◀️ آفات اسلام شعائری
✍️ مسعود امامی
✅ شعائر به معنای نشانه ها و علامتها است. در قرآن چهار بار از این کلمه استفاده شده که همه آنها در مورد مناسک حج است. شعائر دینی در اسلام، یا تکالیف واجب و مستحب دینی هستند که از سوی پیامبر خدا (ص) به ما رسیده اند و یا سنتها و رسومی می باشند که مسلمانان یا خصوص شیعیان در طول تاریخ پدید آوردهاند و تبدیل به شعار و نماد دینی و مذهبی شده اند.
✅ شعائر دینی کارکردهای گوناگونی برای پیروان یک دین دارد، که یکی از آنها ایجاد انسجام و وحدت میان پیروان یک دین و تمایز آنها از پیروان ادیان دیگر است؛ همچنانکه شعائر ملی مانند پرچم و شعائر قومی مانند جشنهای مرسوم میان قومیت های مختلف همین کارکرد را دارند.
✅ پاسداری از شعائر دینی یا ملی، موجب تقویت هویت دینی و ملی میشود؛ در عین حال شعائر دینی مثل هر رفتار اجتماعی دیگر میتواند گرفتار آفت هایی گردد که آن را از کارکرد اصلی خود دور کرده و موجب آسیب های فردی یا اجتماعی شود. برخی از آنها بدین قرار است:
✳️ اول: گاهی شعائر دینی در میان بسیاری از مردم از محتوا خالی شده و تبدیل به یک رفتار ظاهری بدون نیت پاک، توجه قلبی و فهم عمیق می گردد؛ در حالی که شعائر دینی باید وسیله ای برای نزدیکی به خدا، اصلاح باطن و فهم درست از دین باشد. قرآن تاکید میکند که شعائر دینی باید ریشه در تقوای دل داشته باشد (سوره حج، آیه 32) و در آیه دیگری که قربانی در حج را از شعائر دینی شمرده است می فرماید: « هرگز گوشتهاى قربانی و خونهايش به خدا نخواهد رسيد، ولى اين تقواى شماست كه به او مى رسد» (سوره حج، آیه 37)؛ یعنی اعمال ظاهری شما مادامی که دارای باطنی پاک و الهی نباشد نزد خدا ارزشی ندارد.
✳️ دوم: گاهی شعائر دینی و مذهبی سبب دشمنی با پیروان سایر ادیان و مذاهب میگردد؛ در حالی که انسجام و وحدت میان پیروان یک دین و مذهب که ثمره شعائر دینی برای رسیدن به هویتی مشترک است، نباید به معنای دشمنی با پیروان سایر ادیان و مذاهب باشد، بلکه باید وسیلهای برای جلب و جذب دیگران به دین و مذهب گردد.
✳️ سوم: در آن بخش از شعائر دینی که ساخته و پرداخته پیروان دین است، نباید افراط شود یا آلوده به خرافه و رفتارهای ناپسند و زننده گردد. بسیاری از عوام مردم، تمایل به تکثیر شعائر و خرافه پردازی دارند که نمونه آن را در ساخت هزاران امام زاده بعد از انقلاب میتوان دید.
✳️ چهارم: برپایی شعائر دینی ممکن است سبب خودفریبی بسیاری از مردم شود و گمان کنند دینداری چیزی جز پایبندی به ظواهر این شعائر نیست و از مولفههای اصلی دین که عبارت است از توحید، تقوا، اخلاص، صداقت، احسان، عدالت و اخلاق، غافل شوند.
✳️ پنجم: برپایی شعائر دینی میتواند دستاویز حکومتهای مدعی دینداری برای فریب و غفلت مردم دیندارو ظاهربینان از تعطیلی یا کم کاری حکومت در انجام وظایف اصلی خود که عبارت است از امنیت، رفاه، عدالت و اخلاق، باشد، بلکه می تواند توجیه کننده ظلم و بی عدالتی های حکومت گردد. فراموش نکنیم که حکومتهای ستمگر بنی امیه و بنی عباس پیشقراول و پرچمدار پاسداشت شعائر دینی در طول تاریخ بودند. حیله قرآن برنیزه کردن عمروعاص نمونه ای روشن از فریب دادن ظاهربینان به بهانه حفظ حرمت شعائر دینی برای مقابله با عدالت علوی بود.
✳️ ششم: بی توجهی یا کم توجهی به شعائر دینی را نیز میتوان آفت دیگری برای این مولفه دینی شمرد. بخش مهمی از جریان روشنفکری دینی به جهت گرایش به ابعاد عقلانی و عقلایی دین و فاصله گرفتن از ابعاد ظاهری، عاطفی و تعبدی دین، خود و دیگران را از فواید فراوان شعائر دینی محروم کرده و همین امر سبب خروج آنها از اعتدال در دینداری و فاصله گرفتن از عموم دینداران و نداشتن زبان مشترک با آنها شده است. بسیاری از دینداران با پایبندی به شعائر دینی، مانند حضور در مراسم دعا و عزاداری و زیارت قبور اهل بیت (ع)، نیازهای عاطفی و احساسی خود در دینداری را برآورده میکنند و از ظرفیت ارزشمند شعائر دینی برای تهذیب نفس و ارتباط معنوی با خدا و دوستان او و در نتیجه برخورداری از دینداری همراه با لذت معنوی بهره مند می شوند.
@islamjomhoriat
◀ دیدارهای عمومی امام علی (ع)
✍ مسعود امامی
✅ دیدارهای عمومی پیامبر (ص) و خلفای او در صدر اسلام از جمله امام علی (ع) غالباً در مسجد بود. از سوی دیگر، اختلافات میان مسلمانان در زمان خلافت امام علی (ع) به علل مختلف به اوج خود رسید. به گونهای که سه جنگ مهم آن حضرت (جمل، صفین و نهروان) با مسلمانان بود. پس سرسخترین دشمنان آن حضرت، مسلمان و اهل مسجد بودند. سرآمد آنها خوارج بودند که در ماجرای حکمیت حکم به کفر امام علی (ع) دادند و اتفاقاً بیش از دیگر مخالفان آن حضرت، اهل مسجد و عبادت بودند.
✅ امام فرمان داده بود که تا خوارج خون کسی را نریختهاند حقوقشان از بیت المال قطع نشود و کسی نباید مانع ورود آنها به مسجد شود (انساب الاشراف ج2، ص325) این در حالی بود که خوارج مردمانی بیپروا و هتاک بودند. امام می دید که حضور آنها در مسجد سبب آشوب در میان سخنرانیهای او و بی احترامی و دشنام به او می شود، ولی مانع ورود آنها به مسجد نمی شد.
✅ امام علی (ع) به دنبال برگزاری مجالسی تصنعی از طرفداران و شیفتگان خود نبود. او خود را پیشوا و حاکم همه مردمان کشورش و پاسخگو نسبت به همه آنها می دانست.
@islamjomhoriat
◀️ آزمون حکمرانی
✍️ مسعود امامی
✅ گاهی برای بررسی یک ایده و نظریه لازم نیست به ارزیابی علمی دلایل و تبیین رابطه منطقی آنها با اصل نظریه پرداخت، بلکه تامل و دقت در نتایج برآمده از اجرا و پیاده کردن آن نظریه نیز میتواند ما را به صحت و سقم نظریه رهنمون سازد.
گاهی ایدهها و نظریهها را بهتر است در میدان عمل آزمود تا میدان گفتگوهای تحلیلی و انتزاعی محض.
✅ فرض کنید شما هیچ چیزی از آشپزی نمیدانید، در عین حال شما را برای داوری میان چند آشپز حرفهای دعوت کردهاند. آنها هرکدام شیوه خود را برای پختن یک غذای خاص به تفصیل و دقت توضیح میدهند و شما که هیچی از آشپزی نمیدانید از داوری درست و منطقی میان آنها عاجز هستید. ولی این به معنای این نیست که شما هیچ راهی برای قضاوت میان آن آشپزها ندارید. شما میتوانید از آنها درخواست کنید که غذای خود را به همان شیوهای که مدافع آن هستند تهیه کنند و شما پس از مهیا شدن غذاها، آنها را تناول کنید. در این صورت به راحتی میتوانید یک آش شور بدمزه را از یک آش خوش طعم و گوارا تشخیص دهید و بدون هیچ دانشی از آشپزی میان آشپزهای حرفهای داوری منطقی و صحیحی داشته باشید.
این مثال ساده را به همه حوزههایی که نتایج نظریات برای عموم مردم و غیر متخصصان، ملموس و قابل درک است توسعه دهید. یکی از این حوزهها حکمرانی است.
✅ کمونیستها سالها شعارهای فریبنده برای برپایی برابری و عدالت و رفاه در حکومت پرولتاریا و جامعه کمونیستی دادند و ذهن روشنفکران و تحصیلکردگان را به بحثهای تئوریک محض مشغول نمودند، ولی در میدان عمل شکست خوردند و سالها فقر، استبداد و عقب ماندگی را به جوامعی که فریب آنها را خورده بودند، تحویل دادند.
✅ نظام جمهوری اسلامی هم راهی برای فرار از این آزمون عملی ندارد. مردم حق دارند که بر اساس نتایج و دستاوردهای ملموس جمهوری اسلامی در مورد آن قضاوت کنند، حتی اگر فاقد هرگونه دانش سیاسی یا دانش دینی و فقهی باشند و اطلاعی از مبانی حقوقی نظام جمهوری اسلامی در قانون اساسی یا مبانی تشکیل حکومت دینی و نظریه ولایت فقیه نداشته باشند.
✳️ امام کاظم (ع) درباره اثر وضعی و نتیجه عملی برقراری عدالت در جامعه میفرماید:
لَوْ عُدِلَ فِي النَّاسِ لَاسْتَغْنَوْا (کافی، ج 1، ص 542)
«اگر به عدالت در میان مردم عمل شود آنها بینیاز خواهند گشت»
✅ پس اگر جامعهای با وجود منابع و ذخایر سرشار طبیعی و انسانی همچنان گرفتار فقر و تنگدستی است، علت آن را در بیعدالتی حاکم بر جامعه باید یافت.
✳️ از سوی دیگر امام علی (ع) خطاب به یکی از کارگزاران حکومت خود، نتیجه و اثر خشونت و ستم بر مردم و بی تدبیری در اداره جامعه را اینگونه بیان کرده است:
اسْتَعْمِلِ الْعَدْلَ وَ احْذَرِ الْعَسْفَ وَ الْحَيْفَ فَإِنَّ الْعَسْفَ يَعُودُ بِالْجَلَاءِ وَ الْحَيْفَ يَدْعُو إِلَى السَّيْفِ (نهج البلاغه ص 502)
«به عدالت عمل کن و از خشونت، بیتدبیری و ستم پرهیز کن که خشونت و بی تدبیری، مردم را به مهاجرت و ترک وطن، و ستم آنان را به جنگ و شورش وامیدارد».
✅ دو معنا در کتب لغت برای کلمه «عسف» دیده میشود. اول بیتدبیری و دوم خشونت.
امام علی (ع) در این روایت به کارگزار خود میآموزد که رفتار حاکمیت نتایج قهری در پی دارد که حتی ممکن است مقصود و مطلوب حاکمان نیز نباشد، ولی نتایج رفتارما به خوشایند و ناخوشانید ما کاری ندارند، بلکه آنها تابع نظام علت و معلول در جامعه و طبیعت هستند. هیچ حاکمی به دنبال این نیست که مردم علیه او شورش کنند، اما حاکمان گاهی چنان مست قدرت و غافل از مردم میشوند که این سنت دیرین تاریخ بشر را که ستمگری نتیجهای جز شورش ندارد از یاد میبرند.
✅ امام در این کلام کوتاه دو واکنش متفاوت از مردم را در مقابل ستم، خشونت و بیخردی حاکمان ذکر میکند. اول مهاجرت. این واکنش کسانی است که توان فرار از وطن را دارند و بدین طریق میتوانند خود را از ظلم حکومت نجات دهند. دوم شورش مسلحانه. این راه اقشاری از جامعه است که هیچ چارهای جز ماندن ندارند و همه راههای اصلاح حکمرانی را مسدود میبینند.
✅ وقتی حاکمان، افراد غیر متخصص و بیتدبیری باشند که نه صلاح جامعه را تشخیص میدهند و نه حتی صلاح بقای حکومت خود را و شیوههای غیر علمی و بیخردانه خود را با خشونت و ستم بر مردم تحمیل میکنند، مانند آنچه امروز در داستان غمانگیز و رنج آور حجاب اجباری میبینیم، آیا انتظاری غیر از مهاجرت گسترده از وطن یا انقلابی خونین میتوان داشت؟
@islamjomhoriat
◀️ رابطه سلطنت با حق تعیین سرنوشت مردم
✍️ مسعود امامی
✅ میتوان برای نظام سلطنتی و پادشاهی تعاریف مختلفی ارائه کرد و بر اساس هر تعریف رابطه آن با دموکراسی و حق تعیین سرنوشت برای مردم را بررسی کرد. حاکمیت موقت فرد منتخب مردم بر یک کشور را ریاست جمهوری میگویند. پس سلطنت حداقل باید به حاکمیت یک فرد بهطور مادام العمر بر یک کشور تعریف شود. این حاکمیت میتواند به شکل مطلقه، مشروطه و یا تشریفاتی محض باشد. همچنین سلطنت میتواند به شکل موروثی یا غیر موروثی باشد.
✅ اگر پادشاه از غیر طریق رای اکثریت مردم به حکومت برسد، حاکمیت او در تعارض آشکار با دموکراسی و حق تعیین سرنوشت مردم است. اگر با رای اکثریت مردم به حکومت برسد، استمرار حکومت او تا زمانی موجّه است که رایدهندگان به او، همچنان اکثریت جامعه باشند. اگر جمعی از رای دهندگان از رای خود برگردند بهگونهای که مدافعان پادشاه در اقلیت قرار گیرند یا نسلهای بعد که به او رای ندادهاند به گذر زمان حائز اکثریت در جامعه شوند، ادامه حکومت پادشاه مخالف دموکراسی و حق تعیین سرنوشت مردم است.
✅ اگر پادشاه با رای اکثریت به حکومت برسد، سلطنت فرزندان و نسل او بدون رای گیری دوباره، مخالف دموکراسی و حق تعیین سرنوشت است؛ زیرا هیچ اکثریتی حق ندارد سرنوشت نسلهای بعد را تعیین کند.
✅ در آنچه گفته شد فرقی میان سلطنت مطلقه و سلطنت مشروطه و سلطنت تشریفاتی نیست؛ هر چند تعارض سلطنت مطلقه به جهت حوزه گسترده اختیارات پادشاه با حق تعیین سرنوشت مردم بسیار بیشتر از تعارض سلطنت مشروطه و سلطنت تشریفاتی با حق تعیین سرنوشت است؛ زیرا در سلطنت مشروطه نیز پادشاه اختیارات محدودی دارد که میبایست این اختیارات را از مردم بگیرد و این جز با تجدید رایگیری برای نسلهای بعد امکان پذیر نیست. حتی اگر فرض کنیم سلطنت، تشریفاتی محض باشد و پادشاه هیچگونه اختیاراتی نداشته باشد نیز مصرف هرگونه هزینه از بودجه عمومی کشور برای چنین سلطتنی و چنین پادشاهی مادامی که مطابق خواست اکثریت بالفعل جامعه نباشد، مخالف دموکراسی و حق تعیین سرنوشت برای مردم است.
✅ بر این اساس میتوان گفت نظام پادشاهی تنها در یک فرض با دموکراسی و حق تعیین سرنوشت سازگار است و آن هنگامی است که نظام پادشاهی و شخص پادشاه با رای اکثریت مردم برگزیده شود و بعد از گذشت چند سال که احتمال تغییر رای مردم وجود دارد و نیز امکان رای گیری از نسلهای جدید فراهم شده است، رای مردم در مورد نظام پادشاهی و شخص پادشاه تجدید شود. همچنین ادامه پادشاهی در فرزند او نیز به رای مردم گذاشته شود.
✳️ آیا فرض اخیر را اصلاً میتوان نظام پادشاهی نامید؟
✳️ آیا طرفداران نظام پادشاهی و سلطنت تن به این قاعده میدهند؟
✳️ قاعدهای که ذکر شد هیچ استثنایی ندارد خواه سلطنت و حاکمیت پادشاه باشد یا جمهوری اسلامی و حاکمیت ولی فقیه.
نظامهای پادشاهی در کشورهای غربی نیز بدون استثنا باید تابع این قاعده منطقی باشند و الگوگیری غیر علمی از آنها جهالت محض است.
@islamjomhoriat
◀️ سیاست هیجانی
✍️ مسعود امامی
✅ عواطف و احساسات بخش جداییناپذیر روان انسان است. اگر عقل آن را مهار کند، قویترین نیرو برای رساندن انسان در زندگی فردی و اجتماعی به نیک بختی است و اگر در کنترل عقل نباشد میتواند سبب تباهی زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی انسان شود.
✅ مطالعه تاریخ گویای این است که عواطف و احساسات بیش از آن که محصول وقایع تاریخی باشند، محرّکِ اصلی و علل وقایع هستند. تاریخ آکنده است از جنگها و خونریزیهایی که برپایه احساسات پرشور و نابهنگام پدید آمده است. شاید بزرگترین توانایی هیتلر، تهییج احساسات ملی و نژادی مردم آلمان بود که نتیجه آن جنگ جهانی دوم با بیش از پنجاه میلیون کشته گردید.
✅ سیاستبازان و رهبران پوپولیست سخت میکوشند در پی هر حادثهای، حداکثر بهرهبرداری را از ظرفیت احساسی جامعه برای رسیدن به اهداف خود ببرند. شهروند ایدهال برای آنان کسی است که در مواجهه با حوادث و واقعیات از قوه عقلانی خود هر چه کمتر بهره میبرد و بین حقیقت و افسانه، و راست و دروغ تمایزی نمیگذارد و تابع جریان احساسی است که آنها ایجاد و اداره کردهاند. در این میان، رسانه ابزار کارآمدی برای دستیابی این گروه از سیاستمداران به هدف خود است.
✅ احساسات مذهبی در کنار احساسات ملی، قومی و نژادی و بلکه بیش از آنها، بیشترین ظرفیت را برای ایجاد کنشهای سیاسی و اجتماعی در عرصه جامعه دینی دارد، و سیاست بازان به خوبی از این ظرفیت آگاهاند و از آن بهره میبرند. دین احساسی که خالی از عقلانیت است، مطلوب سیاستمداران تمامیتخواه است، از این رو این گروه از سیاستمداران بیش از آن که مروّج دین عقلانی باشند، مروّج دین احساسی هستند.
✳️ ماجرای قرآن بر سر نیزه کردن لشگر معاویه در آن هنگام که سپاه امام علی (ع) در چند قدمی پیروزی بود، نمونهای غمانگیز از سوء استفاده سیاستمداران قدرت طلب از احساسات مذهبی عوام مردم است. امام (ع) در آن هنگام بر سر سپاهیان نادان و ساده لوح خود فریاد زد که این معرکهای که دشمن به پا کرده است، فریبی بیش نیست. پوسته ظاهرش، دین و ایمان است و درون آن دشمنی است، با دوستی و مهربانی آغاز میشود، ولی سرانجامش پشیمانی و ندامت است (نهج البلاغة، خطبه 122).
✅ در بطلان راه و اندیشه کسانی که از سیاست هیجانی برای رسیدن به اهداف خود بهره میبرند، همین بس که آنها مردم را از اندیشیدن درست، قضاوت منصفانه و دوری از افراط ، بازمیدارند و با تبلیغات از کاه، کوه و از کوه، کاه میسازند، به خود و همپیمانان خود جامه قداست و عصمت میپوشانند و مخالفان خود را ـ صرفاً به جرم نقد و مخالفت ـ لجنمال میکنند.
✅ مع الأسف هرچه جامعه بیشتر از عقلانیت فاصله دارد و تابع احساسات زودگذار و تبلیغات فریبنده است، عرصه برای تاخت و تاز سیاست هیجانی و فریب تودهها مهیاتر است، و در این میان، چارهای جز آموزش و تربیت صحیح و تلاش در جهت رشد عقلانی جامعه نیست.
@islamjomhoriat
مقاله «تامل فقهی در امتیازات ایثارگران» نوشته مسعود امامی در فصلنامه مطالعات فقه معاصر انتشار یافت. 👇
📚 فصلنامه تخصصی مطالعات فقه معاصر
🏢 ناشر: مؤسسه مفتاح کرامت
⌛️ سال انتشار: سال ۱۴۰۳
✂️ با آثاری از:
📝 استاد ابوالقاسم علیدوست
📝 استاد احمد واعظی
📝 استاد محمد سروش محلاتی
📝 استاد محمد عندلیب همدانی
📝 استاد سید ضیاء مرتضوی
📝 استاد مسعود امامی
📝 استاد مهدی پورحسین
🗂 و گزارشی از یک نشست علمی
🔺 جهت مطالعه کامل این معرفی کتاب به لینک زیر مراجعه فرمایید:
andishehma.com/1463
🌐 تهیه شده توسط اندیشهما
@andishemaa
هدایت شده از مسعود امامی
Emtiyazate Isargaran.pdf
397.8K
✳️ فایل مقاله «تامل فقهی در امتیازات ایثارگران»
نویسنده: مسعود امامی
نشریه تخصصی «مطالعات فقه معاصر»، شماره 10 و 11.
✳️ چکیده مقاله:
✅ وضع امتیازات برای ایثارگران در نظام جمهوری اسلامی کمتر مورد پژوهش فقهی و حقوقی و نیز بررسی میدانی و اجتماعی قرار گرفته است. همین امر سبب زیادهروی یا عدم رعایت تناسب در وضع قوانین و مقررات در این باره شده است؛ هرچند ممکن است بسیاری از ایثارگران به علل مختلف از بسیاری از این امتیازات محروم باشند و برخی از این قوانین فقط مورد استفاده گروه خاصی از آنها قرار گرفته باشد.
✅ از منظر فقهی، وضع امتیازات برای ایثارگران فقط در قالب جبران خسارت برای ایثارگر و خانواده او یا دستمزد دوران نبرد و اسارت، و متناسب با آن دو، قابل دفاع است و صِرف سابقه جنگ و ایثارگری سبب برخورداری بیشتر از بیتالمال نمیشود. بیش از 30 روایت در منابع مختلف روایی آمده است که گویای این است که بیتالمال باید به مساوات میان مردم تقسیم شود و کسی به سبب سابقه در جهاد یا مسلمانی سهم بیشتری از بیت المال ندارد.
✅ به علاوه وضع امتیارات برای ایثارگران ـ حتی اگر در راستای جبران خسارت وارد شده بر آنها باشد ـ باید پیامد نامطلوبی در جامعه نداشته باشد؛ در حالی که برخی از این امتیازات مانند سهمیههای دانشگاهی و استخدامی یا زیادهروی در آنها دارای پیامدهای نامطلوبی است؛ مانند: طرد متخصصان و مستعدان؛ تجميع ثروت و قدرت در گروهي خاص؛ از بین رفتن فضای رقابت؛ بدبيني نسبت به دین، انقلاب و فرهنگ ايثارگري و ترويج فرهنگ ريا و فرصت طلبي.
@islamjomhoriat
🏴🏴🏴
انا لله و انا الیه راجعون
امروز مادر عزیزم پس از تحمل ماهها رنج بیماری، آسمانی شد و به نزد خدای مهربان رفت.
نیازمند دعای خیر شما برای آرامش و آمرزش او هستم.
مسعود امامی
۲۴ مرداد ۱۴۰۳
🏴🏴🏴
انا لله و انا الیه راجعون
مادر عزیزم امروز جمعه ۲۶ مرداد، تشییع و دفن شد.
اگر برای هر یک از عزیزان و دوستان امکان داشت بر من منت گذارند و برای مادرم نماز لیله الدفن بخوانند.
کیفیت نماز لیله الدفن : دو رکعت نماز است که در رکعت اول بعد از سوره حمد، یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم پس از حمد، ده مرتبه سوره قدر خوانده میشود. سپس ثواب آن به میت هدیه میشود.
نام مادرم نرگس فرزند عبد الله
مسعود امامی
May 11