پنج شنبه ها/ اعتقادی
✅ معرفت شناسی ۱
⬅️ ارائه یک مجموعه مختصر و جامع از اعتقادات به گونه‌ای که بتوان از آن پاسخهای قانع کننده برای شبهات جوانان و نوجوانان بدست آورد، یکی از نیازهای هر انسان دغدغه مند است.
♦️این انسان دغدغه مند می‌تواند؛ والدین ، معلمان ، روحانیون و یا هر کسی که دغدغه ترویج دین را دارد باشد.
♦️ در روزگاری که شبهات مختلف اذهان جوانان را هدف قرار داده اند، ارائه معارف صحیح و مستحکم دینی بسیاری ضروری است.
♦️ کتابهای فراوانی با این هدف نگاشته شده اند که در رأس آنان (کتب شهید مطهری) است.
♦️ اما به جهت اختصار بیشتر و ارائه مطالب متناسب با سن نوجوان، از مجموعه دیگری استفاده میکنیم.
♦️ مجموعه (مباحث استاد وکیلی) که در دوره (بی‌نهایت شو) با موفقیت همراه بوده و ارتباط خوبی با قشر نوجوان و جوان برقرار کرده است.
♦️این دوره شامل چندین جلسه با موضوعات اعتقادی است که هر هفته خلاصه مفید هر جلسه تقدیم عزیزان خواهد شد.
⬅️ معرفت شناسی
👈 چرا ابتدا از معرفت شناسی شروع کردیم؟
به دو جهت این بحث لازم است:
♦️۱. اگر کسی شناخت را ممکن نداند بحث با او بی فایده است.
مکتب شکاکیت قائل به عدم امکان یقین است که هیچ مبنایی را حرمت قبول نمیکند.
♦️۲. اگر کسی شناخت را منحصر در مادیات ( از طریق حس و تجربه ) دانست ، بحث اعتقادی با او ممکن نیست.
مگر اینکه ابتدا او را نسبت به امکان شناخت غیب قانع کنیم.
📌نکته: دو مطلب درباره غیب وجود دارد یکی( امکان غیب )و دیگری ( امکان شناخت غیب).
♦️ابتدا درباره امکان شناخت باید بحث کرد و سپس در مباحث بعدی (توحید و معاد) به امکان غیب می‌پردازیم.
⬅️ چند نکته درباره کتابها
👈۱. کاربردی بودن
از بیان مسائل خشک اعتقادی بدون فایده دوری شده است.
♦️به همین جهت از بیان مثالها و حکایات در جهت تطبیق استفاده شده است.
📌نکته: در مباحث (خداشناسی) و (راهنما شناسی) از مثالها و حکایات نباید غافل شد چون مهم در آن مباحث فقط چیدن مسایل اعتقادی در ذهن نیست، بلکه مهمتر ایجاد اتصال مخاطب با خداوند و امام است.
👈۲. فایده عقاید
درس اول از کتاب معرفت شناسی مربوط به اهمیت و (فایده عقاید در زندگی) است.
♦️اما ابتدای هر کتاب دیگری ( خدا شناسی، راهنماشناسی، معاد شناسی ) شایسته است این درس گفته شود.
⬅️ درس اول: (فلسفه لذت)
انسان در تمام کارهای خود به دنبال لذت است.
♦️او میخواهد به سعادت، خوشی و لذت برسد.
♦️مگر در موارد نادر که به خاطر عشق عملی را انجام دهد که در اصل آن هم اختلاف است.
📌 برای روشن شدن مقصود ما از لذت لازم است نکاتی گفته شود:
👈۱. لذت برآیندی
ممکن است یک عملی درد لحظه ای داشته باشد ولی در برآیندش لذت غلبه دارد. مقصود ما همان لذت برآیندی است.
♦️مثلا اگر چه عمل جراحی درد دارد اما لذت و خوشی بعدش برایند مثبتی دارد.
♦️یا لذت موقتی که در آینده درد دارد، را انجام نمی‌دهد.
👈۲. لذت برتر
این لذت برآیندی باید برتر هم باشد.
♦️ یعنی اگر عملی لذیذتر بود، انسان به سمت آن گرایش پیدا میکند.پس لذت کافی نیست بلکه باید لذت برتر باشد.
👈۳. لذت مادی و عقلی
متاسفانه بر اساس فرهنگ غرب و کتبی که ترجمه میشود، ذهنیت ها از لذت تنها به سمت لذتهای مادی و حسی رفته است.
♦️در حالی که لذت دو نوع است : حسی/ عقلی.
📌در معارف دینی هم سخن از لذت عبادت ، لذت معرف خدا اشاره له همان لذت عقلی دارد.
📌اما در علوم غربی( مثل فلسفه اخلاق ) لذت را در لذت حسی خلاصه میکنند.
👈۴. وجوب تحصیل لذت برتر
عقل نظری لذت را درک میکند اما عقل عملی حکم به تحصیل آن میکند.
♦️ این که لذت برآیندی برتر را باید تحصیل کرد. این حکم عقل زیربنای تمام بایدهای عقلی و اخلاقی دیگر است.
👈۵. ارتباط فطرت با لذت طلبی
آنچه مبنای حرکت انسان است فایده طلبی اوست.
♦️ اگرچه انسان فطرتا کمال طلب هم هست اما (درک کمال) نمی‌تواند به تنهایی انسان را به حرکت در آورد.
بلکه سعادت ، خوشی و لذت باعث حرکت انسان است.
📌نکته۱: بله در بسیاری از موارد کمال با لذت ملازمت پیدا میکند ولی آنچه محرک انسان است درک لذت است.
آنچه مبنای بایدهای عقلی است لذت طلبی است.
📌نکته۲: برای دعوت به دین آنچه درکش برای همگان ممکن است مفهوم لذت و سعادت است.
اما اگر به فردی گفته شود دین کمال انسان را ضمانت میکند ، او نه درک درستی از کمال پیدا میکند و نه ترغیب به قبول دین میشود.
📌نکته۳: اگر کسی فایده و لذت را در عملی دید به سمت آن گرایش پیدا میکند هرچند شما به او اثبات کنید کمال فلسفی در عمل دیگری است.
#شبهات
#نوجوان_جوان
#استاد_وکیلی
#بی_نهایت_شو
#اعتقادی
https://eitaa.com/maaref_kootah_ir
جبرانی پنجشنبه/ عقاید
✅ معرفت شناسی (ادامه جلسه اول)
⬅️ در جلسه گذشته نحوه ورود به بحث اعتقادی را مطرح کردیم.
فلسفه لذت طلبی در انسان را به عنوان بهترین دریچه برای ورود جوانان به مباحث اعتقادی دانستیم. در ادامه مباحث تکمیلی را تقدیم میکنیم:
👈 اثربخشی فلسفه لذت
استدلال بر اساس فلسفه لذت، کارایی بیشتری نسبت به (فلسفه دفع ضرر محتمل) دارد.
⬅️ توضیح دفع ضرر محتمل
برخی برای اثبات معاد و دین، به حکم عقلی وجوب دفع ضرر محتمل استناد میکنند.
♦️یعنی عقل میگوید هر ضرر محتمل قابل توجهی را باید از خودت دور و دفعش کنی.
♦️اگر دلیلی برای اثبات آخرت و معاد نداریم ولی احتمال وجود آن را که می‌دهیم.
♦️از طرفی اگر دین و معاد درست باشد، انسانهای بی دین گرفتار عذابی سوزناک و همیشگی خواهند شد.
♦️عقل حکم میکند در چنین ضررهای بزرگی حتی در فرض احتمال هم دوری کنیم.
📌پس در نتیجه دین داری و معاد باوری عین عقلانیت است.
⬅️ مزیات فلسفه لذت نسبت به (ضرر محتمل)
👈۱. جلوه ی خشم و غصب خداوند
در این نوع استدلال بیشتر به عذاب الهی تکیه شده در حالی که فلسفه لذت اعم از دوری از جهنم و نزدیکی به بهشت است.
♦️لذا دین را زیباتر به مخاطب معرفی میکند.
👈۲. پذیرش آسان
فرهنگ لذت طلبی یک فرهنگ فطری و مأنوس برای نسل جوان است و لذا بهتر از جانب آنها درم میشود.
♦️مخصوصا در فرهنگ تربیتی امروز که متأثر از مدرنیسم و پست مدرنیسم، فرهنگ (محبت و مقابله با خشونت) و لذت طلبی (فرهنگ غالب در میان جوانان) است.
👈 ۳. شمول دنیا و آخرت
دفع ضرر محتمل دین را فقط آخرتی معرفی میکند اما فلسفه لذت، لذات دنیا و آخرت هر دو مدّ نظر است.
♦️ عمل به دین هم لذت دنیایی را تامین میکند و هم اخروی.
⬅️ بررسی فلسفه شکر منعم
راه دیگری که برای استدلال در عقاید استفاده میشود حکم عقل به وجوب شکر منعم است.
♦️ عقلاً نعمتهای خداوند را باید شکر کرد و شکر آنها به انجام دستورات دینی است.
⬅️ نقدهای این روش
👈۱. مفهوم غیر یقینی
این حکم عقل مثل حسن عدل و قبح ظلم نیست تا که همه فطرتا یقین داشته باشند بلکه ممکن است برخی در آن تردید کنند یا به سرعت نپذیرند.
👈۲. پذیرش کم
واکنش جوانان و نوجوانان به این نوع استدلال غالبا با چنین پاسخهایی همراه است:
♦️الف) اصلا چرا خداوند نعمت دارد که بخواهیم شکر آنها را بجا آوریم؟
♦️ب) اصلا چرا خداوند ما را خلق کرد تا با این همه مشقات و مشکلات بخواهیم دین داری کنیم؟ کاش ما را خلق نمی‌کرد.
👈۳. فایده به انسان نمیرسد
در شکر منعم آنچه مهم است به جا آوردن حق خداوند است
♦️ ولی چیزی به خود انسان در ظاهر نمیرسد لذا جنبه پذیرش در آن ضعیف است.
👈نتیجه
برای استدلال در مباحث اعتقادی، فلسفه های (کمال طلبی)، (وجوب دفع ضرر محتمل) و (وجوب شکر منعم) توصیه نمیشود.
♦️ برخلاف فلسفه( لذت طلبی) که هم عمومیت بیشتری دارد و هم جنبه پذیرش آن در جوانان بسیار بالاتر از بقیه استدلالهاست.
⬅️ مقدمات فعل اختیاری
بعد از بحث اول ( توجه به فلسفه لذت) باید به بحث دیگری نیز اشاره کرد:
👈 بحث دوم: (مقدمات ایجاد فعل اختیاری
♦️هدف ما تشویق و ترغیب جوان به ورود در مباحث اعتقادی است.
📌 او در صورتی ترغیب میشود که ابتدا درک لذت کند. بلکه درک الذیت و لذت برتر کند تا به سمت آن حرکت نماید.
♦️ اما برای این که انسان یک فعل اختیاری انجام دهد، تنها درک لذت کافی نیست.
⬅️ مقدمات فعل اختیاری
برای فعل اختیاری انسان حد اقل سه مقدمه لازم است:
👈۱. علم به فایده
بلکه علم نسبت به الذیت فعل نسبت به بقیه افعال.
👈۲. تذکر و یادآوری
علاوه بر علم باید توجهش نیز بهمان جهت نفع و فایده باشد.
♦️لذا ممکن است خیلی ها فایده کارها را بدانند اما غافل بوده و انجام ندهند.
👈۳. تناسب با روحیات نفسانی
در مرحله آخر باید آن فعل با روحیات و خلقیات او تناسب داشته باشد.
♦️ لذا اگر به انسان بخیلی از مضرات بخل بگویی و یادآوری کنید تاثیری چندانی نمیگیرید.
⬅️ نقدی به فلسفه
در کتب فلسفی معمولا مقدمه فعل ارادی ؛ (تصور، تصدیق و شوق) دانسته شده است
♦️در حالیکه هماهنگی با حالات و ملکات روحی نیز از مقدمات مهم در اراده است.
#معرفت_شناسی
#نوجوان_و_جوان
#مقدمات_ورودی
#ادامه_جلسه_اول
#استاد_وکیلی
#اعتقادی
https://eitaa.com/maaref_kootah_ir
پنجشنبه/ اعتقادی
✅ معارف کاربردی ( استاد وکیلی )
معرفت شناسی / درس دوم
⬅️ هدف از معرفت شناسی
ما در معرفت شناسی به دنبال اثبات دو قضیه هستیم :
👈۱. شناخت ممکن است.
📌 بر خلاف رویکرد شکاکان (که در جلسه قبل بحث شد. )
👈۲. شناخت به ماوراء حس هم تعلق می‌گیرد.
📌 علاوه بر محسوسات ، عالم غیب هم قابل درک است.
⬅️ چند نکته مهم درباره شناخت
👈 ۱. انواع شناخت
♦️ظنی
♦️ یقینی
اگرچه ما در اعتقادات به دنبال یقین هستیم؛
📌اما شناخت ظنی هم بی فایده نیست. اگر کسی به یقین نرسید باید به ظن خودش اعتماد کند همانطور که اغلب انسانها در زندگی روزانه خود بنا بر ظنیات عمل میکنند.
♦️شاهد: علمای اصول گفته‌اند اگر باب علم بسته شد ، باید به ظن اعتماد کرد . یعنی حتی در علوم عقلی و دقیقی چون اصول فقه به ظن و گمان اعتناء شده است.
♦️اگر یقین را تنها راه معرفی کنیم ممکن است جوان امروزی بگوید من به یقین نرسیدم و یک درصد احتمال خطا میدهم پس دین را فعلا انجام نمیدهم.
⬅️ مسیر شناخت
آیا هر یقینی معتبر است ؟
♦️دو دیدگاه افراطی و تفریطی در این زمینه وجود دارد :
👈۱. دیدگاه افراطی
هر قطع و یقینی معتبر است. مهم نیست از چه راهی بدست آمده باشد.
♦️نقد: اگرچه از جهت اصولی برای تنجیز و تعذیر، قطع معتبر است اما برای پایه گذاری زندگی و انتخاب جهان بینی نمی‌توان به هر یقینی تکیه کرد.
📌 زیرا بسیاری از قطع ها مطابق با واقع نیست، بلکه جهل مرکب است.
📌در این صورت همه پیروان ادیان باید مسیر درستی داشته باشند درحالی که تنها یک دیدگاه صحیح وجود دارد.
👈۲. دیدگاه تفریطی (حد اقلی)
برخی قطع و یقین را به کلی بی اعتبار دانسته اند.
♦️ در میان افراد دینی حتی در دوران معاصر مرحوم میرزا مهدی اصفهانی معتقد بوده که منطق ارسطویی معتبر نیست ؛
📌زیرا شما را به یقین میرساند ولی راهی برای شناخت تطابق آن با واقع وجود ندارد.
📌از دیدگاه ایشان باید از طریق عبادت و توسل نور علم را بدست آورد و راه دیگری ندارد.
♦️برخی شکاکان : وقتی یقین به امری میکند، راهی برای شناخت مطابقت آن با واقع وجود ندارد.
📌 زیرا او باید یقین خود را نگه دارد و واقع را نیز ببینید و سپس تطابق آن را متوجه شود. در حالی که برای شناخت واقع مسیری جز یقین وجود ندارد.
👈۳. دیدگاه معتدل و صحیح
یقین گاهی مطابق با واقع است و گاهی جهل مرکب .
♦️راه شناخت یقین معتبر از غیر معتبر چیست؟
♦️ علماء منطق (مثل بوعلی ) در ابتدای کتاب برهان راه شناخت یقین معتبر را چنین بیان کرده اند:
📌 اگر یقین پایدار بود معتبر است و الا اگر زایل شدنی بود اعتبار ندارد.
👈 راه شناخت یقین پایدار
بسیاری از امور یقینی در میان مردم، از قضایای مشهوره یا وهمیه است.
♦️ برای اینکه اعتبار آنها ثابت شود راهی جز بررسی خود یقین نیست.
یعنی تطابق آن با واقع را باید از خود یقین بررسی کرد.
♦️در مشهورات : قضایایی که چون آنقدر گفته شده ، نزد انسان یقینی محسوب میشود و یا چون بر اساس عاطفه انسانی است.
📌 مثلا یقین به اینکه آدم کشتن کار بدی است. برای بررسی این یقین باید انسان به فکر فرو رود و با کنار گذاشتن تمام احساسات و تربیتهای قبلی، ببیند آیا احتمال خلاف آن را میدهد ؟
اگر یقینش زایل شد ، معتبر نیست و ناپایدار است.
📌 ( مثلا بعد از فکر کردن نتیجه می‌گیرد که احتمال دارد در برخی موارد کشتن انسان مفسد و قاتل چه بسا خوب باشد .)
♦️در وهمیات: کار در وهمیات سخت تر است و زایل شدن یقین دشوارتر.
لذا صرف به فکر رفتن کافی نیست بلکه باید انسان از قوه عاقله استفاده کند.
📌 و در برابر یقین خود، استدلال عقلی مخالفی بچیند، اگر نتوانست یقین را بهم بزند و احتمال خلاف بدهد، آن یقین پایدار است.
مثلا وهم انسان برای هر موجودی مکان تصور میکند.
♦️وقتی به او میگویی موجودی داریم که هیچ طرف نیست، نه چپ نه راست نه پایین و نه بالا و ...
📌او میگوید : اگر هست پس کجاست ؟ برای از بین بردن این یقین استدلال برهانی لازم است.
👈 تعریف منطقی یقین
الیقین هو اعتقاد انّ الشی كذا مع اعتقاد آخر اما بالفعل او بالقوة القریبة من الفعل انه لا یمكن ان لایكون كذا اعتقاداً لایمكن زواله (البصائر النصیریة، ص139)
♦️اعتقادی که همراه با آن ( بالفعل یا باقوة القریبه من الفعل) احتمال خلاف ندارد ، و زایل شدنی هم نیست.
📌 نتیجه: برای آن که انسان یقینش را راستی آزمایی کند باید با تفکر به پایداری آن پی ببرد.
#شبهات
#معرفت_شناسی
#درس_دوم
#بی_نهایت_شو
#استاد_وکیلی
https://eitaa.com/maaref_kootah_ir