📔مباحث علوم قرآنی (بخش اول) ▫️تلخیص از کتب مرحوم آیت الله معرفت (ره) ☑️ مباحث مقدماتی ▪️ «علوم قرآنى» اصطلاحى است درباره مسايلى مرتبط با شناخت قرآن و شئون مختلف آن. فرق ميان «علوم قرآنى» و «معارف قرآنى» آن است كه علوم قرآنى بحثى بيرونى است و به درون و محتواى قرآن از جنبه تفسيرى كارى ندارد، اما معارف قرآنى كاملا با مطالب درونى قرآن و محتواى آن سر و كار دارد. ▪️«علوم قرآنى» بحث‌هاى مقدماتى براى شناخت قرآن و پى بردن به شئون مختلف آن است. در علوم قرآنى مباحثى چون وحى و نزول قرآن، مدت و ترتيب نزول، اسباب النزول، جمع و تأليف قرآن، كاتبان وحى، يكسان كردن مصحف‌ها، پيدايش قرائات و منشأ اختلاف در قرائت قرآن، حجيت و عدم تحريف قرآن، مسأله نسخ در قرآن، پيدايش متشابهات در قرآن، اعجاز قرآن و ... مطرح مى‌باشد. ▪️ ضرورت بحث در علوم قرآنى از آن جهت است كه تا قرآن كاملا شناخته نشود و ثابت نگردد كه كلام الهى است، پى جور شدن محتواى آن موردى ندارد. براى رسيدن به نص اصلى كه بر پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و سلم نازل شده، بايد روشن كرد كه آيا تمامى قرائت‌ها يا برخى از آن‌ها است كه ما را به آن نصّ هدايت مى‌كند؟ همچنين در مسأله نسخ، تشخيص آيه منسوخ از ناسخ يك ضرورت اوّلى است. همچنين است مسأله متشابهات در قرآن كه بدون تشخيص اين جهت در آيات، استنباط احكام و استفاده از مفاهيم عاليه قرآن به درستى ممكن نيست ▪️ لذا هريك از مسايل علوم قرآنى در جاى خود، نقش مهمى در بهره‌گيرى از محتواى قرآن ايفا مى‌كند. #علوم_قرآنی #یکشنبه‌ها I کانال محتوایی اداره قرآنی زنجان I --------------------------------------------- 💠 @mohtava_morabiyan 💠

📔مباحث علوم قرآنی (بخش دوم) ▫️تلخیص از کتب مرحوم آیت الله معرفت (ره) ☑️ پدیده وحی (۱) ▪️ بحث درباره وحى، از اين جهت حايز اهميت است كه پايه شناخت كلام خدا به شمار مى‌رود. قرآن كه بيان‌گر سخن حق‌تعالى و حامل پيام آسمانى است، به وسيله وحى نازل شده است. وحى همان سروش غيبى است كه از جانب ملكوت اعلى به جهان مادّه فرودآمده است. ▪️ازاين‌رو اساسى‌ترين بحث در زمينه مسايل قرآنى بحث درباره وحى است، يعنى بحث درباره شناخت وحى، چگونگى برقرارى ارتباط بين ملأ اعلى و مادّه سفلى و اين كه آيا ميان دو جهان مادّه و ما فوق مادّه، امكان برقرارى ارتباط هست؟ ◀️ وحى در لغت: به معانى مختلفى آمده است از جمله: اشارت، كتابت، نوشته، رساله، پيام، سخن پوشيده، اعلام در خفا، شتاب و عجله و هر چه از كلام يا نوشته يا پيغام يا اشاره كه به ديگرى به دور از توجّه ديگران القا و تفهيم شود وحى گفته مى‌شود ◀️ وحى در قرآن؛ به پنج معنا آمده است: ۱➖ اشاره پنهانى: كه همان معناى لغوى است. (مانند آیه ۷ سوره مریم در مورد حضرت زکریا) ۲➖هدايت غريزى: يعنى رهنمودهاى طبيعى كه در نهاد تمام موجودات به وديعت نهاده شده است. هر موجودى اعم از جماد، نبات، حيوان و انسان، به طور غريزى راه بقا و تداوم حيات خود را مى‌داند. از اين هدايت طبيعى با نام وحى در قرآن ياد شده است (مانند وحی به زنبور عسل در آیات ۶۸ و ۶۹ سوره نحل) ۳➖ الهام (سروش غيبى): گاه انسان پيامى را دريافت مى‌دارد كه منشأ آن را نمى‌داند، به ويژه در حالت اضطرار كه گمان مى‌برد راه به جايى ندارد. ناگهان درخششى در دل او پديد مى‌آيد كه راه را بر او روشن مى‌سازد و او را از آن تنگنا بيرون مى‌آورد. اين پيام‌هاى ره‌گشا، همان سروش غيبى است كه از پشت پرده ظاهر شده و به مدد انسان مى‌آيد. از اين سروش غيبى كه از عنايت الهى سرچشمه گرفته، در قرآن با نام وحى تعبير شده است. (مانند وحی به مادر حضرت موسی در آیه ۷ سوره قصص) ۴➖ القاءات شیطانی (وسوسه) : قرآن وحى را به معناى القاءات شیطانی نيز به كار برده است مانند آیه ۱۲۱ سوره انعام که اين‌گونه وحى شيطانى همان است كه در سوره ناس آمده (یعنی وسوسه های شیطانی) ۵➖ وحى رسالى: وحى بدين معنا شاخصه نبوّت است و در قرآن بيش از هفتاد بار از آن ياد شده است (مثلا آیه ۷ سوره شورا) #علوم_قرآنی #یکشنبه‌ها I کانال محتوایی اداره قرآنی زنجان I --------------------------------------------- 💠 @mohtava_morabiyan 💠

📔مباحث علوم قرآنی (بخش سوم) ▫️تلخیص از کتب مرحوم آیت الله معرفت (ره) ☑️ پدیده وحی (۲) - توضیحات وحی رسالی ▪️ پيامبران مردان تكامل‌يافته‌اى هستند كه آمادگى دريافت وحى را در خود فراهم ساخته‌اند. در اين باره امام حسن عسكرى عليه السّلام مى‌فرمايد: «انّ اللّه وجد قلب محمّد أفضل القلوب و أوعاها فاختاره لنبوّته ؛ خداوند، قلب و روان پيامبر را بهترين و پذيراترين قلب‌ها يافت و آن‌گاه او را براى نبوّت برگزيد». ▪️اين حديث اشاره به اين واقعيت دارد كه براى دريافت وحى آنچه مهم است افزايش آگاهى و آمادگى براى پذيرا شدن اين پيام آسمانى است. براى رسيدن به‌ اين‌گونه آمادگى پيامبر بايد پيرايه‌هاى جسمانى را از خود بزدايد و شايسته تماس با ملكوتيان شود. پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله فرموده‌اند: «و لا بعث اللّه نبيّا و لا رسولا حتّى يستكمل العقل و يكون عقله افضل من جميع عقول أمّته‌؛ خداوند، پيامبرى برنيانگيخت، مگر آنكه عقل (خرد و انديشه) خود را به كمال رسانده باشد و خرد او از خرد تمام امتش برتر باشد». ▪️ پديده وحى هم همانند الهام، به تابناك شدن درون در مواقع خاص اطلاق مى‌شود. با اين تفاوت كه منشأ الهام بر الهام‌گيرنده پوشيده است، ولى منشأ وحى بر گيرنده وحى كه پيامبرانند روشن مى‌باشد. به همين علت، پيامبران هرگز در گرفتن پيام آسمانى دچار حيرت و اشتباه نمى‌شوند، زيرا بر منشأ وحى و كيفيت انجام آن آگاهى حضورى كاملى دارند. زراره از امام جعفر صادق عليه السّلام مى‌پرسد: چگونه پيامبر مطمئن شد آنچه به او مى‌رسد وحى الهى است، نه وسوسه‌هاى شيطانى؟ امام عليه السّلام فرمود: «انّ اللّه إذا اتّخذ عبدا رسولا أنزل عليه السكينة و الوقار فكان الذى يأتيه من قبل اللّه مثل الذي يراه بعينه‌؛ هرگاه خداوند بنده‌اى را براى رسالت برگزيند، به او آرامش و وقار ويژه‌اى‌ ارزانى مى‌دارد، به گونه‌اى كه آنچه از جانب حق بدو مى‌رسد، همانند چيزى خواهد بود كه با چشم باز مى‌بيند». ▪️به عبارت ديگر پيامبران هنگامى به پيامبرى مبعوث مى‌شوند كه از مرحله علم اليقين گذشته و عين اليقين را طى كرده و به مرحله حق‌اليقين رسيده باشند. پس شگفتى ندارد كه مردان آزموده و پاك از ميان توده مردم، براى رسالت الهى برانگيخته شوند، و حامل پيام آسمانى براى مردم باشند. #علوم_قرآنی #یکشنبه‌ها I کانال محتوایی اداره قرآنی زنجان I --------------------------------------------- 💠 @mohtava_morabiyan 💠

📔مباحث علوم قرآنی (بخش چهارم) ▫️تلخیص از کتب مرحوم آیت الله معرفت (ره) ☑️ پدیده وحی (۳) - اقسام وحى رسالى‌ ▪️مطابق قرآن وحى رسالى سه‌گونه است: «وَ ما كانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْياً أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ ما يَشاءُ إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ، وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا» ۱➖ وحى مستقيم: القاى مستقيم وحى و بدون واسطه بر قلب پيامبر است. پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله در اين باره مى‌گويد: «انّ روح القدس‌ ينفث في روعي». يعنى: روح القدس بر درون من مى‌دمد. ۲➖خلق صوت: با رسيدن وحى به گوش پيامبر به گونه‌اى كه كسى جز او نشنود. اين‌گونه شنيدن صوت و نديدن صاحب صوت مانند آن است كه كسى از پس پرده سخن مى‌گويد؛ و به همين علت با تعبير «أو من وراء حجاب» از آن ياد شده است. وحى بر حضرت موسى عليه السّلام به ويژه در كوه طور چنين بود و نيز وحى بر پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله در ليلة المعراج به همين‌گونه انجام گرفت. ۳➖ القاى وحى به وسيله فرشته: جبرئيل پيام الهى را بر روان پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله فرودمى‌آورد؛ چنان كه در قرآن آمده است: «نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ عَلى‌ قَلْبِكَ» و «فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى‌ قَلْبِكَ». #علوم_قرآنی #یکشنبه‌ها I کانال محتوایی اداره قرآنی زنجان I --------------------------------------------- 💠 @mohtava_morabiyan 💠

📔مباحث علوم قرآنی (بخش پنجم) ▫️تلخیص از کتب مرحوم آیت الله معرفت (ره) ☑️ پدیده وحی (۴) - امکان وحى رسالى‌ ▪️انسان در وجود خود داراى دو جنبه است: جنبه جسمانى و روحانى. پس عجيب نيست كه احيانا با عالم ماوراى مادّه ارتباط برقرار كند. زيرا چنين ارتباطى مربوط به جنبه روحى و باطنى اوست، كه ارتباطى پوشيده است، و همين امر پديده وحى را تشكيل مى‌دهد. ▪️وحى يك پديده روحانى است و در افرادى يافت مى‌شود كه داراى خصايص روحى والا هستند. اين خصايص در وجود آن‌ها صلاحيت ارتباط با عالم بالا را به وجود مى‌آورد. لذا مكاشفاتى در باطن براى آن‌ها رخ مى‌دهد، يا مطالبى به آنان الهام مى‌شود، كه از خارج وجودشان نشأت گرفته است. اين الهامات و مطالب از خارج بر آنان القا مى‌شود نه اين كه از داخل ضمير آنان بر ايشان جلوه‌گر شود، چنان‌كه منكران وحى تصور كرده‌اند. ▪️ بنابراين وحى يك پديده فكرى يا انعكاس حالت درونى نيست كه براى پيامبران رخ داده باشد، بلكه يك القاى روحانى است كه از عالم بالا انجام گرفته است. منتها در اين ميان چيزى كه ما نمى‌توانيم آن را درك كنيم، اگر چه يك واقعيّت بوده و ايمانى استوار بدان داريم، چگونگى برقرارى اين ارتباط روحانى است. ما وقتى تلاش مى‌كنيم آن را درك كنيم، مى‌خواهيم با معيارهاى مادّى كيفيت اين ارتباط را دريابيم. يا موقعى كه مى‌خواهيم آن را توصيف كنيم، با الفاظ و كلماتى اين ارتباط را وصف مى‌كنيم كه براى مفاهيمى وضع شده كه از دايره محسوسات فراتر نرفته است. بنابراين موضوع همچنان بر ما پنهان مى‌ماند. تعبيرات در اين باره جنبه استعاره و تشبيه داشته و به مجاز و كنايه مى‌ماند، و هرگز اين تعبيرات حقيقى و واقع‌نما نيستند. ▪️پس گرچه پديده وحى قابل قبول بوده و پايه ايمان را تشكيل مى‌دهد، ولى قابل وصف و درك حقيقى نيست. در واقع وحى صرفا يك پديده روحى است كه فقط براى كسانى قابل درك است كه اهليّت و شايستگى آن را دارند. #علوم_قرآنی #یکشنبه‌ها I کانال محتوایی اداره قرآنی زنجان I --------------------------------------------- 💠 @mohtava_morabiyan 💠

📔مباحث علوم قرآنی (بخش ششم) ▫️تلخیص از کتب مرحوم آیت الله معرفت (ره) ☑️ پدیده وحی (۵) - چگونگی دریافت وحی رسالی ▪️ پیامبرصلّى اللّه عليه و آله هنگام نزول وحى مستقيم، بر خود احساس سنگينى مى‌كرد، و از شدت سنگينى كه بر او وارد مى‌شد بدنش داغ مى‌شد، و از پيشانى مباركش عرق سرازير مى‌گشت. اگر بر شترى يا اسبى سوار بود، كمر حيوان خم مى‌شد و به نزديك زمين مى‌رسيد. على عليه السّلام مى‌فرمايد: «موقعى كه سوره مائده بر پيامبر نازل شد، ايشان بر استرى به نام «شهباء» سوار بودند. وحى بر ايشان سنگينى كرد، به‌طورى‌كه حيوان ايستاد و شكمش پايين آمد. ديدم كه نزديك بود ناف او به زمين برسد، در آن حال پيامبر از خود رفت و دست خود را بر سر يكى از صحابه نهاد ...». عبادة بن صامت مى‌گويد: «هنگام نزول وحى گونه‌هاى پيامبر صلّى اللّه عليه و آله در هم مى‌كشيد و رنگ او تغيير مى‌كرد. در آن حال سر خود را فرومى‌افكند و صحابه نيز چنين مى‌كردند». گاه مى‌شد كه زانوى پيامبر بر زانوى كسى بود، در آن حال وحى نازل مى‌شد، آن شخص تحمل سنگينى زانوى پيامبر را نداشت. ما نمى‌دانيم چرا پيامبر صلّى اللّه عليه و آله دچار اين حالت مى‌شد؛ چون از حقيقت وحى آگاه نيستيم. براى تفصيل بيشتر مى‌توان به كتاب‌هايى كه درباره وحى و كيفيت آن نگاشته شده است مراجعه كرد ▪️ در طول تاريخ گروهى از معاندان سعى نموده‌اند با ساختن داستان‌هاى بى‌اساس و موهون، اصل مهمّ وحى را زير سؤال ببرند. آنان در اين راستا افسانه‌هايى در زمينه وحى بر پيامبر اسلام، جعل كرده‌اند.(مانند داستان ورقة بن نوفل‌ و افسانه غرانیق) #علوم_قرآنی #یکشنبه‌ها I کانال محتوایی اداره قرآنی زنجان I --------------------------------------------- 💠 @mohtava_morabiyan 💠

📔مباحث علوم قرآنی / ۷ ▫️تلخیص از کتب مرحوم آیت الله معرفت (ره) ☑️ پدیده وحی (۶) - کاتبان وحی ▪️ پيامبر اسلام به ظاهر خواندن و نوشتن نمى‌دانست، و در ميان قوم خود به داشتن سواد معروف نبود. زيرا هرگز نديده بودند چيزى بخواند يا بنويسد؛ بنابراين او را «امّى» مى‌خواندند. قرآن هم او را با همين وصف ياد كرده است: «الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ ...»، «... فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ ...» امّى منسوب به امّ (مادر) است و كسى را گويند كه همچون روزى كه از مادر زاده شده است فاقد سواد باشد. معناى ديگرى نيز گفته‌اند: منسوب به امّ‌القرى (شهر مكه)؛ يعنى كسى كه در مكه زاده شده است. ◾️ داشتن سواد كمال است و بى‌سوادى نقص و عيب و چون تمامى كمالات پيامبر از راه عنايت خاص الهى بوده و هرگز نزد كسى و استادى تعلّم نيافته (علم لدنّى) پس نمى‌شود ساحت قدس پيامبر از اين كمال تهى باشد. عدم تظاهر به سواد، براى اتمام حجت و بستن راه اعتراض و تشكيك بوده است، به همين دليل پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله به كاتبانى نياز داشت تا در شئون مختلف از جمله وحى براى او كتابت كنند؛ لذا چه در مكه و چه در مدينه زبده‌ترين باسوادان را براى كتابت انتخاب فرمود. ◾️اولين كسى كه در مكه عهده‌دار كتابت مخصوصا كتابت وحى شد؛ علىّ بن ابى طالب عليه السّلام بود و تا آخرين روز حيات پيامبر به اين كار ادامه داد. پيامبر صلّى اللّه عليه و آله نيز اصرار فراوان داشت تا على، آنچه را نازل مى‌شود، نوشته و ثبت نمايد تا چيزى از قرآن و وحى آسمانى از على دور نماند. ◾️اوّلين كسى كه در مدينه عهده‌دار كتابت وحى گرديد، أبىّ بن كعب انصارى بود. ابىّ بن كعب كسى است كه پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله قرآن را به طور كامل بر وى عرضه كرد. او از جمله كسانى است كه در عرضه اخير قرآن حضور داشت؛ بدين جهت در دوران يكسان كردن مصاحف در عهد عثمان سرپرستى گروه به او واگذار شده بود و هرگاه در مواردى اختلاف پيش مى‌آمد، با نظر ابىّ، مشكل حلّ مى‌گرديد ◾️پس از این دو زيد بن ثابت بود و لذا عمده کتابت برعهده این سه نفر بود و مابقی کاتبان در مرتبه دوم بودند که حدودا چهل نفر بودند #علوم_قرآنی #یکشنبه‌ها I کانال محتوایی اداره قرآنی زنجان I --------------------------------------------- 💠 @mohtava_morabiyan 💠

📔مباحث علوم قرآنی / ۸ ▫️تلخیص از کتب مرحوم آیت الله معرفت (ره) ☑️ پدیده وحی (۷) - کتابت وحی ▪️شيوه كتابت در عهد رسالت بدين گونه بود كه بر هر چه يافت مى‌شد و امكان نوشتن روى آن وجود داشت، مى‌نوشتند؛ مانند: ۱. عسب: جمع عسيب، جريده نخل، چون وسط شاخه‌هاى درخت خرما كه برگهاى آن را جدا مى‌ساختند و در قسمت پهن آن مى‌نوشتند. ۲. لخاف: جمع لخفه، سنگ‌هاى نازك و سفيد. ۳. رقاع: جمع رقعه، تكه‌هاى پوست يا ورق (برگ) يا كاغذ. ۴. ادم: جمع اديم، پوست آماده شده براى نوشتن. پس از نوشته شدن، آيات نزد پيامبر و در خانه ايشان ضبط و نگهدارى مى‌شد. ▪️گاهى برخى از صحابه مى‌خواستند سوره يا سوره‌هايى داشته باشند، آن‌ها را استنساخ كرده و بر روى تكه‌هاى برگ يا كاغذ مى‌نوشتند و نزد خود نگه مى‌داشتند و معمولا در محفظه‌هاى پارچه‌اى به ديوار مى‌آويختند. ▪️ آيه‌ها به گونه‌اى منظم و مرتب، در هر سوره ثبت مى‌گرديد و هر سوره با نزول بسم اللّه آغاز يافته و با نزول بسم اللّه جديد ختم آن سوره اعلام مى‌شد و سوره‌ها با اين رويه هريك جدا و مستقل از يكديگر ثبت و ضبط مى‌شد. ▪️در عهد رسالت هيچ‌گونه نظم و ترتيبى بين سوره‌ها صورت نگرفت. زيرا آنچه مهم است تكميل سوره‌ها و مستقل بودن هر سوره از سوره ديگر است تا آيه‌هاى هر سوره با آيه‌هاى سوره‌هاى ديگر اشتباه نشود. اين مهم در عهد پيامبر صلّى اللّه عليه و آله صورت گرفت. امّا ترتيب بين سوره‌ها تا هنگام پايان يافتن نزول قرآن امكان نداشت، زيرا پيامبر اكرم تا در حال حيات بود هر لحظه احتمال نزول سوره‌ها و آيه‌هايى مى‌رفت. بنابراين طبيعى است كه پس از يأس از نزول قرآن، كه به پايان يافتن حيات پيامبر وابسته بود، سوره‌هاى قرآن قابل نظم و ترتيب خواهد بود. #علوم_قرآنی #یکشنبه‌ها I کانال محتوایی اداره قرآنی زنجان I --------------------------------------------- 💠 @mohtava_morabiyan 💠

📔مباحث علوم قرآنی / ۹ ▫️تلخیص از کتب مرحوم آیت الله معرفت (ره) ☑️ پدیده وحی (۸) - جمع آوری وحی ▪️جمع و تأليف قرآن به شكل كنونى، در يك زمان صورت نگرفته، بلكه به مرور زمان و به دست افراد و گروه‌هاى مختلف انجام شده است. ترتيب، نظم و عدد آيات در هر سوره در زمان حيات پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و با دستور آن بزرگوار انجام شده و توقيفى است و بايد آن را تعبّدا پذيرفت، و به همان ترتيب در هر سوره تلاوت كرد. ▪️هر سوره با فرودآمدن‌ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» آغاز مى‌شد و آيات به ترتيب نزول در آن ثبت مى‌گرديد، تا موقعى كه‌ «بِسْمِ اللَّهِ ...» ديگرى نازل مى‌شد و سوره ديگرى آغاز مى‌گرديد. اين نظم طبيعى آيات بود. گاهى اتفاق مى‌افتاد پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله- با اشاره جبرئيل- دستور مى‌داد تا آيه‌اى بر خلاف نظم طبيعى در سوره ديگرى قرار داده شود. بنابراين ثبت آيات در سوره‌ها، چه با نظم طبيعى يا نظم دستورى، توقيفى است و با نظارت و دستور خود پيامبر اكرم ص انجام گرفته است و بايد از آن پيروى نمود. حافظ يا جامع قرآن بودن در آن عهد، دليل نمى‌شود كه ميان سوره‌ها ترتيبى وجود داشته است. و اگر كسى هر آن چه از قرآن كه تا آن روز نازل شده، حفظ و ضبط كرده باشد، حافظ و جامع قرآن خواهد بود. ▪️بنابراين لازمه حفظ همه قرآن ترتيب فعلى آن نيست. امّا اهميت اين مسئله چندان روشن نيست، زيرا آنچه مهم است تكميل سوره‌ها و مستقل بودن هر سوره از سوره ديگر است تا آيه‌هاى هر سوره با آيه‌هاى سوره‌هاى ديگر اشتباه نشود. اين مهم در عهد پيامبر صلّى اللّه عليه و آله صورت گرفت. ▪️بر اين اساس، بيشتر محقّقين و تاريخ‌نويسان بر آنند كه جمع و ترتيب سوره‌ها پس از وفات پيامبر صلّى اللّه عليه و آله براى نخستين بار بر دست على امير مؤمنان عليه السّلام سپس زيد بن ثابت و ديگر صحابه بزرگوار انجام گرفت. #علوم_قرآنی #یکشنبه‌ها I کانال محتوایی اداره قرآنی زنجان I --------------------------------------------- 💠 @mohtava_morabiyan 💠

📔مباحث علوم قرآنی / ۱۰ ▫️تلخیص از کتب مرحوم آیت الله معرفت (ره) ☑️ نزول قرآن (۱) ▪️قرآن مجموعه آيات و سوره‌هاى نازل‌شده بر پيغمبر اسلام است كه پيش از هجرت و پس از آن در مناسبتهاى مختلف و پيشامدهاى گوناگون به طور پراكنده نازل شده است؛ سپس گردآورى شده و به صورت مجموعه كتاب در آمده است. نزول قرآن تدريجى، آيه آيه و سوره سوره، بوده و تا آخرين سال حيات پيغمبر (ص) ادامه داشته است. هرگاه پيشامدى رخ مى‌داد يا مسلمانان با مشكلى روبه‌رو مى‌شدند، براى رفع آن يا أحيانا پاسخ به سؤالهاى مطرح‌شده، آياتى چند يا سوره‌اى نازل مى‌شد. اين مناسبتها و پيشامدها را اصطلاحا اسباب نزول يا شأن نزول مى‌نامند كه دانستن آنها براى فهم دقيق بسيارى از آيات ضرورى است. ▪️اين نزول پراكنده، قرآن را از ديگر كتب آسمانى جدا مى‌سازد؛ زيرا صحف ابراهيم و الواح موسى يكجا نازل شد و همين امر موجب عيبجويى مشركان گرديد: «وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً ...»، (و كافران گفتند: چرا قرآن يكجا بر او نازل نمى‌شود؟ ...). در جواب آنها آمده: «كَذلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَكَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتِيلًا (اين به خاطر آن است كه قلب تو را به وسيله آن محكم داريم و (ازاين‌رو) آن را بتدريج بر تو خوانديم). در جاى ديگر مى‌گويد: «وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلى‌ مُكْثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزِيلًا»(و قرآنى كه آياتش را از هم جدا كرديم تا آن را با درنگ بر مردم بخوانى و آن را بتدريج نازل كرديم). ▪️حكمت تدريجى بودن نزول قرآن، اين است كه پيغمبر اكرم (ص) و مسلمانان احساس كنند همواره مورد عنايت خاص پروردگار قرار دارند و پيوسته رابطه آنان با حق تعالى برقرار است و دلگرمى آنان تداوم داشته باشد. «وَ اصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنا ...»(در راه ابلاغ حكم پروردگارت صبر و استقامت كن چرا كه تو در حفاظت‌ كامل ما قرار دارى ...). اين قبيل دلگرميهاى مداوم براى پيغمبر اسلام فراوان بوده است و در قرآن در موارد بسيارى بدان اشاره شده است. #علوم_قرآنی #یکشنبه‌ها I کانال محتوایی اداره قرآنی زنجان I --------------------------------------------- 💠 @mohtava_morabiyan 💠

📔مباحث علوم قرآنی / ۱۱ ▫️تلخیص از کتب مرحوم آیت الله معرفت (ره) ☑️ نزول قرآن (۲) - آغاز نزول و فترت وحی ▪️آغاز نزول قرآن در ماه مبارك رمضان و در شب قدر صورت گرفت:«إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ، فِيها يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ»؛ «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ...» شب قدر- نزد اماميّه- ميان دو شب مردّد است: شب ۲۱ و ۲۳ ماه مبارك رمضان. شيخ كلينى از حسّان بن مهران روايت كرده است گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم: شب قدر كدام است؟ فرمود: «آن را در يكى از دو شب ۲۱ و ۲۳ جستجو كن». شيخ صدوق مى‌گويد:«مشايخ ما اتفاق نظر دارند كه ليلة القدر، شب ۲۳ ماه رمضان است» اين شب را «ليلة الجهنى» نيز گويند به شرحى كه در حديث ابو حمزه ثمالى آمده است‌ ▪️آغاز وحى رسالى (بعثت) در ۲۷ ماه رجب، ۱۳ سال پيش از هجرت (۶۰۹ ميلادى) بود، ولى نزول قرآن به عنوان كتاب آسمانى، سه سال تأخير داشت. اين سه سال را به نام «فترت»مى‌خوانند. پيامبر صلّى اللّه عليه و آله در اين مدت دعوت خود را سرّى انجام مى‌داد تا آيه‌ «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ» نازل شد و دستور اعلان دعوت را دريافت كرد. ابو عبد اللّه زنجانى گويد: «پس از نزول آيه‌ «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ ...» تا مدت سه سال قرآن نازل نشد و اين مدت را فترت وحى مى‌نامند؛ سپس قرآن به صورت تدريجى نازل گرديد كه مورد اعتراض مشركين قرار گرفت» #علوم_قرآنی #یکشنبه‌ها I کانال محتوایی اداره قرآنی زنجان I --------------------------------------------- 💠 @mohtava_morabiyan 💠

📔مباحث علوم قرآنی / ۱۲ ▫️تلخیص از کتب مرحوم آیت الله معرفت (ره) ☑️ نزول قرآن (۳) - مدت نزول قرآن ◾️مدت نزول تدريجى قرآن بيست سال است. نزول قرآن سه سال بعد از بعثت آغاز و تا آخرين سال حيات پيامبر ادامه داشت. علىّ بن ابراهيم قمى مى‌گويد: از امام صادق عليه السّلام سؤال شد: چگونه قرآن در ماه رمضان نازل گرديد، با آنكه در طول بيست سال نازل شده است؟امام صادق عليه السّلام فرمودند: «... ثم نزل في طول عشرين عاما ...» ◾️در اينجا سه پرسش مطرح مى‌شود: ۱ - چگونه نزول قرآن يا آغاز نزول آن در شب قدر بوده است در حالى كه بعثت پيامبر در ۲۷ رجب با پنج آيه از اول سوره علق آغاز شد؟ ۲ - چگونه نزول قرآن در شب قدر انجام گرفته است در حالى كه قرآن در مدت بيست سال، نجوما يعنى هر چند آيه و در مناسبت‌هاى مختلف و پيش‌آمدهاى گوناگون، نازل شده است؟ ۳ - كدام آيات يا سوره براى نخستين بار بر پيامبر نازل شده است؟ اگر اولين آيات يا اولين سوره، سوره علق و پنج آيه از ابتداى آن است، چرا به سوره حمد «فاتحة الكتاب» مى‌گويند؟ ▪️جواب پرسش اول و سوم روشن است. زيرا نزول قرآن، چنان‌كه اشاره شد، سه سال پس از بعثت انجام گرفته است. در سه سال اول بعثت، دعوت به گونه سرّى انجام مى‌گرفت و هنوز براى اسلام كتابى نازل نشده بود. تا آن كه آيه‌ «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ ...» نازل گرديد و پيامبر صلّى اللّه عليه و آله به اعلام علنى دعوت مأموريت يافت و نزول قرآن آغاز شد. اما چرا به سوره حمد «فاتحة الكتاب» مى‌گويند، اگر اين نام را در زمان حيات پيامبر صلّى اللّه عليه و آله بر آن سوره اطلاق كرده باشند، بدين دليل است كه اولين سوره‌ كاملى است كه بر پيامبر نازل شده است. در برخى روايات آمده است كه همان روز اول بعثت، جبرئيل نماز و وضو را طبق آيين اسلام به پيامبر تعليم نمود، زيرا «لا صلاة إلّا بفاتحة الكتاب»، بنابراين سوره مذكور به طور كامل نازل شد. در مورد پرسش دوم: يعنى نزول قرآن در شب قدر و تعارض آن با نزول تدريجى، گفت‌وگو بسيار است و آراى مختلف در اين زمينه عرضه شده است ( که ان شالله در هفته آینده بدان میپردازیم) #علوم_قرآنی #یکشنبه‌ها I کانال محتوایی اداره قرآنی زنجان I --------------------------------------------- 💠 @mohtava_morabiyan 💠