آنچه از پیامبر اکرم (ص) و ائمه (ع) رسیده، اجماع هم یعنی آنچه علما بر آن اجماع نظر دارند و عقل هم به معنی آنچه جزو مستقلات عقلیه است، از باب اینکه «کلما حکم به العقل حکم به الشرع». بنابراین ما می‌توانیم در مبنای فقیهی مانند امام خمینی (ره) این را نشان دهیم که برداشتهای ایشان از مقاصد سیاسی قرآن یا توجه ایشان به آیات سیاسی قرآن در فقه سیاسی و رفتار سیاسی‌شان مداخله داشته است.
باید توجه نماییم که وقتی در نوع نگاه ما به قرآن تغییر روی می‌دهد، قاعدتاً گسترۀ تأثیرگذاری این منبع استنباط در حوزۀ فقه نیز تغییر می‌یابد. اساساً در این دوران همان جنس پرسش‌هایی که به قرآن عرضه میشود کم‌کم از فقیه پرسش میشود و اتفاقاً در همین دوران شاهد مطرح شدن مسائل مهم سیاسی در فقه هستیم. البته باید بگوییم ریشۀ چنین مباحثی بیشتر در دوران مشروطه شکل گرفت. ما در رسائل مشروطه فراوان استنادات قرآنی در موضوعات مبتلابه سیاسی جامعه مشاهده می‌کنیم؛ به موازات همین مباحث فقهای مشروطه‌خواه یا مخالف مشروطه نیز در حال جدال‌های فقهی بر سر مسائل سیاسی هستند.
💠*در بین فقهای معاصر کدام‌یک نگاه حداکثری به قرآن برای استخراج احکام سیاسی داشته‌اند؟
🔵در خصوص نظرات امام، برای مثال ایشان در کتاب البیع جلد دوم در بحث ولایت فقیه برای خود اثبات بحث ضرورت حکومت اسلامی دلیلی که می‌آورند دلیل قرآنی است. ایشان می‌فرمایند قرآن کریم آیا در عصر غیبت امام عصر (عج) هم معتبر است یا اینکه نسخ شده و دیگر در عصر غیبت امام معصوم ما کاری با قرآن نباید داشته باشیم؟ بعد می‌فرماید که هیچ عالمی تا به حال نگفته که قرآن کریم برای عصر غیبت نیست و همه می‌گویند برای آن عصر نیز هست. بعد می‌فرمایند که اگر قرآن کریم نسخ نشده و برای الآن هم هست و ما می‌خواهیم به آن عمل کنیم، حال چگونه باید عمل کنیم؟ در آیات قرآن کریم به‌عنوان یک قانون آیات بسیار زیادی وجود دارد که مخاطب آن عموم مردم جامعه هستند؛ مثلاً در مورد آیۀ «السارق والسارقه فاقطعوا ایدیهما»، چه کسی باید عمل کند؟ آیا هر فردی می‌تواند در جامعه هرکسی را به‌عنوان سارق دید دستش را قطع کند؟ یا اینکه «فاقطعوا ایدیهما» خطاب به جامعه است؛ یعنی شما حکومت تشکیل دهید و جلوی سارقان را هم بگیرید. یا مثلاً خداوند در آیه‌ای می‌فرماید: «و لن‌یجعل الله الکافرین علی المؤمنین سبیلا». سؤال این است مانع سلطۀ کفار بر مسلمین شدن آیا بدون تشکیل حکومت ممکن است؟ امام راحل می‌فرمایند این آیات سیاسی، حقوقی، اقتصادی و اجتماعی قرآن را اگر می‌خواهیم انجام دهیم، بدون حکومت قابل انجام نیست. در واقع استدلال ایشان بسیار صاف، ساده و روشن است که قرآن در عصر غیبت هم باید اجرا شود. بنابراین اگر می‌خواهیم آیات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی قرآن را اجرا کنیم بدون تشکیل حکومت نمی‌توان این کار را انجام داد؛ پس برای اجرای این آیات تشکیل حکومت الزامی است.
بنابراین در بحث سیاسی امام راحل هم در بحث فقه انقلاب هم بحث تشکیل حکومت و هم در بحث پس از استقرار حکومت قران تأثیرگذار است و طبق آنچه از فرمایش امام (ره) داشتیم مداخله داشته است؛ ضمن اینکه بسیاری از آیات قرآن که در همان ایام انقلاب مورد توجه قرار می‌گرفت و تقریباً به فرهنگ عمومی هم تبدیل شد، نشان‌دهندۀ آن بود که این‌ها اثرگذاری بسیاری داشته است؛ برای مثال، قاعدۀ نفی سبیل که برای مبارزه با آمریکا و استعمار مورد استفاده قرار می‌گرفت و دیگر آیات که ثبت و ضبط شده است. کلیت مورد قبول است، اما اینکه بخواهیم دقیق‌تر بگوییم احتیاج به مصاحبه‌های دقیق‌تر داریم که چگونه در مباحث فقه سیاسی این دوره در آثار فقهی فقها، مذاکرات قانون اساسی و مشروح مذاکرات چگونه تأثیراتی داشته است. در حال حاضر در خود قانون اساسی حدود 16 آیه ذکر شده است؛ مثلاً در بحث شورا به آیات «و امرهم شوری بینهم و شاورهم فی الامر» و یا در بحث نیروهای مسلح و تأسیس سپاه پاسداران و تقویت قدرت نظامی به آیۀ «و اعدوا لهم ماستطعتم من قوه» توجه میشود. جای بحث دارد که تأثیرات آیات قرآن را در مباحث حقوق اساسی و فقه سیاسی و حقوق عمومی ردیابی کنیم.
💠بررسی رابطۀ تفسیر سیاسی قرآن و فقه سیاسی در گفت‌وگو با نجف لکزایی؛(قسمت چهارم و پایانی)
💠چشم‌انداز فقه سیاسی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
▶️در حال حاضر می‌توان گفت آنچه بیشتر مطرح است به نوعی بازگشت به اصول کلی انسانی و سؤالات مربوط آن در حوزۀ فقه سیاسی است. امروز و بیشتر در آینده مباحث حقوق اقلیت‌ها حق تعیین سرنوشت، مباحث مربوط به اختیارات دولت‌ها و وظایف محیط زیستی حکومت‌ها قطعاً در معرض فقها قرار خواهد گرفت. از طرفی دیگر شاهد طرح مجدد مبانی قرآن‌گرایانی مانند آقای طالقانی و مباحث میرزای نائینی در زمینۀ تفسیر سیاسی قرآن هستیم که به نظرم در حکم مقدمه برای ورود به آن مباحث فقهی است.
🔵در نتیجه، با تنوع ورودی‌های فرهنگ سیاسی به جهان فکری انسان شیعی در دورۀ ما شاهد تکانه‌های شدید در فقه سیاسی خواهیم بود.
🔰دریافت فایل پی دی اف👇👇👇