✅ نیکو وصیت کردن
(نکاتی در باب وصیت، قسمت سوم)
از امام‌صادق علیه‌السلام نقل شده که پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم فرمودند: »نیكو وصیت نكردن نشانۀ نقصان مروّت و عقلِ انسان است.»
📌 اگر کسی فرزند یا فرزندانی دارد که فقیر هستند، بهتر است ثلث مال خود را برای دیگران وصیت نکند تا همان مقدار هم مطابق قانون ارث به فرزندان برسد.
📌 با توجه به اینکه در موارد متعددی بعضی از وصیت‌ها با اینکه شرعی است، اما باعث به زحمت افتادن ورثه شده یا فرد وصیت‌کننده گاهی در موقع وصیت از نکته‌ای غافل بوده‌است، بهتر است حتماً قبل از وصیت کردن با یک کارشناس حقوقی یا یک فرد مطلع و آگاه مشورت صورت گیرد و پس از آن اقدام به وصیت شود.
📌 بهتر است وصیت مکتوب گردد و بهتر اینکه این وصیت ثبت محضری شود تا شک و شبهه‌ای برای ورثه باقی نماند و جلوی تخلف ورثه و به گناه افتادن آن‌ها گرفته شود.
📌 شایسته است وصیت به طورجامع و کامل، روشن و بدون ابهام انجام شود تا تكلیف بازماندگان پس از مرگ در عمل به وصیت معلوم باشد و از اختلاف و نگرانی مصون بمانند.
✅ رعایتِ موازین شرعی در وصیت
(نکاتی در باب وصیت، قسمت چهارم)
لازم است وصیّت فرد بر اساس موازین شرعی انجام شود و شخص از وصایایی که خلاف شرع محسوب می‌شود، پرهیز نماید. در روایات اسلامی تأکید فراوانی بر عدم جور و ستم و ضرر رساندن و تعدّی به ورثه و بازماندگان به هنگام وصیت دیده می‌شود و از مجموع آن استفاده می‌شود همان اندازه که وصیت، کار شایسته و خوبی است، تعدّی و ضرر رساندن به ورثه در وصیت، مذموم و نكوهیده است. وصیتِ صحیح و عادلانه به گونه‌ای که هیچ امر مبهمی در حقوق مردم یا حقوق الهی که بر عهدۀ او است، وجود نداشته باشد، نشانۀ دقّت و کیاست فرد، ایمان و تقوای او و احترام وی به حقوق دیگران است. از امام‌صادق علیه‌السلام نقل شده که پدر بزرگوارشان امام‌باقر علیه‌السلام فرمودند: «ثواب کسی که در وصیّت خود راه عدل و حقّ را پیش بگیرد، ثواب کسی است که مال خود را در حال حیات خود به عنوان تصدّق در راه خداوند داده باشد و کسی که راه حق را در نظر نگرفته باشد در روز قیامت خداوند را در حالی ملاقات می‌کند که خداوند از او روی‌گردان است.»
✅ وصیت واجب، مستحب و حرام
(نکاتی در باب وصیت، قسمت پنجم)
وصیت در اصل مستحب است؛ اما در بعضی از موارد وصیت واجب می‌شود؛ مثلاً برای کسی که نشانۀ مرگ را درخود می‌بیند، اگر به مردم بدهكار است و سررسید بدهی او نرسیده یا امانات مردم در اختیار اوست و ممكن نیست آن را به صاحبانش پس دهد، یا نماز و روزۀ قضا دارد و توانایی انجام آن را ندارد و راه دیگری هم برای آنكه اطمینان نماید بعد از فوتش به این تكالیف واجب عمل می‌شود، ندارد، واجب است وصیت کند.
گاهی وصیت حرام یا باطل است؛ مثل اینكه به گناه یا انتشار کتب ضاله وصیت نماید (در این مورد به وصیت نباید ترتیب اثر داده شود و آن باطل است و مال طبق قانون ارث به ورثه می‌رسد) یا بعضی از فرزندانش را بر بعضی از فرزندان دیگرش ترجیح بدهد، به گونه‌ای که این امر موجب بروز فتنه و خصومت و دشمنی بین ورثه گردد (البته در این مورد گرچه وصیت‌کننده کار حرامی انجام داده، اما به هر حال باید به این وصیت عمل کرد) یا وصیت نماید که بعضی از ورثه ارث نبرند؛ به این معنی که بخواهد آنان را از حق شرعی ارثشان محروم نماید.
اگر وصیت نماید که بعضی از ورثه ارث نبرند؛ به این معنی که شرعاً از ارثی که در شرع معیّن شده محروم باشند یا کمتر از سهم شرعی خودشان ارث ببرند، این وصیت باطل است و شرعی و نافذ نیست، ولی می‌تواند از ثلث مالش سهمی برای بعضی از ورثه قرار دهد؛ به عبارت دیگر وصیت‌کننده مجاز است از ثلث مال خود بعضی را محروم نماید.
✅ لزوم عمل به وصیت، حتی اگر با اشاره باشد یا مدت مدید از آن گذشته باشد
(نکاتی در باب وصیت، قسمت ششم)
📝 #وصیت می تواند الف. شفاهی، ب. کتبی و نگارشی و ج. اشاره‌ای صورت گیرد؛ ولی بهتر است وصیت به صورت کتبی باشد؛ بنابراین کسی که نمی‌تواند حرف بزند مثل کسی که زبانش بند آمده و توانایی نوشتن هم ندارد، اگر با اشاره مقصود خود را بفهماند، برای هر کاری می‌تواند وصیّت کند، بلكه کسی هم که می‌تواند حرف بزند و قادر بر نوشتن است، اگر با اشاره‌ای که مقصودش را بفهماند وصیّت کند، صحیح است.
📌 در وجوب عمل به وصیت گذشتن مدّت طولانی یا مدّت کم معتبر نیست بنابراین اگر وصیت کند سپس بلافاصله بمیرد، عمل به وصیت واجب است و همچنین اگر بعد از گذشت سال ها بمیرد، البته لازم است که از وصیت برنگشته باشد و اگر ورثه در اینكه وصیت‌کننده از وصیت خود برگشته شک کنند، بنا را بر این می‌گذارند که از وصیت خویش برنگشته‌است و باید به آن وصیت عمل نمایند.