✡ معناشناسی درخت در عرفان کابالا (١)
1⃣ مفاهیم و واژگان به‌کار گرفته‌شده در منظومه‌های فکری و فرقه‌ای گوناگون، گاه شباهت‌های بسیاری با هم دارند. مثلاً در ادیان و بسیاری از فرقه‌های نوظهور از مفاهیم «حیات پس از مرگ»، «سعادت»، «زندگی معنوی» و… استفاده می‌شود؛ ولی هریک از این مفاهیم متناسب با منظومه‌ای که به آن تعلق دارند جایگاه و معنایی متفاوت دارند که گاه با معنای همان مفهوم در منظومهٔ دیگر، در تعارض است.
2⃣ یکی از این مفاهیم، مفهوم #درخت است. درخت در لسان قرآن، گاه برای تمثیل انگارهٔ توحید و شرک در تعابیری همچون «شجرهٔ طیبه» و «شجرهٔ خبیثه» و گاه در توصیف توحید عمومی خلقت با تعابیری همچون «وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ یسْجُدانِ» مورد استفاده قرار گرفته است. در روایت نبوت حضرت موسی (ع) نیز ذکر شده که خداوند از ورای درختی با وی سخن گفت. در داستان هبوط آدم از بهشت نیز شیطان با وسوسهٔ «درخت جاودانگی» او را فریفت.
3⃣ اما هیچ‌یک از توصیفاتی که در قرآن از پدیده‌هایی همچون درخت، سنگ، خوراکی‌ها، حیوانات و سایر پدیده‌های طبیعی موجود است، به‌معنای تقدّس‌بخشی به این امور نیست. بلکه همهٔ آنها از آن جهت که بخشی از خلقت شگرف خداوند و جلوه‌ای از زیبایی و حکمت و رحمت و عظمت او هستند، قابل توجّه‌اند.
4⃣ هیچ‌یک از تعابیر قرآن دربارهٔ این پدیده‌ها را نمی‌توان توجیهی برای بزرگداشت و #تقدس‌بخشی به بخش‌های طبیعت دانست. تقدّس مکان‌ها و اشیاء مادی همواره بالعَرَض و به‌اعتبار حقیقتی متعالی بوده است که با آن شیء نسبت دارد. برای مثال تقدّس تربت کربلا به‌واسطهٔ ارتباط این خاک با وجود مقدس سیدالشهداء است نه ویژگیِ باطنی‌ای که «زمین» واجد آن است.
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡ معناشناسی درخت در عرفان کابالا (٢)
1⃣ با این حال #درخت در #کابالا و فرقه‌های پاگانیستی جایگاهی مقدّس و متافیزیکی دارد. تمام هستی‌شناسی کابالا و #اسطوره‌شناسی_یهود به‌صورت سمبلیک در درخت‌واره‌ای با نام #درخت_حیات معرفی می‌شود.
2⃣ درخت حیات، درخت دانش، درخت مرگ، درخت ارواح و درخت کیهانی از جمله استعاره‌هایی هستند که با تکیه بر مفهوم درخت، در #آموزه‌های_کابالیستی برای توصیفِ جهانِ خلقت مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
3⃣ جایگاه مقدّس و حلقهٔ آسمان و زمین بودنِ درخت در کابالا تنها به معانیِ استعاره‌ایِ آن محدود نمی‌شود. در کابالا درختِ زمینی نه به‌عنوان «جلوه‌ای از خلقت خداوند» بلکه به‌عنوان «واسطه‌ای میان عالم بالا و عالم جسمانی» و «حلقه‌ای میان عالم ملکوت و عالم ناسوت» مورد توجه است.
4⃣ این اعتقادِ عمیق عمدتاً بر اساس کشف و شهود و اظهارات بزرگان تصوفِ کابالا صورت‌بندی شده و کمتر به ارائهٔ دستمایه‌های کلامی برای توجیه آن پرداخته شده است.
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡ معناشناسی درخت در عرفان کابالا (٣)
1⃣ حاخام #اسحاق_لوریا که به‌عنوان پدر کابالای امروزین شناخته می‌شود، از کسانی بود که به «حلقهٔ واسط» بودنِ #درخت میانِ عالم ملکوت و عالم جسمانیّات اعتقاد داشت.
2⃣ او درختان را جایگاه آرام‌گرفتنِ نفوس انسانی پس از مرگ می‌دانست. در شرح احوالات او آمده است که به #بهار توجه خاص داشت و در ماه «نیسان» هنگام شکوفه‌زدن درختان به انجام اعمال عبادیِ خاص در مقابل درختان اقدام می‌نمود.
3⃣ او اعتقاد داشت با این اعمال به روح سرگشتهٔ کسانی که در درختان هستند یاری می‌رساند تا به جای سقوط به مراتب پایین‌تر، به سوی تعالی بالا بروند. به‌گفتهٔ #کابالیست‌ها سنّت «لوریا» این بود که شاگردانش را به میان درختان و طبیعت ببرد و در آنجا به آنها آموزش دهد.
4⃣ به‌گفته شاگردانش در یکی از این روزها لوریا چشمان خود را باز می‌کند و درختان را #نفوس_انسانی با روح‌های بی‌شمار می‌بیند. لوریا از نفوس مردگان می‌پرسد شما چرا اینجا (در درختان) توقف کرده‌اید؟ نفوس پاسخ می‌دهند: این به‌دلیل آن است که در زمان حیات تبه‌کار نبودیم. ما تو را می‌شناسیم و می‌دانیم می‌توانی به ما کمک کنی. لوریا نیز قول می‌دهد کمک کند تا آنها از برزخِ درخت رها شده و بالا بروند.
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡ معناشناسی درخت در عرفان کابالا (۴)
1⃣ اولین اشارات در خصوص این‌چنین جایگاهی برای #درخت در آثار #موسی_لئونی نویسندهٔ #کتاب_زوهر به چشم می‌خورد. او از این ویژگی و جایگاه درخت برای توضیح جهان کابالا در تمثیل درخت زندگی استفاده می‌نماید.
2⃣ در آموزه‌های #کابالا درختان نه‌تنها جایگاه نفوس و ارواح انسانی هستند، بلکه خودشان نیز «نفس مجرّده» دارند. این عقیده در شرح احوال حاخام #ناخمن_برسلاوی توضیح داده شده است. او روزی در سفر، برای اقامتِ شب مسافرخانهٔ چوبی را برمی‌گزیند. حاخام ناخمن در دل شب با صدای بلند شروع به گریه می‌کند به‌نحوی که صاحب مسافرخانه و همراهان حاخام متوجه حالت غیرعادی او می‌شوند. همگی گرد او می‌آیند تا علت را جویا شوند.
3⃣ حاخام قبل از هر سخنی کتابی را بیرون می‌آوَرَد و با چشمان بسته آن را باز می‌کند و سپس جملهٔ نوشته‌شده در صفحه را می‌خواند: «قطع‌کردن درخت پیش از موعد، همانند کشتن یک نفس است.» حاخام از صاحب مسافرخانه سؤال می‌کند: آیا چوب دیوارهای مسافرخانه از درختانی است که پیش از موعد قطع شده است؟ صاحب مسافرخانه تأیید می‌کند. حاخام توضیح می‌دهد: من در مکاشفه‌ام با بدن کسانی که کشته شده بودند احاطه شده بودم. بسیار ترسیده بودم. حالا می‌دانم آنها روح درختان بودند که برای من گریه می‌کردند.
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡ معناشناسی درخت در عرفان کابالا (۵)
1⃣ #اسحاق_لوریا پدر عرفان #کابالا، «حلقهٔ واسط میان آسمان و زمین» بودنِ #درخت را با دلیل دیگری نیز توضیح می‌دهد:
2⃣ طبق #اسطوره‌شناسی کابالا و #یهود، در «بهشت عدن» در آسمان هفتم درختی به نام #درخت_زندگی وجود دارد که ارواح از آن تولید می‌شوند. ارواح تولیدشده در گنج‌هایی به نام #گوف یا بدن سقوط می‌کنند و در آنجا منتظر نزول به زمین و تولد می‌مانند.
3⃣ اسحاق لوریا توضیح می‌دهد که حلقهٔ واسطِ درخت زندگی در آسمان هفتم و تولد نوزاد در زمین، #درختان هستند. ارواح به‌تدریج از آسمان بر درختان نزول می‌کنند و درختان همانند یک گهوارهٔ واسط، ارواح را تا زمان تولد نگه‌می‌دارند.
4⃣ لوریا همچنین معتقد است از میان حیوانات #گنجشک این نزول را به‌خوبی حس می‌کند و می‌تواند پایین‌آمدن ارواح را بر روی درختان مشاهده کند. او دلیل آواز غوغاگونهٔ گنجشکان را همین ادراک ارواح می‌داند!
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter