🎦موقام: #نوایی 🪕چالان و اوخویان: استاد #علیرضا_سلیمانی مقام نوایی موقام نوایی منسوب به #امیرعلیشیر_نوایی شاعر، فیلسوف، موسیقیدان، وزیر و دانشمند باتدبیر دوران باشکوه #تیموریان می‌باشد. این مقام بیشتر محتوای دینی داردو درمنقبت ومرتبت حضرت رسول(ص) ودرتوصیف ذات اقدس‌الهی ومدح حضرت‌رسول(ص)و مدح ائمه با مضامین عرفانی،فلسفی نواخته می‌شود. مقام نوایی یکی ازگسترده‌ترین و محبوب‌ترین مقامات ترکی خراسان است. مرحوم حاج قربان سلیمانی و مرحوم حاج حسین یگانه هر دو مقام نوایی را شاخص‌ترین مقام ترکی برای #باخشی بودن یک نوازنده دوتار می‌دانند. این مقام آرامش‌بخش و بسیار درونی است. بخشی‌ها درهرمراسمی که حضور می‌یافتند، ابتدای همه مقام‌ها،قطعه بی‌کلام با نام #باش_مقامی (شاه مقام) می‌نواختند. بعد از اجرای مقام نوایی با توجه به میانگین سنی جمعیت یا مناسبت، مانند: مجلس عقد، عروسی، ختنه سوران، اعیاد مذهبی عید قربان و غیره داستانی متناسب انتخاب کرده و ساعتها مجلس را به فیض می‌رساندند. ◀️منبع: کتاب نگاهی به ادبیات ترکان خراسان (ص ۱۳۳ و ۱۳۵)استاداسماعیل سالاریان موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۱۳ https://t.me/hammamghaleh

#فولکلور،ائل بیلیمی،دانش عامه #بخشیها *بخشیهاچه کسانی بودند؟ ابتدا لازم است بدانیم که ریشه کلمه #بخشی و وجه تسمیه آن چیست؟سپس به معرفی بخشیها بپردازیم. گفته میشود که واژه بخشی اصطلاحی چینی است که ازدو بخش"باک + شی"گرفته شده است درآغازبه صورت باغشی و باقشی به معنای استاد،آموزگار،روحانی یاراهب بودایی واردزبان ترکی اویغوری شده است که برای سهولت دربیان #باخشی و متداول ترازآن #بخشی ادامیشود.برخی ازمحققان نیز،آنان را ازبازماندگان راویان سنت گوسانی وخنیاگری در ایران می دانند که بدیهه سرایی می کرده اند. بخشیهاهنرمندانی عارف مسلک، نوازنده، سراینده، خواننده،سازنده دوتار و روایتگرانی از اقوام ترک، ترکمن و کرمانج خراسان بودند که به باور مردم خراسان، خداوندبه آنها مقام وموهبتی را،بخشیده است تاباارائه هنرخود تاًثیری بسزا،در زندگی مردم بگذارند یابخشندگانی هستند که باهنر خود،مواهبی را، به دیگران می بخشند.آنهادرعروسیها، ختنه سوران،مجالس خصوصی و دورهمی،جشنها و نمایشهای بومی ومحلی،حضور می یافتند.البته در دهه های اخیر،برخی از بخشیهای بزرگ،درجشنواره ها وکنسرت های ملی و بین المللی شرکت می کردند که شادروان حاج قربان سلیمانی از جمله آنهاست. دراذهان مردم خراسان،نام بخشی هابیشترباساز دوتار،قرین وهمراه است.یعنی خوانندگان و نوازندگان دوتارکه هم شاعر وداستانسرا بودند هم سازنده دوتار.لذا به کسانی که صرفاً دوتار می نواختندبخشی اطلاق نمی شد بلکه #دوتارچی می گفتند.به نوازندگان دیگر سازها،مانند قوشمه که عمدتاً به صورت گروهی با نواختن دو یا چندساز،در مراسم های عروسی انجام می شد نیز #آشیق گفته می شدبه تکنوازان سازهای دیگر نیز،نامی دیگر می نهادندمانند لوتی، دوتارچی، قوشمه چی،دایره زن و ... امروزه با رواج سازهای دیجیتال به جای سازهای سنتی اصطلاح "ارکستر"سازنده"و"دیجی"به جای آشیق ها رایج شده است که نوازندگان این نوع سازها، در مراسم های عروسی ارائه خدمت می نمایند. با توجه به آنچه که بیان شد، بخشی هابایدبه خواندن،نواختن و ساختن ساز، بخصوص دوتار،سرایش شعر، داستانسرایی،تسلط می داشتند وگرنه برای کسانی که صرفاًدوتار می نواختند #دوتارچی گفته می شد. درمیان قوم ترکمن به باخشی ها، منزلت بالایی قائل بودندکه باعنوان #خلیفه خطاب می کردندامروزه در استان گلستان به باخشیها #سازچی می گویند. ساز #دوتار درمیان بخشی ها،ریشه در فرهنگ موسیقیایی ترکمانان داردکه بیشترازدیگر اقوام باآن مانوس اند.ازقدیم معروف است دارایی اصلی یک ترکمن عبارت بوده است از اسب،سلاح و دوتار. گفته میشود موسیقی ترکی بخشی های خراسان،دارای سه سبک هنری است که عبارتند از ۱-مکتب جوین درسبزوار ۲-مکتب گلیان در شیروان ۳- مکتب قوچان تا درگز. ۱-مکتب جوین: موسیقی ناحیه اسفراین و سبزوار است ویژگی موسیقی جوین آرام و متفکرانه می باشد دامنه ملودی هایش وسیع و مبتنی بر داستانهای بلند است سلسله جنبان موسیقی جوین شادروان پرویز دردی ومختار زنبیل باف بوده اند.کرم اصلیخان، زهره وطاهر،ابراهیم ادهم و کوراوغلی از جمله موسیقیهای مکتب جوین می باشند. دراین موسیقی بعدعرفانی،عاشقانه وحماسی سیال است. ۲-مکتب گلیان در شیروان: موسیقی شیروان هیجانی تر و هنجارهای حرکتی درآن بیشتر و پرتحرک تر است ملودی ها ضربی تر،ریتمی تر و با حرکت بیشتری همراه است مرحوم علی گل افروز، حیدرکارگر،سلطان رضا ولی نژاد و مرحوم حسن یزدانی ازپیروان مکتب گلیان شیروان می باشند که آن را،به غایت مطرح کرده وپرورش داده اند. ۳-مکتب قوچان تا درگز: این سبک از آرامش موسیقی جوین برخوردار است اما از تکنیک بالاتری برخوردار می باشد.دراین سبک عرفان ورگه هایی ازتصوف دیده می شود و نوع اشعار وحرکتهاگرایش صوفیانه دارد.شادروانان محمد حسین یگانه و حاج قربان سلیمانی ازاساتید مطرح این سبک می باشند. ازسرشناس ترین بخشیهای شمال خراسان می توان از شادروانان استادان بزرگ خان محمدقیطاقی، اولیاقلی یگانه، احمدقلی احمدی، حاج قربان سلیمانی، عباسقلی رنجبر، محمدحسین یگانه، رمضان سلمانی بردری، علی آلماجوقی، آی محمدیوسفی، غلامحسین افکاری و آقایان حاج علیرضاسلیمانی و براتعلی یگانه و ... از بخشی های ترکمن نیز آراز مراد ارخی و خلیفه نظرلی محجوبی نام برد. بخشی های شمال خراسان،معمولاً به سه زبان ترکی وترکمنی،فارسی و کرمانجی مسلط بودند و داستانهای مختلفی روایت می کردند و اشعار خود را، می خواندند.شادروان سهراب محمدی و عیسی بخشی قلی پور از دیگربخشی های شمال خراسان می باشندکه به زبان ترکی وکرمانجی می خواندند. درموسیقی جنوب خراسان از واژه "بخشی" کمتر استفاده می شود اماهنرمندان سرشناسی همچون شادروانان غلامعلی پورعطایی و عثمان محمدپرست ازجمله بخشی هایی بودند که به زبان فارسی می خواندندودوتار می نواختند. علی کوهستانی اسیق سو🌹 موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۱/۹/۱۴ https://t.me/hammamghaleh