🔰چکیده کرسی آزاداندیشی: مالکیت داده و اطلاعات از منظر فقه امامیه
رشد روز افزون و پیشرفت شگرف جهان امروزی در زمینه فناوری و ارتباطات از جمله پدیده هایی است که در تاریخ جهان بی سابقه است. چنین رشدی که عمدتا در دهه های اخیر حاصل شده، پس از انقلاب صنعتی با اختراع اولین کامپیوتر عمومی شروع شده و در حال حاضر افق های متعددی از جمله هوش مصنوعی و... پیش روی آن است.
در این پدیده نوظهور داده ها از جمله مهم ترین مولفه هایش محسوب می شوند؛ زیرا داده ها مواد خامی می باشند که با فناوری اطلاعات مورد بهره برداری قرار می گیرند. فناوری اطلاعات به مجموعه فعالیت هایی گفته می شود که در شش محور جمع آوری ، ذخیره سازی ، پردازش ، حفاظت ، انتقال و نمایش بر روی داده و اطلاعات انجام می گیرد و منجر به بهره وری بیشتری از این مواد خام می گردد. نتایج حاصل از این فعالیت ها در زمینه های گوناگون اعم از فرهنگ ، اقتصاد ، سیاست و مسائل اجتماعی کارکر د های فراوانی دارند. فناوری اطلاعات به هر میزان دقیق تر و در مقیاس های بزرگ تری انجام شود سبب ارزشمندی بیشتر نتایج می گردد . به نقل از خبرگزاری مهر در سال 2019 اطلاعات بیش از 5 میلیون کاربر از نرم افزار هایی همچون گوگل و فیسبوک و یوتویوب سرقت شد و به فروش گذاشته شد و متوسط 5.95 دلار برای اطلاعات دیجیتال هر فرد پرداخت شد.
یکی از عملکرد های پلتفرم ها با کارکرد های مختلف در کنار ارائه خدمات در زمینه خاص ، فناوری اطلاعات از داده های گوناگونی است که به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم از کاربران دریافت می کند. به فرض مثال در نرم افزاری همچون اسنپ همزمان با ارائه خدماتی همچون در اختیار قرار دادن بستری برای گرفتن تاکسی و یا معرفی رستوران و داروخانه برای استفاده از آن ها، داده هایی از نحوه فعالیت کاربران نیز ذخیره می کند. این اطلاعات زمانی که با اطلاعاتی که خود کاربر در اختیار پلتفرم قرار می دهد، اعم از نام و نام خانوادگی و جنسیت و محل زندگی به صورت واحد و دسته بندی شده تجمیع و پردازش می شود و نتایج بسیار سودمندی را حاصل می کند که مورد توجه بسیاری از فعالین اقتصادی قرار می گیرد. این اطلاعات زمانی ارزش بیتشری پیدا می کنند که در یک بستر عمومی مورد بررسی و پردازش قرار گیرند. مثلا برای فعال اقتصادی که قصد تاسیس یک شرکت خدماتی دارد وجود این داده های پردازش شده می تواند نقش بسیار مهمی را در توسعه و پیشرفت آن کسب و کار داشته باشد زیرا او می تواند با این اطلاعات نیاز های مخاطبین و مردم آن منطقه را به صورت دقیق بداند و متناسب با نیاز آن ها به ارائه خدمات بپردازد. همچنین در تحلیل پلتفرم هایی همچون فیسبوک ، اینستاگرام و ... بیان می شود که هوش مصنوعی حاکم بر آن ها با الگوریتم های دقیق به واسطه عملکرد کاربر در حیطه جستجوها ، تایید و یا عدم تایید مطالب ، کامنت ها و.... شخصیت کاربران را تحلیل می کنند و زمانی که این امر در مقیاس یک استان و یا کشور حاصل شود نتایج آن برای افراد متعددی از جمله جامعه شناسان ، سیاست مداران ، روانشناسان ، اقتصاددانان و ارگان های امنیتی و .... بسیار حائز اهمیت می باشد .
در این بین یکی از چالش های استفاده از پلتفرم ها که باید مورد بررسی دقیق فقه قرار گیرد، مالکیت چنین داده هایی است که در این بستر ها به وجود می آیند. با توجه به کیفیت رابطه کاربر و پلتفرم چه فرض هایی در مالکیت آن ها قابل تصویر می باشد ؟ موانع محتمل بر ملکیت این داده ها چیست ؟ آیا دلیلی بر مالکیت کاربر و یا حق اختصاص او نسبت به داده های تولیدی وجود دارد که در نتیجه عملکرد پلتفرم در تجمیع و پردازش مصداق غصب گردد و یا اینکه چون مالکیت و یا حق اختصاصی نسبت به کاربر وجود ندارد و عملکرد پلتفرم نیز سبب ارزش افزوده نسبت به آن ها شده است در نتیجه این پلتفرم می باشد که مالک می گردد و یا با توجه به نحوه عملکرد کاربر بر این بستر ها باید قائل به مالکیت اشتراکی شد.
📝یادداشت های مرتبط👇
تعیین مالک داده ها و اطلاعات چه اهمیتی دارد؟
تفاوت مالکیت داده و اطلاعات با مالکیت معنوی
پیشینه فقهی و حقوقی
تفاوت موضع داده و اطلاعات
احتمالات فقهی در مورد مالک داده و اطلاعات
📚مقالات مرتبط 👇
مالکیت در فضای مجازی از منظر فقهی
حقوق اتحادیه اروپا و چالش شناسایی حق مالکیت بر داده در عصر اقتصاد دیجیتال
بررسی فقهی و حقوقی مالیت و مالکیت داده های دیجیتال در فضای سایبری
🎙برای استماع کامل صوت اینجا مراجعه کنید.
———~———~—🆔—~——~———
📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان
https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3
ضابطه فقهی تصرف در داده ها
📘 قاعده تسلط از قواعد مهم فقه اسلامی در حوزه معاملات است که غالباً بهطور ضمنی در متون فقهی مطرح گردیده و به صورت مستقل مورد بررسی قرار نگرفته است.
⚖️ این قاعده بر حق انحصاری مالک در تصرف اموال خود تأکید دارد.
🔍 پرسش اساسی آن است که آیا میتوان مفاد این قاعده را به حوزه دادهها نیز تسری داد؟
💾 با توجه به ماهیت غیرمادی دادهها و این واقعیت که تصرف در آنها معمولاً موجب کاهش یا از بین رفتنشان نمی شود، ضروری است بررسی گردد که آیا دسترسی یا اطلاعیابی بدون اجازه، میتواند مصداق تصرف در مال غیر تلقی شود و سلطنت مالک را نقض نماید یا خیر. 🚫👤
📘 در منابع فقهی، مثالهایی مانند برافروختن آتش در ملک غیر، احتکار، و معاطات، نشان میدهند که فقها از عمومیت قاعده تسلط در تحلیل مصادیق مختلف بهره بردهاند. بنابراین، بررسی تطبیقی این موارد میتواند به روشن شدن حدود و ثغور تصرف در دادهها کمک شایانی کند.
ادامه دارد ...
✍حجت الاسلام و المسلمین مصطفی بابازاده
———~———~—🆔—~——~———
📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان
https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3
هدایت شده از میرهاشم حسینی
🚨هشدار:
⭕️مراقب باشید و نگویید که «بلا میآید».
♦️غیبگویی و فال بد زدن، برابر با شرک به خدا و از گناهان کبیره است.
📌تأثیر فال بد (تطیر) و پیشگوییهای منفی بستگی به نگرش و اعتقاد شما دارد:
⬅️ اگر آن را جدی بگیرید، تأثیرش شدید خواهد بود؛
⬅️ اگر ساده بگذرید، ساده خواهد بود؛
⬅️ و اگر اصلاً به آن توجه نکنید و بر خدا توکل کنید، هیچ تأثیری نخواهد داشت.
♦️امام صادق (علیهالسلام) میفرمایند:
«الطِّيَرَةُ على ما تَجعَلُها إن هَوَّنتَها تَهَوَّنَت، و إن شَدَّدتَها تَشَدَّدَت، و إن لَم تَجعَلْها شَيئا لَم تَكُن شَيئا»
«فال بد به همان اندازهای تأثیر دارد که تو به آن اهمیت میدهی. اگر آن را کوچک بشماری، کماثر میشود؛ اگر بزرگش کنی، شدید میگردد؛ و اگر اصلاً به آن اعتنا نکنی، کالعدم خواهد بود.»
💠پس به فال بد و پیشگوییهای ناگوار توجه نکنید و با توکل بر خدا و خوش بینی و حسن ظن به خدا ، از هرگونه تأثیر منفی در امان بمانید.
----------
📬 تنها کانال رسمی استاد میرهاشم حسینی
https://eitaa.com/Mirhashem_ir
⚖️ بررسی تصرف، انتفاع و حریم مالکیت
در منابع فقهی، نمونههایی مطرح شدهاند که در آنها استفاده از منافع اموال دیگران بدون تصرف در عین صورت میگیرد؛ مانند:
1- استفاده از سایه دیوارِ ملک دیگری
2-بهرهبرداری از نور چراغ موجود در ملک دیگر
3-ورود به خیمهای که زمین آن مباح است ولی فضای داخلی آن متعلق به دیگری است
👈 در این موارد، برخی فقها حرمت را نه از باب تصرف، بلکه از حیث انتفاع بدون اذن دانستهاند؛ زیرا اگرچه تصرفی در ذات مال صورت نمیگیرد، اما بهرهبرداری از منافع آن ممکن است منافات با اطلاق مالکیت داشته باشد.
🧠 دیدگاه اول: حرمت مطلق دخالت در حریم مالک
بر اساس فهمی از موثقه سماعة (من كانت عنده أمانة فليؤدها إلى من ائتمنه عليها فإنه لا يحل دم امرئ مسلم و لا ماله إلا بطيبة نفسه.)، آنچه مورد نهی قرار گرفته خصوصِ تصرف نیست بلکه مطلق دخالت در حریم مالک است؛ یعنی حتی مواردی که تصرف عرفی محسوب نمیشوند، اگر با اطلاق مالکیت منافات داشته باشند، مشمول نهی خواهند بود. نمونههایی از این دخالتها عبارتاند از:
تکیه بدون اجازه بر دیوار دیگری
نگاه بدون اذن در کتاب دیگری
با این حال، مواردی که سیره قطعیه عقلائی بر جوازشان وجود دارد، از شمول این نهی مستثنی میشوند.
🧭 دیدگاه دوم: حرمت مختص به تصرف عرفی
اکثر فقها معتقدند انتفاع از مال غیر مادامی که عرفاً تصرف محسوب نشود، جایز است. براساس ارتکاز عقلایی، آنچه در موثقه سماعة مورد نهی قرار گرفته، خصوص تصرف در مال غیر است. این برداشت با معتبره اسدی ( فلايحل لأحد أن يتصرف في مال غيره بغير إذنه) نیز تأیید میشود، زیرا در آن روایت نیز تصرف بهعنوان موضوع نهی مطرح شده است.
بنابراین، دخالتهایی که صرفاً انتفاع هستند و فاقد مالیتاند، غالباً خارج از شمول نهیاند؛ مگر آنکه ارزش اقتصادی (مالیت) پیدا کنند.
💰 انتفاع مالیتدار؛ آستانهی حرمت عرفی
اگر منافعِ مورد استفاده دارای مالیت باشند، بهرهبرداری بدون اذن عرفاً مصداق تصرف تلقی میشود. برای مثال:
فردی که خیمهای در بیابان برپا کرده و با ایجاد سایه، آن را به دیگری اجاره میدهد.در این صورت، استفادهی بدون اذن از آن سایه برای دیگران جایز نیست.
همچنین مالک نیز نمیتواند بدون رضایت مستأجر از منفعتی که واگذار کرده بهرهبرداری کند.
🧩 تمایز مهم بین عین و منفعت از دید عرفی این است که:
تصرف در اعیان بدون اذن، مطلقاً حرام است.
اما استیفای منافع، تا زمانیکه دارای مالیت نباشند، اشکالی ندارد.
✍حجت الاسلام و المسلمین مصطفی بابازاده
———~———~—🆔—~——~———
📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان
https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3
🧠📊 ملاک عرفی تصرف در دادهها؛ بازخوانی تطبیقی مبانی فقهی در عصر اطلاعات
با تأمل در نمونههای فقهی و توجه به اینکه حکم حرمت تصرف، صرفاً تعبدی نبوده بلکه ریشه در ارتکاز عقلائی دارد، میتوان گفت که صدق تصرف بستگی به تناسب بین فعل و متعلق آن از نگاه عرف دارد. بهعنوان مثال:
تصرف در ظرف معمولاً ناظر به استفادههایی چون خوردن، نوشیدن یا جابجایی است و انتفاع صرف از ظرف، عرفاً تصرف محسوب نمیشود.
📚 اختلاف قرائت از موثقه سماعة و تأثیر آن در حکم دادهها
در تحلیل فقهی، دو دیدگاه در مورد قلمرو حرمت در موثقه سماعة مطرح است:
1️⃣ حرمت شامل مطلق انتفاع و تصرف است
بر این مبنا، حتی صرف اطلاع غیرمالک از دادهها، مصداق بارز انتفاع از ملک غیر محسوب میشود؛ لذا اطلاعیابی و بهرهبرداری بدون اذن، حرام خواهد بود.
2️⃣ حرمت مختص به تصرفات عرفی است
اگر برداشت از ادله، محدود به تصرف در مال غیر باشد، باز هم در مواردی که دادهها دارای مالیت عرفی هستند، اطلاعیابی و بهرهبرداری بدون اذن، مصداق تصرف محسوب میشود. نمونههای کاربردی:
👨🔬 کشف فرمول دارویی توسط دانشمندی و افشای آن توسط دیگری جهت فروش به شرکت تولید دارو
🕵️♂️ هک پایگاه دادههای تجاری و استخراج اطلاعات ارزشمند توسط اشخاص غیر در این موارد عرفاً گفته میشود: «اطلاعات دزدیده شدهاند»، که این تعبیر نشانگر تصرف در اموال غیر است.
✅ تفاوت اطلاع صرف با بهرهبرداری و مصداق حرمت
در فرضی که شخصی صرفاً اطلاع پیدا کند، بدون آنکه دادهها را به کار گیرد یا منتشر سازد، این اطلاعیابی عرفاً تصرف محسوب نمیشود و در نتیجه حرام نخواهد بود. ⚠️ آنچه حرام است، استیفاء منافع است؛ یعنی:
📤 افشاء اطلاعات
💸 معامله و تکسب بر اساس دادهها
✍حجت الاسلام و المسلمین مصطفی بابازاده
———~———~—🆔—~——~———
📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان
https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3
📝حجت الاسلام و المسلمین استاد احمد قیصری
برداشتی از نشست: تبیین و نقد روش فهرستی
اعتبار سنجی احادیث، دو روش کلی دارد: 1. رجالی 2. فهرستی.
🔹 روش رجالی، بررسی تک تک راویان سند و حکم به صحت یا عدم صحت روایت است. اما در روش فهرستی، کشف کتابی که منبع اصلی روایت بوده مهم است.
ادعای این روش این است که روش علمای قدیم شیعه در اعتبارسنجی احادیث نیز همین بوده است؛ یعنی بر اساس کتابی که روایت مدنظر در آن کتاب نقل شده، حکم به صحت یا عدم صحت روایت میکردند. اگر کتاب، جزو کتب مشهور و مورد اعتماد باشد، روایات آن نیز صحیح خواهد بود.
🔸دو دلیل عمده بر این روش، یکی تمرکز شیعه بر کتابت و دیگری عباراتی است که در برخی کتب علمای قدیم آمده است. نقدهایی به این روش وارد شده است که به بعضی از آنها اشاره میشود.
👈نقد اول این است که اگر روش اعتبارسنجی علمای قدیم همچون مرحوم کلینی چنین بود، پس چرا در مقدمه کافی به آن اشاره نکردند و در تمام روایات، اسناد را مفصلاً ذکر کرده اند؟ نقد دیگر این که هرچند تمرکز شیعه در تلقی و نشر احادیث، بر کتابت بوده است، ولی نقل شفاهی نیز در روایات شیعه کم نیست؛ چرا که برای بسیاری از راویان حدیث، هیچ کتابی نقل نشده است.
👈 نقد دیگر این که هر چند کبرای این روش پذیرفته شود، اما در احراز صغرا و تطبیق با مشکل مواجه است. بعنوان مثال احراز اینکه یک روایت از کتاب کافی، از چه منبعی نقل شده است، ساده نیست و به قرائن متعددی نیاز دارد.
🎙برای استماع کامل صوت اینجا مراجعه کنید.
✍تقریر کامل تر:
اول
دوم
سوم
چهارم
پنجم
———~———~—🆔—~——~———
📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان
https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3
📝حجت الاسلام و المسلمین استاد مهدی دهبان
برداشتی از نشست: زمینه ها و رویکردها در کتاب «اعتبار سنجی احادیث شیعه»
از کتابهای بسیار قابل استفاده ای که در بحث میزان اعتبار روایات نگاشته شده است، کتاب «اعتبارسنجی احادیث شیعه»، اثر استاد حسینی شیرازی است. به نظر میرسد این کتاب پاسخ به شبهه ای است که قصد دارد به اعتبار بسیاری از روایات خدشه وارد کرده و آنها را از اعتبار ساقط کند. این کتاب با ذکر مقدماتی، به این نتیجه میرسد که همه یا اکثر روایات موجود در منابع حدیثی شیعه و کتب مشهور، صحیح بوده و از معصوم علیه السلام صادر شده اند. بخش اول کتاب پیرامون چالش های پیش روی اعتبارسنجی احادیث است؛ چالش هایی مانند وجود کثیر راویان متهم به کذب و جعل و کم بودن اطلاعات پیرامون راویان. نتیجه مولف در پایان این بخش، رویکرد «قرینه محوری» به جای «سند محوری» است. بخش دوم ناظر به کتب قدیمی رجالی است. بخش سوم به تحلیل قضاوت رجالیون میپردازد و ثابت میکند که توصیفات رجالی، ناظر به کتب راویان صاحب کتاب بوده است. بخش چهارم نیز فرایند های حاکم بر اعتبارسنجی احادیث را بررسی کرده و به مدیریت اهل بیت علیهم السلام در حفظ و نشر احادیث اشاره میکند.
🎙برای استماع کامل صوت اینجا مراجعه کنید.
———~———~—🆔—~——~———
📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان
https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3
✍گزارش کرسی علمی ترویجی بازخوانی و نقد «کتاب ارزشمند اعتبار سنجی احادیث شیعه» اثر استاد حسینی شیرازی
👤دبیر: حجت الاسلام نوراهان
علت انتخاب شدن این کتاب، هم نویسنده آن است که در حال حاضر از بزرگان رجالی هستند و هم مطالب ارزشمند خود کتاب است. قرار بود در این جلسه خدمت خود حاج آقا حسینی شیرازی هم باشیم اما متاسفانه شرایط فراهم نشد. انشالله مکتوب این جلسه خدمت ایشان میرسد.
❓سوال اول: ادعاهای اصلی این کتاب و محوری ترین نقاط کتاب چیست؟
👤حجت الاسلام و المسلمین استاد حیدری فطرت
ابتدا توضیحی درباره ماهیت کتاب عرض کنم. این کتاب حاصل تدریس های فراوان استاد در سالهای فراوان است. بخش های متفاوت آن در مکانهای مختلف تدریس شده است. تشکیل شده از چند بحث مستقل مهم است. بسیار پراطلاعات و پرداده است. دایره اطلاع رسانی های کتاب بسیار زیاد است. گاهی یک بند، یک ساعت و نیم جای بحث دارد. دو فراز اصلی کتاب، در کنار صدها نوآوری های فراوان، عبارت اند از:
👈 فراز اول:
حضور ائمه علیهم السلام بالای سر حدیث است. اینطور نیست که جریان احادیث، رها باشد. خود ائمه علیهم السلام مدیران عرصه اعتبارسنجی اند. نتیجه آن، نگاه اطمینانی به مجموعه احادیث است. دو مشی کلی در اعتبارسنجی هست: 1. همه چیز حجت نیست، الا ما خرج بالدلیل. کسی با نگاه سندی و کسی با نگاه فهرستی نگاه میکند و از اصل کلی خارج میکند. این رویکرد با مدیریت امام علیه السلام سازگاری ندارد. 2. همه چیز حجت است، الا ما خرج.
👈فراز دوم:
توجه به نقش های مختلف راویان. در یک نگاه، تمام افراد حاضر در سند، نقش یکسانی دارند. اما تفکیک نقش ها در این کتاب، بسیار برجسته و ارزشمند است. پیوست 1 نیز بسیار قابل توجه است.
👤حجت الاسلام و المسلمین استاد غیبی
یکی از نکات قوت کتاب ارجاعات و رفت و برگشت ها به فرمایشات اهل بیت علیهم السلام است. بعضی کتب، از ابتدا تا اتنها تصورات و انتزاعات ذهنی است و توجهی به احادیث ندارند.
اینطور نیست که این کتاب فقط حاصل تدریس استاد باشد، بعضی از مطالب آن در قالب مقاله قبلا نوشته شده است. گاهی یک مسیری باعث میشود بسیاری از احادیث کنار گذاشته شود و دائما رجوع به اصول عملیه شود. نتیجه مسیر استاد، باقی ماندن بسیاری از احادیث است.
قرینه محوری که ایشان مطرح میکنند، اعتراف میکنند که چیز جدیدی نیست و روش همان قدمای اصحاب است. مهمترین کار این کتاب، ارجاع به همان روند و کار فقهی ای است که قبلا داشتیم.
امروز محوری ترین روش در درسهای خارج، روش سندی است. اینکه تضعیفات آیا به طور کلی قابل اعتماد هستند یا نیستند، اصلا توجه نمیشود و واقعا محل تامل است. بعضی از کسانی که در دانشگاه وارد علوم مرتبط با حدیث میشوند، روحیات طلبگی ما را ندارند و چه بسا بسیاری از احادیث را کنار بگذارند. این کتاب برای قشر فرهیخته ای که نگاه تعبدی به اهل بیت علیهم السلام ندارند نیز کارگشاست.
👤حجت الاسلام و المسلمین دهبان
از نکات برجسته کتاب این است که تفکر سماعی بودن نقل احادیث را نقد کرده است و کتاب محوری را بسیار خوب تبیین فرموده است. همچنین مدیریت امام علیه السلام را در پیوست 2 بسیار خوب بحث کردند. این مطلب از آسیب های تاریخ حدیث شیعه است که متاسفانه برخی اساتید به آن دامن میزنند.
🎙برای استماع کامل صوت اینجا مراجعه کنید.
📖سلسله یادداشت های خلاصه کتاب "اعتبار سنجی احادیث شیعه"
📝 نگاشته ی حجت الاسلام ملکی
1⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/249
2⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/264
3⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/266
4⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/272
5⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/293
6⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/302
7⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/398
8⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/930
———~———~—🆔—~——~———
📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان
https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3
🔰 بدون شرح
شعری از مثنوی مولوی مناسب با مقتصای حال
چار هندو در یکــی مسجـــد شدنــد
بهر طاعــت راکع و ساجـــد شدنـــد
هر یکــی بر نیـتــی تکبیـــــر کرد
در نمــاز آمـــد به مسکینــی و درد
مؤذن آمـد از یکــی لفظی بجســــت
کای مؤذن بانگ کردی وقت هست
گفت آن هنــدوی دیگـــر از نیـــاز
هی سـخن گفتی و باطل شد نمـاز
آن سیم گفت آن دوم را ای عمــو
چه زنــی طعنــه بــرو خــود را بــگــــو
آن چهارم گفـت حمــد الله کـه مـن
در نیفتادم به چَه چون آن سه تن
پس نمــاز هر چهــاران شـــد تباه
عیبگویــــان بیشتـر گــم کرده راه
📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان
https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3
✍گزارش کرسی علمی ترویجی بازخوانی و نقد «کتاب ارزشمند اعتبار سنجی احادیث شیعه» اثر استاد حسینی شیرازی
❓سوال دوم: نقاط قوت کتاب چیست؟
❓سوال سوم: کدام ادعاها و ادله کتاب قابل قبول نیست؟
👤حجت الاسلام و المسلمین استاد حیدری
نقاط قوت: 1. متن فخیمی که در کتاب بکار رفته است بسیاری ارزشمند است. بعضی کسانی که با کتاب 2. شروع بحث با چالش های پیش روی حدیث، بسیار عالی است. 3. تحلیل توثیق و تضعیف و بررسی لیست فراوانی از راویان، بسیار زیباست و تصورات را اصلاح میکند.
نکات تکمیلی: بعد خواندن قسمت چالش های پیش رو خواننده احساس میکند که اوضاع اعتبارسنجی خیلی خراب است! 2. در بخش سوم کتاب دو دسته راوی تصویر سازی میشود: راویان مولف و راویان طریق. ظاهرا دو گونه دیگر هم هستند. اول کسانی که شفاهی انتقال دادند. این دسته قابل توجه هستند. دوم کسانی که نه طریق هستند نه مولف هستند. مثلا یکی دو تا روایت نقل کرده اند. این هم شاید قسم دیگری باشد. 3. نپرداختن به همه رخدادهای مهم تاثیرگذار در اعتبارسنجی در طول تاریخ. مانند توثیق عام. توثیق عام تا قبل قرن 10 کجا بوده است؟! جا دارد در اینجا نیز اشاره شود. 4. در بخش دوم که منابع اصلی گفته میشود، منابع پسینی چیست؟ صرف معرفی فایده ندارد. باید توضیح داده شود. ارتباط تنگاتنگی هست بین سه چیز: جوامع روایی، توثیقات عام و نظام سند.
👤حجت الاسلام و المسلمین استاد غیبی
بردن کتاب به سمت انتشارات دانشگاهی زمینه استفاده قشر دیگری را نیز فراهم کرده است.
از نقاط قوت کتاب این است که حاصل یک عمر کار است. تحقیق بعضی کتب کپی پیستی است! میتوان ادعا کرد که تمام ارجاعات این کتاب، حاصل رجوع شخصی ایشان است.
سوال پرسیده شد که کدام ادعاها قابل پذیرش نیست؟ در فضای علمی امروز، توثیقات عام واقعا بحث جدی است و بسیاری از مشکلات را حل میکند. این بخش کتاب، طرف نزاع خود را کمرنگ معرفی کرده است. در نگاه اول گویا تمام گفتمان های موجود را نفی میکند. شاید به ذهن کسی برسد که تمام مطالب کتاب ناظر به توثیقات و تضعیفات شخص محور است. آیا توثیقات عام میتواند بعنوان قرینه کمک کند؟!
👤حجت الاسلام و المسلمین استاد دهبان
کسی قبلا کتابی نوشت که اباعبدالله علیه السلام علم به شهادت خودشان نداشتند. حدود 100 جلد کتاب علیه ایشان نوشته شد! هنوز هم دارند مینویسند! کتابی دهه 70 در ایران ترجمه شد: مکتب در فرایند تکامل. شبهات عجیبی علیه شیعه مطرح کرد. متاسفانه کسی جواب درستی به این کتاب ندادند. تمام عقاید شیعه را زیر سوال بردند. گفت اهل بیت علمای خوبی بودند و اتفاقا خطا هم میکردند. کتاب اعتبارسنجی جواب درخوری به این مطلب داده است. در پیوست تلویحا به آن اشاره شده است.
نقطه قوت دیگر: بالاخره کسی پیدا شد که برای اعتبارسنجی واقعیت های میدان را هم در نظر گرفت! اتمسفر و جوی که احادیث در آن نقل و نشر داده شده است نیز مورد توجه واقع شده است. نظریه خودشان را با واقعیت های موجود نیز تطبیق دادند. اینطور حتی برای دانشگاهیان و در فضای بین المللی نیز قابل پذیرش است و در فضای عقلایی نیز قابل طرح است. آنها تعبد ما را ندارند و امام علیه السلام را موجود برتر و بهتر نمیدانند. این کتاب مبتنی بر شواهد عقلایی است. اشکالاتی که غربی ها به برخی ادیان مبنی بر درون دینی بودن دفاعها طرح میکنند، به این کتاب وارد نیست.
📖سلسله یادداشت های خلاصه کتاب "اعتبار سنجی احادیث شیعه"
📝 نگاشته ی حجت الاسلام ملکی
1⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/249
2⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/264
3⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/266
4⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/272
5⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/293
6⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/302
7⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/398
8⃣ https://eitaa.com/mstdnjthd/930
———~———~—🆔—~——~———
📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان
https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3
✍گزارش کرسی علمی ترویجی بازخوانی و نقد «کتاب ارزشمند اعتبار سنجی احادیث شیعه» اثر استاد حسینی شیرازی
❓سوال چهارم: کتاب در مقام نفی کدام منهج رجالی است؟
👤حجت الاسلام و المسلمین استاد حیدری فطرت
حقیر مخالف ورود به جریانات اعتبارسنجی هستم و اگر کتاب وارد میشد، مخاطب دچار تشتت میشد. مولف میتوانست مکاتب مختلف را تبیین کند و یکی را انتخاب کند. برخی از اینها کتاب مستقل میخواهد و موجب چند جلدی شدن کتاب میشود. ایشان دنبال تصویرسازی خط سیر دقیقی در اعتبارسنجی هستند.
نظام سندی سه جریان دارد: 1. بسنده کنندگان به کتب رجالی، مانند مرحوم آقای خویی. استناد خاصی به قرائن دیگر نمیکنند. 2. قرینه محور در سند. سند باید اعلام صحت حدیث بکند، اما به قرینه نیز توجه میکنیم. 3. سند یکی از قرائن. همان موثوق الصدور. یعنی غیر سند هم میتواند اطمینان به حدیث بیاورد. این کتاب، ادعایش این است که مجموعه قرائن اعم از کتب معتبر قدما، راه محکمی برای اعتبارسنجی احادیث است. به تفکیک نقش های راویان توجه شده است. در نظام آقای بروجردی، اگر شخصی ضعیف باشد، واقعا ضعیف میشود و باید جبران شود. اما در نگاه ایشان، اصلا روایت ضعیف نمیشود.
👤حجت الاسلام و المسلمین استاد غیبی
عمده کتاب ظاهرا ناظر به روشی است که بدون توجه به توثیقات عام و سایر قرائن، روایات را مبتنی بر سند اعتبارسنجی میکند. در بخش اول مخاطب و طرف نزاع اگر مشخص شود بهتر است. ظاهرا مطالب کتاب در نقد توثیقات و تضعیفات شخص محور است. مثلا اگر کسانی که همه روایات کتب اربعه را مطرح میکنند یا خصوص کافی را قبول میکنند، به نظر میرسد که طرف نزاع کتاب نیست. اما برای مخاطب دقیقا واضح نیست.
👤حجت الاسلام و المسلمین استاد دهبان
فرمایش حاج آقا غیبی کاملا صحیح است. تکمیلش این است که مناهج مختلفی در اعتبارسنجی وجود دارد. مثلا عرفا توجه به علو مضمون میکنند. حتی اگر کسی مکاشفه کرده باشد، اگر مضمونش مورد قبول باشد، حدیث را میپذیرند. در طب برخی تجربه محور هستند. منهج شیخ محور هم وجود دارد. مانند ابن ولید که در مستثنیات شیخ محور هستند. منهج دیگر، رجالی است. ایشان مکتب حله را مطرح کردند و دو سه قرن بعد نیز اشاره کردند، اما به بسیاری از چیزها اشاره نکردند. مثلا توثیقات عام و مکتب اخباری. ملا امین واکنشی به مکتب حله است. سپس شیخ حر را داریم که در مقدمه وسایل تصریح میکند که از 82 کتاب صحیح دارم نقل میکنم. منهج قرینه محوری که کتاب قبول کرده است، اشاره مستقیمی با مناهج دیگر نشده است. پس روش فهرستی چرا اشاره نشد؟ مدعیان این روش نیز بازگشت به قدما میدانند. ای کاش اشاره میشد که آیا روش صدوق و کلینی یکی است؟! کلینی از غلات نقل میکند ولی صدوق نمیکند. بغداد که اصلا خبر واحد را قبول نداشتند؟ آیا به خراسان و توس بازمیگردد. مانند کارهای عیاشی و شاگردان ایشان. جا داشت که این مطالب نیز اشاره شود. اشاره نشده است که میخواهیم همه مناهج را نفی کنیم یا مکتب حله که فقط به سند نگاه میکند. رابطه اش با مناهج دیگر بحث نشده است.
🎙برای استماع کامل صوت اینجا مراجعه کنید.
———~———~—🆔—~——~———
📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان
https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3
✍گزارش کرسی علمی ترویجی بازخوانی و نقد «کتاب ارزشمند اعتبار سنجی احادیث شیعه» اثر استاد حسینی شیرازی
❓سوال پنجم: چه قسمت هایی از کتاب نیاز به توضیح بیشتری دارد؟
👤حجت الاسلام و المسلمین استاد حیدری فطرت
سه نکته: 1. ساختار کتاب جا دارد درسنامه ای شود. کسانی سراغ این کتاب میروند که کار رجالی نکردند. رجال درایه ای در ذهن است! اگر بشود در ادامه، این کتاب درسنامه ای شود خیلی عالی است. باعث رفع بسیاری از ابهامات میشود. بحث مدیریت امام علیه السلام و انواع راویان و اصول رجال و ... جا دارد که درسنامه مستقلی داشته باشد. 2. سنخ چالشها یکسان نیست. برخی چالشها ناظر به کتب رجالی و برخی ناظر به ضعف پژوهش های رجالی است. 3. در بحث استثنا، بعد بیان نقش تالیفی و طریقی، گفته میشود که استثنا یکی از قرائن این مطلب است. نقش تالیفی و طریقی هم قابل تقکیک است.
یکی از فرازهای اصلی کتاب، تعلق توصیفات رجالی به صاحبان کتب است. گویا در محکمه اعتبارسنجی، فقط صاحبان کتاب وارد شده اند! البته در مورد کسانی که کتاب ندارند نیز توثیق شده است. یک دسته دیگری نیز متعلق توصیفات هستند: راویان ائمه علیهم السلام. ترجمه ضمنی در نجاشی بحث مفصلی است.
👤حجت الاسلام و المسلمین استاد غیبی
این کتاب دچار خلئی است که قشر دانشگاهی را دست خالی میگذارد. متون عربی از آیات و روایات و کتب رجالی، واقعا نیاز به ترجمه دارد. تبیین نشده بود که نحوه تقریب استاد به برخی روایات چیست. نیاز است که با بیان خود مولف، گزاره ای که آمده است تببین شود و شیوه استدلال به آن مشخص گردد.
یکی هم بخش آخر کتاب است. فقه مداری و فقه گستری جا داشت که بیشتر توضیح داده شود.
👤حجت الاسلام و المسلمین استاد دهبان
نکته اول اینکه بحث غلو جا داشت بیشتر تبیین شود. غلو یکی از محل های آسیب شیعه است. مخالفان اگر بحث غلو و غالیان را مطرح کنند، بسیاری از معارف شیعه را خراب میکنند. بخشی از غلو مانند معلی بن خنیس است و برخی مانند مغیره بن سعید است. ایشان از تروریست های درجه یک بنی امیه بوده است. نفوذی بنی امیه است. نمیشود او را کتاب ابن خنیس گذاشت. ابوالخطاب قبلا جز روات بوده است. سه نوع برخورد میبینیم. حضرت برای ابن خنیس دعا میکنند و گریه میکنند. مفضل و ابن سنان را نمیشود کنار ایشان گذاشت. در نشانه های غلو خیلی سریع رد شدند. غلو اعتقادی، اخلاقی و ... وجود دارد و باید اشاره شود. غلوی که دشمنان تحمیل کردند و غلوی که دوستان طرح میکنند متفاوت است.
نکته دوم در تاریخ، ایشان به منابع دیگر هم باید مراجعه میکردند. اکثر روایات از کافی و کمی هم از بصائر و کشی است. تاریخ نگاری بر اساس روایت، کار اخباریون است. جا داشت از کتب تاریخی نیز شواهدی برای اثبات مدعایشان می اوردند که بسیار هم فراوان است. نقیصه کتاب، این است که برخی نتایج مبتنی بر روایات، اگر به منابع تاریخی دیگر رجوع میشد، زمانها جابجا میشد.
نکته سوم: یکسری بحث های اصول، کارتن خواب است، یعنی همه بحث میکنند، اما جای مستقلی ندارد! مانند ظهور و قرینه. در این کتاب نیز بحث قرائن مطرح شده است. ولی جا داشت در یک فصلی بحث قرائن را جدا میکردند. مثلا مجموعه قرائن در سده اول چه چیزی بوده است سپس سده دوم و ... .
🎙برای استماع کامل صوت اینجا مراجعه کنید.
———~———~—🆔—~——~———
📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان
https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3