1. وجود نمادهای نماز از جمله خیابانی به نام نماز، میدان نماز، شعر نماز، اذان نماز، عکس و پوستر از نماز چهرههای محبوب در مراکز اجتماع و هرگونه علامت و ساختمان و آثاری که نماز را به یاد بیاورد، می‌تواند گام مؤثري برای دعوت به سوي نماز باشد. متأسفانه در بعضی از میدان¬های ورزش، پایانه¬های مسافربری، پارک¬، سینما، تالارهای عروسی و مراکز تجاری محلی در شأن نماز و در دسترس قرار ندارد. (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 187)

1. همان‌گونه که در ميان ده¬ها هزار حدیث و آیه موضوع نماز بیشترین سهم را دارد، برای دعوت به نماز نیز باید بودجه¬ای بیش از بودجه موسیقی، گردشگری، تبلیغات حج، برنامه‌های عید نوروز، ورزش و مانند آن اختصاص داده شود. نباید پس از ده¬ها سال تأسیس جمهوری اسلامی هزاران روستا حتی در ماه رمضان از داشتن روحانی محروم باشند. نباید هزاران منطقه و شهرک و روستا بدون مسجد وجود داشته باشد. نباید هزاران مسجد ساخته شده بدون روحانی باشد. نباید درِ هزاران مسجد به ويژه صبح¬ها بسته باشد. البته نباید به کارهای رسمی قناعت کرد و منتظر تأمین اعتبار از مرکز شد. (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 188)

1. باید همان‌گونه که در آپارتمان¬ها برای هر واحد یک پارکینگ در نظر گرفته می¬شود، برای هر واحدی یکی دو متر هم براي مکان نماز و مسجد در نظر گرفته شود. مسئولان می‌توانند در مجتمع‌ها یک واحد را بدون مالیات به مسجد اختصاص دهند. شاید بتوان گفت هشتاد درصد مساجد امروز ما در بافت¬های قدیمی قرار دارد و با کمال تأسف در مناطق جدید التأسیس به مسجد توجهی نشده است. (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 190)

1. آیا به نظافت پارک ها بیشتر توجه می شود یا نظافت مساجد؟ آیا به تامین زندگی خادمان فضای سبز بیشتر پرداخته می شود یا خادمان مساجد؟ مسئولان باید بدانند، اگر در بودجه¬های فرهنگی کشور نماز را محور قرار ندهند در حقیقت نماز را خفیف شمرده¬اند و امام صادق علیه السلام در آستانه شهادت فرمودند: «شفاعت ما به کسی که نماز را سبک بشمرد نمی¬رسد. » (الكافى، ج3، ص270) (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 191)

18 ـ شیوه های دیگر 1. آموزش نماز : ¬اگر انسان نسبت به کاری آگاه باشد و روش انجام آن را یاد بگیرد، انجام آن برایش آسان است. بسیارند افرادی که یا احکام نماز، یا الفاظ آن و یا اسرار آن را نمی¬دانند. (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 134)

1. دعوت کننده باید بداند که گاهی قلب آمادگی روی آوردن به حق را دارد و گاهی اين چنين نيست؛ بنابراين بايد از حالت اشتیاق و اقبال استفاده كرد؛ زیرا در برخي حالات که آمادگی روحی وجود ندارد، اگر سخنی بر قلب تحمیل شود، آن را کور خواهد کرد: «فإنَّ القلبَ اِذا اُکرِهَ عَمی ». (نهج البلاغه، صبحی سالم، ص759) (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 53)

1. لباس زیبا و آرایش مادر به هنگام نماز (که مستحب است) سبب گرایش دختران به نماز می‌شود. اگر از دختری بپرسند عروسی را بیشتر دوست داری یا عزا را؟ می‌گوید: عروسی را. زیرا در عروسی همه لباس زیبا می‌پوشند و دختر از آنجا كه به آرایش علاقه دارد، همین که دید مادرش به هنگام نماز تغییر لباس و آرایش می‌دهد، او هم به نماز علاقمند می‌شود. (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 147)

1. در یک پرسش میدانی که از فرزندان سؤال شده بود، نماز را از خانه آموختید یا مدرسه یا مسجد؟! بيشتر آنها گفتند: نماز را در خانه آموختیم. در سؤال دیگری پرسيدند از پدر یا مادر؟ بيشتر آنها گفتند: از مادر. (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 143)

1. اگر اهل مسجد برای بیماری که نمي‌تواند به مسجد بیايد، دعا کنند، تمام بستگان بیمار به نماز و مسجد خوش¬بین می‌شوند؛ اگر زنان با تجربه و متدین، برای دختران مسجدی همسریابی کنند و مردان مسجدی برای جوانان آستینی بالا بزنند، مسجد پرجاذبه خواهد شد؛ اگر گوسفندانی که برای نوزاد به عنوان عقیقه ذبح می‌شود، وسیلة اطعام اهل مسجد قرار گیرد؛ اگر اجازه دهیم افراد خوش‌صدا از نسل نو، به نوبت مسئوليت اذان مسجد را برعهده بگيرند. (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 123)

1. بسیارند کسانی که از شرکت در جلسات عمومی و شنیدن تذکرات خجالت می¬کشند، ولی اگر بین آنان ارتباط چهره به چهره برقرار شود، می‌توان آنها را بدون هیچ‌گونه فشار روحی تحت آموزش قرار داد. (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 134)

1. تهیه انواع محصولات فرهنگی (سی دی، کتاب و...) با محوریت نماز، به‌خصوص اگر همراه با هنر باشد، می¬تواند گامی برای دعوت به نماز به شمار آيد. بیان و جمع‌آوری خاطراتی از نمازگزاران واقعی، که لازم است برای این منظور کتاب¬هایی به رشته تحرير درآيد. (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 129)

1. برای دعوت به نماز می‌توان از راه موقوفات نیز وارد شد. در استان فارس و شهرستان استهبان، درختان زیادی از بادام و گردو وقف شده تا محصول آن در مساجد به بچه¬های مسجد داده شود. در مراسمات محرم و عاشورا، از نقش و سهم اطعام¬های بسیار گسترده نباید غافل شد. در رمضان هم از نقش سفره‌های افطاری نباید غفلت کرد. ما باید برای دعوت به نماز، مردم را به نذر کردن برای نماز، وقف نماز و تشویق نماز، راهنمایی کنیم؛ زیرا نماز «بِرّ» است و این‌گونه کمک¬ها نوعی تعاون بر «بِرّ» می‌باشد که قرآن می‌فرماید: «تَعاوَنوا عَلَی البِرّ ». (مائده: 2) (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 137)

1. در مناطقی مسجدهای بسیار گران‌قیمت ساخته می‌شود، ولی همین که به مناطق محروم می¬رسیم، گفته می¬شود بودجه و بانی نیست. ساخت مساجد کوچک ولی محکم، متعدد و در دسترس که بسیاری از آنها با یک بانی ساخته می‌شود و رنگ مردمی آن پر رنگ است، بسیار مفيدتر است از مساجد مجلل و پرهزینه که ساخت آن سال‌ها طول می¬کشد. البته ممکن است بانیان آن مساجد اشرافی به نام شعائر دینی کار خود را درست بدانند، ولی فراموش نکنیم که قرآن کریم می‌فرماید: اسراف‌کاران کار خود را زیبا می‌پندارند. «كَذلِكَ زُيِّنَ لِلْمُسْرِفينَ ما كانُوا يَعْمَلُونَ». (یونس: 12) (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 194)

1. پارک ماشین و موتور و وسایل دستی در کنار مساجد، نیاز به برنامه‌ریزی عملیاتی دارد. و همچنین گاهی اطفالی که به همراه والدین هستند، مانع اقامه نماز می¬شوند. در این‌گونه موارد باید برای دعوت به نماز مکان‌هایی شبیه مهد کودک در کنار مساجد وجود داشته باشد تا افراد، کودک خود را به آنجا بسپرند و با آرامش نماز بخوانند، دغدغه‌های کفش و وسایل دستی نمازگزاران باید برطرف شود. (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 189)

1. اگر در مدرسه‌ای مدیر، معلم و مربیان با هم، شاگردان را به نماز دعوت کنند، یعنی صدای دعوت به نماز از حلقوم دبیر ریاضی و دبیر ورزش و مربیان با هم برخاسته شود، و نیز اگر در جامعه آحاد مختلف جامعه با زبان‌ها و بیان‌های مختلف به دعوت و ترویج نماز بپردازند اثر قابل توجهی خواهد داشت. (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 198)

1. برای تربیت امام جماعت باید حوزه‌ها در کنار درس‌های رسمی، دوره¬های مهارتی را آموزش دهند. یکی از راه¬های دعوت به نماز تشکیل گروه¬های یاوران نماز است. می¬شود در هر منطقه¬ای افراد فعال نماز، شناسایی شده و در گردهمایی¬هایی آموزش ببینند و به وسيلة آنها دیگران را به نماز دعوت کنیم، به ويژه اگر این یاوران افراد باسواد و محبوب و خوش‌بیان و با حوصله باشند. (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 198)

1. صدا و سیما می‌تواند از نمازهای ویژه‌ای که شهيدان محراب، جبهه، اسيران در زندان‌ها و اردوگاه‌ها اقامه کرده‌اند، فیلم بسازد و می‌تواند فرازهایی از وصیت‌نامه شهدا درباره نماز را در چند لحظه بخواند. سیره پیامبر این بود که بزرگان هر گروه و قومی را احترام می‌کرد؛ «َ يُكْرِمُ كَرِيمَ كُلِّ قَوْم‏». (مكارم الأخلاق، ص14) اگر در میدان فوتبال نماز جماعت بزرگان ورزش فوتبال را نشان دهند، در دعوت مردم به نماز مفیدتر از آن است که نماز جماعت معمولی را نشان دهند. واقعیت این است که پخش نمازهای تکراری برای دعوت به نماز جاذبه لازم را ندارد. (شیوه های دعوت به نماز؛ استاد قرائتی ، ص 195)

عبادت چيست؟ عبادت، هدف آفرينش ماست. قرآن مى ‏فرمايد: «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ» «سوره ذاريات، آيه 56» كارهايى را كه انجام مى ‏دهيم، اگر براى رضاى خدا باشد، عبادت است؛ گرچه مانند كسب و كار، تحصيل علم، ازدواج و يا خدمت به مردم، براى رفع نيازهاى خود يا جامعه باشد. ( تفسیر نماز؛ استاد قرائتی ، ص 14)

هدف انبیا ؛ ایجاد روح پرستش یا اصلاح پرستش فطرت آنست كه زمان و مكان، جنس و نژاد، سنّ و سال در آن تأثيرى ندارد و هر انسانى از آن جهت كه انسان است آن را دارا مى ‏باشد. قديمى ‏ترين، زيباترين و محكم‏ترين آثار ساختمانىِ بشر، مربوط به معبدها، مسجدها، بتكده ‏ها و آتشكده ‏هاست و این نشانه فطری بودن روح پرستش در انسان است. البتّه در شكل و نوع پرستش‏ها تفاوت‏هاى زيادى ديده مى شود. يكى تفاوت در معبودها كه از پرستشِ سنگ و چوب و بت‏ها گرفته تا خداى عزيز، و يكى در شكل و شيوه عبادت كه از رقص و پايكوبى گرفته تا عميق‏ترين و لطيف‏ترين مناجات‏هاى اولياى خدا تغيير مى ‏كند. هدف انبيا نيز ايجاد روح پرستش در انسان نبوده، بلكه اصلاح‏ پرستش در مورد شخص معبود و شكل عبادت بوده است. ( تفسیر نماز؛ استاد قرائتی ، ص 15)

فطرت و عبادت‏ خداوند حكيم هر ميل و غريزه‏اى را در فطرت انسان قرار داده، وسيله ارضاء و تأمين آن را نيز در خارج ايجاد كرده است. اگر تشنگى در انسان پيدا مى شود، آب آفريده و اگر گرسنگى هست، غذا نيز هست. اگر غريزه جنسى در انسان قرار داده، براى او همسر خلق كرده و اگر قوّه شامّه آفريد، بوئيدنى‏ها را نيز آفريد. يكى از احساسات عميق انسان ميل به بى‏نهايت، عشق به كمال و علاقه به بقاست و رابطه با خداوند و پرستش او، تأمين كننده اين تمايلات فطرى است. نماز و عبادت، رابطه انسان با سرچشمه كمالات، انس با محبوب واقعى و پناهندگى به قدرت بى‏نهايت است. ( تفسیر نماز؛ استاد قرائتی ، ص 16)

ريشه پرستش‏ كيست كه خداوند را با اوصاف و كمالاتِ بى پايانش بشناسد، اما سر تسليم و خضوع فرو نياورد؟ قرآن از طريق داستان‏ها و تاريخها، نشانه ‏هايى از قدرت و عظمت او را براى ما بيان مى ‏دارد. مى ‏فرمايد: خداوند به مريمِ بى‏همسر فرزند داد. رود نيل را براى موسى شكافت و فرعون را در آن غرق كرد. انبيا را با دست خالى بر ابرقدرت‏هاى زمان خود پيروز كرد و بينى طاغوت‏ها را به خاك ماليد. اوست كه شما را از خاكِ بى جان آفريد و مرگ و حيات و عزّت و ذلّتِ شما بدست اوست. كيست كه ضعف و ناتوانى و جهل و محدوديت خود و خطرات و حوادثِ پيش‏بينى شده و نشده را درك كند، ولى احساس نياز به قدرت نجات دهنده‏اى نكند و سر تسليم خم نكند؟ قرآن در لابلاى آيات، ضعف انسان را به او گوشزد مى ‏كند و مى گويد: تو هنگام تولّد هيچ نمى ‏دانستى و هيچ آگاهى نداشتى، يكپارچه ضعف بودى، چنانكه پس از قدرت هم باز رو به ضعف مى ‏روى. تو هر لحظه مورد تهديد انواع خطرات هستى. توجه به قدرت خداوند و ضعف انسان او را از غفلت در می آورد و غرورش را می شكند و به عبادت و تذلّل در برابر آفريدگار وا می دارد. ( تفسیر نماز؛ استاد قرائتی ، ص 17)

زیاده روی در عبادت ممنوع‏ عبادت، غذاى روح است. غذاى زياد خوردن كارساز نيست، غذاى مفيد خوردن مهّم است. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به جابربن عبداللّه انصارى فرمود: «انَّ هذَا الدّينَ‏ لَمَتينٌ فَاوْغِل فيهِ بِرِفْقٍ وَلا تُبَغِّضُ الى‏ نَفْسِك عِبادَةَ اللَّهِ» « بحار، ج 71، ص 212» همانا دين خدا استوار است، پس نسبت به آن مدارا كن (و زمانى كه آمادگى روحى ندارى عبادت را بر خود تحميل نكن) كه عبادت در نزد تو مبغوض شود. در حديث ديگرى از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مى ‏خوانيم: «طُوبى‏ لِمَنْ عَشِقَ الْعِبادَةَ وَ عانَقَها» « بحار، ج 71، ص 212» خوشا به حال كسى كه به عبادت عشق ورزد و آن را همچون محبوبى در بر گيرد. ( تفسیر نماز؛ استاد قرائتی ، ص 20)

ميانه‏روى در عبادت‏ به پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله خبر دادند كه گروهى از امّت تو بخاطر عبادت، همسر و فرزند را رها كرده و به مسجد آمده‏اند. پيامبر فرياد برآورد كه اين راه و روش من نيست، من خودم با همسرم زندگى مى ‏كنم و در منزل ساكنم، هر كس غير از اين عمل كند از من نيست. « كافى، ج 5، ص 496» امام صادق عليه السلام داستانِ مسلمانى را نقل مى ‏كند كه همسايه مسيحى داشت و مسلمان شد. اين مسلمان هنگام سحر او را بيدار كرد و به مسجد آورد و به او گفت: نماز شب بخوان تا صبح شود. هنگام صبح گفت: نماز صبح بجاى آور و پس از آن تا طلوع آفتاب دعا بخوان. سپس تا وقت نماز ظهر قرآن بخوان و بدين گونه يك شبانه روز او را با نماز و قرآن و دعا پر كرد. مسيحى كه به خانه بازگشت، دست از اسلام برداشت و ديگر پاى به مسجد نگذاشت. «سيرى در سيره نبوى، ص 213» آرى زياده‏روى در عبادت، مردم را فرارى مى ‏دهد. در روايات مى ‏خوانيم: «انَّ لِلْقُلُوبِ اقْبالًا وَادْباراً» « بحار، ج 78، ص 357» روح انسان، علاقه و فرار دارد. هرگاه رو مى ‏كند و بهره‏گيرى كنيد و هرگاه آمادگى ندارد به او فشار نياوريد كه ناخودآگاه عكس العمل منفى نشان مى ‏دهد. ( تفسیر نماز؛ استاد قرائتی ، ص 21)

فایده عبادت عبادت، وسيله دريافت امدادها و الطاف الهى است. «وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى‏ يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ» « سوره حجر، آيه 99» آن قدر عبادت كن تا به درجه يقين برسى. حضرت موسى براى دريافت كتاب آسمانى تورات، چهل شبانه روز در كوه طور به عبادت و مناجات پرداخت و پيامبر گرامى اسلام براى دريافت وحى مدّت‏هاى طولانى در غار حرا به عبادت مشغول بود. در روايات آمده است: «مَنْ اخْلَصَ الْعِبادَة لِلّهِ ارْبَعينَ صَباحاً ظَهَرتْ يَنابيعُ الْحِكْمةَ مِنْ قَلْبِهِ عَلى لِسانِهِ» «بحار، ج 53، ص 326» هر كس چهل شبانه روز تمام كارهايش رنگ عبادت و خلوص داشته باشد، خداوند چشمه ‏هاى حكمت را از قلبش بر زبانش جارى مى ‏سازد. ( تفسیر نماز؛ استاد قرائتی ، ص 26)

فلسفه عبادت در قرآن‏ 1. یاد خدا قرآن فلسفه نماز را ياد خدا مى ‏داند؛ «أَقِمِ الصَّلَوةَ لِذِكْرِى» «سوره طه، آيه 14» و ذكر خدا را مايه آرامش دلها؛ «أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» «سوره رعد، آيه 28» و نتيجه آرامش دل را پرواز به ملكوت. «يَآ أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِى إِلَى‏ رَبِّك» «سوره فجر، آيه 27 و 28» 2. تشکر از خداوند «اعْبدوُا رَبَّكُمْ الَّذى خَلَقكُم» «سوره نساء، آيه 1» پرستش كنيد پروردگارتان را كه شما را آفريد. «فَلْيَعْبُدُواْ رَبَّ هذَا الْبَيْتِ الَّذِى أَطْعَمَهُم مِّن جُوعٍ وَءَامَنَهُم مِّنْ خَوْفِ» «سوره قريش، آيه 3 و 4» پس پروردگار اين خانه (كعبه) را پرستش كنند كه آنان را از گرسنگى و ناامنى نجات داد. ( تفسیر نماز؛ استاد قرائتی ، ص 27)