آهنگ اسرارعشق خواننده: همایون شجریان موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۷ https://eitaa.com/moozehmajazi

رفیق و همکار قدیمی آقا ترنج از ترکان کلات نادری بعد حدود ۳۰ سال دیدار ها تازه شد.👏👏👏 آتالار سوءزی🌹 "هر زاتی تززه سی یاخشیدی، رفیقی کهنه سی" این ضرب المثل،بیانگر آن است که دوستان قدیمی با گذشت سالیان وفاداری خود را،به اثبات رسانده اندلذامی توان روی حرف وقولشان حساب بازکرد. با سپاس و تشکر ازعموحیدر موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۸ https://t.me/hammamghaleh

بسم الله الرحمن الرحیم  خط استاد محمد تعریفی خشتی موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۸ https://t.me/hammamghaleh

#شخم_زدن باخیش و گاو های بندی

#فولکلور،ائل بیلیمی،دانش عامه #روشهای_کاشت_زراعت درحمام قلعه قدیم نیاکان ما،ازگذشته های دور،با هوشمندی وشناخت پتانسیل های کشاورزی منطقه و باآگاهی کامل از مزیتهای اقلیمی آن، علاوه بر #نسق_و_شیار،رعایت تناوب کشت وآیش،کشت دیم را، باتوجه به موقعیت زمین،اینکه درمنطقه ی گرمسیری یا سردسیر واقع شده باشد.به دو روش پاییزه و بهاره انجام می دادند. برای کشت و کار از نیروی گاو و دستگاهی به نام #خیش(گاوآهن) بهره می گرفتند تا زمین راشخم بزننداین دستگاه بابندی به نام #اوجن که عمدتاً از پوست گاو یا روده دام تهیه می گردید به جوغ درگردن گاوها بسته می شد و با تیغی آهنی که بر توپ خیش تعبیه شده بود و آن را #نخ می نامیدند به نسق و شیار می پرداختند. کشت پاییزه را،پس از بارندگی های مهرکه #میزان_آیی و آبانماه که #عقرب گفته می شد در آذرماه که آن را #قوس می نامیدند انجام می دادند واز آن کشت،به نام #قوسی یاد می کردند.کشتهای پاییزه معمولاً گندم وجو بودند و #قوسی_بوغدئی_قوسی_آرپه نامیده می شدند. دیگرمحصولات را،عمدتاً،درفصل بهار می کاشتند که کشت بهاره گفته می شد.درکشت بهاره علاوه برگندم و جو، نخود، عدس، کنجد، آفتابگردان، گرچک، خربزه و هندوانه و نظایر آن می کاشتند درگذشته های دورتر خشخاش نیز،کشت می کرده اندکه پس از ممنوعیت کشت آن، از چرخه تولید خارج شده است. درمناطق سردسیر،حداقل به دو دلیل کشت بهاره صورت می پذیرفت. اول آنکه چنانچه پاییزه کشت می شد درسرمای شدیدزمستان،زراعت یخ می زد و ازبین می رفت دیگر آنکه رطوبت به اندازه کافی برای کشت وجود داشت تا محصول فرصت کافی برای به ثمررسیدن داشته باشد.بنابراین کشت گندم و جو و حبوبات را،از اسفندماه شروع کرده تا پایان فروردین ماه، ادامه می دادند.اماکشت دانه های روغنی و پالیز را،تا اوایل خرداد،به اتمام می رساندند. درمرحله ی #داشت معمولاً بر اثر بارندگی، علفهای هرز نیز،درمیان زراعت می روییدند. ازآنجاکه از سموم علف کش خبری نبود کشاورزان، علفها را، وجین می کردند که دراصطلاح #خویشئووه گفته می شد. دربرخی از زراعتها،مانند پالیز،علاوه بر خیشئووه، سله شکنی نموده به پای گیاه خاک می دادند که اصطلاحاً #خوله_ماق می نامیدند. درمرحله ی #برداشت نیز، به جهت نبودن تکنولوژیهای امروزه، درو گندم و جو با دست و به وسیله داس و منگال انجام می گرفت. سپس به صورت پشته توسط دهقانان به خرمنگاه کشیده می شد تا به وسیله #چرخ_الی و با نیروی گاو، کوبیده شود و پس از بر باد دادن خرمن،دانه را از کاه جدامی نمودند و به سیلوهای خانگی که #پرخو نام داشت منتقل می کردند کاه را نیز،با تورهای کاه کشی که از موی بز بافته می شدند به کاهدان #ساماخنه می بردند. قسمتی ازمحصول را، به عنوان #توخئم(بذر) برای کشت سال بعد، کنار می گذاشتند و الباقی را،به فروش و مصرف خانوار می رساندند. محصولات دیگرنیز هکذا ... ادامه دارد. تصاویر در عکس سمت راست بالا مربوط به شادروانان حاج رمضانعلی رحمانی، عباسعلی هنرمند، حسین رحمانی و آقایان حاج ابراهیم رحمانی وحسن رحمانی می باشد که در باغ مرحوم حاج رمضانعلی رحمانی مشغول شخم زدن می باشند. ✍علی کوهستانی اسیق سو🌹 موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۸ https://t.me/hammamghaleh

آهنگ ترکی کندیمیز(دِهِمان) خواننده احمد نایبی موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۸ https://t.me/hammamghaleh

دربیمارستان امام رضا"ع" مشهد اتفاق افتاد سلام و درود برهنرمندی که درد مردم، دارد و با مردم همدردی می کند سعی دارد با هنر خویش دردی از آلام دردمندی، بکاهد چنین هنرمندی هرجا که رود قدر بیند و بر صدر نشیند. ارسالی سرکار خانم م . رفیعی موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۸ https://t.me/hammamghaleh

آهنگ ترکی دایان گئتمه جوانلیق خواننده:جلال فرجیان ارسالی سرکارخانم م . رفیعی موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۹ https://t.me/hammamghaleh

. پول از قدیم، پول مشکل ما، بوده است چالش آدم و حوا، بوده است بردن یوسف، به بازار فروش قیمت عشق زلیخا، بوده است قدرت فرعون و گاو سامری جنگ با اعجاز موسا، بوده است گر ربودند، از سلیمان خاتمش شوکت و مکنت بالا، بوده است فقر مجنون، ثروت ابن سلام نقش پول، درعشق لیلا بوده است آتش کین، رونق دین، در جهان ملک شاهان، کاخ کسرا، بوده است بین تیشه، با سرای پادشاه عشق شیرین، یک معما بوده است گر زمانی کس، به ناحق کشته شد پول بهای فصل خونها، بوده است در ازای خوردن چند لقمه نان یا خرید یک وجب جا، بوده است هدیه ای، بر دلبرانی، دل ستان مهر خوب رویان زیبا، بوده است عایدی از کار نیکی، پر تلاش مزد مردی، گلشن آرا، بوده است بر فقیران، پول بُوَد، مشکل گشا گرچه چرک دست دارا، بوده است اینکه گویندچرک و ریم باشد بکف ارز و قربش،ازچه والا بوده است؟ من نپندارم که باشد، این چنین معتبر در نزد "سودا" بوده است علی کوهستانی اسیق سو(سودا)🌹 موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۱۰ https://t.me/hammamghaleh

آهنگ فقیری درده،عاشقی هم درده خواننده:مهرداد رستاخیز موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۱۰ https://t.me/hammamghaleh

طایفه ثانی کوکباش(سانی گویباش)

#اسیق_سو ازگذشته حمام قلعه بیشتر بدانید. #لغتنامه_دهخدا اسیق سو. [ اِ ] (اِخ ) دهی از دهستان کبودگنبد بخش کلات شهرستان دره گز، در 18000گزی جنوب باختری کلات دره . سردسیر. سکنه 149 تن . آب آن از رودخانه . محصول آنجا غلات . شغل زراعت ، مالداری ، قالیچه و گلیم بافی . راه آنجا مالرو است . (فرهنگ جغرافیائی ایران ج 9). اگرچه تلفظ صحیح این نام ترکی #ایسسیق_سو می باشدلیکن در معتبرترین فرهنگ لغت فارسی یعنی لغتنامه دهخدا با تلفظ فارسی #اسیق_سو یادشده است.درشناسنامه ساکنان آن و اعقابشان نیز، با بیان های مختلفی آمده است اما غالباً باهمین تلفظ فارسی"اسیق سو"،ثبت گردیده است. این روستا یکی از قدیمی ترین، روستاهای کلات می باشد حتی محلی در پایین دست اسیق سو، به نام #گور_قلعه وجود دارد که قدمت آن را، به پیش از اسلام می رساند. از آنجاکه مطالعات چندانی درباره این قریه صورت نگرفته است. از قدمت آن،اطلاعات کافی در اختیار نداریم اما از تاسیس روستای حمام قلعه،بنابر روایاتی که به ما رسیده است مطالبی را،می دانیم لذا مطالب مذکور به شرح ذیل، به آگاهی شما گرامیان،می رسد. امیدواریم که مورد توجهتان واقع گردد. اهالی حمام قلعه،قبلا در،اسیق سو ساکن بوده اند.ساکنان اسیق سو را طایفه ای به نام #ثانی_کوکباش یا #سانی_گویباش" تشکیل می داده اند.که خود شامل چندین طایفه دیگر و همگی از ترکان افشاری و جلایر بوده اند.برخی از طوایف که هم اکنون درحمام قلعه ساکن می باشند عبارتنداز: بیک ها،جلایرها،ایمانلوها( امانلو)،قره حسنلوها( قراسلوها)،قاجارها( کجارها)، چویلی ها،ساربان ها, افشارهای کرمان و...آنچه که قابل توجه است وجه تسمیه این طایفه بزرگ می باشد بنابرآنچه در افواه مردم رایج است،گویا این طایفه،درهنگام سان دیدن مقامات ازلشکریان نادرشاه، باکلاه های سبزیاآبی رنگ در رژه نظامی حضور می یافته اند. باتوجه به مطلب بیان شده،احتمالا گروهی از این طایفه نظامی بوده و دراسیق سو سکنا داشته اند.اسم دو کوه دربالاسر حمام قلعه به نام های #سلاتخانه و #قراولخانه میتواند موید این ادعا باشد. طایفه سانی گویباش،دراطراف ژرف رود از اسیق سو تا گویمد=گوی گنبد (کبودگنبد) به کشاورزی و دامداری مشغول بوده اند،مامن اصلیشان، اسیق سو بوده و به صورت فصلی، به مزارع و محل دامداریشان، واقع در دهنه پیسره و دره حمام قلعه می آمده اند. آنها برای امور بهداشتی و مذهبی خود، حمامی کوچک ودرجنب آن نمازخانه یاحسینیه ای می سازند. این مکان سالیان متمادی، مورد استفاده قرارمی گرفته و شاید چندین بار مرمت شده است. تا این که حاج ابراهیم ساربان پدربزرگ مرحوم حاج رمضانعلی رحمانی که از کشاورزان عمده مالک اراضی اطراف ژرف رود و ازطرفی فرد بانفوذی بوده است. ازحکومت وقت یعنی حکومت فتحعلی شاه قاجار مجوز تاسیس روستای حمام قلعه را می گیرد. از آن پس تعداد بیشتری ازاهالی اسیق سو به حمام قلعه نقل مکان می نمایند. بنابرگفته کهنسالان روستا، ازجمله مرحوم حاج رمضانعلی رحمانی، وجه تسمیه حمام قلعه همان حمام کوچک کشاورزان است. اگرچه آقای محمدرضا خسروی نویسنده کتاب" کلات نادری" معتقداست حمام قلعه نام خودرا،ازاسیق سو گرفته است.اسیق سو> آبگرم> گرمابه> حمام،گرچه این نظریه هم می توانسته است مدنظر نامگذاران باشد. اماگفته کهنسالان به نظر نزدیکتر است. این محل قبلامحلی برای حمام بوده است،اکنون محلی برای روستاست. امروزه درحمام قلعه به جزطوایف ذکر شده طایفه های دیگری مانند: تاتارها،تین ها،بربرهاترکمن ها، قرشمارهاو...زندگی می کنند.برخی ازاهالی،حتی ازنام طایفه خود هم آگاهی ندارند اماهمچنان نام این طایفه بزرگ یعنی "سانی گویباش" به همراه نام #توپارهای زیادی برسر زبانهاست. نام برخی ازتوپارها،بانام طوایف مطابقت دارد و برخی نه.دراین میان آنچه که خیلی جالب توجه است، این است که نام این طایفه بزرگ درهیچ کتابی مستند نشده است امادرسندهای ملکی وازدواج به وفور ازآن یاد شده است.که با املای " ثانی کوکباش،سانی گویباش" آمده است که ما نمونه هایی را درتصویر بالا آورده ایم. به راستی اگراین طایفه درلشکر نادر جایگاهی داشته اند چرا در کتابهای تاریخی نامی از آن برده نشده است؟ واگر چنین نبوده اند وجه تسمیه ی این طایفه چیست؟ وچرا درسندهای ملکی وازدواج فراوان به این نام بر می خوریم؟ ✍علی کوهستانی اسیق سو🌹 موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۱۱ https://t.me/hammamghaleh

آهنگ وطن یاخشی دور خواننده:رحیم شهریاری موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۱۱ https://t.me/hammamghaleh

#نوستالوژی عکس زیرخاکی و خاطره انگیز، از یک روز کار در مراسم #یوآر(یاوری)در کاهگل کشی خانه های سنتی با معماری صددرصد، بومی حمام قلعه. افراد در تصویر ازسمت راست آقایان، کربلایی قربانعلی رحیمی، کربلایی جعفرکوهستانی، شادروان حسین قدیری، شادروان حاج حسن مظلوم، محمدعلی میرزاییان، موسی اسدی، یونس عباسیان، قاسم ابراهیمی، شادروان کربلایی عباسعلی حسنپور، محمدعلی خسروی و در ردیف پشت از راست آقایان، عبدالله ایرانی، قربانعلی نادری، شادروان حسینعلی لشکری، غلامعلی رفیعی، میرزاخان ایزدی ارسالی آقای موسی ایرانی موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۱۱ https://t.me/hammamghaleh

برادر ارجمندم جناب آقای دکتر منصوری سلام علیکم! از اینکه مدتی است نتوانستم درکانال وزین شما، در جمع دوستان قدیمی حضور یابم از حضرتعالی و دیگر دوستان عذرخواهم. امروز با دیدن تصاویر ارسالیتان در جمع دوستان از روستای جلیعه، مرغ خیالم به پرواز در آمد و به گذشته پرکشید و با گشت و گذاری خیالی درکوچه پس کوچه های یک روستای سنتی هم لذت بردم هم دلم به جمع دوستان قدیمی تنگ شد. برادر عزیزم! وقتی که با چنین موقعیت هایی روبرو می شوم با خودم فکر می کنم زندگی درگذشته باهمه ی نداشته ها وکم و کاستی هایش،چقدر خوب بوده است.ظاهراً ما برای به دست آوردن رفاه و آسایش،آرامشمان را،از دست داده ایم. برای همین است وقتی خود را، در شرایط مشابه آن زمان حس می کنیم نفسی از عمق جان،می کشیم و می گویم یادش بخیر! چه روزگار خوبی داشتیم! آنگاه آرزو می کنیم که چه می شد؟آن زمان یک بار دیگر،برمی گشت و آن فضا یک بار دیگر تکرار می شد. #چرا این گونه می اندیشیم؟ مسلماً درچنین مواقعی این احساس به ما دست می دهد که چه داشته هایی را،در ازای چه دست آوردهایی از دست داده ایم؟ پس از محاسبه ی هزینه و فایده اش به این نتیجه می رسیم که آنچه را، از دست داده ایم ارزشمندتر از آنی بوده است که به دست آورده ایم لذا احساس خسران می کنیم این چنین است که همان خانه کاهگلی قدیمی را،به منازل مجلل امروزی،حرارت اجاق و کرسی قدیمی را،به سوخت های امروزی و همان نان و ماست محلی را،به غذاهای رستورانی ترجیح می دهیم. #چرا امروزه برخی از فروشندگان برنج، کالای خود را،دودی می کنند تا به مصرف کننده این حس دست بدهد که غذا،در روی اجاق هیزمی پخته شده است؟ #چرا با مصرف یک فنجان چای جوشیده بر روی آتش، لذت بیشتری می بریم؟ #چرا یک شب،خوابیدن در یک خانه سنتی و بومگردی را، بر آرامیدن در هتلی مجلل ترجیح می دهیم؟ وصدها بلکه هزاران چرای دیگر. جواب همه ی این چراها و آنچه را که بیان شد باید دربازگشت به اصالت و خویشتن خویش جستجو کرد ازقبیل:موطن آبا و اجدادی، معماری بومی،داشته های طبیعی،اقلیمی،بومی که نسلهای گذشته و امروزین ما یکی پس از دیگری،طی هزاران سال،با آن انس گرفته اند. اینجاست که دیدن یک روستا با معماری و حال و هوای قدیمی اش، دیدن خانه ی پدری  و محیط پیرامونش، تناول یک غذای و نان محلی، دیدن یک مراسم یا بازی محلی یادآور خاطره های بسیارمفرحی است که به ما هم لذت مضاعف می دهد و هم افسوس، به همراه دارد. افسوس به خاطر از دست دادن عزیزان خود، پدران، مادران و بستگان خود، افسوس به سبب از دست دادن نعمت های طبیعی که ما به ازایش به دست آوردن  کالاهای صنعتی و مواد شیمیایی، به تبع آن گرفتار شدن به برخی بیماریهای صعب العلاج یا ناشناخته بوده است. ارادتمندتان علی کوهستانی اسیق سو ازمشهدمقدس                    ۱۴۰۲/۸/۴

📝داستان کوتاه اما زیبا اصالت مهم تر است یا تربیت؟ می گویند: روزی شاه عبّاس در اصفهان به خدمت عالم زمانه، شيخ بهایی رسيد. پس از سلام و احوالپرسی، از شيخ پرسيد: در برخورد با افراد اجتماع، اصالت ذاتیِ آن ها بهتر است يا تربيت خانوادگی شان؟ شيخ گفت: هر چه نظر حضرت اشرف باشد، همان است. ولی، به نظر من "اصالت" ارجح است. و شاه بر خلاف او گفت: شک نکنيد که "تربيت" مهمّ تر است. بحث ميان آن دو بالا گرفت و هيچ يک نتوانستند يکديگر را قانع کنند. به ناچار شاه برای اثبات حقّانيّت خود، او را به کاخ دعوت کرد تا حرفش را به کرسی بنشاند. فردای آن روز، هنگام غروب، شيخ به کاخ رسيد. بعد از تشريفات اوّليّه، وقت شام فرا رسيد. سفره ای بلند پهن کردند. ولی، چون چراغ و برقی نبود، مهمانخانه سخت تاريک بود. در اين لحظه، پادشاه دستی به کف زد و با اشاره ی او چهار گربه، شمع به دست حاضر شدند و آن جا را روشن کردند. در هنگام شام، شاه دستی پشت شيخ زد و گفت ديدی گفتم: "تربيت" از "اصالت" مهمّ تر است. ما اين گربه های نااهل را اهل و رام کرديم. که اين نتيجه ی اهمّيّت "تربيت" است. شيخ در عين اين که هاج و واج مانده بود، گفت: من فقط به يک شرط حرف شما را می پذيرم و آن، اين که فردا هم گربه ها مثل امروز چنين کنند. شاه که از حرف شيخ سخت تعجّب کرده بود، گفت: اين چه حرفی است. فردا مثل امروز و امروز هم مثل ديروز! کار آن ها اکتسابی است که با تربيت و ممارست و تمرين زياد انجام می شود. ولی، شيخ دست بردار نبود که نبود. تا جایی که، شاه عبّاس را مجبور کرد تا اين کار را فردا تکرار کند. لذا، شيخ فکورانه به خانه رفت. او وقتی از کاخ برگشت، بی درنگ دست به کار شد. چهار جوراب برداشت و چهار موش در آن نهاد. فردا او باز طبق قرار قبلی به کاخ رفت. تشريفات همان و سفره همان و گربه های بازيگر همان شاه که مغرورانه تکرار مراسم ديروز را تاکيدی بر صحّت حرف هايش می ديد. زير لب برای شيخ رجز می خواند. که در اين زمان، شيخ موش ها را رها کرد. هنگامه ای به پا شد؛ يک گربه به شرق، ديگری به غرب، آن يکی شمال، و اين يکی جنوب..... اين بار شيخ دستی بر پشت شاه زد و گفت: شهريارا ! يادت باشد اصالت گربه، موش گرفتن است؛ گرچه "تربيت" هم بسيار مهمّ است. ولی، "اصالت" مهمّ تر است. يادت باشد با "تربيت" می توان گربه ی اهلی را رام و آرام کرد؛ ولی، هر گاه گربه موش را ديد، به اصل و "اصالت" خود بر می گردد. موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۱۲ https://t.me/hammamghaleh

ایل ترکی یتیمی (ابوالفضل) به یادبود پدران اسمانی به ویژه شادروان زنده یاد جوان 🌹مرحوم علی اصغر نجاتی 🌹 به خوانندگی جناب اقای کربلایی یونس اکبرپور به درخواست علی اکبرشریعتی تقدیم به یادگارعزیزمان ابوالفضل نجاتی 😭😭😭😭

ایل ترکی یتیمی (ابوالفضل) (شماره 2) به یادبود پدران اسمانی    به ویژه  شادروان زنده یاد جوان 🌹مرحوم علی اصغر نجاتی 🌹      به خوانندگی جناب اقای        کربلایی یونس اکبرپور   به درخواست علی  اکبرشریعتی       تقدیم به یادگارعزیزمان            ابوالفضل نجاتی                    😭😭😭😭

🎦موقام: #نوایی 🪕چالان و اوخویان: استاد #علیرضا_سلیمانی مقام نوایی موقام نوایی منسوب به #امیرعلیشیر_نوایی شاعر، فیلسوف، موسیقیدان، وزیر و دانشمند باتدبیر دوران باشکوه #تیموریان می‌باشد. این مقام بیشتر محتوای دینی داردو درمنقبت ومرتبت حضرت رسول(ص) ودرتوصیف ذات اقدس‌الهی ومدح حضرت‌رسول(ص)و مدح ائمه با مضامین عرفانی،فلسفی نواخته می‌شود. مقام نوایی یکی ازگسترده‌ترین و محبوب‌ترین مقامات ترکی خراسان است. مرحوم حاج قربان سلیمانی و مرحوم حاج حسین یگانه هر دو مقام نوایی را شاخص‌ترین مقام ترکی برای #باخشی بودن یک نوازنده دوتار می‌دانند. این مقام آرامش‌بخش و بسیار درونی است. بخشی‌ها درهرمراسمی که حضور می‌یافتند، ابتدای همه مقام‌ها،قطعه بی‌کلام با نام #باش_مقامی (شاه مقام) می‌نواختند. بعد از اجرای مقام نوایی با توجه به میانگین سنی جمعیت یا مناسبت، مانند: مجلس عقد، عروسی، ختنه سوران، اعیاد مذهبی عید قربان و غیره داستانی متناسب انتخاب کرده و ساعتها مجلس را به فیض می‌رساندند. ◀️منبع: کتاب نگاهی به ادبیات ترکان خراسان (ص ۱۳۳ و ۱۳۵)استاداسماعیل سالاریان موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۲/۹/۱۳ https://t.me/hammamghaleh

✅کتیبه «نادری» کلات خراسان رضوی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد سید جواد موسوی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی: کتیبه «نادری» شهر کلات نادر این استان به شماره ۳۳۹۷۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. ✅کتیبه نادری، سنگ نوشته‌ای باستانی به زبان ترکی خراسانی است که در مدخل ورودی اصلی قدیم شهر کلات نادر که به دربند «ارغونشاه» معروف شده و در فاصله ۱۰۰ متری برج ارغونشاه، در ارتفاع ۱۵ متری از کف رودخانه ژرف رود، حجاری شده است.

#فولکلور،ائل بیلیمی،دانش عامه #بخشیها *بخشیهاچه کسانی بودند؟ ابتدا لازم است بدانیم که ریشه کلمه #بخشی و وجه تسمیه آن چیست؟سپس به معرفی بخشیها بپردازیم. گفته میشود که واژه بخشی اصطلاحی چینی است که ازدو بخش"باک + شی"گرفته شده است درآغازبه صورت باغشی و باقشی به معنای استاد،آموزگار،روحانی یاراهب بودایی واردزبان ترکی اویغوری شده است که برای سهولت دربیان #باخشی و متداول ترازآن #بخشی ادامیشود.برخی ازمحققان نیز،آنان را ازبازماندگان راویان سنت گوسانی وخنیاگری در ایران می دانند که بدیهه سرایی می کرده اند. بخشیهاهنرمندانی عارف مسلک، نوازنده، سراینده، خواننده،سازنده دوتار و روایتگرانی از اقوام ترک، ترکمن و کرمانج خراسان بودند که به باور مردم خراسان، خداوندبه آنها مقام وموهبتی را،بخشیده است تاباارائه هنرخود تاًثیری بسزا،در زندگی مردم بگذارند یابخشندگانی هستند که باهنر خود،مواهبی را، به دیگران می بخشند.آنهادرعروسیها، ختنه سوران،مجالس خصوصی و دورهمی،جشنها و نمایشهای بومی ومحلی،حضور می یافتند.البته در دهه های اخیر،برخی از بخشیهای بزرگ،درجشنواره ها وکنسرت های ملی و بین المللی شرکت می کردند که شادروان حاج قربان سلیمانی از جمله آنهاست. دراذهان مردم خراسان،نام بخشی هابیشترباساز دوتار،قرین وهمراه است.یعنی خوانندگان و نوازندگان دوتارکه هم شاعر وداستانسرا بودند هم سازنده دوتار.لذا به کسانی که صرفاً دوتار می نواختندبخشی اطلاق نمی شد بلکه #دوتارچی می گفتند.به نوازندگان دیگر سازها،مانند قوشمه که عمدتاً به صورت گروهی با نواختن دو یا چندساز،در مراسم های عروسی انجام می شد نیز #آشیق گفته می شدبه تکنوازان سازهای دیگر نیز،نامی دیگر می نهادندمانند لوتی، دوتارچی، قوشمه چی،دایره زن و ... امروزه با رواج سازهای دیجیتال به جای سازهای سنتی اصطلاح "ارکستر"سازنده"و"دیجی"به جای آشیق ها رایج شده است که نوازندگان این نوع سازها، در مراسم های عروسی ارائه خدمت می نمایند. با توجه به آنچه که بیان شد، بخشی هابایدبه خواندن،نواختن و ساختن ساز، بخصوص دوتار،سرایش شعر، داستانسرایی،تسلط می داشتند وگرنه برای کسانی که صرفاًدوتار می نواختند #دوتارچی گفته می شد. درمیان قوم ترکمن به باخشی ها، منزلت بالایی قائل بودندکه باعنوان #خلیفه خطاب می کردندامروزه در استان گلستان به باخشیها #سازچی می گویند. ساز #دوتار درمیان بخشی ها،ریشه در فرهنگ موسیقیایی ترکمانان داردکه بیشترازدیگر اقوام باآن مانوس اند.ازقدیم معروف است دارایی اصلی یک ترکمن عبارت بوده است از اسب،سلاح و دوتار. گفته میشود موسیقی ترکی بخشی های خراسان،دارای سه سبک هنری است که عبارتند از ۱-مکتب جوین درسبزوار ۲-مکتب گلیان در شیروان ۳- مکتب قوچان تا درگز. ۱-مکتب جوین: موسیقی ناحیه اسفراین و سبزوار است ویژگی موسیقی جوین آرام و متفکرانه می باشد دامنه ملودی هایش وسیع و مبتنی بر داستانهای بلند است سلسله جنبان موسیقی جوین شادروان پرویز دردی ومختار زنبیل باف بوده اند.کرم اصلیخان، زهره وطاهر،ابراهیم ادهم و کوراوغلی از جمله موسیقیهای مکتب جوین می باشند. دراین موسیقی بعدعرفانی،عاشقانه وحماسی سیال است. ۲-مکتب گلیان در شیروان: موسیقی شیروان هیجانی تر و هنجارهای حرکتی درآن بیشتر و پرتحرک تر است ملودی ها ضربی تر،ریتمی تر و با حرکت بیشتری همراه است مرحوم علی گل افروز، حیدرکارگر،سلطان رضا ولی نژاد و مرحوم حسن یزدانی ازپیروان مکتب گلیان شیروان می باشند که آن را،به غایت مطرح کرده وپرورش داده اند. ۳-مکتب قوچان تا درگز: این سبک از آرامش موسیقی جوین برخوردار است اما از تکنیک بالاتری برخوردار می باشد.دراین سبک عرفان ورگه هایی ازتصوف دیده می شود و نوع اشعار وحرکتهاگرایش صوفیانه دارد.شادروانان محمد حسین یگانه و حاج قربان سلیمانی ازاساتید مطرح این سبک می باشند. ازسرشناس ترین بخشیهای شمال خراسان می توان از شادروانان استادان بزرگ خان محمدقیطاقی، اولیاقلی یگانه، احمدقلی احمدی، حاج قربان سلیمانی، عباسقلی رنجبر، محمدحسین یگانه، رمضان سلمانی بردری، علی آلماجوقی، آی محمدیوسفی، غلامحسین افکاری و آقایان حاج علیرضاسلیمانی و براتعلی یگانه و ... از بخشی های ترکمن نیز آراز مراد ارخی و خلیفه نظرلی محجوبی نام برد. بخشی های شمال خراسان،معمولاً به سه زبان ترکی وترکمنی،فارسی و کرمانجی مسلط بودند و داستانهای مختلفی روایت می کردند و اشعار خود را، می خواندند.شادروان سهراب محمدی و عیسی بخشی قلی پور از دیگربخشی های شمال خراسان می باشندکه به زبان ترکی وکرمانجی می خواندند. درموسیقی جنوب خراسان از واژه "بخشی" کمتر استفاده می شود اماهنرمندان سرشناسی همچون شادروانان غلامعلی پورعطایی و عثمان محمدپرست ازجمله بخشی هایی بودند که به زبان فارسی می خواندندودوتار می نواختند. علی کوهستانی اسیق سو🌹 موزه مجازی حمام قلعه ۱۴۰۱/۹/۱۴ https://t.me/hammamghaleh