اسلام؛ عبادت و پرستش را منحصر به آنچه در معابد صورت می‌گیرد ندانسته، بازار و خیابان و محل کسب و محل کسب علم و محیط خانواده را نیز معبد شناخته بدون اینکه ارزش مسجد و معبد را پایین آورد. (یادداشت‏‌ها، ج۴، ص۱۶۵) @motahari_nab

هم تربیت بر کار مقدم است و هم کار بر تربیت؛ یعنی ایندو، هم علت یکدیگر هستند و هم معلول یکدیگر. هم انسان سازنده و خالق و آفریننده کار خودش است، و هم کار (و نوع کار) خالق و آفریننده روح و چگونگی انسان است. (تعلیم‌وتربیت‌دراسلام، ص۲۷۵) @motahari_nab

کاری که از والدین ساخته است مخصوصاً از جنبه چاشنی دادن محبت به روح فرزندان، از هیچ کانون دیگر ساخته نیست. کودک تنها نیازمند به خوراک، پوشاک، بازی، تر و خشک کردن و درس نیست که گفته شود از پانسیون و دولت ساخته است؛ از همه بالاتر نیازمندی او به کانون پرمحبت خانوادگی و دامن پرمهر مادر است. می‌گویند اثر یک مشت به پشت بچه زدن تا آخر عمر در روح او باقی می‌ماند؛ آیا اثر بوسه‏‌های گرم، نوازش‌های صمیمانه، فداکاری‌های پدر و مادر باقی نمی‌ماند؟ (یادداشت‏‌ها، ج۵، ص۷۶) @motahari_nab

قرآن می‌گوید باید با سلاح عقل و اندیشه با مسائل روبرو شد؛ نباید عقیده‌ای درست را به دلیل آنکه دیگران انگ و برچسب به انسان می‌‏زنند رها کرد و نباید عقیده‌ای را به صرف تعلق داشتن به این یا آن شخصیت بزرگ و معروف پذیرفت. (آشنایی‌باقرآن، ج۱، ص۶۱) @motahari_nab

انسان بالطّبع نمی‏ بایست گرایش مادّی پیدا کند؛ مادّیگری یک جریان مخالف طبیعت و فطرت انسان است و چون برخلاف اصل است، باید به جستجوی علّت آن پرداخت و از سببی که آن را برخلاف اصل و قاعده به وجود آورده کاوش نمود. و به عبارت ساده‌تر، اعتقاد به خدا حکم سلامت را دارد و گرایش مادّی حکم بیماری را. هیچ گاه از سرّ سلامت نباید پرسید، زیرا سلامت بر طبق مسیر و جریان طبیعی نظام خلقت است؛ امّا اگر دیدیم فردی یا جمعیتی بیمارند، آنجا باید پرسید: چرا این افراد بیمار شدند؟ چه موجباتی سبب بیماری آنها شده است؟ُ (علل‌گرایش‌به‌مادیگری، ص۴۷) @motahari_nab

در دنیاى امروز به یک چیزهاى مادى که باید برسند رسیده‌اند. تا به حال که اینها را نداشتند به دنبال اینها مى رفتند. ولى حالا که رسیده‌اند بعدش چى؟ هیچ. حالا بشر امروز رسیده به پوچى و هیچى (نیهیلیسم). این پوچى گرایى همان است. پوچى یعنى بدترین وضع زندگى، زندگى بى آرمان. نهرو مى گوید: بشر رسیده به یک زندگى ایده‌آل مادى ولى بعد از آن معنویتى لازم است. (مقدمه‌ای‌برکلام‌جدید، ص۷۷) @motahari_nab

مکرر باید گفته شود تا ما باور کنیم که وسایل هدایت هر زمانی مخصوص خود آن زمان است. (ده‌گفتار، ص۲۰۴) @motahari_nab

هیچ وقت یک مسلمان واقعی، یک مؤمن واقعی- تا چه رسد به مقام مقدس امام- امکان ندارد که با دستگاه ظلم و جور زمان خودش سازش کند و واقعاً بسازد، یعنی خودش را با آن منطبق کند، بلکه همیشه با آنها مبارزه می‌کند. تفاوت در این است که شکل مبارزه فرق می‌کند. یک وقت مبارزه علنی است، اعلان جنگ است، مبارزه با شمشیر است. این یک شکل مبارزه است. و یک وقت، مبارزه هست ولی نوع مبارزه فرق می‌کند. در این مبارزه هم کوبیدن طرف هست، لجنمال کردن طرف هست، منصرف کردن مردم از ناحیه او هست، علنی کردن باطل بودن او هست، جامعه را بر ضد او سوق دادن هست، ولی نه به صورت شمشیر کشیدن. (سیری‌درسیرهٔ‌ائمه‌اطهار، ص۱۵۱،۱۵۲) @motahari_nab

برخی از اخلاق عالیه است که جز در عمل و تمرین‌های عملی حاصل نمی‌‌شود. شجاعت را فقط در مدرسه و دارالتعلیم میدان جنگ و در غرش توپ و تفنگ و شنیدن صدای دشمن و دیدن مناظر هولناک می‌‌شود کسب کرد نه با خواندن کتاب، همان طوری که شناگری را فقط عملًا در آب می‌‌توان یاد گرفت نه علماً در کتاب. (یادداشت‏‌ها، ج۱۴، ص۲۹۵) @motahari_nab

در اسلام، روزه مشق پرهیزکاری است. در اثر روزه، این مشق عمومی و این ورزش روحی عمومی، ما نیرو و مهارت در تقوا پیدا می‌‌کنیم. تقوا یعنی یک روح مخصوص یعنی قوه خود بازداشتن یا قوه تسلط بر خویشتن، اساس شخصیت انسان است. (یادداشت‏‌ها، ج۱۴، ص۲۰۶) @motahari_nab

افراد استثنایی هستند که مظلومیت و محرومیت در آنها تأثیر ندارد. اما آنها به همین دلیل فوق‌العادگی دارند که این جور مصونیت‌های روحی در آنها هست. ایمان قوی جلو تأثیر بسیاری از عاملها را در روح می‌گیرد. افراد استثنایی در حدی بالاتر از حد افکار عموم هستند. (بیست‌گفتار، ص۷۶) @motahari_nab

در قانون اسلام عاقل بودن و بالغ بودن و مختار بودن کافی نیست که شخص بتواند درباره ازدواج تصمیم بگیرد و یا در مال و ثروت خود تصرف کند. پسر یا دختری که می‌خواهند ازدواج کنند آنگاه ازدواجشان صحیح است که رشد عقلانی کافی داشته باشند، یعنی مفهوم ازدواج را که چیست و برای چیست و چه مسئولیت‌هایی دارد و چه تأثیری در سرنوشت فرد دارد، باید درک کنند که کورکورانه در موضوعی به این اهمیت وارد نشوند. (انسان‌درقرآن، ص۵۱) @motahari_nab

چرا ازدواج مقدس است؟ حقیقت ازدواج که مقدس است از این جهت است که شکستن حصار خودی است، مانع گناه است و فیه شائبة العبادة؛ دیگر اینکه کانون تربیت نسل آینده است. (یادداشت‏‌ها، ج۵، ص۳۵۷) @motahari_nab

شهادت در راه خدا و در راه ایمان، برای انسان تاج افتخار است که بر سر می‌گذارد و برای یک مرد مانند آن گردنبندی است که یک زن جوان به گردن خود می‏‌آویزد؛ زینت و زیور است. (آزادی‌معنوی، ص۱۶۲) @motahari_nab

مبلّغ باید ناصح و خالص و مخلص باشد، یعنی در گفتن خودش هیچ هدف و غرضی جز رساندن پیام که خیر آن طرف است نداشته باشد. (حماسه‌حسینی، ج۱، ص۳۳۰) @motahari_nab

اولین اثر عبادت که انسان را به خدا نزدیک می‌کند تسلط بر خود است. از اینجا شما بفهمید کدام عبادت قبول است و کدام قبول نیست. عبادت بدون اینکه انسان را به خدا نزدیک کند عبادت نیست، یعنی باور نکنید که انسان عبادت کند ولی به خدا نزدیک نشود و عبادتش را هم درست انجام داده باشد؛ چنین چیزی محال است. عبادت، مرکب تقرب و نزدیک شدن به خداوند است. آن وقت عبادت بنده و جنابعالی مقبول است که ما را به خدا نزدیک کند. (آزادی‌معنوی، ص۶۲) @motahari_nab

خاصیت عوام این است که همیشه با گذشته و آنچه به آن خو گرفته پیمان بسته است، حق و باطل را تمیز نمی‌دهد. (ده‌گفتار، ص۳۰۲،۳۰۳) @motahari_nab

یکی از چیزهایی که موجب اعراض و تنفّر مردم از خدا و دین و همه معنویات می‌شود آلوده بودن محیط و غرق شدن افراد در شهوت پرستی و هواپرستی است. محیط آلوده همواره موجبات تحریک شهوات و تن پروری و حیوان صفتی را فراهم می‌کند. بدیهی است که غرق شدن در شهوات پست حیوانی با هر گونه احساس تعالی، اعمّ از تعالی مذهبی یا اخلاقی یا علمی یا هنری، منافات دارد، همه آنها را می‏‌میراند. آدم شهوت پرست نه تنها نمی‌تواند احساسات عالی مذهبی را در خود بپروراند، احساس عزّت و شرافت و سیادت را نیز از دست می‌دهد، احساس شهامت و شجاعت و فداکاری را نیز فراموش می‌کند. آنکه اسیر شهوات است جاذبه‏‌های معنوی، اعمّ از دینی و اخلاقی و علمی و هنری، کمتر در او تأثیر دارد. لهذا اقوام و ملّت‌هایی که تصمیم می‌گیرند روح مذهب و اخلاق و شهامت و شجاعت و مردانگی را در ملّتی دیگر بکشند وسائل عیاشی و شهوترانی و سرگرمی‌های نفسانی آنها را فراهم و تکمیل می‌کنند. (امدادهای‌غیبی‌درزندگی‌بشر، ص۴۸) @motahari_nab

فلسفه حج تقویت دین است، منظور این است که با اجتماع حج روابط مسلمانان محکمتر می‌شود و ایمان مسلمانان نیرومندتر می‌گردد و به این وسیله اسلام نیرومندتر می‌گردد. (حج، ص۲۳) @motahari_nab

روز عرفه از روزهای عبادت است؛ شب و روز عرفه از ایام و لیالی متبرّکه است، اعم از اینکه انسان در منی‏ و عرفات باشد یا نباشد. (آشنایی با قرآن ج ششم) @motahari_nab

رکن عید قربان که ما مسلمین باید آن را عید بگیریم برای این است که یک یادگار و خاطره بزرگی از توحید دارد که نه تنها توحید فکری است، بلکه توحید عملی است. (حج،ص۱۱۸) @motahari_nab

آدمی که از تنهایی وحشت می‌‌کند از خودش وحشت می‌‌کند، زیرا در تنهایی ذهن به باطن منعطف می‌‌شود و افکار دور و دراز به مغزش می‌آید، خود به خود به فکر می‌‌افتد که «مِن أین و فی أین و الی أین»؟ بعضی افراد اساساً عقل را مزاحم حساب می‌‌کنند و برای رهایی از چنگال عقل مزاحم به امور بیهوش کننده از تریاک و شراب و قمار و موسیقی پناه می‌برند. وای به حال کسی که عقلش یعنی اندیشه‏‌اش و بهتر بگوییم اندیشه‌های ناپاکش مزاحم خودش باشد. وای به حال آن کس که خودش و افکار و اندیشه‌های خودش شر و موذی خودش باشد و برای رهایی از این موذی دست به دامن تریاک و قمار بشود. (یادداشت‏‌ها، ج۱۳، ص۱۰۸) @motahari_nab

از همه شما قوی‌تر آن کسی است که وقتی به گناهی میل و هوس شدید پیدا می‌کند، بتواند جلوی هوای نفس خود را بگیرد. قوی‌ترین شما کسی است که هوای نفس، او را وادار به معصیت نکند. مجاهد کسی است که با نفس خود مبارزه کند. شجاع آن کسی است که از عهده نفس خویش برآید. (آزادی‌معنوی، ص۱۶۸) @motahari_nab

دوستان و دشمنان، مجذوبین و مطرودین هر کسی دلیل قاطعی بر ماهیت اوست. (جاذبه‌ودافعه‌علی(ع)، ص۲۷،۲۸) @motahari_nab

هرچه زمان می‌گذرد و به هر اندازه ملت‌های مختلف با قرآن آشنا می‌شوند، بیش از پیش مجذوب زیبایی قرآن می‌شوند. یهودیان و مسیحیان متعصب و پیروان برخی از مذاهب دیگر در طول چهارده قرن اسلامی انواع معارضه‌‏ها برای تضعیف مقام قرآن کرده‌اند؛ گاهی نسبت تحریف داده‌اند و گاهی در برخی قصه‌های قرآن خواسته‌‏اند تشکیک کنند و گاهی به شکلی دیگر علیه قرآن فعالیت کرده‌اند، ولی هیچ‏گاه به خود ندیده‌اند که از سخنوران ورزیده خود کمک بگیرند و به فریاد مبارزه‏‌طلبی قرآن پاسخ گویند و لااقل یک سوره کوچک مانند قرآن بیاورند و به جهانیان عرضه دارند. (وحی‌و‌نبوت، ص۸۳) @motahari_nab

انسان در مرتبه‌ای از وجود و وضعی است که راه خودش را باید آزادانه انتخاب کند و هدایت انسان تکلیفی و تشریعی است نه تکوینی و غریزی و جبری. (هدف‌زندگی، ص۱۲،۱۳) @motahari_nab

آنچه شایسته طرز تفکر غربی در تفسیر انسان است، اعلامیه حقوق بشر نیست بلکه همان طرز رفتاری است که غرب عملاً در باره انسان روا می‌دارد؛ یعنی کشتن همه عواطف انسانی، به بازی گرفتن ممیزات بشری، تقدم سرمایه بر انسان، اولویت‌ پول بر بشر، معبود بودن ماشین، خدایی ثروت، استثمار انسان‌ها، قدرت بی‌نهایت سرمایه داری، که اگر احیاناً یک نفر میلیونر ثروت خود را برای بعد از خودش به سگ محبوبش منتقل کند آن سگ احترامی مافوق احترام انسان‌ها پیدا می‌کند؛ انسان‌ها در خدمت یک سگ ثروتمند به عنوان پیشکار، منشی، دفتردار استخدام می‌شوند و در مقابل او دست به سینه می‌آیستند و تعظیم می‌کنند. (نظام‌حقوق‌زن‌دراسلام، ص۱۳۸) @motahari_nab

اروپایی می‌گوید انسان، ولی عملا انسان‌دوست نیست. اروپایی می‌گوید حقوق بشر، ولی عملًا و واقعاً احترامی برای بشر و حقوق بشر قائل نیست. اروپایی روی فرهنگ ایسم‏‌های خودش می‌گوید آزادی، ولی واقعاً در عمق روح خودش به آزادی ایمان ندارد. می‌گوید مساوات و عدالت، ولی در عمق وجدان خودش به عدالت و مساوات پایبند نیست. (احیای‌تفکراسلامی، ص۱۴،۱۵) @motahari_nab

هیچ کس به اندازه على(ع) پیغمبر را از نزدیک نمى‌شناخت و هیچ کس هم به اندازه او شیفته پیغمبر نبود و به آن حضرت ایمان و اعتقاد محکم نداشت. على(ع) مرد شماره دو اسلام است. اخلاص و فداکارى و مجاهدت‌هاى او در راه اسلام شهره آفاق و زبانزد خاص و عام است. او عالم‌ترین و زاهدترین و باتقواترین و شجاعترین مردم بعد از پیغمبر اکرم بود. او زهد و شجاعت و علم و عمل را توأم داشت، وجودى بود جامع‌الاطراف و شخصیت او نمونه کامل تعلیمات عالیه اسلام است. (پنج‌مقاله، ص۳۲) @motahari_nab

معنی حدیث‏ «حبّ علی بن ابی طالب حسنة لا تضرّ معها سیئة» این است که محبت علی(ع) حسنه‌ای است که مانع ضرر زدن گناه می‌شود، یعنی مانع راه یافتن گناه می‌شود؛ معنایش آن نیست که جاهلان پنداشته‌اند و آن اینکه محبت علی(ع) چیزی است که هر گناهی که مرتکب شوی بلا اثر است. برخی از دراویش از طرفی دعوی دوستی خدا دارند و از طرف دیگر از هر گناهکاری گناهکارترند، اینان نیز مدّعیان دروغگو هستند. (عدل‌الهی، ص۳۰۸) @motahari_nab