#فولکلور،ائل بیلیمی،دانش عامه #کشاورزی_دیم چرا زمینهای دیم محصول نمی دهند؟ قبلاً هم یادآور شده ایم که اجدادمان درحمام قلعه واسیق سو، با اینکه از دانش، تکنولوژی و فناوریهای پیشرفته برخوردار نبودند اما با همان دانش بومی وابزارهای ساده کشاورزی خیلی هوشمندانه اقدام به فعالیت های اقتصادی از جمله کشاورزی می نموده اند.اگرچه کشت وکارشان مبتنی بر،شخم کردن زمین بود اما مقید بودند که باید به زمین فرصت داد تا خود را،باز یابد در اصطلاح #دَم بگیرد. یعنی هیچگاه زمین را،متوالی و پی در پی بخصوص از یک نوع محصول نمی کاشتند گاهی زمین را، یک سال کاشته ویک سال رها می کردند زمین رها شده را، #خام_زَرَع می گفتند گاهی یکسال #شیار و سال دیگر زراعت می کاشتند که #آیش گفته می شد.گاهی نیز،زراعت را،به #تناوب می کاشتند یعنی یکسال گندم سال دیگر کنجد،نخود،پالیز و در آبیزارها گندم و جو را،به تناوب می کاشتند. گاو آهنی که با نیروی گاو مورد استفاده قرار می گرفت زمین را،بر نمی گرداند بلکه فقط زمین را،می شکافت و شیار ایجاد می کرد.این وسیله که #رخت(خیش)نامیده می شد دارای تیغه ای آهنی تخت بود که حداکثر ده سانتی متر به زمین فرو می رفت و هیچگاه شخم عمیق نمی نمود لذا ساختار خاک تا حدود زیادی حفظ می شد درنتیجه فرسایش خاک جز در اراضی شیبدار،چندان مخرب نبود. حال این سوال پیش می آیدچه اتفاقی افتاده است دیمه زارها این گونه شده اند؟ شکی نیست مهمترین عامل #تغییراقلیم و خشکسالی های پی در پی دو سه دهه اخیر می باشد که کشاورزی دیم را،نه تنها از انتفاع انداخته است بلکه زیان ده نیز،کرده است.یعنی کشاورز هزینه های کشت و بذر را،متحمل می شود بدون آنکه حاصلی برداشت نماید.اما تنها عامل نیست بلکه عوامل دیگری که عمدتاً انسانی می باشد کشاورزی دیم را،ضررده کرده است. عمده عوامل انسانی مربوط به روشهای کاشت از جمله شخم عمیق،کشت متوالی زمین، چرای بی رویه دام،استفاده از کود شیمیایی،تردد بی حساب وسایل و ادوات کشاورزی در زمین کشاورزی،کشت بدون مطالعه ارقام غیر بومی بذر و ... می باشد.از میان عوامل نام برده شده دو عامل #شخم_عمیق که با تیغه های برگردان گاو آهن صورت می گیرد و #چرای_بی_رویه دام در اراضی کشاورزی که به صورت سنتی انجام می گیرد موجب فرسایش شدید زمین های کشاورزی شده است لذا از طرفی فقر زمین، ازسویی،خشکسالی و از طرف دیگر، فرسایش و از دسترس خارج شدن رطوبت زمین باعث شده است تا بازدهی زراعت به صفر برسد. حال این سوال پیش می آید علاج و چاره کار چیست؟ مسلماً در آنچه که یادآور شدیم عواملی مانند تغییر اقلیم از عهده ی ما خارج است اما می توان با از میان برداشتن،برخی از عوامل مخرب زمین و روشهای کشت همچنین کاشت #ارقام_مقاوم به خشکسالی و #تغییرنوع_کشت از محصولاتی که با رطوبت کم، بازدهی مناسبی دارند و دیگر روشهای علمی مطالعه شده با بهره گیری از نظرات کارشناسان جهادمحترم کشاورزی به تولید با صرفه زراعت پرداخت.از جمله کشت گیاهان دارویی و صنعتی مانند زیره،آنغوزه،ملنگو(تخم شربتی)،گلرنگ و دیگر گیاهان مقاوم به آب که کارشناسان خبره ی جهاد کشاورزی پیشنهاد می نمایند. کشت بدون شخم یا #کشاورزی_حفاظتی نیز، یکی دیگر از مواردی است که به مرور موجب احیای زمین های کشاورزی می شود یعنی با نگه داری کاه و کلش در زمین و ممانعت از چرای دام، هم رطوبت در زمین ذخیره می شود و هم از فرسایش جلوگیری به عمل می آید و هم با پوسیده شدن کاه وکلش،زمین غنی شده فقر زمین درجذب مواد مغذی گیاه جبران می شود. ✍ علی کوهستانی اسیق سو🌹 موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۱۱/۲۲ https://t.me/hammamghaleh https://eitaa.com/moozehmajazi

#فکولکلور،ائل بیلیمی،دانش عامه #کشاورزی دیم #رطوبت_زمین شکی نیست که اساس کشاورزی دیم،مبتنی بر #رطوبت_زمین است رطوبتی که بر اثر بارندگی در زمین ذخیره شده،گیاهان درفصل گرما از آن بهره مند می شوند گیاهان وحشی در طبیعت،با توجه به اقلیم و زیست بوم،خودرا با محیط تطبیق داده و به زندگی خود ادامه می دهد اما کشت زراعت،نیاز به ایجاد فضای مناسب با طبیعت نوع زراعت دارد از آن جمله باید رطوبت کافی در دسترس گیاه باشد مثلاً گیاهی مانند خارشتر،بانفوذ به عمق زمین آب مورد نیاز خود را،تامین می کند اما زراعت گندم از این توانمندی برخوردار نیست. به طورکلی از نظر کشاورزی آبها،به چهار نوع تقسیم می شوند۱_آب آبی ۲- آب سبز ۳- آب مجازی ۴- آب خاکستری. منظور از #آب_آبی،همان آب شیرین حقیقی،یعنی آبهای سطحی و زیر زمینی که در کشاورزی آبی نقش اساسی دارند و منبع تامین آب مصرفی باغات و محصولات پرمصرف آبی مانند شالی و صیفی جات و ... است. #آب_سبز به رطوبت غیراشباع حاصل از بارندگی در زمین های خشک و دیم گفته می شود.یعنی رطوبت ذخیره شده در زیر زمین که منبع اصلی تامین آب محصولات دیم می باشد. اگرچه اجدادمان در حمام قلعه به خوبی به این امر واقف بوده اند وبا تناوب آیش و شیار به حفظ رطوبت خاک اهتمام می ورزیده اند اما همانگونه که در پست های قبلی یادآور شده ایم تداوم کشت زمین به روش شخم زدن،آن هم با ادوات امروزی، یکی از عوامل اصلی فرسایش و در نتیجه فقر زمینهای کشاورزی می باشد. به نظر می رسد در حال حاضراساسی ترین کار،برای تولید محصول در اراضی حمام قلعه اتخاذ روشهایی است که منجر به #حفظ_رطوبت_خاک و جلوگیری از فرسایش آن باشد برای دستیابی به این مهم مواردی را،درپستهای قبلی یادآورشده ایم از جمله #کشاورزی_حفاظتی، جلوگیری از #چرای_بی_رویه دام در زمینهای کشاورزی،رعایت تناوب کشت،استفاده از بقایای گیاهی و کودهای دامی به عنوان #مالچ در جهت حفظ رطوبت خاک و ... مسلماً روشهای خلاقانه با توجه به جمیع جهات نیز،می تواند منجر به برون رفت زمین های دیم از این وضعیت باشد از جمله #ایجاد_حفره در زمینهای کشاورزی وهدایت آب باران به زیر زمین،زمانی که در زمین کشتی وجود ندارد به جای شیار کردن می توان اقدام به این کار کرد البته نیازمند همکاری همگانی از جمله دامداران می باشد یا ذخیره آب،با روش #حفیره_ای انجام داد.صد البته اجرای طرح های مطالعه شده آبخیز داری و آبخوانداری،از اساسی ترین راه حل های مشکل کم آبی در کشور است. #آبخیزداری یعنی مدیریت پایدار کل آبخیز که فقط آب نیست.بلکه شامل کل منابع طبیعی می شود. #آبخوانداری به عملیان اجرایی در جهت جمع آوری آبهای سطحی به زیر زمین گفته می شود که رسالت ذاتی آن نفوذ باران و سیلاب به درون زمین با هدف تقویت ذخیره #آب_سبز،در خاک و بهبود وضعیت #آب_آبی در آبخوان چاه ها،چشمه ها و قنوات است که منجر به کاهش سیل خیزی،مرطوب سازی خاک،احیای پوشش گیاهی،کاهش فرسایش،تثبیت کانون های گرد و غبار،تغذیه آبخوان،جلوگیری از فرونشست زمین،حفاظت آبخیزها،حفظ تعادل منابع طبیعی،بهبود واستمرار تولیدات کشاورزی،بهبود معیشت آبخیزنشینان و پایداری سکونتگاه ها به ویژه در روستاها می گردد. #آب_مجازی نیز به آبی گفته می شود که بر اثر واردات محصولات کشاورزی از خارج،در مصرف آبهای داخلی صرفه جویی و ذخیره می شود که البته در بخش کشاورزی کاربردی ندارد و به جهت تامین امنیت غذایی و گرفتار نشدن در دام تحریم های غذایی،اصلاً قابلیت اجرا ندارد. #آبهای_خاکستری نیز به پسابها و آبهای شوری گفته می شود که مستقیماً قابل استفاده در کشاورزی نیست بلکه پس از تصفیه مورد استفاده قرار می گیرد که آن هم به سبب پرهزینه بودن صرفه اقتصادی نداشته و کاربرد چندانی در کشاورزی ندارند البته در شرایط بحرانی به عنوان یکی از منابع آبی قابل اعتناست می توان با تصفیه ی مناسب از آن بهره برد. ✍علی کوهستانی اسیق سو🌹 موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۱۱/۲۸ https://t.me/hammamghaleh https://eitaa.com/moozehmajazi