✅ #نکته_اصولی ⏮ #مفهوم_مخالف 🔶 پنج اشکال و ملاحظه به تعریف شهید صدر از مفهوم مخالف 👤 آیت الله ملک زاده 🔶 در تقریرات مرحوم شهید صدر تعبیر «لأنَّ اللازم لازم لنفس الربط الخاصّ بين الشرط و الجزاء و لا يكون لازماً لذات الشرط و لا لذات الجزاء» آمده یعنی، این لازمه ذات شرط یا ذات جزاء نیست بلکه لازمۀ ربط خاصی است که میان شرط و جزا وجود دارد. 🔶 در بحث تعریف اصل مفهوم، به عبارات شهید صدر، پنج ملاحظه مطرح کردیم که در اینجا تنها به دو ملاحظۀ پایانی آن فقط اشاره می‎کنیم. اولا این تعریف، جامع اطراف نیست و شامل مفهوم عدد نمی‎شود، زیرا در عدد، مدلول التزامی‎ خود عدد مطرح است که مفهومی اسمی می‎باشد، نه مدلول التزامی ربط که یک مفهوم حرفی است. ثانیا این تعریف مانع اغیار نیز نیست. به طور مثال یکی از مدالیل التزامی خاص ربط در مثلِ «من کان مظلوما وجبت اعانته» می‎شود «من لا تجب اعانته لیس بمظلوم»، در حالی که این قضیه، مفهوم مخالف اصطلاحی در علم اصول نیست بلکه مفهوم اصطلاحی اصولی آن عبارت، قضیۀ «من لم یکن مظلوما لا تجب اعانته» خواهد بود. 🔶 حال اینکه این مدلول التزامی یعنی «من لا تجب اعانته لیس بمظلوم» دارای اعتبار و حجیت است یا خیر، لعل محل اشکال باشد. هرچند مقداری از بحث مفهوم دور خواهیم شد، اما از آنجا که این موارد اهمیت زیادی دارد و در مقام استنباط از آن استفاده می‎شود و از مسائل مشکل ما در مقام استظهار و استنباط است، برای تقریب به ذهن و روشن شدن به آن اشاره می‎کنیم. 🔶 به طور مثال در «الخمر حرامٌ لأنه مسکرٌ»، علت حرمت خمر، اسکار بیان شده است و بر اساس «العلة قد تعمّم» حکم را تعمیم داده می‎گوییم «کل مسکر حرامٌ» که شامل خمر و هر چه مست کننده باشد می‎شود. حال آیا می‎توان برداشت کرد که «کل ما لیس بمسکر لیس بحرام»؟ خیر، به طور مثال انسان با خوردن بول، لحم کلب یا خنزیر یا میته، مست نمی‎شود ولی این موارد نیز حرام است. لذا «"الخمر حرام لأنه مسکر" تدلّ علی کل مسکر حرامٌ، ولکن لا تدلّ علی کل ما لیس بمسکر لیس بحرام» و ممکن است به دلیل دیگری حرام باشد. بله به نحو موجبه جزئیه یا سالبه جزئیه می‎توان نتیجه گرفت «بعض ما لیس بمسکر لیس بحرام کالماء». در اینجا می‎گوییم تعمیم علت، موجب تعمیم نقیض علت نمی‎شود. حال با لحاظ این نکته تأمل کنید آیا می‎توان آن عبارت را رد کرد و گفت «من لا تجب اعانته لیس بمظلوم»، یا ربطی به آن ندارد. به هر حال چه جملۀ «من لا تجب اعانته لیس بمظلوم»، حجیت داشته باشد و چه نداشته باشد، بالاخره مفهوم اصطلاحی برای جملۀ «من کان مظلوما وجبت اعانته» نیست. 🗓 زمان: ۱۵ بهمن ۱۴۰۲ 🕌 مکان: مدرسه آیت الله العظمی تبریزی، مدرس ۱۱۳ 💥 برگرفته از سال دوم از دوره سوم تدریس خارج اصول http://eitaa.com/joinchat/761921543C9cf554b0c9