♦️ بازگشت قطعنامه‌ها؛ آزمون واقع‌بینی در سیاست خارجی
🖊 محمدعلی رنجبر
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای برجام برای ایران، «لغو شش قطعنامه فصل هفتمی شورای امنیت» بود. این قطعنامه‌ها ایران را به‌عنوان «تهدید علیه صلح و امنیت بین‌المللی» معرفی کرده بودند و زمینه فشارهای گسترده سیاسی، امنیتی و اقتصادی را فراهم می‌کردند.
اکنون با فعال‌شدن مکانیسم موسوم به اسنپ‌بک (Snapback)، همه آن قطعنامه‌ها می‌توانند دوباره بازگردند. این یعنی ایران بار دیگر در معرض همان فضای سخت و تهدیدزا قرار می‌گیرد؛ فضایی که هم دست قدرت‌های غربی را برای فشار باز می‌کند و هم مسیر تعاملات اقتصادی و سیاسی کشور را پیچیده‌تر می‌سازد.
🔻 دو اشتباه در تحلیل برجام
1. مخالفانی که غلو کردند
برخی از ابتدا برجام را «هیچ»، «کاغذپاره»، و حتی «بدتر از ترکمانچای» یا «جام زهر» دانستند. این در حالی بود که دستاورد حقوقی آن ـ لغو شش قطعنامه شورای امنیت ـ واقعی و قابل اعتنا بود و نمی‌شد آن را نادیده گرفت.
2. موافقانی که مبالغه کردند
از سوی دیگر، عده‌ای برجام را «فتح‌الفتوح» و پایان همه تحریم‌ها معرفی کردند. این مبالغه نیز خطا بود؛ زیرا تحریم‌های یک‌جانبه و ساختاری آمریکا و اروپا همچنان باقی مانده بود.
✅ واقعیت این است: برجام توانست تحریم‌های شورای امنیت را بردارد، اما نتوانست سازوکار تحریم‌های یک‌جانبه و چندلایه غرب را از بین ببرد. امروز با خطر بازگشت همان قطعنامه‌ها، ضعف نگاه‌های اغراق‌آمیز هر دو طرف آشکار می‌شود.
🔻 پیامدهای بازگشت قطعنامه‌ها
بازگشت ایران به موقعیت «متهم امنیتی» در نظام بین‌الملل.
سخت‌تر شدن فضای سرمایه‌گذاری و تجارت خارجی.
افزایش مشروعیت بین‌المللی برای تحریم‌ها و فشارهای جدید.
بهره‌برداری تبلیغاتی دشمن برای القای انزوا و بی‌ثباتی ایران.
🔑 راه برون‌رفت
1. دیپلماسی فعال و پیش‌دستانه: افشای استفاده سیاسی و غیرقانونی از سازوکار اسنپ‌بک.
2. بازدارندگی چندلایه: اقتصادی، حقوقی، رسانه‌ای و نه صرفاً نظامی.
3. تنوع‌بخشی به شرکای اقتصادی و سیاسی: تقویت پیوند با شرق و جنوب جهانی.
4. انسجام داخلی: مدیریت دقیق اقتصاد و تقویت سرمایه اجتماعی تا فشار خارجی به شکاف داخلی تبدیل نشود.
📌 جمع‌بندی
برجام نه «ترکمانچای جدید» و «جام زهر» بود، چنان‌که مخالفان غلو کردند؛ و نه «فتح‌الفتوح»، چنان‌که موافقان مبالغه کردند.
امروز با تهدید بازگشت قطعنامه‌ها، بیش از هر زمان به واقع‌بینی در سیاست خارجی نیاز داریم:
نه شعارزدگی، نه ساده‌انگاری؛ بلکه دیپلماسی فعال، انسجام داخلی و بازدارندگی هوشمند.
#بینش_راهبردی
#برجام
#قطعنامه_شورای_امنیت
#واقع‌بینی
#دیپلماسی
🔗 کانال بینش راهبردی:
