✡️ تصویر جدید و بازسازی شده عالیخانی، نماد تحولات جامعه ایران از دهه هفتاد (1)
1️⃣ سه‌شنبه، ۴ تیر ۱۳۹۸/ ۲۵ ژوئن ۲۰۱۹ #علینقی_عالیخانی درگذشت. بمناسبت فوت او مطالب تجلیل‌آمیزی منتشر شد از جمله پیام تسلیت منسوب به محمدباقر نوبخت، معاون رئیس جمهور و رئيس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، که به وسعت پخش شد و اگر جعلی است تاکنون تکذیب نشده.
2️⃣ از علینقی عالیخانی با عناوینی چون «معمار اقتصاد صنعتی ایران»، و شخصیتی در حد «نابغه اقتصادی»، یاد می‌کنند. آیا او در زمان خود چنین شهرتی داشت؟ تا آنجا که مطالعه کرده و اسناد را دیده‌ام، خیر. عالیخانی در زمان خود و تا پایان دوران پهلوی به‌عنوان «آدم عَلَم»، به‌معنی یکی از اعضای تیم #امیر_اسدالله_علم، شناخته می‌شد در جایگاهی فروتر از #محمد_معتضد_باهری. عالیخانی را اقتصاددانی برجسته نمی‌شناختند. اگر جز این بود در سال‌های پسین از «نبوغ اقتصادی» او در مناصب مرتبط، مانند بانک مرکزی یا سازمان برنامه یا همان وزارت اقتصاد، بهره می‌بردند و او را از تخصّصش دور نمی‌کردند.
3️⃣ عالیخانی از بدو فعالیت وزارت اقتصاد، که منطبق با سیاست‌های جدید موسوم به #انقلاب_سفید تأسیس شد، وزیر اقتصاد بود. او پیش از آن کارمند و کارشناس اقتصادی #ساواک بود و مطالبی می‌نوشت که، با توجه به سطح نازل اندیشه سیاسی آن زمان، نازل و استقراضی بود. بولتن‌های عالیخانی، که در تأئید دیدگاه‌های سطحی و بلندپروازانه شاه بود، مورد توجه شاه قرار گرفت و اسدالله علم، با توجه به پیشینه خانوادگی عالیخانی و پیوند عمیق این خاندان با #اسرائیل، او را لانسه کرد. بدین‌سان، عالیخانی ۳۴ ساله در بهمن ۱۳۴۱ مسئول وزارتخانه تازه تأسیس اقتصاد شد و تا مرداد ۱۳۴۸ در این سمت بود. این وزارتخانه جدید شامل وزارتخانه‌های صنعت و معدن و بازرگانی پیشین بود. سال‌ها پس از رفتن عالیخانی، در سال ۱۳۵۳ وزارت دارایی نیز به وزارت اقتصاد منضم و به «وزارت اقتصاد و دارایی» بدل شد. هوشنگ انصاری اولین وزیر این وزارتخانه جدید بود.
4️⃣ در دوران وزارت عالیخانی، بجز نظرات شخص شاه در زمینه توسعه، که آمرانه از بالا دیکته می‌شد، سازمان برنامه و بانک مرکزی نقش مهمی در سیاست‌گذاری اقتصادی ایران داشتند. وزارت اقتصاد، با کارکردهای صنعت و معدن و بازرگانی، به تنهایی نمی‌توانست جایگاه تعیین‌کننده در وضع اقتصادی ایران داشته باشد. جایگاه عالیخانی در حد کسانی چون عبدالعظیم ولیان (اولین وزیر اصلاحات ارضی) و ناصر گلسرخی (اولین وزیر منابع طبیعی) بود. این دو وزارتخانه نیز، همچون وزارت اقتصاد، بر بنیاد اصول «انقلاب سفید» تأسیس شدند.
5️⃣ اگر بخواهیم فرد خاصی را به‌عنوان معمار سیاست‌های توسعه دهه ۱۳۴۰ ش. معرفی کنیم قطعاً این جایگاه به روستو، نظریه‌پرداز نامدار آمریکایی، تعلق دارد. #والت_ویتمن_روستو مدیر برنامه‌ریزی در دولت‌های کندی و جانسون بود که سیاست‌های طراحی شده از سوی او در ایران و برخی کشورهای دست‌نشانده آمریکا، با مختصاتی به‌کلی متفاوت، اِعمال شد. این سیاست‌ها فقط شامل «توسعه صنعتی» نبود بلکه موارد مهمی چون «تقسیم اراضی کشاورزی»، و خُرد و ناپایدار کردن مالکیت ارضی، و ملّی کردن مراتع و جنگل‌ها، و از میان بردن مالکیت خصوصی عشایر بر بخش عمده اراضی کشور، را نیز دربرمی‌گرفت که در کلیّت خود اقتصاد رانتیه دولت‌محور دوران پس از «انقلاب سفید» را پدید آورد. این مدل اقتصادی، طبق الگوی روستو، معطوف به مقابله با گسترش کمونیسم بود از طریق اجرای جاذبه‌های پوپولیستیِ آن و آن‌گونه که روستو در نام کتاب معروف خود بیان کرده «مانیفستی غیرکمونیستی» (۱۹۶۰) تلقی می‌شد.
✍️ عبدالله شهبازی
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡️ والت ویتمن روستو یهودی؛ طراح انقلاب سفید (۱)
1️⃣ دیدگاه جان اف. کندی در قبال ایران، و آن تحلیل تئوریکی که در شالودهٔ استراتژی آن روز آمریکا در کشورهای «جهان سوم» قرار داشت، با نام #والت_ویتمن_روستو جامعه‌شناس معروف آمریکائی و مشاور امنیتی کندی، پیوند خورده است.
2️⃣ والت روستو، که در سال ۱۹۱۶ در خانوادهٔ #یهودی ویکتورهارون روستو به‌دنیا آمد، مدت‌های مدید مشاور «کاخ سفید» بود و برای قریب به یک دهه (۱۹۶۰-۱۹۷۰) نام او بر #جامعه‌شناسی دانشگاهی غرب سنگینی می‌کرد.
3️⃣ پروفسور والت ویتمن روستو در زمان #جان_اف_کندی یک سلسله رفورم‌های اقتصادی، و به‌ویژه طرح #اصلاحات_ارضی را در کشورهای آمریکای‌جنوبی و خاورمیانه و آسیای جنوب‌شرقی پی ریخت و در دولت #لیندون_جانسون ریاست «شورای برنامه‌ریزی سیاسی» وزارت خارجه آمریکا و ریاست سازمان «اتحاد برای ترقی» را به‌عهده گرفت.
4️⃣ اقتدار «آکادمیک» روستو، که در واقع بر اَهرُم دیوان‌سالاری آمریکا مبتنی بود، به‌ویژه در پنجمین «کنگرهٔ جهانی جامعه‌شناسی» (سپتامبر ۱۹۶۲) در واشنگتن نمایان شد، که در آن حدود یک‌هزار جامعه‌شناس از سراسر جهان شرکت داشتند و روستو کارگردان اصلی این نمایش بود.
5️⃣ روستو تئوری‌های خود را در سال ۱۹۶۰/ ۱۳۳۹ با انتشار کتاب «مراحل توسعهٔ اقتصادی؛ یک مانیفست غیرکمونیستی» اعلام داشت. بررسی تئوری اجتماعی روستو می‌تواند به‌خوبی ماهیت «دکترین کندی» و اهداف #انقلاب_سفید را روشن کند.
✍️ نویسنده: استاد عبدالله شهبازی
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
🇮🇷👉 @jscenter
✡️ والت ویتمن روستو یهودی؛ طراح انقلاب سفید (۲)
1️⃣ #والت_ویتمن_روستو برای رشد جامعهٔ بشری یک سیر تکاملی قائل است و ملاک این #تکامل را سطح رشد تکنولوژی می‌داند. روستو مانند بسیاری از تئوریسین‌های غرب از یک منظر «غرب مرکزی» به جهان می‌نگرد. از این زاویه، روستو جامعهٔ بشری را به #جامعه_سنّتی و #جامعه_صنعتی تقسیم می‌کند.
2️⃣ او معتقد است که جامعه پس از طی مرحلهٔ «سنّتی» وارد مرحلهٔ «ماقبل طَیَران» می‌شود. این مرحله در واقع یک دورانِ گذار از «کهنه» به «نو» است. در این مرحله برای ایجاد یک ساختار نوین صنعتی تدارک دیده می‌شود و لذا باید در رشته‌های غیرصنعتی، به‌ویژه کشاورزی، تحولات انقلابی صورت گیرد. روستو معتقد است که این تحولات عمیق باید به‌دست یک «دولت مرکزی نیرومند» صورت گیرد و مهم‌ترین این دگرگونی‌ها #اصلاحات_ارضی است.
3️⃣ در مرحلهٔ «ماقبل طَیَران» یک گروه اجتماعی جدید (نخبگان = Élite) پدید می‌شود که دربرگیرندهٔ بازرگانان، روشنفکران و نظامیان است. این نخبگان نیروی محرکهٔ جامعه از «مرحله سنّتی» به «مرحله صنعتی» است و میان آن با نیروهای «محافظه‌کار» و مدافعین «جامعه سنّتی» تصادم رخ می‌دهد.
4️⃣ روستو نقش #استعمار و نواستعمار غرب را در کشورهای تحت سلطه می‌ستاید و معتقد است که #مدرنیزاسیون دولت‌های غربی جوامع عقب‌مانده را به مسیر گذار (مرحلهٔ ما قبل طَیَران) وارد ساخت.
5️⃣ پس از این اصلاحات، جامعه وارد «مرحله طَیَران» (Take-off) می‌شود. در «مرحله طیران» حکومت در دست #نخبگان است و حکومتگرانِ «سنّتی» که عاجز از تطبیق خود با شرایط «طیران» هستند، از قدرت کنار زده می‌شوند.
✍️ نویسنده: استاد عبدالله شهبازی
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
🇮🇷👉 @jscenter