⭕️تربیت دینی خانواده (بخش دوم) 🔹شناخت مفهوم #تربیت_دینی منوط به شناخت معنای دو کلمه «تربیت» و «دین» است. از این رو، لازم است به معانی این دو واژه اشاره شود؛ واژه #تربیت در لغت، به معنای پرورانیدن یا پرورش دادن - یعنی: به فعلیت رساندن نیروهای بالقوه [۱] - آمده، اما در اصطلاح، تعاریف متعددی از آن ارائه شده است. این تعاریف در عین تعدد، همگی در این جهت توافق دارند که #تربیت فرایندی است که نتیجه اش #تغییر_رفتار_فرد (اعم از ظاهری و باطنی) و کسب هنجارهای مورد قبول می باشد. با توجه به این مطلب، اولاً، حصول چنین چیزی نمی تواند دفعی باشد. ثانیاً، #متربی نیز باید استعدادهای لازم را برای #تربیت_پذیری دارا باشد. اما علاوه بر این، پرورش واقعی در صورتی محقق می شود که #جریان_تربیت بر اساس #فطرت و سرشت متربی انجام گیرد. واژه #دین نیز در لغت، به معنای کیش، آیین، طریقت، و شریعت [۲] و در اصطلاح، عبارت است از: مجموعه اصول و قواعد بنیادی و احکام و دستوراتی که از سوی خدا به انسان داده شده است. به عبارت دیگر، دین شامل گزاره های توصیفی و تجویزی است و سه عنصر اساسی دارد: 🔸الف. #شناخت: نخستین عنصر مؤثر در دینداری و تدین، علم به اصول و قواعد ضروری دین است؛ یعنی #متدین باید گزاره های دینی را از طریق استدلال و برهان عقلی دریافت نماید؛ مانند توصیف این که «الله آفریننده جهان است» یا «خدا یکی است» از گزاره های توصیفی مربوط به مسائل اعتقادی است، که یک موحد باید بداند. آنچه در این زمینه قابل توجه است این که در باب شناخت گزاره های دینی، نباید به ظن و گمان قناعت کرد؛ زیرا خداوند می فرماید: «وَ لَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ؛ [اسراء، ۳۶] از چیزی که به آن علم نداری پیروی نکن». بلکه به علم و یقین باید رسید. 🔸ب. #ایمان: عنصر دوم در دین، #التزام_قلبی انسان به باورها و اصول مسلم دینی است. به کسی که اعتقاد قلبی نسبت به خدا نداشته باشد، متدین گفته نمی شود. ریشه تمام ارزش های اخلاقی ایمان به گزاره های دینی بوده و این ایمان مبتنی بر معرفت و شناخت است، به گونه ای که هر چه معرفت کامل تر باشد، آن ایمان نیز بارورتر خواهد بود. البته علم و شناخت شرط کافی برای ایمان نیست، بلکه شرط لازم آن است و عنصر اراده و #گرایش_باطنی به التزام قلبی نسبت به باورهای دینی جزء اخیر ایمان را تشکیل می دهد. با توجه به این مطلب، ایمان یک عمل قلبی کاملاً اختیاری است، که فرد پس از شناخت لازم و به دور از فشارهای بیرونی یا اصول اسلامی را پذیرا می شود و یا آن را انکار می کند. چه بسا افرادی هستند که در عین شناخت گزاره های دینی، در اثر لجاجت و عناد، ایمان نمی آورند. در مورد انتخابی بودن ایمان، شواهد فراوانی از آیات قران وجود دارد؛ از جمله این که خداوند می فرماید: «إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا؛ [انسان، ۳] ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاکر و پذیرا باشد، یا کفران کننده و ناسپاس». در جای دیگری می فرماید: «لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ؛ [بقره، ۲۵۶] در قبول دین اکراهی نیست. 🔸ج. #عمل: عنصر سوم دین عمل به گزاره های تجویزی و احکام دینی است؛ یعنی: آنچه را فرد از باورهای دینی میداند و به آن ایمان دارد، در مرحله #عمل نیز آشکار سازد. عملی از نظر اسلام ارزشمند است، که ناشی از #ایمان_راسخ به اصول دین و ارزش های مذهبی باشد. در موارد متعددی از قرآن کریم، ایمان پیش از عمل صالح ذکر شده است؛ مانند «آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ»؛ و این می رساند که هیچ عملی بدون ایمان نیکو و پذیرفته نیست. در این مورد، شواهد فراوانی از قرآن وجود دارد که #عمل_صالح را مشروط به ایمان می کند؛ نظیر «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً؛ [نحل، ۹۷] هر کس از مرد و زن کار نیکی انجام دهد، به شرط این که ایمان داشته باشد، ما او را زندگی پاک و پاکیزه ای می بخشیم». از آنچه درباره دین و تربیت گفته شد، روشن گردید که #مفهوم_تربیت_دینی در ارتباط با سه محور #شناخت، #ایمان و #عمل قابل تحقق است. این سه عنصر در تربیت دینی هر کس، نقش اساسی دارد و مربی بر همین اساس باید عمل تربیت دینی را اجرا کند. بنابراین، می توان گفت: #تربیت_دینی فرایندی است که از طریق اعطای بینش، التزام قلبی و عملی به فرد هماهنگ با فطرت و به دور از جبر و فشار، به منظور نیل به سعادت دنیوی و اخروی انجام می گیرد. #ادامه_دارد... برگرفته از فصلنامه معرفت، شماره ۳۲، محمد احسانی منبع: حوزه نت #تربیت #تربیت_دینی

⭕️تربیت دینی خانواده (بخش سوم) 💠رابطه تربیت دینی و اخلاقی 🔹بررسی این مطلب نیاز به شناخت مفهوم «دین» و «اخلاق» و نسبت میان آن دو دارد. مفهوم دین از مطالب گذشته روشن شد. «اخلاق» صفت فعل اختیاری است و به افعالی اخلاقی گفته می شود که قابل اتصاف به خوب و بد باشد و بر اساس بایدها و نبایدها انجام گیرد. ویژگی دیگر فعل اخلاقی آن است که مطلوبیت بالغیر دارد و همه ارزش آن به دلیل نتیجه ای است که با انجام آن کار، عاید انسان می شود؛ مانند انجام کارهای شایسته از قبیل خدمت به محرومان و فقرا که برای کسب رضای خدا صورت می گیرد. [۱] 🔹از سوی دیگر، بایدها و نبایدهای اخلاقی مبتنی بر اصول و قواعد بنیادین دینی است. بایدها و نبایدهای اخلاقی از نظر اسلام، بر معیار اندیشه ها و باورهای مسلم اسلامی قابل تبیین است؛ یعنی: هر کس نخست باید اصول و #عقاید_اسلامی را بشناسد و قلبا به آن ها ملتزم شود، سپس به ارزش های اخلاقی ناشی از آن عمل نماید. بر این اساس، نسبت بین دین و اخلاق عام و خاص مطلق است؛ به این معنا که حوزه دین اعم از دایره اخلاق است؛ زیرا بخشی از گزاره های دینی که عبارت از اندیشه های بنیادین دین می باشد، خارج از معیارهای اخلاقی است. اما گزاره های اخلاقی عموماً داخل در قلمرو دین است. در نتیجه، تربیت دین نیز اعم از تربیت اخلاقی است. #تربیت_دین در تمام جنبه ها، اعم از اعتقادی، رفتاری و عاطفی، فراگیرتر از تربیت اخلاقی است. [۲] 🔹منظور ما از #تربیت_دینی چیزی جز #تربیت_اسلامی نیست، و مهم ترین وظیفه مربیان کودک و نوجوان، اعم از والدین و معلم، این است که #متربی را در محیط خانه و مدرسه در سه بعد شناخت و ایمان در حوزه دینی و در بعد عمل به بایدها و نبایدها در قلمرو اخلاق، پرورش دهند. #شروع_تربیت_دینی بهتر است از محور شناخت باشد، تا با اعطای بینش به متربی نسبت به مفاهیم و ارزش های دینی در وی، انگیزه ایجاد کند تا خود با گرایش قلبی به سوی عمل رود. به عنوان مثال، به جای دستور به خواندن نماز، ارزش، فضیلت و پاداش آن را به متربی تفهیم نماید. #جریان_تربیت، به خصوص تربیت دینی، تحمیل پذیر نیست. از این رو، بر مربی لازم است که به دور از هرگونه فشار بر متربی زمینه رشد و شکوفایی استعدادهایی فطری و بالقوه او را فراهم سازد. #ادامه_دارد... پی نوشت‌ها: [۱] محمدتقی مصباح یزدی، اخلاق در قرآن، ج ۱، ص ۴۸-۴۹ [۲] همو، فلسفه اخلاق، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۴، ص ۱۹۸-۲۰۰ برگرفته از فصلنامه معرفت، شماره ۳۲، محمد احسانی منبع: حوزه نت #تربیت #تربیت_دینی

⭕️تربیت دینی خانواده (بخش چهارم) 💠هدف تربیت دینی 🔹روشن است که کار اصلی یک #مربی_دینی، توجه ویژه به پرورش بنیادهای دینی و اخلاقی #متربی است. تحقق این موضوع پیش از همه، بسته به این است که #مربی از نظر دینی و اسلامی، #شرایط_لازم را برای تربیت دارا باشد، تا بتواند دیگران را درست تربیت نماید. بنیادی ترین اصول اسلامی اعتقاد به وجود خدای یکتا است، که حقیقتی است بی نهایت، جامع تمام ارزش ها و سرانجام همه چیز به او ختم می شود. اوست کمال مطلق و واجد تمام صفات کمالی که می تواند محور تمام فعالیت های انسان قرار گیرد. 🔹بر این اساس، #هدف_نهایی_زندگی از دیدگاه اسلام، «قرب به خدا» است. منظور از «قرب» قرب وجودی و کمالی است، به گونه ای که انسان در صفات کمالی، مظهر اوصاف الهی گردد. #تربیت_دینی راه وصول به هدف نهایی زندگی را نشان می دهد. [۱] در نتیجه، #هدف_تربیت_دینی در مکتب اسلام، هدایت متربی به سیر الی الله و قرب به خداست. راه رسیدن به این هدف همان چیزی است که در تبیین مفهوم تربیت دینی گفته شد: پرورش در محورهای شناخت، ایمان و عمل. #ادامه_دارد... پی نوشت؛ [۱] دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، «اهداف تعلیم و تربیت در اسلام» (جزوه) برگرفته از فصلنامه معرفت، شماره ۳۲، محمد احسانی منبع: حوزه نت #تربیت #تربیت_دینی

⭕️اصول تربیت اخلاقی 🔹ارتباط شیوه و هدف، ارتباطی دوسویه و طرفینی است؛ همان طور که #هدف، تعیین کننده #شیوه است، از طرف دیگر، شیوه نیز تعیین کننده هدف است. #قرآن_کریم محوری ترین هدف بعثت انبياء را #تزکیه_انسانها معرفی کرده است. وظیفه اصلی پیامبران، تزکیه بشر برای ترقی و تکامل معنوی و روحی، و رسیدن به هدف نهایی خلقت انسان، یعنی نزدیکی و قرب به خدای متعال، است. از این رو، اگر چه وظیفه انبیاء هدایت بشر بوده است، اما از آنجا که نمی توان بین هدایت و تربیت خط قرمزی کشید و برای هر کدام متولی خاصی معین کرد، می توان #پیامبران را نیز یکی از عوامل مؤثر در #تربیت معرفی کرد. از سویی دیگر، آیاتی از قرآن کریم نقش اصلی در تربیت را به خود #متربی نسبت می دهد؛ مثلا خداوند متعال می فرماید: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا؛ [شمس، ۹] هرکس #نفس_خود را پاک و #تزکیه کرد، رستگار شد». 🔹خداوند در این آیه، تزکیه را به خود انسان نسبت داده است. بر اساس این آیه، سعادت و شقاوت انسان در سایه عمل و تلاش خود او حاصل می شود. از جمع بندی این دسته از آیات، چند نکته به دست می آید؛ نخست آنکه #قرآن_کریم به نقش عوامل گوناگون مؤثر در #فرایند_تربیت و یکسان نبودن تأثیر این عوامل، توجه داشته است. دوم اینکه کسی که به امر تزکیه انسانها مبادرت می ورزد، باید زمینه ای فراهم آورد که #متربیان با اراده و اختیار خود، در جهت نیل به کمالات انسانی تلاش کنند. اگرچه اراده، فعل خود انسان است و کسی نمی تواند آن را در انسان ایجاد کند، #مربی می تواند مقدماتی را فراهم کند که به وسیله آن مقدمات، توجه متربی را به خوبی ها و کمالات معطوف گرداند و انگیزه او را تقویت کند. 🔹مجموعه‌ای از عوامل مختلف در امر تربیت اخلاقی تأثیرگذارند. قرآن کریم، عوامل دخیل در تربیت اخلاقی را در یک چینش طولی قرار می دهد و نقش واقعی و نهایی را برای خداوند متعال قائل است. سوماً، در آیاتی که عمل #تزکیه را به پیامبر یا خود انسان نسبت می دهد، در واقع، فاعل مستقل خود خداوند است و فاعلیت پیامبر و انسان، به اذن خداوند متعال و در طول فاعلیت اوست. چهارماً، این سلسله مراتب تربیتی که از خداوند تا انبیاء و اولیاء، و از اولیاء تا بندگان الهی وجود دارد، فقط در فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی معنا پیدا می کند. امیرالمؤمنین امام علی (ع) در توصیه خود به کمیل بن زیاد می فرماید: «ای کمیل، به درستی که پیامبر خدا را، خداوند، خود، تربیت فرمود و آن بزرگوار مرا ادب آموخت و من نیز مؤمنان را تربیت می کنم و برای آنان آداب ارزشمند را به میراث می گذارم». 📕برنامه درسی وتربیت اخلاقی، حمیدرضا کاظمی، چ اول، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) منبع: وبسایت راسخون #تربیت #تزکیه #تهذیب 🆔 @mesagh