📌 در آمدی بر بنیان‌های معرفتی فقه الاجتماع ✍ سید مهدی موسوی ♦️بخش سوم 🔹 یکی از ثمرات اتخاذ #رویکرد اجتماعی و حکومتی به فقه، توسعه‌ی قلمرو فقه است. توضیح اینکه پس از خروج از رویکرد فردی و میان‌فردی و اهمیت یافتن ساختارهای اجتماعی و مسائل چند حیثیتی و پیچیده جدید، موضوعات و مسائل جدیدی برای فقیه مطرح می‌شود که در ابواب موجود دانش فقه یا اصلا مطرح نبوده است و یا اینکه در یک محدوده کوچک و از یک حیثیت به آن پرداخته شده است. همین موجب شکل گیری مجموعه‌ای از مسائل جدیدتری می‌شود. 🔸 با گسترش مسائل جدید و توجه به حیثیت‌های مختلف موضوعات، به تدریج سخن از گسترش و توسعه ابواب فقهی مطرح شد و ضرورت شکل گیری رشته‌های فقهی جدید و تدوین طبقه‌بندی نوین ابواب مورد قبول بسیاری واقع شده است و امروز در حوزه‌های علمیه رشته‌های فقهی جدیدی به عنوان فقه معاصر، مسائل مستحدثه، فقه نظامات، فقه موضوعات مختلف مطرح شده است. 🔹 در زمانه‌ی ما، آیت الله شهید مرتضی مطهری پیش از همه به این تحول اجتماعی پی برد و تلاشی وسیع برای توسعه‌ی قلمرو فقه انجام داد. او با حدامثری استفاده از تراث فقهی و منهجی موجود به بازسازی #فقه_خانواده پرداخت و آثار متعددی در زمینه‌ی نظام حقوق زن در اسلام و نظام خانوده در اسلام تالیف و تقریر کرد. 🔸 آیت الله شهید سید محمدباقر صدر به اهمیت #نظام_اقتصادی پی برد و کتاب #اقتصادنا و چند اثر دیگر را برای تاسیس نظام اقتصاد اسلامی با استفاده از میراث فقهی تالیف کرد. البته شخصیت‌های دیگری چون شهید بهشتی، سید موسی صدر و شهید مطهری نیز در این زمینه آثار ارزشمندی تالیف کردند. 🔹 شاید بیش از ابن دو رشته‌ی جدید، این موضوع #نظام_سیاسی و حاکمیتی اسلام بود که از بیش‌ترین اقبال در نزد حوزویان برخوردار بود ‌و قبل‌تر به آن پرداخته شد. رسائل مشروطه علما و فقهای تهران و نجف و بخصوص کتاب تتبیه الامه و تتزیه المله مرحوم آیت الله نائینی سرآغاز یک حرکت جدید در فقه شیعه بود که بعدها توسط امام خمینی به کمال رسید و در مباحث ولایت فقیه به نظریه‌ی سیاسی و حاکمیتی تبدیل شد. بعد از انقلاب اسلامی آثار مختلفی در ابن زمینه تدوین شد که جامع‌تربن آنها ۱. درسات في ولایه الفقیه در زمینه فقه دولت اثر آیت الله منتظری و ۲. فقه سیاسی اثر آیت الله عمید زنجانی است. 🔸 در سال‌های اخیر (دهه‌ی نود) موج جدیدی از تاسیس فقه‌های جدید و معاصر در حوزه شکل گرفته است و اساتید و طلاب فراوانی درصدد راه‌اندازی فقه جدیدی برآمده اند که نوعا اضافه فقه به یکی از دانش‌های جدید (همچون: فقه روابط بین الملل، فقه رسانه، فقه هنر، فقه اخلاق، فقه پزشکی) است یا اضافه به بک پدیده‌ی انسانی است(همچون: فقه پول، فقه هسته‌ای، فقه فرهنگ، فقه تمدن، فقه هجرت، فقه تقریب، فقه محیط زیست، فقه زیارت). 🔹 شکل گیری سریع و رشد با عجله‌ی فقه‌های جدید هرچند نوید بخش حرکتی بدیع و رو به جلو است اما نگرانی‌هایی را هم به دنبال دارد: ۱. نداشتن ضابطه و روش‌شناسی اجتهادی متقن و مناسب؛ ۲. عدم توجه کافی به میراث فقهی و اجتهادی و صرف اکتفا به ظهور اولیه چند روایت همراه با ارائه چند شاهد تجربی و تاریخی؛ ۳. سطحی‌نگری و ساده اندیشی در تحلیل موضوعات جدید و استتباط احکام؛ ۴. التقاط و حاشیه‌نگاری به ظاهر فقهی در اطراف دانش‌های حقوقی و علوم انسانی غربی بدون آنکه به بنیان‌های فکری و فلسفی و تمایزات جوهری آنها با جریان حکمت و فقاهت اسلامی توجه شود. ۵. تشتت، جزیره‌گرایی و منطقه‌اندیشی بدون توجه به جامعیت فقه و نگرش شبکه‌ای و هماهنگ به همه‌ی بخش‌ها. 🔸 از میان اشکالات فوق، آخرین اشکال و آسیب بیش از بقیه نیازمند توضیح و علاج است. چرا که شاید منشأ بقیه اشکالات هم همین مورد باشد. بخشی‌نگری، جزیره‌نگری و منطقه‌گرایی موجب می‌شود که از روح و حقیقت دانش فقه و رسالت تتظبم‌گری و هماهنگ‌کنندگی آن غفلت شود و هر بخش بدون لحاظ سایر بخش‌ها مسیری متفاوت را طی و نتایج متمایزی را اخذ کند در حالی‌که در بخش‌های دیگر، خلاف آن نتیجه‌گیری شده است. این موجب تشتت در دانش فقه و ایجاد تعارض در مقام عمل و اجزا می‌شود و موجبات بی‌اعتمادی به فقه را در جامعه فراهم می‌کند. از این‌رو، تلاش‌هایی که برای ارتقا نقش فقه و پیشبرد جامعه انجام گرفته عملا به ضد خود تبدیل شود. 🔹 راه حل چیست؟ یکی از مهمترین راه‌حل‌ها توجه به آن بحث محوری و بنیادی است که در همه‌ی این فقه‌ها حضور دارد و نقش زیرساختی و مبنایی را بر عهده دارد که اگر قواعد عام و احکام شامل آن به درستی شناخته شود به باقی بخش‌ها نظام می‌دهد. 🔴 ادامه دارد ... 🌿•✾•••┈┈• 💐 باما همراه باشید: 📣کانال رسمی مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد عليه و علیهم السلام ╔═🦋🌸════╗ 🆔 @mfaam_razavi ╚════🌼🦋═╝